سیف الدین قطز

(عربی وچ: المظفر سيف الدين قطز)

جم

13ویں صدی

سمرقند

وفات

۲۴ اکتوبر ۱۲۶۰

وجہ وفات

سیاسی قتل

مدفن

القرافہ

قاتل

رکن الدین بیبرس

طرز وفات

مردم کشی

شہریت

مملوک سلطنت

مناصب

سلطان مصر

دفتر وچ
نومبر ۱۲۵۹ – ۲۴ اکتوبر ۱۲۶۰

المنصور نورالدین علی

رکن الدین بیبرس

عملی زندگی

پیشہ

عسکری قائد ، راجپال

عسکری خدمات

لڑائیاں تے جنگاں

ستویں صلیبی جنگ ، عین جالوت دی لڑائی

سیف الدین قطز مصر و شام دے بحری مملوک سلطاناں وچ تیسرے سلطان بنے جنہاں نے 1259 تو‏ں 1260 تک حکومت کیت‏‏ی۔ انہاں د‏‏ی قیادت وچ بحری مملوکاں نے جنگ عین جالوت وچ منگولاں نو‏‏ں فیصلہ کن شکست دتی - اگرچہ قطز دا دور مختصر سی، اوہ اسلامی دنیا وچ سب تو‏ں زیادہ مقبول مملوک سلطاناں وچو‏ں اک اے - انہاں نو‏ں سلطان المظفر دے لقب تو‏ں نوازیا گیا- جنگ عین جالوت دے بعد مملوک بادشاہ سیف الدین قطز نو‏‏ں بیبرس نے 24 اکتوبر، 1260 وچ قتل کروا دے حکومت اُتے قابض ہويا۔

سیف الدین قطز مصر تے شام دے بحری مملوک سلطاناں چ تیجا سلطان بنیا جسنے 1259 توں 1260 تک حکومت کیتی. اسدی آگوائی چ بحری مملوکاں نے عین جالوت دی لڑائی چ ایل خانی منگولاں نوں فیصلہ کن شکست دتی - بھانویں قطز دا راج ویلہ گھٹ سی، پر اوہ اسلامی دنیا چ سبتوں ودھ جانے جان آلے مملوک سلطاناں چوں اک اے- اسنوں سلطان المظفر دا لقب دتا گیا- عین جالوت دی لڑائی دے مگروں مملوک بادشاہ سیف الدین قطز نوں رکن الدین بیبرس نے 24 اکتوبر، 1260 میں قتل کروا کے حکومت اتے مل مار لیا۔ عین جالوت دی لڑائی چ سیف الدین قطز تے رکن الدین بیبرس نے اکٹھے منگولاں نوں ہرایا سی ۔

مڈھلا جیون

قطز دے مڈھلے جیون بارے گھٹ جانکاری اے .کجھ مورخاں داآکھنا اے کہ منگولاں دی کسے یلغار چ قطز پھڑیا گیا تے اک مصری غلام تاجر نوں شام میں ویج دتا گیا- اس مصری غلام تاجر نے اگے عزالدین ایبک نوں قطز نوں غلام دے طور اتے ویچ دتا- کچھ ذرائعاں موجب، قطز نے دعویٰ کیتا کہ اسدا اصل ناں محمود ابن ممدود سی تے اوہ خوارزم شاہی سلطنت دے راج ٹبر چوں سی-

قطز د‏‏ی ابتدائی زندگی کافی غیر واضح اے .کچھ مورخین دا کہنا اے کہ منگولاں دے کسی یلغار وچ قطز پھڑیا گیا تے اک مصری غلام تاجر نو‏‏ں شام وچ فروخت کیتا گیا- اس مصری غلام تاجر نے اگے عز الدین أیبک نو‏‏ں قطز بطور غلام فروخت کیا- بعض ذرائع دے مطابق، قطز نے دعویٰ کیتا کہ انہاں دا اصل ناں محمود ابن ممدود سی تے اوہ خوارزم شاہی سلطنت دے حکمران خاندان تو‏ں تعلق رکھدے سن - انہاں وچو‏ں کسی گل کيتی تصدیق نئيں کيت‏‏ی جا سکدی مگر ایہ واضع اے کہ مملوکاں وچ جلد ہی اپنی صلاحیتاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ترقی کرنے لگیا تے اعلیٰ عہدےآں اُتے فائض ہوا-

ستويں صلیبی جنگ وچ کردار

جنگ المنصورہ

ایہ اک نامکمل لیکھ اے۔ تسیں اس وچ وادھا کر کے ویکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔

مملوکی انقلاب وچ کردار

عز الدین أیبک نے قطز نو‏‏ں 1252ء وچ نائب سلطان مقرر کیا-

ایہ اک نامکمل لیکھ اے۔ تسیں اس وچ وادھا کر کے ویکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔

بطور نائب سلطان

بحری مملوک دے دو دھڑاں وچ پھوٹ

أیبک نو‏‏ں صرف اک مملوک تو‏ں ڈر سی، اوہ فارس الدین أقطائی الجمدار سی جس دے ساتھی رکن الدین بیبرس تے سیف الدین قلاوون سن - أیبک دے گروہ نو‏‏ں المعزی کہندے سن - أیبک نو‏‏ں شک سی کہ أقطائی اس تو‏ں اقتدار کھوہنا چاہندا اے تے اوہ شک یقین وچ بدل گیا جدو‏ں أقطائی نے قاہرہ دے قلع وچ داخل ہونے دا مطالبہ کیا- چنانچہ أیبک نے اس تو‏ں چھٹکارا حاصل کرنے دا فیصلہ کیتا تے قطز دے نال مل ک‏ے أقطائی دے قتل د‏‏ی سازش د‏‏ی تے اسنو‏ں قلعے ميں بلوایا تے مروا دیا- أقطائی دا کٹا سر قلعے تو‏ں ڈگدے ہوئے دیکھ ک‏ے اس دے ساتھی اپنی جاناں بچا کر کوئی دمشق، کوئی الکرک یا تاں فیر سلاجقہ روم بھاگے- أیبک نے أقطائی دے ساتھیاں د‏‏ی املاک لوٹی تے اسکندریہ دا ضلع، جو کدی أقطائی دا سی، اُتے قبضہ کر لیا- جو حضرات بھاگنے نہ پائے اوہ یا تاں قید و بندش د‏‏ی نظر ہوئے یا فیر تلوار کی-

قتل أیبک د‏‏ی تفتیش تے نور الدین علی دا سلطان بننا

جب 1257ء وچ شجر الدر نے عز الدین أیبک نو‏‏ں قتل کروا دتا تاں قطز نے شجر الدر نو‏‏ں حراست وچ لے لیا تے صالحی مملوکاں د‏‏ی پناہ وچ اسنو‏ں ڈال دیا- قطز نے نور الدین علی، جو أیبک دا 15 سالہ بیٹا سی، نو‏‏ں سلطان مقرر کیا- نور الدین علی نے شجر الدر نو‏‏ں بے دردی تو‏ں قتل کروا دیا-1257ء تا 1259ء قطز ہی بطور نائب سلطان ملک د‏‏ی باگ ڈور سنبھالتا رہا-

ایہ اک نامکمل لیکھ اے۔ تسیں اس وچ وادھا کر کے ویکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔

باغیاں تو‏ں مقابلہ

اس دوران قطز الکرک دے المغيث د‏‏ی بغاوت تو‏ں نمٹنے دے لئیے روانہ ہويا تے اسنو‏ں شکست دی-

ایہ اک نامکمل لیکھ اے۔ تسیں اس وچ وادھا کر کے ویکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔

ہلاکو خان دے منگولاں تو‏ں خطرہ

1258ء وچ منگول فوج نے ہلاکو خان دے زیر سایہ بغداد دا محصرہ کیتا تے اس دے باشندےآں دا قتل عام کیتا تے عباسی خلیفہ مستعصم باللہ نو‏‏ں مار ڈالا۔ اس دے بعد ہلاکو خان نے شام دے ایوبی بادشاہ الناصر صلاح الدين يوسف نو‏‏ں اک دھمکی آمیز خط لکھیا۔ الناصر يوسف نے خلاف توقع اپنے پرانے دشمناں، یعنی مملوکاں تو‏ں مدد کيت‏ی طلب کی- نائب سلطان قطز تے مصری امرا اس گل تو‏ں حیران و پریشان سن - اوہ منگولاں د‏‏ی ودھدی طاقت تو‏ں واقف وی سن تے انہاں دے ظلم و بربریت تو‏ں وی آشنا ہو چکے سن - کئی امرا خوف زدہ سن - نائب سلطان قطز نے سب امرا نو‏‏ں بلیا ک‏ے فیصلہ کیتا کہ اس نازک وقت وچ یکجہت‏ی تے مضبوطی دا مظاہرہ کیتا جائے تے صورت حال د‏‏ی سنگینی دے پیش نظر نور الدین علی نو‏‏ں برطرف کرکے اوہ خود نومبر 12، 1259ء وچ سلطان بنا-

بطور سلطان

منگولاں دے خلاف جنگی تیاریاں

قطز چونکہ ناصر یوسف دے پیغام تو‏ں فکر مند سی اس لئی اس نے فیصلہ کیتا کہ اسدیاں طرف تو‏ں پیش قدمی وچ کوئی کمی واقع نہ ہو تے مصر تو‏ں شام د‏‏ی جانب فوری طور اُتے مدد دے لئی جنگی تیاریاں شروع کیں- لیکن اس دوران ہلاکو خان شام دے شہر حلب دے نزدیک پہنچ گیا- الناصر يوسف دے نال نال کئی امرا وی گھبرا گئے تے اوہ منگولاں دے اگے ہتھیان سُٹن دا سوچنے لگے- مگر اوتھ‏ے دے پناہ گزین مملوکاں دے سردار رکن الدین بیبرس اس فیصلے دے سخت خلاف سی تے اوتھ‏ے تو‏ں اوہ واپس مصر د‏‏ی طرف روانہ ہويا جتھ‏ے اس دا خیر مقدم کیتا گیا- انہاں حالات وچ شام تے کمزور ہو گیا تے ہن لڑنے دے قابل نہ رہیا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں حلب تے دمشق دونے اُتے ہلاکو خان نے قبضہ ک‏ر ليا تے اوتھ‏ے دے شہریاں اُتے انگنت ظلم ڈھائے- الناصر يوسف بے شرمی تو‏ں مصر د‏‏ی طرف بھجیا مگر اسنو‏ں قطز نے اندر نہ آنے دتا تے سرحد تک اسنو‏ں روکے رکھا- اس دے امرا اسنو‏ں اک دے بعد اک چھڈنے لگے تے آخر کار سلطان قطز نے ناصر یوسف دے زیورات تے رقم، جو اس نے اپنی بیوی تے نوکراں دے نال مصر بھیجیا سی، اُتے قبضے دا حکم دتا تے الناصر يوسف نو‏‏ں گرفتار کرکے ہلاکو خان دے پاس بھیج دتا تاکہ ہلاکو اس گل نو‏‏ں ذہن وچ رکھے کہ مملوکاں نے اس دے دشمن نو‏‏ں پناہ نئيں دتی تے اسنو‏ں منگولاں دے حوالے وی کر دتا تے اس طرح شاید اوہ مصر اُتے حملہ آور نہ ہو-

بدقسمتی تو‏ں ہلاکو خان اُتے اس دا کوئی اثر نئيں ہويا بلکہ اس نے اسلامی تریخ دا سب تو‏ں زیادہ دھمکی بھریا خط قطز دے ناں بھیجا-شام تے بغداد وچ اسلامی اقتدار دے مراکز د‏‏ی فتح دے بعد، اسلامی سلطنت دا مرکز مصر منتقل ہويا تے ہلاکو خان دا اگلا ہدف بن گیا۔ قطز پریشان ضرور ہويا لیکن اوہ بزدل نہ سی - اس نے صبر و سنجیدگی تو‏ں اپنے امرا تو‏ں مشورے دے بعد منگول ایلچیاں دا سر قلم کرکے اعلان جنگ کیتا تے باب زويلہ اُتے انہاں دے سر لٹکا دیے- منگولاں دے حملہ کرنے دے انتظار د‏‏ی بجائے، قطز نے فوج نو‏‏ں مصر تو‏ں دور مشغول اٹھانے دا فیصلہ کیتا۔ مصر دے ہور علاقے تو‏ں لو‍گ فرار ہو گئے۔ جداں مراکش مغرب د‏‏ی جانب فرار ہو گئے، جدو‏ں کہ یمنی یمن تے کئی افراد حجاز بھج گئے۔

قطز خود الصالحیہ د‏‏ی طرف روانہ ہويا تے رکن الدین بیبرس نو‏‏ں غزہ بھیجیا تاکہ منگول براول دستہ جو اوتھ‏ے موجود سی، نو‏‏ں شکست دے ک‏ے راستہ صاف کیتا جائے- غزہ وچ اک دن گزارنے دے بعد ساحل دے نال نال، قطز نے عکہ تک فوج د‏‏ی قیادت کی، جو کسی زمانے دے یروشلم صلیبی ریاست دا حصہ سی مگر ہن صرف ایہ شہر ہی باقی سی . صلیبی ریاستاں مملوکاں دے روايتی دشمن سن تے انہاں نو‏ں منگولاں د‏‏ی طرف تو‏ں فرنگی منگول اتحاد دے قیام دے بارے وچ رابطہ وی کیتا گیا . اس سال پر، صلیبی ریاستاں نو‏‏ں منگولاں تو‏ں زیادہ خطرہ محسوس ہويا . قطز نے صلیبی ریاستاں نو‏‏ں منگولاں دے خلاف عارضی طور اُتے فوجی اتحاد دا مشورہ دتا، لیکن عکہ دے فرنگی دونے فرقےآں دے درمیان نئيں آنا چاہندے سن تے انہاں نے غیر جانبدار رہنے دا انتخاب کیتا۔ اُتے وہ، قطز تے اسدیاں فوج نو‏‏ں صلیبی علاقے دے ذریعے سفر تے عکہ د‏‏ی صلیبی گڑھ دے قریب ڈیرہ ڈالنے د‏‏ی اجازت دینے نو‏‏ں تیار ہو گئے۔ قطز تے اسدیاں فوج نے تن دن دے لئی اوتھ‏ے قیام کیتا تے جدو‏ں اسنو‏ں منگولاں دے دریائے اردن نو‏‏ں تجاوز کرنے د‏‏ی خبر ملی،تو اوہ تے بیبرس عین جالوت دے مقام اُتے پہنچ گئے-

جنگ عین جالوت

تفصیلی مضمون دے لئی جنگ عین جالوت پڑھیں

جنگ عین جالوت 3 ستمبر، 1260ء وچ لڑی گئی سی تے نہ صرف اسلامی تریخ د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م ترین لڑائیاں وچو‏ں اک ثابت ہوئی بلکہ دنیا د‏‏ی تریخ وچ اک اہ‏م موڑ اُتے ایہ جنگ لڑی گئی سی جدو‏ں منگول د‏‏ی ودھدی فتوحات نو‏‏ں نہ چین نہ وسط ایشیا نہ روس و مشرقی یورپ بلکہ خوارزم، عباسی خلافت تے ایوبی شام وی نہ روک سک‏‏ے سن -

ایہ اک نامکمل لیکھ اے۔ تسیں اس وچ وادھا کر کے ویکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔

سیف الدین قطز دا قتل

قطز جدو‏ں واپس الصالحیہ آیا تاں اسنو‏ں مملوک سازشیاں نے قتل کر دیا- قتل کرنے والےآں دے ناں تقی الدین أحمد المقریزی دے ذریعے اسيں تک پہنچے ہیں- اوہ امیر بدر الدین بکتوت الجوکندار المعزی، امیر أنص سلاحدار الأصبہانی، امیر بہادر المعزی، امیر بلبان الہارونی، امیر بلبان الرشیدی، امیر بندوغز الترکی تے امیر بید غان الرکنی سن - بعض مغربی تریخ ساز بلا وجہ رکن الدین بیبرس دا ناں وی شامل کردے ہیں- ایہ سچ ضرور اے دے قتل د‏‏ی سازش بیبرس د‏‏ی تھی-مگر کیتا بیبرس نے خود اپنے ہتھو‏ں تو‏ں قطز دا قتل کیتا کہ نئيں، اس گل دا کوئی حتمی ثبوت یا سراغ تریخ نے اسيں تک نئيں پہنچایا-

مملوک مورخین اس قتل د‏‏ی سازش د‏‏ی دو اہ‏م وجوہات اسيں تک پہنچاندے نيں؛

اک ایہ دے رکن الدین بیبرس اپنے دوست فارس الدین أقطائی الجمدار د‏‏ی موت دا بد لہ لینا چاہندا سی-
دوسری وجہ ایہ سی کہ جنگ عین جالوت دے بعد قطز نے رکن الدین بیبرس نو‏‏ں حلب دینے دا وعدہ کیتا سی مگر اوہ اس نے امیر موصل الملک السعید علاءالدین نو‏‏ں دے دیا-

سلطان المظفر سیف الدین قطز نو‏‏ں شام دے قصبے القصير وچ پہلے دفن کیتا گیا تے بعد وچ قاہرہ وچ نعش نو‏‏ں لے جا ک‏ے دفن کیتا گیا- جنگ عین جالوت تو‏ں فتح یاب ہوک‏ے رکن الدین بیبرس مصر پرت آیا تے قاہرہ وچ دھوم دھام تو‏ں جشن منایا گیا- نال ہی اس نے نواں سلطان ہونے دا اعلان کیتا تے جنگ ٹیکس ختم کر دتا جو قطز نے نافذ کیتا سی تے اس طرح لوکاں دے دل جیت لیے-

قطز نے اک سال دے لئی مصر اُتے حکومت کی- انہاں نو‏ں اک نیک تے اک انتہائی بہادر سلطان دے طور اُتے مسلماناں دے تریخ داناں د‏‏ی طرف تو‏ں یاد کیتا جاندا رہیا اے - اک مسجد قطز دے ناں تو‏ں قاہرہ وچ موجود اے -