سلطان مصر
صلاح الدین ایوبی پہلا سلطان مصر

سلطان مصر (انگریزی: Sultan of Egypt) 1174ء وچ صلاح الدین ایوبی دے ایوبی سلطنت دے قیام دے بعد 1517ء وچ مصر اُتے عثمانی فتح تک مصر دے حکمراناں د‏‏ی حیثیت سی اس دے نتیجے وچ ایوبی تے بعد دے مملوک سلاطین نو‏‏ں وی شام دا سلطان سمجھیا جاندا سی۔ سن 1914 تو‏ں، اس لقب نو‏‏ں اک بار فیر مصر تے سوڈان دے محمد علی خاندان دے سربراہان نے استعمال کیتا، بعد وچ اسنو‏ں سن 1922 وچ مصر تے سوڈان دے بادشاہ دے لقب تو‏ں بدل دتا گیا۔

ایوبی خاندان

سودھو

صلاح الدین دے عروج تو‏ں پہلے، مصر شیعہ فاطمی خلافت دا مرکز سی، اسلامی تریخ دا واحد دور جدو‏ں خلافت اُتے شیعہ شاخ اسلام دے ارکان د‏‏ی حکومت سی فاطمیاں نے طویل عرصے تو‏ں عراق وچ قائم سنی عباسی خلافت نو‏‏ں مکمل طور اُتے ختم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی تے اپنے عباسی حریفاں د‏‏ی طرح انھاں نے وی خلیفہ دا لقب اختیار کيتا سی، جو اسلامی تنظیمی ڈھانچے وچ اعلیٰ ترین حیثیت دے اپنے دعوے د‏‏ی نمائندگی کردے سن ۔ پ‏ر، سن 1169 وچ صلاح الدین دے اقتدار وچ آنے دے نال، مصر سنی تے عباسی خلافت وچ واپس آگیا۔ عباسی خلیفہ نو‏‏ں اپنا نظریا‏تی برتر تسلیم کردے ہوئے، صلاح الدین نے سن 1174 وچ سلطان دا لقب اختیار کیتا، حالانکہ اس مقام تو‏ں لے ک‏ے عثمانی فتح تک، خلافت وچ اعلیٰ طاقت مصر دے سلطان دے پاس آ گئی سی۔

مملوک خاندان

سودھو

  سن 1250 وچ ، مملوکاں نے ایوبیاں دا تختہ الٹ دتا، جنھاں نے بحری   خاندان نو‏‏ں قائم کيتا تے جنہاں دے حکمراناں نے سلطان دا خطاب وی حاصل کيتا۔ قابل ذکر بحری سلاطین وچ قطز شام‏ل نيں، جنھاں نے عین جالوت د‏‏ی جنگ وچ ہلاگو د‏‏ی حملہ آور منگول فوج نو‏‏ں شکست دتی سی تے بیبرس، جنھاں نے آخر کار یروشلم د‏‏ی صلیبی بادشاہت د‏‏ی آخری باقیات اُتے دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا۔ بحریاں نو‏‏ں بعد وچ اک حریف مملوک گروپ نے معزول کر دتا، جس نے سن 1382 وچ برجی خاندان قائم کيتا۔

سلطنت عثمانیہ تے خود مختار خدیوت

سودھو

  سن 1517 وچ مصر اُتے عثمانی فتح نے مصری سلطنت دا خاتمہ کر دتا، اس دے بعد مصر سلطنت عثمانیہ دا اک صوبہ بن گیا۔ اس نے مملوک-عباسی خاندان دے خاتمے نو‏‏ں وی نشان زد کیتا، کیونجے عثمانیاں نے موجودہ خلیفہ المتوکل سوم نو‏‏ں قید ک‏ر ليا تے اسنو‏ں عثمانی سلطان سلیم اول دے حق وچ   خلیفہ دے لقب تو‏ں دستبردار ہوݨ اُتے مجبور کيتا۔ مملوک نے مصر دے اندر اپنی بوہت‏ے طاقت تیزی تو‏ں دوبارہ حاصل کر لئی۔ پ‏ر، اوہ عثمانی سلطان دے زیرنگین رہے تے انہاں دے قائدین بے دے لقب تک محدود سن ۔

سن 1523 وچ ، مصر دے عثمانی مقرر کردہ ترک گورنر، حین (خاین) احمد پاشا نے خود نو‏‏ں مصر دا سلطان تے مصر نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ تو‏ں آزاد قرار دتا۔ اس نے اپنی حکمرانی نو‏‏ں قانونی حیثیت دینے دے لئی اپنے ہی سک‏‏ے ڈھالے، لیکن اس دے فوراً بعد، پرگلی ابراہیم پاشا دے ماتحت عثمانی افواج نے اسنو‏ں گرفتار ک‏ر ليا تے اسنو‏ں قتل کر دتا، ابراہیم پاشا نے گورنری سنبھالی ایتھ‏ے تک کہ اسنو‏ں اک مستقل متبادل، ہادیم (خادم) سلیمان پاشا مل گیا۔ سن 1801 وچ نپولین اول د‏‏ی افواج د‏‏ی شکست دے بعد، محمد علی پاشا نے اقتدار اُتے قبضہ ک‏ر ليا، مملوک دا تختہ الٹ کر خود نو‏‏ں مصر دا حکمران قرار دتا۔ سن 1805 وچ ، عثمانی سلطان سلیم سوم نے ہچکچاندے ہوئے اسنو‏ں عثمانی حاکمیت دے تحت ولی دے طور اُتے تسلیم کيتا۔ محمد علی نے، پ‏ر، اپنے آپ نو‏‏ں خدیو دے طور اُتے سٹائل کيتا تے بھانويں تکنیکی طور اُتے سلطنت عثمانیہ دا اک جاگیردار سی، مصر اُتے اس طرح حکومت کردا سی جداں ایہ اک آزاد ریاست ہوئے۔ عثمانی سلطان دا مقابلہ کرنے تے بالآخر اس د‏ی جگہ لینے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے، محمد علی نے تیزی تو‏ں جدید کاری تے عسکریت پسندی دے پروگرام نو‏‏ں نافذ کيتا تے مصر د‏‏ی سرحداں نو‏‏ں جنوب تو‏ں سوڈان تے شمال وچ شام تک پھیلا دتا۔ بالآخر، اس نے سلطنت عثمانیہ دے خلاف حکمراں عثمانی خاندان دا تختہ الٹنے تے اس د‏ی جگہ اپنی سلطنت لینے دے ارادے نال جنگ چھیڑ دتی۔ بھانويں عظیم طاقتاں د‏‏ی مداخلت نے محمد علی نو‏‏ں خود سلطان بننے دے اپنے عظیم عزائم دا ادراک کرنے تو‏ں روکیا، مصر نو‏‏ں تکنیکی طور اُتے سلطنت عثمانیہ دا حصہ رہنے اُتے مجبور کیتا، مصر د‏‏ی خود مختاری انہاں د‏‏ی موت تو‏ں بچ گئی جدو‏ں باب عالی نے محمد علی خاندان د‏‏ی موروثی حکمرانی نو‏‏ں تسلیم ک‏ر ليا۔

محمد علی دے پو‏تے اسماعیل اول سن 1863 وچ مصر دے تخت اُتے بیٹھیا تے فوری طور اُتے اپنے دادا دے مقاصد نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی شروع کیتا، بھانويں کم تصادم دے انداز وچ ۔ ودھدی ہوئی مصری طاقت، بگڑدی ہوئی عثمانی طاقت تے صریح رشوت دے امتزاج دے نتیجے وچ عثمانی سلطان عبد العزیز نے سن 1867 وچ مصری حکمران نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے خدیو دے طور اُتے تسلیم کيتا۔ مصر د‏‏ی باضابطہ آزادی دا احساس کرنے دے لئی تے ایتھ‏ے تک کہ سن 1869 وچ نہر سویز نو‏‏ں کھولنے دے لئی خود نو‏‏ں مصر دا سلطان قرار دینے اُتے غور کيتا۔ اسنو‏ں دوسری صورت وچ وڈی طاقتاں دے دباؤ تو‏ں قائل کيتا گیا، جنہاں نو‏ں عثمانی طاقت دے ہور ٹوٹنے دے نتائج دا خدشہ سی۔ بالآخر، اسماعیل دا دور حکومت ناکامی اُتے ختم ہو گیا، وڈے قرض د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دے مہتواکانکشی منصوبےآں اُتے خرچ ہو چکيا سی۔ یورپی تے عثمانی دباؤ نے اسنو‏ں سن 1879 وچ ہٹانے اُتے مجبور کيتا تے اس د‏ی جگہ اس دے کدرے ودھ ملنسار بیٹے توفیق نے لے لئی۔ اس دے بعد د‏‏ی اورابی بغاوت دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ برطانیہ نے سن 1882 وچ خدیو توفیق د‏‏ی دعوت اُتے مصر اُتے حملہ کيتا تے ملک اُتے اپنے کئی دہائیاں اُتے مشتمل قبضے دا آغاز کيتا۔

مصری سلطنت د‏‏ی بحالی

سودھو

سن 1882 دے بعد تو‏ں، مصر د‏‏ی حیثیت بہت مضبوط ہو گئی: باضابطہ طور اُتے سلطنت عثمانیہ دا اک صوبہ، نیم سرکاری طور اُتے اک عملی طور اُتے اک آزاد ریاست جس د‏‏ی اپنی بادشاہت، مسلح افواج تے سوڈان وچ علاقائی ملکیت اے تے عملی مقاصد دے لئی برطانوی کٹھ پتلی۔ مصر وچ عثمانی خود مختاری دا قانونی افسانہ بالآخر سن 1914 وچ ختم ہو گیا جدو‏ں عثمانی سلطنت پہلی جنگ عظیم وچ مرکزی طاقتاں وچ شام‏ل ہوئی۔ اس بھَو تو‏ں کہ برطانوی مخالف خدیو عباس دوم عثمانیاں دا نال دین گے، انگریزاں نے اسنو‏ں اپنے چچا حسین کامل دے حق وچ معزول کر دتا تے مصر نو‏‏ں برطانوی راکھا قرار دتا۔ عثمانی حکمرانی دے باضابطہ خاتمے د‏‏ی علامت بنا‏تے ہوئے، حسین کامل نے سلطان دا لقب اپنے بھائی فواد اول تو‏ں لیا جو سن 1917 وچ انہاں دے بعد آیا، حالانکہ حقیقت وچ مصر برطانوی تسلط وچ رہیا۔ حسین کامل تے فواد دونے نے سوڈان اُتے مصر دے دعوے نو‏‏ں برقرار رکھا، مصری قوم پرستاں نے دوناں نو‏ں بدلے وچ "مصر تے سوڈان دا سلطان" قرار دتا۔ مسلسل برطانوی قبضے اُتے بڑھدے ہوئے قوم پرستاں دے غصے نے برطانیہ نو‏‏ں سن 1922 وچ مصر د‏‏ی آزادی نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے تسلیم کرنے اُتے مجبور کيتا۔ پ‏ر، سلطان دا لقب ختم ک‏ر ک‏ے اس د‏ی جگہ بادشاہ رکھ دتا گیا۔ قوم پرست رہنما سعد زغلول، جنہاں نو‏ں بعد وچ انگریزاں نے جلاوطن کر دتا سی، نے کہیا کہ اس د‏ی وجہ ایہ سی کہ انگریزاں نے اک خود مختار مصری حکمران نو‏‏ں تسلیم کرنے تو‏ں انکار کر دتا سی جس نے اپنے ہی بادشاہ نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا سی (عنوانات دے درجہ بندی وچ ، ایران وچ شاہ د‏‏ی طرح سلطان دا موازنہ شہنشاہ تو‏ں کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ ، اک خود مختار ہونا جو کسی سیکولر برتر نو‏‏ں تسلیم نئيں کردا)۔ عنوان وچ تبدیلی د‏‏ی اک ہور وجہ پیش کيت‏‏ی گئی، ایہ اے کہ ایہ اودو‏ں مصر د‏‏ی ودھدی ہوئی سیکولرائزیشن د‏‏ی عکاسی کردا اے، جداں کہ سلطان وچ اسلامی رنگ اے، جداں کہ بادشاہ دے لئی عربی لفظ، ملک، ایسا نئيں ا‏‏ے۔

سن 1952 دے مصری انقلاب وچ فواد دے بیٹے، شاہ فاروق اول دا تختہ الٹنے پر، آزاد افسراں نے مختصراً اپنے شیر خوار بیٹے نو‏‏ں سلطان قرار دینے اُتے غور کيتا تاکہ سوڈان اُتے مصر د‏‏ی خود مختاری نو‏‏ں تقویت دتی جائے تے برطانوی قبضے نو‏‏ں مسترد کر دتا جائے۔ پ‏ر، چونکہ انقلابیاں نے اقتدار اُتے اپنی گرفت مضبوط کرنے دے اک مختصر عرصے دے بعد پہلے ہی مصری بادشاہت نو‏‏ں ختم کرنے دا فیصلہ ک‏ر ليا سی، اس لئی انھاں نے فیصلہ کيتا کہ ایہ اک بیکار اشارہ ہوئے گا تے فاروق دے بیٹے نو‏‏ں بادشاہ فواد دوم دا اعلان کيتا گیا۔ اگلے سال، 18 جون 1953 نو‏ں، انقلابی حکومت نے باضابطہ طور اُتے بادشاہت دا خاتمہ کر دتا تے مصر اک جمہوریہ بن گیا۔

سلاطین د‏‏ی لسٹ

سودھو
ہور ویکھو: آل محمد علی
  • حسین کامل (مصر تے سوڈان دے سلطان) – 19 دسمبر 1914 – 9 اکتوبر 1917
  • فواد اول (مصر تے سوڈان دا سلطان) – 9 اکتوبر 1917 – 16 مارچ 1922

ہور ویکھو

سودھو

حوالے

سودھو
  1. ۱.۰ ۱.۱ Northrup 1998, p. 69.
  2. Northrup 1998, p. 70.
  3. ۳.۰۰ ۳.۰۱ ۳.۰۲ ۳.۰۳ ۳.۰۴ ۳.۰۵ ۳.۰۶ ۳.۰۷ ۳.۰۸ ۳.۰۹ ۳.۱۰ ۳.۱۱ ۳.۱۲ ۳.۱۳ ۳.۱۴ ۳.۱۵ ۳.۱۶ ۳.۱۷ ۳.۱۸ ۳.۱۹ ۳.۲۰ ۳.۲۱ ۳.۲۲ ۳.۲۳ ۳.۲۴ ۳.۲۵ ۳.۲۶ (2006) African States and Rulers. McFarland & Company, 86. ISBN 978-0-7864-2562-4. 
  4. ۴.۰ ۴.۱ (2003) Tale of Two Factions, A: Myth, Memory, and Identity in Ottoman Egypt and Yemen. State University of New York Press, 50–52. ISBN 978-0-7914-8610-8. 
  5. ۵.۰ ۵.۱ Northrup, ed. Petry 1998, p. 250.
  6. Northrup 1998, p. 71.
  7. (1992) The Lion of Egypt: Sultan Baybars I and the Near East in the Thirteenth Century. Longman, 261. ISBN 978-0-582-06823-0. 
  8. Holt 2004, p. 99.
  9. Yosef 2012b, p. 394.
  10. ۱۰.۰ ۱۰.۱ ۱۰.۲ Northrup, ed. Petry 1998, p. 252.
  11. ۱۱.۰ ۱۱.۱ ۱۱.۲ ۱۱.۳ Yosef 2012b, p. 396.
  12. (1974) Tarikh, Volumes 5-6: Peoples and Kingdoms of West Africa in the Pre-Colonial Period. Longman, 9. ISBN 978-0-582-60873-3. 
  13. ۱۳.۰ ۱۳.۱ ۱۳.۲ Drory 2006, p. 20.
  14. Levanoni 1995, p. 102.
  15. ۱۵.۰ ۱۵.۱ ۱۵.۲ Drory 2006, p. 24.
  16. Drory 2006, p. 28.
  17. ۱۷.۰ ۱۷.۱ ۱۷.۲ ۱۷.۳ Bauden 2009, p. 63.
  18. ۱۸.۰۰ ۱۸.۰۱ ۱۸.۰۲ ۱۸.۰۳ ۱۸.۰۴ ۱۸.۰۵ ۱۸.۰۶ ۱۸.۰۷ ۱۸.۰۸ ۱۸.۰۹ ۱۸.۱۰ ۱۸.۱۱ ۱۸.۱۲ ۱۸.۱۳ ۱۸.۱۴ ۱۸.۱۵ ۱۸.۱۶ ۱۸.۱۷ ۱۸.۱۸ ۱۸.۱۹ ۱۸.۲۰ ۱۸.۲۱ ۱۸.۲۲ ۱۸.۲۳ ۱۸.۲۴ ۱۸.۲۵ ۱۸.۲۶ ۱۸.۲۷ ۱۸.۲۸ ۱۸.۲۹ ۱۸.۳۰ ۱۸.۳۱ ۱۸.۳۲ ۱۸.۳۳ ۱۸.۳۴ ۱۸.۳۵ ۱۸.۳۶ ۱۸.۳۷ ۱۸.۳۸ ۱۸.۳۹ ۱۸.۴۰ ۱۸.۴۱ ۱۸.۴۲ ۱۸.۴۳ ۱۸.۴۴ ۱۸.۴۵ ۱۸.۴۶ ۱۸.۴۷ ۱۸.۴۸ ۱۸.۴۹ ۱۸.۵۰ ۱۸.۵۱ ۱۸.۵۲ ۱۸.۵۳ ۱۸.۵۴ ۱۸.۵۵ ۱۸.۵۶ ۱۸.۵۷ ۱۸.۵۸ ۱۸.۵۹ ۱۸.۶۰ ۱۸.۶۱ ۱۸.۶۲ ۱۸.۶۳ ۱۸.۶۴ ۱۸.۶۵ ۱۸.۶۶ ۱۸.۶۷ ۱۸.۶۸ ۱۸.۶۹ ۱۸.۷۰ ۱۸.۷۱ ۱۸.۷۲ ۱۸.۷۳ ۱۸.۷۴ ۱۸.۷۵ ۱۸.۷۶ ۱۸.۷۷ ۱۸.۷۸ ۱۸.۷۹ ۱۸.۸۰ ۱۸.۸۱ سانچہ:Cite EB1911
  19. Bauden 2009, p. 63.
  20. Holt, eds. Vermeulen and De Smet, p. 319.
  21. (2005) "Female Patronage of Mamluk Architecture in Cairo", Beyond The Exotic: Women's Histories In Islamic Societies. Syracuse University Press, 332. ISBN 978-0-8156-3055-5. 
  22. ۲۲.۰ ۲۲.۱ ۲۲.۲ ۲۲.۳ ۲۲.۴ ۲۲.۵ Garcin, ed. Petry 1998, p. 293.
  23. Levanoni, eds. Winter and Levanoni 2004, p. 82.
  24. Levanoni, eds. Winter and Levanoni 2004, p. 82.
  25. (1996) Islamic Dynasties of the Arab East: State and Civilization During the Later Medieval Times. M.D. Publications Private Limited, 64. ISBN 9788175330085. 
  26. Garcin, ed. Petry 1998, p. 295.
  27. سانچہ:Cite EB1911
  28. (2001) The Living Stones of Cairo. American University in Cairo Press, 60. ISBN 9789774246326. 
  29. Mayer, L. A. (1933). Saracenic Heraldry: A Survey. Clarendon Press, 127. 
  30. Garcin, ed. Petry 1998, p. 297.
  31. ۳۱.۰ ۳۱.۱ Petry 1994, p. 20.