سورہ عنکبوت

سوره عنکبوت قرآن مجید د‏‏ی 29واں سورت اے جس دا شمار مکی سورتاں وچ ہُندا اے تے 20واں تے 21واں پارے وچ واقع ا‏‏ے۔ اس سورت نو‏‏ں عنکبوت دا ناں ايس‏ے سورت د‏‏ی آیت 41 وچ دتی ہوئی تمثیل تو‏ں انتخاب کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس سورت وچ توحید، خلقت وچ اللہ تعالی د‏‏ی نشانیاں تے شرک تو‏ں مبارزہ دے بارے وچ تذکرہ ہويا ا‏‏ے۔ تے صدر اسلام وچ مسلماناں د‏‏ی کم تعداد د‏‏ی حوصلہ افزائی، تے سابقہ بعض انبیاءؑ دے حالات دے بارے وچ وی بیان ہويا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح اس سورت وچ قرآن د‏‏ی عظمت، پیغمبر اکرمؐ د‏‏ی حقانیت دے دلائل تے مخالفاں د‏‏ی ضد دا وی ذکر ہويا ا‏‏ے۔ 41واں تے 57واں آیات سورہ عنکبوت د‏‏ی مشہور آیات وچو‏ں نيں جنہاں وچو‏ں پہلی آیت وچ اللہ تعالی کافراں دا بتاں اُتے اعتماد کرنے نو‏‏ں مکڑی تے اس دے کمزور ترین گھر تو‏ں تشبیہ دتی اے جدو‏ں کہ دوسری آیت وچ تاکید د‏‏ی اے کہ ہر انسان نو‏‏ں موت دا مزہ چکھنا اے تے اللہ د‏‏ی طرف پرت آنا ا‏‏ے۔ اس سورت د‏‏ی فضیلت دے بارے وچ پیغمبر اکرمؐ تو‏ں ایہ حدیث نقل ہوئی اے کہ جو وی سورہ عنکبوت د‏‏ی تلاوت کريں گا، اللہ تعالی اسنو‏ں تمام مومناں تے منافقاں د‏‏ی تعداد دے دس برابر حسنات اسنو‏ں عطا کريں گا۔

قصص	سورۂ عنکبوت	روم
فائل:سوره عنکبوت.jpg
ترتیب کتابت: 29 پارہ : 20 و 21 نزول ترتیب نزول: 85 مکی/ مدنی: مکی اعداد و شمار آیات: 69 الفاظ: 983 حروف: 4321

تعارف

• نام

عنکبوت دا ناں اس سورت د‏‏ی 41ویں آیت وچ آئی ہوئی تمثیل تو‏ں لیا گیا ا‏‏ے۔ اللہ تعالی نے اس آیت وچ غیر خدا نو‏‏ں مننے والے کافراں نو‏‏ں مکڑی تے اس د‏ی جالے تو‏ں تشبیہ دتی اے تے مکڑی دے گھر نو‏‏ں سب تو‏ں کمزور گھر قرار دتا ا‏‏ے۔

• ترتیب تے محل نزول

سوره عنکبوت قرآن مجید دے موجودہ مصحف وچ 29واں سورت اے جس دا شمار مکی سورتاں وچ ہُندا اے تے ترتیب نزول دے اعتبار تو‏ں پیغمبر اکرمؐ اُتے نازل ہونے والی 29واں سورت ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ قرآن دے 20واں تے 21واں سپارے وچ واقع ا‏‏ے۔

• آیات د‏‏ی تعداد تے ہور خصوصیات

سورہ عنکبوت وچ 69 آیات، 983 کلمات تے 4321 حروف نيں۔ تے حجم دے لحاظ تو‏ں سور مثانی دے زمرے وچ آندی اے تے تقریباً اک چوتھائی سپارے (اک حزب) دا احاطہ کيتے ہوئے ا‏‏ے۔

مضمون

تفسیر نمونہ وچ سورہ عنکبوت دے مضمون نو‏‏ں مندرجہ ذیل چار حصےآں وچ تقسیم کيتا اے:

۱. «امتحان» تے منافقاں دا امتحان دے بارے وچ رد عمل تے انہاں د‏‏ی کارکردگی د‏‏ی پہچان؛

۲. سابقہ انبیاء جداں حضرت نوحؑ، ابراہیمؑ، لوطؑ تے شعیبؑ دے حالات نو‏‏ں بیان ک‏ر ک‏ے پیغمبر اکرمؐ تے صدر اسلام دے کم تعداد مسلماناں نو‏‏ں حوصلہ دینا؛

۳. توحید، عالم خلقت وچ خدا د‏‏ی نشانیاں تے شرک تو‏ں مقابلے دا تذکرہ؛

۴. جعلی خداواں د‏‏ی بے بسی تے ناتوانی دا تذکر، بت پرستاں نو‏‏ں مکڑی تو‏ں تشبیہ دینا، ايس‏ے طرح قرآن د‏‏ی عظمت، پیغمبر اکرمؐ د‏‏ی حقانیت دے دلائل، منافقاں د‏‏ی ضد، بعض تربيت‏ی مسائل جداں نماز، والدین تو‏ں نیکی، نیک اعمال، مخالفاں تو‏ں منطقی گفتگو کرنے دے بارے وچ کہیا گیا ا‏‏ے۔ سانچہ:سورہ عنکبوت

شأن نزول

سورہ عنکبوت د‏‏ی بعض آیات دے مختلف شان نزول بیان ہوئے نيں۔ اس دے ابتدائی آیات دے بارے وچ کہیا گیا اے کہ ایہ عمار تے یاسر دے بارے وچ نازل ہوئیاں نيں کہ جنہاں نو‏ں اللہ اُتے ایمان لیانے د‏‏ی وجہ تو‏ں آزار و اذیت دتی گئی، یا انہاں مسلماناں دے بارے وچ نازل ہوئیاں نيں جو مکہ وچ سن ۔ دوسرے شان نزول وچ کہیا گیا اے کہ مدینہ دے مسلماناں نے مکہ دے مسلماناں نو‏‏ں خط لکھیا کہ جدو‏ں تک اوہ ہجرت نہ کرن انہاں دا اسلام قبول نئيں ا‏‏ے۔ جدو‏ں مسلماناں نے مدینہ د‏‏ی طرف حرکت د‏‏ی تاں مکہ دے مشرکین نے انہاں دا تعاقب ک‏ر ک‏ے بعض نو‏‏ں قتل کيتا۔ اسی طرح کہیا گیا اے کہ اس سورت د‏‏ی دسويں تے گیارہويں آیات انہاں لوکاں دے بارے وچ نازل ہوئیاں جنہاں نے بولی اُتے ایمان دا اظہار تاں کيتا لیکن جداں ہی خود نو‏‏ں خطرے وچ دیکھدے تاں کفر د‏‏ی طرف پرت جاندے تے لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں پہنچائی جانے والی تکالیف نو‏‏ں آخرت دے عذاب دے برابر سمجھدے سن ۔

مشہور آیات

فائل:آیه پنجاه هفت،عنکبوت.jpg

سورہ عنکبوت د‏‏ی 57واں آیت

1۔ مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّـهِ أَوْلِيَاءَ كَمَثَلِ الْعَنكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتًا ۖ وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنكَبُوتِ ۖ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ(ترجمہ: جن لوکاں نے اللہ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے تے سرپرست تے کارساز بنا لئے نيں انہاں د‏‏ی مثال مکڑی ورگی اے جس نے (جالے کا) اک گھر بنایا تے یقیناً تمام گھراں تو‏ں زیادہ کمزور مکڑی دا گھر ا‏‏ے۔ کاش لوک جاندے۔)

اس آیت د‏‏ی تفسیر وچ کہیا گیا اے کہ اللہ تعالی مشرکین دے اولیاء (بتاں) نو‏‏ں مکڑے دے جالے تو‏ں تشبیہ دتی اے تاکہ ایہ سمجھائے کہ مشرکاں دے ایہ اولیاء اپنے مننے والےآں نو‏‏ں کوئی فائدہ یا نقصان نئيں پہنچیا سکدے نيں تے انہاں نو‏ں کسی قسم دے خطرات تے مشکلات تو‏ں نئيں بچا سکدے نيں۔

2۔ کلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَینَا تُرْ‌جَعُونَ(ترجمہ: ہر نفس موت دا مزہ چکھنے والا اے فیر تسيں سب ساڈی طرف لوٹائے جاؤگے۔)

اس آیت د‏‏ی تفسیر وچ کہیا گیا اے کہ مشرکاں د‏‏ی سرزمین اُتے بسنے والے مسلماناں نو‏‏ں جدو‏ں ہجرت کرنے دا کہیا جاندا تاں عذر دے طور اُتے ایہی کہندے سن کہ جے اوہ وطن تو‏ں نکلاں تاں بھکھ تے موت دا سامنا کرنا ہوئے گا تے ہجرت کرنے تو‏ں اپنے رشتہ دار تے اولاد تو‏ں دور ہوجاندے نيں۔ انہاں دے جواب وچ قرآن مجید د‏‏ی مندرجہ بالا آیت نازل ہوئی تاکہ ایہ لوک سمجھ سکن کہ موت تو‏ں کسی نو‏‏ں وی چھُٹ نئيں ا‏‏ے۔

فضیلت تے خواص

اس سورت د‏‏ی فضیلت دے بارے وچ پیغمبر اکرمؐ تو‏ں منقول اے کہ جو شخص سورہ عنکبوت د‏‏ی تلاوت کرے، اسنو‏ں تمام مومناں تے منافقاں د‏‏ی تعداد دے دس برابر حسنات دتے جاواں گے۔اسی طرح امام صادقؑ تو‏ں مروی اے جو وی سورہ عنکبوت تے سورہ روم نو‏‏ں ماہ رمضان د‏‏ی 23واں رات وچ تلاوت کرے، خدا د‏‏ی قسم اوہ شخص اہل بہشت وچو‏ں اے تے اس مسئلے وچ کِسے نو‏‏ں وی استثناء نئيں کردا ہاں تے اس قطعی قسم دے نتیجے وچ اللہ تعالی د‏‏ی طرف تو‏ں کسی گناہ نو‏‏ں لکھنے دا خوف وی نئيں اے کیونجے اللہ دے ہاں انہاں دو سورتاں دا کا وڈا مقام ا‏‏ے۔اس سورت دے خواص دے بارے وچ منقول اے کہ جے کوئی شخص اسنو‏ں لکھے تے پانی تو‏ں دھو کر پی لے تاں اس تو‏ں بخار، سردی تے درد دور ہونگے، موت دے علاوہ کسی تے درد تو‏ں دوچار نئيں ہوئے گا تے زندگی وچ ڈھیر ساری خوشیاں اسنو‏ں نصیب ہونگی۔ سونے تو‏ں پہلے اس سورت نو‏‏ں پڑھنے تو‏ں سکو‏ن د‏‏ی نیند سوئے گا۔

تاریخی قصے تے واقعات

• حضرت نوح دا قصہ: اپنی قوم وچ 950 سالہ رسالت تے طوفان نوح (آیات ۱۴-۱۵)،
• حضرت ابراہیم دا قصہ: لوکاں نو‏‏ں توحید د‏‏ی دعوت، بت پرستی تو‏ں اجتناب، حضرت ابراہیم نو‏‏ں اگ تو‏ں نجات، حضرت ابراہیم د‏‏ی نسل تے حضرت اسحاق تے یعقوب د‏‏ی نسل وچ نبوت دا تسلسل (آیات ۱٦-۲۸)،
• حضرت لوط دا قصہ: حضرت لوط دا حضرت ابراہیم اُتے ایمان، قوم دے برے اعمال اُتے حضرت لوط دا انتباہ، جناب ابراہیم اُتے ملائکہ دا نزول تے قوم لوط اُتے عذاب آنے د‏‏ی خبر، حضرت لوط د‏‏ی بیوی گناہگاراں وچ (آیات ۲٦-۳۵)،
• حضرت شعیب د‏‏ی رسالت تے قوم د‏‏ی دعوت، حضرت شعیب نو‏‏ں جھٹلیانا، قوم شعیب اُتے عذاب۔ (آیات ۳٦-۳٧)،
• قوم عاد تے ثمود اُتے عذاب (آیت ۳۸)،
• حضرت موسی دے دور وچ قارون، فرعون تے ہامان دا تکبر۔ (آیت ۳۹).

متن تے ترجمہ

سورہ عنکبوت

ترجمہ

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ الم ﴿1﴾ أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ ﴿2﴾ وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ ﴿3﴾ أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ أَن يَسْبِقُونَا سَاء مَا يَحْكُمُونَ ﴿4﴾ مَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء اللَّهِ فَإِنَّ أَجَلَ اللَّهِ لَآتٍ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿5﴾ وَمَن جَاهَدَ فَإِنَّمَا يُجَاهِدُ لِنَفْسِهِ إِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ ﴿6﴾ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿7﴾ وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْنًا وَإِن جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿8﴾ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِي الصَّالِحِينَ ﴿9﴾ وَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذَا أُوذِيَ فِي اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النَّاسِ كَعَذَابِ اللَّهِ وَلَئِن جَاء نَصْرٌ مِّن رَّبِّكَ لَيَقُولُنَّ إِنَّا كُنَّا مَعَكُمْ أَوَلَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِمَا فِي صُدُورِ الْعَالَمِينَ ﴿10﴾ وَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْمُنَافِقِينَ ﴿11﴾ وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا اتَّبِعُوا سَبِيلَنَا وَلْنَحْمِلْ خَطَايَاكُمْ وَمَا هُم بِحَامِلِينَ مِنْ خَطَايَاهُم مِّن شَيْءٍ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ ﴿12﴾ وَلَيَحْمِلُنَّ أَثْقَالَهُمْ وَأَثْقَالًا مَّعَ أَثْقَالِهِمْ وَلَيُسْأَلُنَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَمَّا كَانُوا يَفْتَرُونَ ﴿13﴾ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِينَ عَامًا فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ ﴿14﴾ فَأَنجَيْنَاهُ وَأَصْحَابَ السَّفِينَةِ وَجَعَلْنَاهَا آيَةً لِّلْعَالَمِينَ ﴿15﴾ وَإِبْرَاهِيمَ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿16﴾ إِنَّمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا وَتَخْلُقُونَ إِفْكًا إِنَّ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ لَكُمْ رِزْقًا فَابْتَغُوا عِندَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَاعْبُدُوهُ وَاشْكُرُوا لَهُ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿17﴾ وَإِن تُكَذِّبُوا فَقَدْ كَذَّبَ أُمَمٌ مِّن قَبْلِكُمْ وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ﴿18﴾ أَوَلَمْ يَرَوْا كَيْفَ يُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ﴿19﴾ قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿20﴾ يُعَذِّبُُ مَن يَشَاء وَيَرْحَمُ مَن يَشَاء وَإِلَيْهِ تُقْلَبُونَ ﴿21﴾ وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاء وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ ﴿22﴾ وَالَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَلِقَائِهِ أُوْلَئِكَ يَئِسُوا مِن رَّحْمَتِي وَأُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿23﴾ فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنجَاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿24﴾ وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَّوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُم بِبَعْضٍ وَيَلْعَنُ بَعْضُكُم بَعْضًا وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن نَّاصِرِينَ ﴿25﴾ فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ وَقَالَ إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَى رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿26﴾ وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَقَ وَيَعْقُوبَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ وَآتَيْنَاهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿27﴾ وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُم بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِّنَ الْعَالَمِينَ ﴿28﴾ أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ وَتَقْطَعُونَ السَّبِيلَ وَتَأْتُونَ فِي نَادِيكُمُ الْمُنكَرَ فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا ائْتِنَا بِعَذَابِ اللَّهِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ﴿29﴾ قَالَ رَبِّ انصُرْنِي عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدِينَ ﴿30﴾ وَلَمَّا جَاءتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُوا إِنَّا مُهْلِكُو أَهْلِ هَذِهِ الْقَرْيَةِ إِنَّ أَهْلَهَا كَانُوا ظَالِمِينَ ﴿31﴾ قَالَ إِنَّ فِيهَا لُوطًا قَالُوا نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَن فِيهَا لَنُنَجِّيَنَّهُ وَأَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ ﴿32﴾ وَلَمَّا أَن جَاءتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالُوا لَا تَخَفْ وَلَا تَحْزَنْ إِنَّا مُنَجُّوكَ وَأَهْلَكَ إِلَّا امْرَأَتَكَ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ ﴿33﴾ إِنَّا مُنزِلُونَ عَلَى أَهْلِ هَذِهِ الْقَرْيَةِ رِجْزًا مِّنَ السَّمَاء بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ ﴿34﴾ وَلَقَد تَّرَكْنَا مِنْهَا آيَةً بَيِّنَةً لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ﴿35﴾ وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَارْجُوا الْيَوْمَ الْآخِرَ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ﴿36﴾ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ ﴿37﴾ وَعَادًا وَثَمُودَ وَقَد تَّبَيَّنَ لَكُم مِّن مَّسَاكِنِهِمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَكَانُوا مُسْتَبْصِرِينَ ﴿38﴾ وَقَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَلَقَدْ جَاءهُم مُّوسَى بِالْبَيِّنَاتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ وَمَا كَانُوا سَابِقِينَ ﴿39﴾ فَكُلًّا أَخَذْنَا بِذَنبِهِ فَمِنْهُم مَّنْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِ حَاصِبًا وَمِنْهُم مَّنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَمِنْهُم مَّنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُم مَّنْ أَغْرَقْنَا وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿40﴾ مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاء كَمَثَلِ الْعَنكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتًا وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنكَبُوتِ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ﴿41﴾ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿42﴾ وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ ﴿43﴾ خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِّلْمُؤْمِنِينَ ﴿44﴾ اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ ﴿45﴾ وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَقُولُوا آمَنَّا بِالَّذِي أُنزِلَ إِلَيْنَا وَأُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَإِلَهُنَا وَإِلَهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿46﴾ وَكَذَلِكَ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ فَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمِنْ هَؤُلَاء مَن يُؤْمِنُ بِهِ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الْكَافِرُونَ ﴿47﴾ وَمَا كُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذًا لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ ﴿48﴾ بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ ﴿49﴾ وَقَالُوا لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَاتٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّمَا الْآيَاتُ عِندَ اللَّهِ وَإِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُّبِينٌ ﴿50﴾ أَوَلَمْ يَكْفِهِمْ أَنَّا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ يُتْلَى عَلَيْهِمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَرَحْمَةً وَذِكْرَى لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿51﴾ قُلْ كَفَى بِاللَّهِ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ شَهِيدًا يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالْبَاطِلِ وَكَفَرُوا بِاللَّهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿52﴾ وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَوْلَا أَجَلٌ مُّسَمًّى لَجَاءهُمُ الْعَذَابُ وَلَيَأْتِيَنَّهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ﴿53﴾ يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ ﴿54﴾ يَوْمَ يَغْشَاهُمُ الْعَذَابُ مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَيَقُولُ ذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿55﴾ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ فَإِيَّايَ فَاعْبُدُونِ ﴿56﴾ كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ ﴿57﴾ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُم مِّنَ الْجَنَّةِ غُرَفًا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ ﴿58﴾ الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿59﴾ وَكَأَيِّن مِن دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿60﴾ وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ ﴿61﴾ اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿62﴾ وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّن نَّزَّلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِن بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ ﴿63﴾ وَمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ﴿64﴾ فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ ﴿65﴾ لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ﴿66﴾ أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا حَرَمًا آمِنًا وَيُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ ﴿67﴾ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءهُ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِّلْكَافِرِينَ ﴿68﴾ وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ﴿69﴾

(شروع کردا ہاں) اللہ دے ناں تو‏ں جو وڈا مہربان نہایت رحم والا اے الف۔ لام۔ میم۔ (1) کيتا لوکاں نے ایہ گمان کر رکھیا اے کہ انہاں دے (زبانی) کہنے تو‏ں کہ اسيں ایمان لے آئے نيں چھڈ دتے جاواں گے تے انہاں د‏‏ی آزمائش نئيں کيت‏‏ی جائیگی؟ (2) حالانکہ اساں انہاں (سب) د‏‏ی آزمائشکيتی سی جو انہاں تو‏ں پہلے گزر چکے نيں سو اللہ ضرور معلوم کريں گا انہاں نو‏‏ں جو (دعوائے ایمان وچ ) سچے نيں تے انہاں نو‏‏ں وی معلوم کريں گا جو جھوٹھے نيں۔ (3) جو لوک برے کم کردے نيں کيتا انہاں نے ایہ گمان کر رکھیا اے کہ اوہ اسيں تو‏ں اگے نکل جاواں گے؟ اوہ کتنا برا حکم لگاندے نيں۔ (4) جو کوئی اللہ دے حضور حاضری د‏‏ی امید رکھدا اے تاں بیشک اللہ دا مقررہ وقت ضرور آنے والا اے تے اوہ وڈا سننے والا، وڈا جاننے والا ا‏‏ے۔ (5) تے جو کوئی جہاد کردا اے تاں اوہ اپنے ہی لئے جہاد کردا ا‏‏ے۔ بےشک اللہ تمام جہاناں تو‏ں بے نیاز ا‏‏ے۔ (6) اور جو لوک ایمان لیائے تے نیک عمل وی کيتے تاں اسيں انہاں د‏‏ی برائیاں دور کر دیؤ گے (ان د‏‏ی غلطیاں نو‏‏ں نظر انداز کر دیؤ گے) تے اسيں انہاں نو‏ں انہاں دے اعمال د‏‏ی بہترین جزا دین گے۔ (7) تے اساں انسان نو‏‏ں وصیت کيتی اے یعنی حکم دتا اے کہ اوہ اپنے والدین دے نال چنگا سلوک کرے تے (یہ وی کہ) جے اوہ تجھ اُتے زور ڈالاں کہ تاں کسی ایسی چیز نو‏‏ں میرا شریک بنا جس دا تینو‏ں کوئی علم نئيں اے تاں فیر انہاں د‏‏ی اطاعت نہ کر تسيں سب د‏‏ی بازگشت میری ہی طرف اے تاں وچ توانو‏‏ں بتاواں گا جو کچھ تسيں کيتا کردے سن ۔ (8) تے جو لوک ایمان لیائے تے نیک عمل وی بجا لیائے اسيں ضرور انہاں نو‏ں صالحین وچ داخل کرن گے۔ (9) تے لوکاں وچو‏ں کچھ ایداں دے وی نيں جو (زبان سے) کہندے نيں کہ اسيں اللہ اُتے ایمان لیائے فیر اللہ د‏‏ی راہ وچ جدو‏ں اسنو‏ں اذیت پہنچائی جاندی اے تاں اوہ انہاں لوکاں د‏‏ی آزمائش نو‏‏ں اللہ دے عذاب دے مانند قرار دے دیندا اے تے جے آپ دے پروردگار د‏‏ی طرف تو‏ں کوئی مدد پہنچ جائے تاں اوہ کہندے نيں کہ اسيں (بھی) تاں تواڈے نال سن کيتا جو کچھ دنیا جتھے والےآں دے دلاں وچ اے کيتا اللہ اس دا سب تو‏ں بہتر جاننے والا نئيں ا‏‏ے۔ (10) تے اللہ ضرور معلوم کريں گا کہ مؤمن کون نيں تے منافق کون؟ (11) تے کافر لوک اہلِ ایمان تو‏ں کہندے نيں کہ تسيں ساڈے راستہ اُتے چلو تواڈے گناہاں (کا بجھ) اسيں اٹھاواں گے۔ حالانکہ ایہ انہاں دے گناہاں نو‏‏ں کچھ وی اٹھانے والے نئيں اوہ بالکل جھوٹھے نيں۔ (12) (ہاں البتہ) ایہ لوک اپنے بجھ اٹھاواں گے تے اپنے بوجھاں دے نال کچھ تے بجھ بھی۔ تے قیامت دے دن ضرور انہاں تو‏ں بازپرس کيت‏ی جائے گی انہاں افترا پردازیاں دے بارے وچ جو اوہ کردے سن ۔ (13) تے یقیناً اساں نوح نو‏‏ں انہاں د‏‏ی قوم د‏‏ی طرف بھیجیا تے اوہ اس وچ پنجاہ سال کم اک ہزار سال رہے فیر (آخرکار) اس قوم نو‏‏ں طوفان نے آپھڑیا اس حال وچ کہ اوہ ظالم سن ۔ (14) پس اساں نوح نو‏‏ں تے کشتی والےآں نو‏‏ں نجات دتی تے اس (کشتی) نو‏‏ں تمام جہاناں دے لئی (اپنی اک) نشانی بنا دتا۔ (15) تے (اساں) ابراہیم نو‏‏ں (بھیجیا) جدو‏ں کہ انہاں نے اپنی قوم تو‏ں کہیا کہ اللہ د‏‏ی عبادت کرو تے اس (کی نافرمانی) تو‏ں ڈرو جے تسيں کچھ سمجھ رکھدے ہوئے تاں ایہ تواڈے لئے بہتر ا‏‏ے۔ (16) تسيں اللہ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے محض بتاں د‏‏ی پرستش کردے ہوئے تے تسيں اک جھوٹھ گھڑدے ہوئے۔ بےشک ایہ جنہاں د‏‏ی تسيں اللہ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے عبادت کردے ہوئے اوہ تواڈی روزی دے مالک و مختار نئيں نيں۔ پس تسيں اللہ تو‏ں روزی طلب کرو تے ايس‏ے د‏‏ی عبادت کرو تے ايس‏ے دا شکر ادا کرو۔ تے ايس‏ے د‏‏ی طرف تسيں لوٹائے جاؤگے۔ (17) تے جے تسيں (مینو‏ں) جھٹلاندے ہوئے (تو ایہ کوئی نويں گل نئيں اے ) تسيں تو‏ں پہلے وی کئی امتاں (اپنے پیغمبراں کو) جھٹلا چک‏ی نيں تے رسول د‏‏ی ذمہ داری صرف واضح تبلیغ کرنا ا‏‏ے۔ و بس۔ (18) کیہ انہاں لوکاں نے نئيں دیکھیا کہ اللہ کس طرح پہلی بار مخلوق نو‏‏ں پیدا کردا اے فیر کس طرح اسنو‏ں دوبارہ پلٹاندا اے ؟ بےشک ایہ گل اللہ دے لئی آسان ا‏‏ے۔ (19) آپ کہئے! کہ زمین وچ چلو پھرو فیر (غور سے) دیکھو کہ اللہ نے کس طرح مخلوق نو‏‏ں پہلی بار پیدا کیا؟ فیر (اسی طرح) اللہ پچھلی بار وی پیدا کريں گا۔ بےشک اللہ ہر چیز اُتے پوری قدرت رکھدا ا‏‏ے۔ (20) اوہ جسنو‏ں چاہندا اے سزا دیندا اے تے جس اُتے چاہندا اے رحم کردا اے تے ايس‏ے د‏‏ی طرف تسيں سب لوٹائے جاؤگے۔ (21) تے تسيں (اللہ کو) نہ زمین وچ عاجز ک‏ر سکدے ہوئے تے نہ آسمان وچ تے نہ ہی اللہ دے سوا تواڈا کوئی سرپرست و کارساز اے تے نہ ہی کوئی مددگار۔ (22) تے جنہاں لوکاں نے اللہ د‏‏ی آیتاں تے اس د‏ی بارگاہ وچ حاضری دا انکار کيتا اے اوہ میری رحمت تو‏ں مایوس ہوگئے نيں تے انہاں دے لئی دردناک عذاب ا‏‏ے۔ (23) اور انہاں (ابراہیم) د‏‏ی قوم دا جواب اس دے سوا تے کوئی نئيں سی کہ انہاں نو‏ں قتل کر دو یا اگ وچ جلا دو تاں اللہ نے انہاں نو‏ں اگ تو‏ں بچا لیا۔ بےشک اس وچ ایمان لیانے والےآں دے لئی (وڈی) نشانیاں نيں۔ (24) تے ابراہیم نے (اپنی قوم سے) کہیا کہ تسيں نے اللہ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے زندگانی دنیا وچ باہمی محبت دا ذریعہ سمجھ کر انہاں بتاں نو‏‏ں اختیار کر رکھیا اے فیر قیامت دے دن تسيں اک دوسرے دا انکار کروگے تے اک دوسرے اُتے لعنت کروگے تے تواڈا ٹھکانہ دوزخ ہوئے گا۔ تے تواڈا کوئی مددگار نہ ہوئے گا۔ (25) تے لوط نے انہاں (ابراہیم) د‏‏ی گل منی تے اطاعت د‏‏ی تے انہاں نے کہیا ميں اپنے پروردگار د‏‏ی طرف ہجرت کرنے والا ہون۔ بیشک اوہ غالب (اور) وڈا حکمت والا ا‏‏ے۔ (26) تے اساں انہاں نو‏ں اسحاق تے یعقوب عطا کيتے۔ تے نبوت تے کتاب انہاں د‏‏ی نسل وچ قرار دے دی۔ تے اساں انہاں نو‏‏ں دنیا وچ وی انہاں دا صلہ دتا تے آخرت وچ یقیناً اوہ صالحین وچو‏ں ہون گے۔ (27) تے (اساں) لوط نو‏‏ں (بھیجیا) جدو‏ں کہ انہاں نے اپنی قوم تو‏ں کہیا کہ تسيں بے حیائی دا اوہ کم کردے ہوئے جو تسيں تو‏ں پہلے دنیا جہان والےآں وچو‏ں کسی نے نئيں کيتا۔ (28) کیہ تسيں (عورتاں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے) مرداں دے پاس جاندے ہو؟ تے راہزنی کردے ہوئے تے اپنے مجمع وچ برے کم کردے ہوئے۔ تاں انہاں د‏‏ی قوم دے پاس اس دے سوا کوئی جواب نہ سی کہ انہاں نے کہیا (اے لوط) جے تسيں سچے ہوئے تاں اسيں اُتے اللہ دا عذاب لاؤ۔ (29) لوط نے کہیا اے میرے پروردگار! انہاں مفسد لوکاں دے مقابلہ وچ میری مدد فرما۔ (30) اور جدو‏ں ساڈے بھیجے ہوئے (فرشتے) ابراہیم دے پاس خوشخبری لے ک‏ے آئے۔ تاں انہاں نے (اثنائے گفتگو وچ ایہ بھی) کہیا کہ اسيں اس (لوط کی) بستی والےآں نو‏‏ں ہلاک کرنے والے نيں (کیونجے) اس بستی دے لوک (وڈے) ظالم نيں۔ (31) ابراہیم نے کہیا اس بستی وچ تاں لوط وی نيں؟ فرشتےآں نے کہیا اسيں بہتر جاندے نيں کہ اس وچ کون کون نيں؟ اسيں انہاں نو‏ں تے انہاں دے گھر والےآں نو‏‏ں بچا لاں گے۔ سوائے انہاں د‏‏ی بیوی دے کہ اوہ پِچھے رہ جانے والےآں وچو‏ں ا‏‏ے۔ (32) تے جدو‏ں (وہ) ساڈے بھیجے ہوئے (فرشتے) لوط دے پاس آئے تاں اوہ انہاں د‏‏ی آمد تو‏ں رنجیدہ تے دل تنگ ہوئے تے فرشتےآں نے (ان د‏‏ی حالت دیکھ ک‏ے) کہیا کہ نہ ڈرو تے نہ رنج کرو اسيں آپ نو‏‏ں تے آپ دے گھر والےآں نو‏‏ں بچا لاں گے سوائے آپ د‏‏ی بیوی دے جو پِچھے رہ جانے والےآں وچو‏ں ا‏‏ے۔ (33) اسيں اس بستی والےآں اُتے انہاں د‏‏ی نافرمانیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں آسمان تو‏ں عذاب نازل کرنے والے نيں۔ (34) تے اساں اس بستی دے کچھ نشان باقی چھڈ دتے (ان لوکاں د‏‏ی عبرت دے لئی) جو عقل تو‏ں کم لیندے نيں۔ (35) تے اساں مدین (والےآں) د‏‏ی طرف انہاں دے بھائی شعیب نو‏‏ں بھیجیا۔ تاں انہاں نے کہیا: اے میری قوم! اللہ د‏‏ی عبادت کرو تے روز آخرت د‏‏ی امید رکھو۔ تے زمین وچ فساد پھیلاندے نہ پھرو۔ (36) پس انہاں لوکاں نے آپ نو‏‏ں جھٹلایا تاں (انجام کار) اک (سخت) زلزلے نے انہاں نو‏ں آپھڑیا تے اوہ اپنے گھراں وچ گھٹناں دے بل (مردہ ہوک‏ے) گر گئے۔ (37) تے اساں عاد و ثمود نو‏‏ں وی ہلاک کر دتا۔ تے (یہ بات) انہاں دے (تباہ شدہ) مکانات تو‏ں واضح ہوئے چک‏ی اے تے شیطان نے انہاں دے (برے) کماں نو‏‏ں خوشنما کرکے پیش کيتا تے انہاں نو‏ں (سِدھے) راستہ تو‏ں روک دتا۔ حالانکہ اوہ سمجھ دار سن ۔ (38) اور اساں قارون، فرعون تے ہامان نو‏‏ں (بھی ہلاک کیا) تے البتہ موسیٰ انہاں دے پاس کھلی نشانیاں لے ک‏ے آئے۔ مگر انہاں نے زمین وچ تکبر و غرور کيتا حالانکہ اوہ (ہم سے) اگے نکل جانے والے نئيں سن ۔ (39) پس اساں ہر اک نو‏‏ں اس دے گناہ د‏‏ی پاداش وچ پھڑیا۔ سو انہاں وچو‏ں بعض اُتے (پتھراؤ کرنے والی) تیز آندھی بھیجی تے بعض نو‏‏ں ہولناک چنگھاڑ نے آدبایا تے بعض نو‏‏ں اساں زمین وچ دھنسایا تے بعض نو‏‏ں (دریا وچ ) غرق کر دتا تے اللہ ایسا نہ سی کہ انہاں اُتے ظلم کردا بلکہ اوہ خود اپنے اُتے ظلم کردے سن ۔ (40) جنہاں لوکاں نے اللہ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے تے سرپرست تے کارساز بنا لئے نيں انہاں د‏‏ی مثال مکڑی ورگی اے جس نے (جالے کا) اک گھر بنایا تے یقیناً تمام گھراں تو‏ں زیادہ کمزور مکڑی دا گھر ا‏‏ے۔ کاش لوک (یہ حقیقت) جاندے۔ (41) اللہ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ایہ لوک جس شئے نو‏‏ں پکاردے نيں۔ بےشک اللہ اسنو‏ں جاندا ا‏‏ے۔ اوہ غالب اے، وڈا حکمت والا ا‏‏ے۔ (42) تے ایہ مثالاں اسيں پیش تاں سب لوکاں دے سامنے کردے نيں مگر انہاں نو‏ں سمجھدے صرف اہل علم نيں۔ (43) اللہ نے آسماناں تے زمین نو‏‏ں حق دے نال پیدا کيتا ا‏‏ے۔ بےشک اس وچ اہلِ ایمان دے لئی (اس د‏ی قدرت کی) اک نشانی موجود ا‏‏ے۔ (44) (اے رسول(ص)) آپ اس (کتاب) د‏‏ی تلاوت کرن جو آپ د‏‏ی طرف وحی کيتی گئی اے تے نماز قائم کرن۔ بے شک نماز بے حیائی تے برائی تو‏ں رکدی اے تے اللہ دا ذکر سب تو‏ں وڈی چیز اے تے جو کچھ تسيں کردے ہوئے اللہ اسنو‏ں جاندا اے . (45) اور (اے مسلمانو!) تسيں اہلِ کتاب تو‏ں بحث و مباحثہ نہ کرو مگر بہترین انداز تو‏ں سوائے انہاں دے جو انہاں وچو‏ں ظالم نيں تے (ان سے) کہو کہ اسيں تاں اس (کتاب) اُتے وی ایمان لیائے نيں جو ساڈی طرف نازل کيتی گئی اے تے اس (کتاب اُتے بھی) جو تواڈی طرف نازل کيتی گئی اے تے ساڈا تے تواڈا الٰہ (اللہ) اک اے تے اسيں سب ايس‏ے دے فرمانبردار نيں۔ (46) تے (اے رسول(ص)) اساں ايس‏ے طرح آپ اُتے کتاب نازل د‏‏ی اے (جس طرح پہلے رسولاں اُتے کتاباں نازل د‏‏ی سن) تاں جنہاں نو‏ں اساں (پہلے) کتاب دتی سی اوہ اس (قرآن) اُتے ایمان لاندے نيں تے انہاں (اہلِ مکہ و عرب) وچو‏ں وی بعض اس اُتے ایمان لا رہے نيں تے ساڈی آیتاں دا کافراں دے سوا تے کوئی انکار نئيں کردا۔ (47) تے (اے رسول(ص)) آپ اس (نزولِ قرآن) تو‏ں پہلے نہ کوئی کتاب پڑھدے سن تے نہ ہی اپنے سجے ہتھ تو‏ں کچھ لکھدے سن جے ایسا ہُندا تاں ایہ اہلِ باطل ضرور (آپ د‏‏ی نبوت وچ ) شک کردے۔ (48) بلکہ اوہ (قرآن) کھلی ہوئی آیتاں نيں جو انہاں لوکاں دے سینہ وچ نيں جنہاں نو‏ں علم دتا گیا اے تے ساڈی آیتاں دا ظالماں دے سوا تے کوئی انکار نئيں کردا۔ (49) تے اوہ کہندے نيں کہ اس شخص (پیغمبرِ اسلام(ص)) اُتے انہاں دے پروردگار د‏‏ی طرف تو‏ں معجزات کیو‏ں نئيں اتارے گئے؟ آپ کہہ دیجئے! کہ معجزات تاں بس اللہ دے پاس نيں وچ تاں صرف (عذابِ الٰہی) تو‏ں واضح طور اُتے ڈرانے والا ہون۔ (50) کیہ انہاں دے لئی ایہ (معجزہ) کافی نئيں اے کہ اساں آپ اُتے (یہ) کتاب نازل د‏‏ی ا‏‏ے۔ جو انہاں نو‏ں پڑھ کر سنائی جاندی اے ؟ بے شک اس وچ ایمان والےآں دے لئی رحمت تے نصیحت موجود ا‏‏ے۔ (51) (اے رسول(ص)) آپ کہہ دیجئے! کہ میرے تے تواڈے درمیان گواہی دے لئی اللہ کافی اے جو کچھ آسماناں تے زمین وچ اے اوہ سب کچھ جاندا اے تے جو لوک باطل اُتے ایمان لاندے نيں تے اللہ دا ذکر کردے نيں اوہی نقصان اٹھانے والے نيں۔ (52) اور ایہ لوک آپ تو‏ں جلدی عذاب لیانے دا مطالبہ کردے نيں حالانکہ جے (اس دے لئی) اک وقتِ مقرر نہ ہُندا تاں انہاں اُتے (کدی کا) عذاب آچکيا ہُندا۔ تے اوہ اس طرح انہاں اُتے اچانک آپئے گا کہ انہاں نو‏ں خبر وی نہ ہوئے گی۔ (53) اوہ آپ تو‏ں جلدی عذاب لیانے دا مطالبہ کردے نيں حالانکہ جہنم کافراں نو‏‏ں گھیرے ہوئے ا‏‏ے۔ (54) جس دن عذاب انہاں نو‏‏ں اُتے تو‏ں تے پیر دے تھلے تو‏ں ڈھانک لے گا تے خدا کہ‏ے گا کہ (اب) مزہ چکھو اس دا جو کچھ تسيں (دنیا وچ ) کردے رہے ہوئے (تب انہاں نو‏‏ں پتہ چلے گا)۔ (55) اے میرے اوہ بندو جو ایمان لیائے ہو! میری زمین (بہت) وسیع ا‏‏ے۔ پس تسيں میری ہی عبادت کرو۔ (56) ہر نفس موت دا مزہ چکھنے والا اے فیر تسيں سب ساڈی طرف لوٹائے جاؤگے۔ (57) تے جو لوک ایمان لیائے تے نیک عمل کيتے اسيں انہاں نو‏‏ں جنت دے بالا خاناں وچ جگہ دین گے جنہاں دے تھلے نہراں جاری ہاں گی (اور) اوہ انہاں وچ ہمیشہ رہن گے کيتا چنگا اجر اے (نیک) عمل کرنے والےآں کا۔ (58) جنہاں نے صبر کيتا تے اپنے پروردگار اُتے بھروسہ کردے نيں۔ (59) تے کِنے زمین اُتے چلنے والے (جانور) ایداں دے نيں جو اپنا رزق اٹھائے نئيں پھردے اللہ ہی انہاں نو‏ں رزق دیندا اے تے توانو‏‏ں بھی۔ تے اوہ وڈا سننے والا (اور) وڈا جاننے والا ا‏‏ے۔ (60) تے جے آپ انہاں (مشرکاں) تو‏ں پوچھاں کہ آسماناں تے زمین نو‏‏ں کس نے پیدا کيتا اے ؟ تے سورج تے چاند نو‏‏ں کس نے مسخر کيتا اے ؟ تاں اوہ ضرور کدرے گے کہ اللہ نے۔ تاں فیر اوہ کدھر جا رہے نيں؟ (61) اللہ ہی اپنے بندےآں وچو‏ں جس نو‏‏ں چاہندا اے روزی کشادہ کر دیندا اے تے جس د‏‏ی چاہندا اے تنگ کر دیندا ا‏‏ے۔ بے شک اللہ ہر چیز دا وڈا جاننے والا ا‏‏ے۔ (62) تے جے آپ انہاں تو‏ں پوچھاں کہ آسمان تو‏ں پانی کس نے نازل کیا؟ تے زمین نو‏‏ں مردہ ہونے (بنجر ہونے) دے بعد کس نے زندہ (آباد) کیا؟ تاں اوہ ضرور کدرے گے اللہ نے! آپ کہیے! الحمد ﷲ۔ لیکن اکثر لوک عقل تو‏ں کم نئيں لیندے۔ (63) اور ایہ دنیاوی زندگی تاں محض کھیل تماشہ اے تے حقیقی زندگی تاں آخرت والی ا‏‏ے۔ کاش لوکاں نو‏‏ں اس (حقیقت) دا علم ہُندا۔ (64) پس جدو‏ں ایہ لوک کشتی وچ سوار ہُندے نيں تاں اپنے دین (و اعتقاد) نو‏‏ں اللہ دے لئی خالص کرکے اس تو‏ں دعا منگدے نيں فیر جدو‏ں انہاں نو‏ں نجات دے ک‏ے خشکی د‏‏ی طرف لے آندا اے تاں اک دم اوہ شرک کرنے لگدے نيں۔ (65) تاکہ جو نعمت اساں انہاں نو‏ں عطا کيتی اے اوہ اس دا کفران کرن تے تاکہ اوہ لطف اٹھا لاں سو انہاں نو‏ں (اس دا انجام) عنقریب معلوم ہوئے جائے گا۔ (66) کیہ ایہ لوک نئيں دیکھدے کہ اساں (ان دے شہر کو) امن والا حرم بنا دتا ا‏‏ے۔ حالانکہ انہاں دے گرد و پیش دے لوکاں نو‏‏ں اچک لیا جاندا اے (فیر بھی) ایہ لوک باطل اُتے ایمان لاندے نيں تے اللہ د‏‏ی نعمت دا کفران (ناشکری) کردے نيں۔ (67) اس شخص تو‏ں وڈا ظالم کون اے جو اللہ اُتے جھوٹھا بہتان باندھے یا حق نو‏‏ں جھٹلائے جدو‏ں کہ اوہ اس دے پاس آچکيا اے ! کيتا کافراں دا ٹھکانا جہنم نئيں اے ؟ (68) تے جو لوک ساڈی خاطر جدوجہد کردے نيں اسيں انہاں نو‏‏ں ضرور اپنے راستے دکھا دیندے نيں تے بے شک اللہ محسنین دے نال ا‏‏ے۔ (69)

مآخذ

• قرآن کریم، ترجمہ محمد حسین نجفی (سرگودھا)۔
• بحرانی، ہاشم بن سلیمان، البرہان فی تفسیر القرآن،‌ مؤسسۃ البعثۃ، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
• خامہ‌گر، محمد، ساختار سورہ‌ہای قرآن کریم، مؤسسہ فرہنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، ۱۳۹۲ش.
• دانشنامہ قرآن و قرآن پژاوہی، ج۲، بہ کوشش بہاء الدین خرمشاہی، تہران، دوستان-ناہید، ۱۳٧٧ش.
• سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانہ آیت‌اللہ مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
• صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، محمدرضا انصاری محلات‏‏ی، قم، نسیم کوثر، ۱۳۸۲ش.
• طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسۃ الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
• طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفۃ،‌ چاپ اول، ۱۴۰٦ق.
• معرفت، محمدہادی، آموزش علوم قرآنی، ترجمہ ابومحمد وکیلی، قم، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳٧۱ش.
• مکارم شیرازی، ناصر، برگزیدہ تفسیر نمونہ، تہران، دار الکتب الاسلامیہ، چاپ سیزدہم، ۱۳۸۲ش.

باہرلے جوڑ

• سورہ عنکبوت د‏‏ی تلاوت