حضرت شعیب
| حضرت شعیب | |
|---|---|
| محل زندگی: | مدین، ایکہ |
| مدفن: | اختلاف: مکہ، یمن، فلسطین، شوشتر۔ |
| عمر: | اختلاف: 242 سال و ہور اقوال۔ |
| اولوالعزم انبیاء | |
| محمدؐ • ابراہیم • نوح • عیسی • موسی | |
| شعیب | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| علیہ السلام | |||||||
| شُعیب | |||||||
 |
|||||||
| مقام پیدائش | |||||||
| وفات |
| ||||||
| مناصب | |||||||
| اسلام دے پیغمبر | |||||||
| |||||||
| عملی زندگی | |||||||
| پیشہ | واعظ ، گلہ بان ، اسلام دے پیغمبر | ||||||
ترمیم  | |||||||
شعیب علیہ السلام، اللہ تعالی دے بھیجے گئے اک نبی سن تے آپ موسیٰ علیہ السلام دے سسر وی سن ۔ قرآن مجید دے مطابق شعیب علیہ السلام مدین دی طرف بھیجیا گئے سن ۔ آپ نوں اس وقت مدین بھیجے گئے سن جدوں اہل مدین ناپ طول وچ کمی کردے سن تے قسم قسم دے سرکشیاں او نافرمانیاں وچ ڈُبے ہوئے سن ۔
شعیب میکیل دے بیٹے سن تے میکیل یشجر دے تے یشجر مدین دے تے مدین ابراہیم ( علیہ السلام) دے بیٹے سن ۔ شعیب (علیہ السلام) نابینا (ہو گئے) سن چونکہ اپنی قوم توں خطاب کرنے وچ آپ نوں کمال سی اس لئی آپ دا لقب خطیب الانبیاء ہويا۔ آپ دی قوم کافر وی سی تے ناپ تول وچ وی کمی کردی سی۔ ابن عساکر نے عبد اللہ ابن عباس : دا بیان نقل کیتا اے کہ رسول اللہ (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) جدوں شعیب (علیہ السلام) دا ذکر کردے سن تاں فرماندے سن اوہ خطیب الانبیاء سن اس لئی کہ اپنی قوم توں خطاب اچھے اسلوب توں کردے سن ۔[۱]
سوا شعیب (علیہ السلام) دے تے کوئی نبی دو امتاں دی ہدایت دے لئی نئيں بھیجیا گیا اک امت انہاں دی ایہ قبیلہ اے جس دا ناں مدین اے تے شعیب (علیہ السلام) وی اسی قبیلہ وچ دے ہی اسی واسطے اللہ تعالیٰ نے شعیب (علیہ السلام) نوں اس قبیلہ دا بھائی فرمایا اے تے دوسری امت بن دے رہنے والے لوک نيں جنہاں سورة شعرا وچ اصحاب الایکہ فرمایا اے تے بعضے مفسر کنويں والے لوکاں نوں وی جنہاں نوں سورة فرقان تے سورة قاف وچ اصحاب الرس فرمایا اے انہاں دی ہی امت وچ شمار کر کے ایويں کہندے نيں کہ شعیب (علیہ السلام) تن امتاں دی ہدایت دے لئی بھیجے گئے نيں لیکن حافظ عماد الدین ابن کثیر نے کہیا اصحاب الایکۃ اک ہی امت دے لوک وچ جنہاں وچ کم تولنے تے کم ناپنے دا رواج سی تے اسی اک امت دی ہدایت دے لئی شعیب (علیہ السلام) بھیجے گئے نيں ایہ لوک پیڑاں دی وی پوجا کیتا کردے سن اس واسطے انہاں نوں اصحاب الایکہ یعنے پیڑاں والے کہہ کے جو سورة شعرا وچ بتا دتا اے اکثر مفسراں دا قول ایہی اے کہ شعیب (علیہ السلام) نے وڈی عمر پائی اے موسیٰ (علیہ السلام) دے وقت تک زندہ سن ۔ تے اک شخص قبطی نوں مار کر مصر توں مدین نوں جدوں موسیٰ (علیہ السلام) گئے تاں انہاں دی ملاقات شعیب (علیہ السلام) توں ہوئی تے اوہ دو بہناں جنہاں دا قصہ سورة قصص وچ اے شعیب (علیہ السلام) دی بیٹیاں سن جنہاں وچوں اک دا نکاح حضرت موسیٰ توں ہويا شعیب (علیہ السلام) نابینا سن [۲]
شعیب علیہ السلام خدا دے پیغمبر تے حضرت ابراہیم(ع) دی نسل توں تیسرے ایداں عرب پیغمبر سن جنہاں دا ناں قرآن وچ آیا اے، سورہ اعراف، ہود تے شاعر وچ بیان ہويا اے کہ اوہ نوح، ہود، صالح تے لوط دے بعد پیغمبری دے لئی منتخب ہوئے تے قوم یا سرزمین مدین تے ایکہ دے پیغمبر سن ۔ قرآن نے حضرت موسیٰ تے شعیب دے واقعات دی طرف اشارہ کیتا اے تے شعیب (ع) دے بارے وچ دسیا اے کہ اوہ موسیٰ (ع) دی زوجہ دے والد، یعنی موسیٰ(ع) دے سسر سن، لیکن بعض مفسرین نے حضرت موسیٰ(ع) دے سسر جنہاں دا ذکر قرآن تے توریت وچ آیا اے انہاں توں حضرت شعیب (ع) نوں وکھ سمجھیا اے۔ قرآن نے شعیب (ع) دی قوم دا گناہ انہاں دا مالی فساد قرار دتا اے جو شعیب(ع) دی کوشش تے انہاں دی طرف توں پیمانہ تے ترازو لیانے دے باوجود وی ایہ مشکل حل نئيں ہوئی تے قوم مالی فساد وچ مبتلا رہی۔
نسب
سودھوشعیب(ع) ابراہیم(ع) دی نسل توں سن ۔ آپ دے والد مدین بن ابراہیم تے والدہ لوط دی بیٹی سی۔[۳]بعض نے آپ دے والد دا ناں نویب تے دادا دا ناں مدین کہیا اے تے آپ دا ناں شعیب بن نویب بن مدین بن ابراہیم کہیا گیا اے۔ کیونکہ ابراہیم(ع) نے سارا دے بعد کنعانیان دے علاقے نال شادی کيتی تے مدین اس دا بیٹا اے۔ تے موسیٰ(ع) دے سسر یترون جنہاں دا ناں توریت وچ ذکر کیتا گیا اے، کیہ ایہ اوہی شعیب(ع) نيں یا کوئی تے اس بارے وچ اختلاف پایا جاندا اے۔ [۴]
موسیٰ(ع) شعیب(ع) دے گھر اُتے
سودھومآخذ وچ نقل ہويا اے کہ جدوں موسیٰ(ع) نے حیواناں نوں پانی پلانے، تے انہاں نوں گھر دے دروازے تک پہنچانے وچ شعیب(ع) دی بیٹیاں دی مدد کيتی تاں انہاں وچوں اک بیٹی نے اپنے والد نوں مشورہ دتا کہ موسیٰ(ع) نوں کم اُتے لگیا دتا جائے شعیب(ع) نوں ایہ مشورہ پسند آیا، تے آپ نے ایہ مشورہ موسیٰ(ع) دے سامنے پیش کیتا تے انہاں نے وی قبول کر ليا۔ موسیٰ(ع) نے اپنے معاہدے دی مدت پوری کرنے دے بعد، شعیب(ع) دی بیٹی نال شادی کر لئی۔ [۵]
شعیب دا ذکر توریت وچ
سودھوتوریت وچ شعیب(ع) تے آپ دتی قوم دا ذکر نئيں آیا، سوائے اک جگہ جتھے اُتے موسیٰ(ع) اس قبطی شخص نوں قتل کر مصر توں مدین دی طرف چلے گئے (پوری کہانی) تے اوتھے اُتے اک شخص دا ذکر کیتا جس دا ناں (اعوئیل کاہن مدیان) (یا دوسرے لفظاں وچ مدین شہر دا عالم دین) سی ۔ [۶]
قرآن تے روایات وچ
سودھوقرآن دی نگاہ وچ
سودھوقرآن کریم وچ ٤٠ بار توں زیادہ، انہاں پنج سورتاں، اعراف، ہود، شاعر، عنکبوت تے قصص وچ شعیب(ع) دی طرف اشارہ کیتا گیا اے تے صرف ١١ آیات وچ ، شعیب دا لفظ آیا اے۔ اقوال دے مطابق، انہاں سورتاں دی اکثر آیات شعیب(ع) دی رسالت دے مختلف فرائض من جملہ تدبیر، سماجی حقوق، اخلاقیات، توحیدی سبھیاچار دی ترویج، معاشی اصلاحات دے بارے وچ نيں اسی طرح انہاں آیات وچ شعیب(ع) دی رسالت دا انکار کرنے والےآں تے انہاں اُتے نازل کيتے گئے عذاب دے بارے وچ بیان ہويا اے۔ [۷] اللہ تعالیٰ نے شعیب(ع) دے بارے وچ حقائق، معارف تے اس دا خدا تے لوکاں دے نال اچھے اخلاق توں پیش آنے نوں قرآن وچ بیان فرمایا اے ایتھے تک کہ آپ دے اس ادب دی وجہ توں موسیٰ(ع) نوں کچھ عرصے دے لئی آپ دتی خدمت اُتے مامور کیتا۔ [۸]
روایات دی نگاہ وچ
سودھوبعض روایات وچ بیان ہويا اے کہ شعیب(ع) دی قوم دی مخالفت آپ دے حق وچ اِنّی شدید سی کہ انہاں دے نمائندےآں وچوں چند افراد نوں قوم نے بہت بری طرح توں قتل کر دتا۔ [۹] لیکن اِنّی مخالفت دے باوجود نقل کیتا گیا اے کہ شعیب(ع) دی گفتگو دا انداز اپنی قوم دے نال اس قدر جاذب سی کہ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا "کان شعیب خطیب الانبیاء" شعیب(ع) پیغمبراں دے درمیان فن خطابت دے ماہر سن ۔ [۱۰] راوندی نے امام سجاد(ع) توں روایت نقل کيتی اے: سب توں پہلے جس نے لوکاں دے لئی پیمانہ تے ترازو بنایا اوہ حضرت شعیب(ع) سن تے لوکاں نے پیمانہ تے ترازو نوں استعمال کرنا شروع کیتا لیکن کچھ عرصے دے بعد تول وچ ہیرا پھیری شروع کر دتی اسی وجہ توں عذاب وچ مبتلا ہوئے۔ [۱۱]
مسلماناں دی نگاہ وچ
سودھوشعیب(ع) دی شخصیت دے بارے وچ متعدد کتاباں، مقالات لکھے گئے نيں انہاں وچوں محققاں دے بعض فارسی بولی وچ لکھے گئے آثار دی طرف اشارہ کیتا جا رہیا اے:
- شکیبائی ایمان، موسوی گرمارودی، ١٣٩٢ش.(2014ء)
- شعیب در مدین، جعفر سبحانی، ١٣٧٣ش.(1995ء)
- مسلمان شاعر من جملہ مولانا، فردوسی، حافظ، سعدی تے ہور بزرگان نے شعیب دے لفظ نوں اپنے اشعار وچ استعمال کیتا اے۔
شعیب(ع) دی نابینائی
سودھوبعض ماخذ دے مطابق شعیب(ع) حضرت یعقوب تے حضرت اسحاق دی طرح نابینا سن ۔[۱۲] متعدد دانشور حضرات من جملہ میبدی نے تفسیر کشف الاسرار، سید ہاشم بحرانی نے تفسیر البرہان، تفسیر سورآبادی، تے طباطبائی نے المیزان وچ تے بعض ہور حضرات نے اس آیت "وَإِنَّا لَنَرَاکَ فِینَا ضَعِیفًا" [۱۳] نوں مدنظر رکھدے ہوئے شعیب(ع) دی نابینائی دی طرف اشارہ کیتا اے تے انہاں دی نگاہ وچ انہاں دی نابینائی دی وجہ خدا دی محبت تے اشتیاق وچ زیادہ رونا تے گڑگڑانا سی ۔[۱۴]
رسالت
سودھوشعیب(ع)، یوسف بن یعقوب(ع) دے بعد تے موسیٰ بن عمران(ع) دے زمانے وچ لیکن آپ توں پہلے، پیغمبری دے لئی مبعوث ہوئے۔ [۱۵] نقل ہويا اے کہ اوہ تیسرے عرب پیغمبر سن تے قرآن وچ انہاں دے بارے وچ متعدد کہانیاں ذکر ہوئیاں نيں۔[۱۶]
قوم مدین تے اصحاب ایکہ
سودھو"مدین" یا "مدین شعیب" خلیج عقبہ دے مشرق وچ اک شہر اے۔ شعیب(ع) پہلے مدین وچ رہائش پذیر سن تے انہاں نے اوتھے دے لوکاں توں کہیا کہ اللہ وحدہ لاشریک دی عبادت کرن تے برے اعمال توں پرہیز کرن، لیکن انہاں نے انکار کر دتا تے شعیب(ع) تے انہاں دے ساتھیاں نوں مدین توں کڈ دتا۔ شعیب(ع) نے انہاں نوں بد دعا دتی تے اللہ تعالیٰ نے انہاں نوں زلزلے دے عذاب وچ گرفتار کیتا تے اس طرح اس شہر تے اوتھے رہنے والےآں دا خاتمہ کر دتا۔ [۱۷]
سورہ شعراء دی آیات ١٧٦ تے ١٧٧ وچ اشارہ کیتا گیا اے کہ شعیب(ع) اہل مدین دے عذاب دے بعد، ایکہ دی قوم دی طرف گئے۔ ظاہراً مدین دے قریب ایکہ ناں دا شہر وی سی ۔ ایہ شہر آجکل تبوک دے ناں توں مشہور اے۔ [۱۸] قرآن وچ بیان ہويا اے کہ ایکہ دے لوک وی کفر وشرک وچ مبتلا سن تے شعیب(ع) دی نصحیت نوں قبول نئيں کیتا سی ۔ اللہ تعالیٰ نے ٧ یا ٩ دن تک انہاں دے شہر نوں شدید گرم کیتا تے فیر اگ دی بارش برسائی تے اس طرح سب ہلاک ہو گئے۔ [۱۹]
معاشی اصلاحات
سودھوقرآن دی آیت "فَأَوْفُوا الْكَيْلَ"[اعراف–۸۵] وچ اشارہ ہويا اے کہ اہل مدین، ناپ تول وچ کمی کرنے والے، اشیاء نوں مہنگا فروخت کرنے والے، تجارت تے معاملہ دی شرائط نوں رعایت نہ کرنے والے سن ۔ شعیب(ع) نے تجارت تے معاملہ وچ اشیاء دا صحیح اندازہ لگانے دے لئی انہاں نوں پیمانہ تے ترازو متعارف کروایا لیکن انہاں نے قبول نہ کیتا۔ [۲۰] بعض معتقد نيں کہ ایہ ترازو تے پیمانہ خود شعیب(ع) نے بنایا سی ۔ [۲۱]
تدفین دا مقام
سودھوشعیب(ع) دی عمر دے بارے وچ مورخین دے درمیان اختلاف پایا جاندا اے۔ بعض نے آپ دتی عمر ٢٤٢ سال، تے بعض نے ٢٥٤ تے ٤٠٠ سال کہی اے تے اسی طرح توں آپ دتی وفات تے دفن دی جگہ دے بارے وچ وی اختلاف اے تے آپ دے دفن دے چار مقام ذکر ہوئے نيں:
ہور ویکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ تفسیر مظہری قاضی ثناءاللہ پانی
- ↑ تفسیر احسن التفاسیر۔ حافظ محمد سید احمد حسن
- ↑ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، ۱۳۹۴ش، ص ۱۱.
- ↑ طباطبایی، ترجمہ الميزان، ۱۳۷۴ش، ج ۱۶، ص ۶۳؛ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، ۱۳۹۴ش، ص ۱۱.
- ↑ ↑ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، ۱۳۹۴ش، ص ۱۰۴.
- ↑ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، ۱۳۹۴ش، ص ۱۴۹.
- ↑ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، ۱۳۹۴ش، ص ۲۳و۳۳.
- ↑ سوره قصص،آیہ ۲۷و۲۸؛ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، ۱۳۹۴ش، ص ۱۴۸.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج ۱۲، ص ۳۸۳.
- ↑ تفسیر نورالثقلین،۱۴۱۵ق،ج ۲، ص ۳۹۴.
- ↑ راوندي، قصص الأنبياء عليہم السلام، ۱۴۰۹ق، ص ۱۴۲.
- ↑ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، ۱۳۹۴ش، ص ۱۲.
- ↑ سورهہود، آیہ۹۱
- ↑ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، ۱۳۹۴ش، ص ۱۴.
- ↑ طباطبایی، الميزان،۱۴۱۷ق، ج ۱۰، ص ۳۷۳.
- ↑ طباطبایی، الميزان،۱۴۱۷ق، ج ۱۰، ص ۳۷۷.
- ↑ سوره اعراف، آيہ ۸۵-۹۳.
- ↑ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز،۱۳۹۴ش، ص ۲۲.
- ↑ سوره شاعر، آیہ ۱۷۶.
- ↑ قرائتی، تفسير نور، ۱۳۸۳ش، ج ۴، ص ۱۱۴.
- ↑ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، ۱۳۹۴ش، ص ۳۴.
- ↑ نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، ۱۳۹۴ش، ص ۲۲.
مآخذ
سودھو- قرآن
- خرمشاہی، دانشنامہ قرآن، تہران، انتشارات دوستان، انتشارات ناہید، چاپ اول، پاییز ۱۳۷۷ش.
- شہيدى، جعفر، شرح مثنوى (شہيدى)، تہران، شركت انتشارات علمى فرہنگى، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
- عروسى حويزى عبد على بن جمعہ، تفسير نور الثقلين، قم، انتشارات اسماعيليان، ۱۴۱۵ق.
- عفتی، قدرت الله، دیوان صحبت لاری، قم، انتشارات دفتر فرہنگ معلولین، ۱۳۹۲ش.
- علامہ طباطبايى، الميزان في تفسير القرآن، قم، مكتبۃ النشر الإسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق .
- علامہ طباطبايى، ترجمہ تفسير الميزان، قم، ناشر دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.
- قرائتى، محسن، تفسير نور، تہران، مركز فرہنگى درسهايى از قرآن، چاپ يازدہم، ۱۳۸۳ش .
- قطب الدين راوندى، سعيد بن ہبة الله، قصص الأنبياء (ع)، مشہد، مركز پژوہش ہاى اسلامى، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعۃ لدرر أخبار الأئمۃالأطهار (ط - بيروت)،دار إحياء التراث العربي، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.
- مولوی، بدیع الزمان فروزانفر دی کوشش، کلیات شمس یا دیوان کبیر، تہران، انتشارات دانشگاه تہران؛ امیرکبیر، ۱۳۵۵ش.
- نوری، محمد، حضرت شعیب: پیغمبر یونیورسٹی ساز، قم، دفتر فرہنگ معلولین، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.