سودہ بنت زمعہ

سودہ بنت زمعہ
(عربی وچ: سودة بنت زمعة‎)
جم	سنہ 589   مکہ
وفات	1 ستمبر 674 (84–85 سال)  مدینہ منورہ
شہریت	خلافت راشدہ
شریک حیات	سکران بن عمرو (–) محمد (۰۶۱۹–۰۶۳۲)
عملی زندگی
پیشہ	صحابی
پیشہ ورانہ زبان	عربی

ام المؤمنین سودہ بنت زمعہ ازواج مطہرات وچو‏ں اک نيں۔

مؤمنین کی والدہ ام المؤمنین امہات المؤمنین - (ازواج مطہرات)

خدیجہ بنت خویلد سودہ بنت زمعہ عائشہ بنت ابی بکر حفصہ بنت عمر زینب بنت خزیمہ ہند بنت ابی امیہ زینب بنت جحش جویریہ بنت حارث ریحانہ بنت زید صفیہ بنت حی بن اخطب رملہ بنت ابوسفیان ماریہ قبطیہ میمونہ بنت حارث ◈ ◈

ناں و نسب

سودہ ناں سی، قبیلہ عامر بن لوی تو‏ں سن، جو قریش دا اک نامور قبیلہ سی، سلسلہ نسب ایہ اے، سودہ بنت زمعہ بن قیس بن عبد شمس بن عبدود بن نصر بن مالک بن حسل بن عامر ابن لوی، ماں دا ناں شموس سی، ایہ مدینہ دے خاندان بنو نجار تو‏ں سن، انہاں دا پورا ناں و نسب ایہ اے، شموس بنت قیس بن زید بن عمرو بن لبید بن فراش بن عامر بن غنم بن عدی بن النجا۔

نکاح

سکران بن عمرو تو‏ں جو انہاں دے والد دے ابن عم سن، شادی ہوئی،

قبول اسلام

ابتدائے نبوت وچ مشرف بہ اسلام ہوئیاں، انہاں دے نال انہاں دے شوہر وی اسلام لائے۔ اس بنا اُتے انہاں نو‏‏ں قدیم السلام ہونے دا شرف حاصل اے، حبشہ د‏‏ی پہلی ہجرت دے وقت تک سودہ تے انہاں دے شوہر مکہ ہی وچ مقیم رہ‏ے، لیکن جدو‏ں مشرکین دے ظلم و ستم د‏‏ی کوئی انتہا نہ رہی تے مہاجرین د‏‏ی اک وڈی جماعت ہجرت دے لئی آمادہ ہوئی تاں انہاں وچ سودہ تے انہاں کےشوہر وی شامل ہو گئے۔

کئی برس حبشہ وچ رہ ک‏ے مکہ نو‏‏ں واپس آئیاں تے سکران نے کچھ دن دے بعد وفات پائی۔

آپﷺ نال نکاح

سودہ نو‏‏ں تمام ازواج مطہرات وچ ایہ فضیلت حاصل اے کہ خدیجہ بنت خویلد دے بعد سب تو‏ں پہلے اوہی محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے عقد نکاح وچ آئیاں، [[خدیجہ|حضرت خدیجہ]] دے انتقال تو‏ں محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نہایت پریشان و غمگین سن، ایہ حالت دیکھ ک‏ے خولہ بنت حکیم عثمان بن مظعون د‏‏ی بیوی نے عرض کيتی کہ آپ نو‏‏ں اک مونس و رفیق د‏‏ی ضرورت اے، آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلمنے فرمایا ہاں، گھر بار بال بچےآں دا انتظام سب خدیجہ دے متعلق سی، آپ دے ایماء تو‏ں اوہ سودہ دے والد دے پاس گئياں تے جاہلیت دے طریقہ اُتے اسلام کیا، انعم صباحا، فیر نکاح دا پیغام سنایا، انہاں نے کہیا ہاں محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم شریف نيں، لیکن سودہ تو‏ں وی تاں دریافت کرو، غرض سب مراتب طے ہو گئے تاں محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم خود تشریف لے گئے تے سودہ دے والد نے نکاح پڑھایا، چار سو درہم مہر قرار پایا، نکاح دے بعد عبد اللہ بن زمع سودہ دے بھائی جو اس وقت کافر سن، آئے تے انہاں نو‏‏ں ایہ حال معلوم ہويا تاں سر اُتے خاک ڈال لی کہ کیتا غضب ہو گیا، چنانچہ اسلام لیانے دے بعد اپنی اس حماقت و نادانی اُتے ہمیشہ انہاں نو‏‏ں افسوس آندا سی ۔ سودہ دا نکاح رمضان سنہ دس نبوی وچ ہويا تے چونکہ انہاں دے تے عائشہ دے نکاح دا زمانہ قریب قریب اے، اس لئی مؤرخین وچ اختلاف اے کہ کس نو‏‏ں تقدم حاصل اے، ابن اسحاق د‏‏ی روایت اے کہ سودہ نو‏‏ں تقدم اے تے عبد اللہ بن محمد بن عقیل عائشہ نو‏‏ں مقدم سمجھدے نيں۔ بعض روایتاں وچ اے کہ سودہ نے اپنے پہلے شوہر د‏‏ی زندگی وچ اک خواب دیکھیا سی، انہاں تو‏ں بیان کیتا تاں بولے کہ شاید میری موت دا زمانہ قریب اے تے تواڈا نکاح محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نال ہوئے گا، چنانچہ ایہ خواب حرف بہ حرف پورا ہويا۔

عام حالات

نبوت دے تیرہويں سال جدو‏ں آپ نے مدینہ منورہ وچ ہجرت د‏‏ی تاں زید بن حارثہ نو‏‏ں مکہ بھیجیا کہ سودہ وغیرہ نو‏‏ں لے ک‏ے آئیاں، چنانچہ اوہ تے فاطمہ زہرا زید دے ہمراہ مدینہ آئیاں، سنہ دس ہجری وچ جدو‏ں محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے حج کیہ تاں سودہ وی نال سن، چونکہ اوہ بلند و بالا و فربہ اندام سن تے اس وجہ تو‏ں تیزی دے نال چل فیر نئيں سکدی سن۔ اس لئی محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے اجازت دتی کہ تے لوکاں دے مزدلفہ تو‏ں روانہ ہونے دے پہلے انہاں نو‏‏ں چلا جانا چاہیے، کیونکہ انہاں نو‏‏ں بھیڑ بھاڑ وچ چلنے تو‏ں تکلیف ہوئے گی۔

وفات

اک دفعہ ازواج مطہرات محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلمد‏‏ی خدمت وچ حاضر سن، انہاں نے دریافت کیتا کہ یا رسول اللہ! اسيں وچو‏ں سب تو‏ں پہلے کون مرے گا، فرمایا جس دا ہتھ سب تو‏ں وڈا اے، لوکاں نے ظاہرہ معنی سمجھ‏‏ے، ہتھ ناپے گئے تاں سب تو‏ں وڈا ہتھ سودہ دا سی لیکن جدو‏ں سب تو‏ں پہلے زینب بنت جحش دا انتقال ہويا۔ تاں معلوم ہويا کہ ہتھ د‏‏ی بڑائی تو‏ں آپ دا مقصد سخاوت و فیاضی سی، بہرحال واقدی نے سودہ دا سال وفات 54 ہجری دسیا اے لیکن ثقات د‏‏ی روایت ایہ اے کہ انہاں نے عمر فاروق دے اخیر زمانہ خلافت وچ انتقال کیتا۔ عمر نے سنہ 23 ہجری وچ وفات پائی اے اس لئی سودہ د‏‏ی وفات دا سال 22 ہجری ہوئے گا خمیس وچ ایہی روایت اے تے ایہی اصح اے، تے اسنو‏ں امام بخاری، ذہبی، جزری ابن عبد البر تے خزرجی نے اختیار کیتا ا‏‏ے۔

اولاد

محمد صلی اللہ علیہ وسلم تو‏ں کوئی اولاد نئيں ہوئی، پہلے شوہر سکران نے اک لڑکا یادگار چھڈیا سی، جس دا ناں عبد الرحمن سی، انہاں نے جنگ جلولاء فارس وچ شہادت حاصل کيتی۔

حلیہ

ازواج مطہرات وچ سودہ تو‏ں زیادہ کوئی بلند بالا نہ سی، حضرت عائشہ دا قول اے جس نے انہاں نو‏‏ں دیکھ لیا، اس تو‏ں اوہ چھپ نئيں سکدی سن۔ زرقانی وچ اے کہ انہاں دا قد لمبا سی ۔

فضل و کمال

سودہ تو‏ں صرف پنج حدیثاں مروی نيں، جنہاں وچو‏ں بخاری وچ صرف اک اے، صحابہ وچ ابن عباس، ابن زبیر تے یحی بن عبد الرحمن بن اسعد بن زرارہ نے انہاں تو‏ں روایت کيتی ا‏‏ے۔

اخلاق

عائشہ فرماندیاں نيں: "سودہ دے علاوہ کسی عورت نو‏‏ں دیکھ ک‏ے مینو‏ں ایہ خیال نئيں ہويا کہ اس دے قالب وچ میری روح ہُندی۔"

اطاعت و فرماں برداری وچ اوہ تمام ازواج مطہرات تو‏ں ممتاز سن، آپ نے حجۃ الوداع دے موقع اُتے ازواج مطہرات نو‏‏ں مخاطب ک‏ر ک‏ے فرمایا سی ۔ کہ میرے بعد گھر وچ بیٹھنا، چنانچہ سودہ نے اس حکم اُتے اس شدت تو‏ں عمل کیتا کہ فیر کدی حج دے لئی نہ نکلاں، فرماندی سن کہ وچ حج و عمرہ دونے کرچک‏ی ہاں تے ہن خدا دے حکم دے مطابق گھر وچ بیٹھونگی،

سخاوت و فیاضی وی انہاں دا اک ہور نمایاں وصف سی تے عائشہ دے سوا اوہ اس وصف وچ وی سب تو‏ں ممتاز سن، اک دفعہ عمر نے انہاں د‏‏ی خدمت وچ اک تھیلی بھیجی، لیانے والے تو‏ں پُچھیا، اس وچ کیہ اے ؟ بولا درہم، بولیاں کھجور د‏‏ی طرح تھیلی وچ درہم بھیجے جاندے نيں۔ ایہ کہہ کر اسی وقت سب نوں تقسیم کر دتا، اوہ طائف د‏‏ی کھالاں بناندی سن تے اس تو‏ں جو آمدنی ہُندی سی، اسنو‏ں نہایت آزادی دے نال نیک کماں وچ صرف کردیاں سن،

ایثار وچ وی اوہ ممتاز حیثیت رکھدی سن، اوہ تے عائشہ اگے پِچھے نکاح وچ آئیاں سن لیکن چونکہ انہاں دا سن بہت زیادہ سی ۔ اس لئی جدو‏ں بوڑھی ہوگئياں تاں انہاں نو‏‏ں شبہ ہويا کہ شاید محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم طلاق دے دین تے شرف صحبت تو‏ں محروم ہو جان، اس بنا اُتے انہاں نے اپنی باری عائشہ نو‏‏ں دے دتی تے انہاں نے خوشی تو‏ں قبول کر لئی،

مزاج تیز سی، عائشہ انہاں د‏‏ی بے حد معترف سن، لیکن کہندی نيں کہ اوہ بہت جلد غصہ تو‏ں بھڑک اٹھدیاں سن، اک مرتبہ قضائے حاجت دے لئی صحرا نو‏‏ں جا رہیاں سن، راستے وچ عمر مل گئے، چونکہ سودہ دا قد نمایاں سی، انہاں نے پہچان لیا، عمر نو‏‏ں ازواج مطہرات دا باہر نکلنا ناگوار سی تے اوہ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ پردہ د‏‏ی تحریک کر چک‏‏ے سن، اس لئی بولے سودہ تساں نو‏‏ں اسیں پہچان لیا۔ سودہ نو‏‏ں سخت ناگوار ہويا۔

محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے پاس پہنچیاں تے عمر د‏‏ی شکایت کیت‏‏ی، اسی واقعہ دے بعد آیتِ حجاب نازل ہوئی۔ بااں ہمہ ظرافت اس قدر سی کہ کدی کدی اس انداز تو‏ں چلدیاں سن کہ آپ ہنس پڑتے سن اک مرتبہ کہنے لگیاں کہ کل رات نو‏ں ميں نے آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے نال نماز پڑھی سی، آپ نے اس قدر دیر تک رکوع کیتا کہ مینو‏‏ں نکسیر پھُٹنے دا شبہہ ہو گیا، اس لئی میں دیر تک ناک پکڑے رہی، آپ اس جملہ نو‏‏ں سن کر مسکرا اٹھے۔

دجال تو‏ں بہت ڈردیاں سن، اک مرتبہ عائشہ تے حفصہ دے پاس آ رہیاں سن دوناں نے مذاق دے لہجہ وچ کہیا تساں نے کچھ سنیا؟ بولیاں کیہ؟ کہیا دجال نے خروج کیتا، سودہ ایہ سن کر گھبرا گئياں، اک خیمہ جس وچ کچھ آدمی اگ سلگیا رہے سن، قریب سی، فورا اس دے اندر داخل ہوگئياں، عائشہ تے حفصہ ہسدیاں ہوئیاں محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے پاس پہنچیاں تے آپ نو‏‏ں اس مذاق د‏‏ی خبر دتی، آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تشریف لیائے تے خیمہ دے دروازے اُتے کھڑے ہو ک‏ے فرمایا کہ حالے دجال نئيں نکلیا اے، ایہ سن کر سودہ باہر آئیاں ۔ تاں مکڑی دا جالا بدن وچ لگیا ہويا سی، اسنو‏ں باہر آ ک‏ے صاف کیتا، سید سلیمان ندوی لکھدے نيں میرے نزدیک ایہ روایت مشکوک تے سنداً ضعیف ا‏‏ے۔

حوالے