جامعہ مسعودیہ نور العلوم بہرائچ
جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ | |
---|---|
جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ | |
قیام | 29 مارچ 1931ء مطابق یکم ذیقعدہ 1349ھ |
قسم | اسلامی یونیورسٹی |
صدر | مولانا سید محمود اسعد مدنی (سابق ممبر راجیہ سبھا) |
ریکٹر | مولانا قاری زبیر احمد قاسمی |
پربندھکی عملہ | 55 |
طالب علم | 1648 |
ٹکانہ | بہرائچ, اتر پردیش, بھارت |
کیمپس | قدیم منزل(لیا محل)،دار جدید ،پرائمری شعبہ بلڈینگ |
نکا ناں | مدرسہ نورالعلوم |
مانتاواں | دارلعلوم دیوبند ، وقف دارلعلوم دیوبند |
شہربہرائچ نوں حضرت سید سالا ر مسعود غازی ؒ جداں عظیم شہدا کيتی جائے شہادت ہونے دا شرف حاصل اے و نيں تے بوہت سارے وڈے وڈے بزرگاں وعلماء دین دا مدفن ہونے دی وجہ توں تاریخی اہمیت حاصل اے۔ شہر بہرائچ نوں نہ صرف سید سالار مسعود غازی ؒ دا مدفن ہونے دے علاوہ مشہور سہروردی بزرگ حضرت سید افضل الدین ابو جعفر امیر ماہؒ، حضرت مولانا سید اجمل شاہ تے انہاں دے خلیفہ حضرت سید بڈھن شاہؒ تے معمولات مظہریہ باشرات مظہریہ دے مولف تے حضرت مرزا مظہر جانجاںؒ دے خلیفہ خاص حضرت شاہ نعیم اللہ بہرائچیؒ دا وی مدفن نيں۔
قیام نورالعلوم
سودھومولانا محفوظ الرحمن نامی دے والد مولاناشاہ نور محمد بہرائچی نقشبندی مجددی دی وفات دے بعد ایصال ثواب دے لئی جامع مسجد وچ اک وڈا اجتماع ہويا سی جس وچ حضرت مرحوم دے حالات زندگی اُتے روشنی پائی گئی تے لوکاں دی توجہ اس طرف مبذول کرائی گئی کہ حضرت مرحوم دی یاد گار دے طور اُتے اک دینی مدرسہ قائم کیتا جائے جو انہاں دے مشن نوں نہ صرف باقی رکھے ،بلکہ ہور کم نوں ترقی دے ،تے مسلماناں نوں انہاں دی صحیح حیثیت دسے ،تے آئندہ نسلاں دے دین و ایمان تے صحیح عقیدہ اُتے قائم تے بقا دا سامان مہیا کرے۔ چنانچہ ايسے مجمع وچ شہر دے بااثر لیڈر و ریئس جناب خواجہ خلیل احمد شاہ صاحب مرحوم نےقیام مدرسہکی تجویز پیش دی ،اس دی تائید انہاں دے اہل خاندان خواجگان حضرات نے تے شہر دے سبھی معززین نے اتفاق کردے ہوئے حتی الوسع تعاون دینے دا وی اظہار کیتا۔ چنانچہ مولانا محفوظ الرحمن نامی نے معتقدین ،مخلصین و معزیز شہر دی خواہش ہور اپنی دیرینہ آرزو دے مطابق یکم ذیقعدہ 1349ھ مطابق 29 مارچ 1931ء بروز یکشنبہ (اتوار)شہر دی جامع مسجد ہی دے صحن وچ انھاں معززین دی موجودگی وچ صرف دو (2) طلبہ اک حافظ عزیز احمد تے دوسرے حافظ حبیب احمد اعمیٰ(نبینا ) توں مدرسہ جامعہ مسعویہ نور العلوم دی بنیاد رکھ دے اس دا افتتاح کیتا۔ طلبہ دی تعداد وچ اضافہ ہونے دی وجہ توں مستقل عمارت دی ضرورت محسوس ہوئی تاں لوکاں دے مشورہ توں جامع مسجد توں متصل راجا نانپارہ دی عمارت لیا محل نامی (جو خالی پئی تھی)دے لئی درخواست مئی 1935ء وچ دتی ،راجا نانپارہ سعادت علی خاں صاحب نے غ لباََاگست 1935ء وچ لیا محل عمارت مدرسہ نوں مرحمت فرمائی تے مدرسہ جامع مسجد توں اس عمارت وچ منتقل ہوئے گیا۔ اج جامعہ عربیہ مسعویہ نورالعوم ايسے بہرائچ دا اک مرکزی دینی ادارہ نيں۔ جس دے قیام توں نہ صرف ضلع بہرائچ وچ بلکہ اطراف دے تمام ضلعے وچ علوم دینیہ دی روشنی توں منوور ہوگے تے عوام وچ دینی علوم دی جانکاری دا روجھان بننے لگیا ۔
جنگ آزادی وچ نورالعلوم
سودھوملک وچ انگریزی سامراج دے خلاف استخلاص وطن دی تحریک 1941-1942ماں شدت پیدا ہوئی تے اک طرح توں حکومت دے خلاف اک اگ سارے ملک وچ لگ گئی سی، ایداں دے ہی ماحول وچ بانی مدرسہ نورالعلوم محفوظ الرحمن نامی نے وی بہرائچ ضلع توں عملی طور اُتے حصہ لینے دا پروگرام بنایا تے اپنے نال مدرسہ دے مدرس مولانا محمد سلامت اللہ بیگ تے مولوی کلیم اللہ نوری نوں تیار کیتا ،1942 وچ حکومت دے خلاف گاندھی جی کی’’ بھار ت چھوڑو‘‘ (سول نافرمانی) تحریک نوں کامیاب بنانے دے لئی مولانا سلامت اللہ بیگ نے حکومت دے خلاف عوامی بیان دتا تے ايسے طرح توں مولوی کلیم اللہ نے وی تقریراں دی جس توں انہاں لوکاں دے خلاف گرفتاری وارنٹ جاری ہوئے ،مولانا سلامت اللہ بیگ دی گرفتاری مدرسہ توں ہوئی تے مولوی کلیم اللہ نوری نے گرفتاری دینے وچ پولیس نوں کافی پریشان کیتا ادھر ادھر دوڑانے دے بعد گونڈا توں گرفتار ی دتے کر جیل گئے تے قید و بند دی صعوبتاں برداشت کيتیاں ۔ جدوں کہ بانی جامعہ نورالعلوم مولانا محفوظ الرحمن نامیؔ تے جامعہ دے صدرالمدرسین مولانا سید حمیدالدین نے باہر توں تحریک نوں کامیاب بنایا۔
نورالعلوم دے شعبے
سودھوجامعہ نورالعلوم دا الحاق الہٰ آباد عربی ،فارسی بورڈ توں تھا،جس دے امتحانات وچ طلبہ شریک ہُندے سن تے امتیازی نمبرات توں کم یاب ہُندے سن ۔ حکومت کیتی جانب توں ایڈ وی ملدی سی۔1978ماں مدارس عربیہ صوبہ بہار دا اک اجلاس پٹنہ وچ ہواتھا ،جس وچ مولانا سید اسعد مدنی ؒ نے بیان کیتا کہ جو مدارس ایڈیڈ نيں تے سرکاری امداد لیندے نيں انہاں اُتے وچ انا للہ وناالیہ راجعون پڑھدا ہاں ،مولانا سید اسعد مدنی جامعہ دی مجلس شوریٰ دے وی صدر سن ۔ انہاں دے اس بیان دے جامعہ دی مجلس شوریٰ نے حکومت کیتی گرانٹ بند کر دتی تے بورڈ توں الحاق وی ختم کر دتا گیا۔[۱] مدرسہ نورالعلوم اپنے انتظام ،عمدہ نظام کار و خصوصی انداز تعلیم و تربیت دے باعث اس دا ناں ہندوستان دے دور دراز گوشےآں وچ پہنچ چکيا اے۔ تے اس دا شمار اترپردیش دے اودھ خطہ دے وڈے دینی ادارہ دے طور اُتے ہُندا اے۔ نورالعلوم بہرائچ وڈی تعداد وچ بیرونی ضلعے دے طلبہ زیر تعلیم نيں۔ جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ وچ سال فارسی توں لےکے مکمل درس نظامیہ دی تعلیم دا انتظام اے جو دار العلوم دیوبند دے نصاب تعلیم دے مطابق اے۔ #درس نظامی : جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ وچ مکمل درس نظامیہ دی تعلیم دا انتظام اے تے معتدبہ نصاب (موقوف علیہ دورہ)تک دی پڑاھا ئی دا انتظام اے۔#پنجسالہ نصاب تعلیم :جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ وچ اک مختصر پنجسالہ نصاب تعلیم دا آغاز 1424ھ مطابق2004ء توں کیتا گیا۔[۱] 3) ( ترجمعہ قرآن مجید :جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ وچ ابتدا قیام توں ہی طلبہ نوں عربی دے ابتدائی درجات توں ہی صرفی ونحوی قواعد دے نال قرآن مجید دا مکمل ترجمعہ پڑھیا جاندا اے جس دی وجہ توں تفاسیر قرآن پڑھدے وقت طلبہ دا معیار بلند ہوئے جاندا اے۔#درجات حفظ و تجوید :جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ وچ حفظ قرآن مع تجوید دا شاندار اہتمام کیتا جاندا اے اورجامعہ دی کاوشاں دا نتیجہ ایہ اے کہ اج دے وقت وچ نہ صرف ضلع بہرائچ بلکہ ا طراف دے ضلعے وچ جفاظ قرآن دی تعداد وچ کوئی کمی نئيں پائی جاندی نيں۔[۱]#شعبہ قرأت و تجوید:جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ وچ 1429ھ مطابق 2008ء توں شعبہ قرأت و تجوید دا مستقل قیام عمل وچ آیا۔#شعبہ دارالافتاء :جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ وچ دارالافتاء دا شعبہ وی قائم اے تے جس وچ ضلع تے بیر ون ضلع توں آئے ہوئے استفتاء دا جواب نہایت تحقیق تے صحیح طریقہ اُتے مستند مفتیان کرام دے ذریعہ فتوی جاری کیتا جاندا اے۔#شعبہ دینیات و ناظرہ :جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ وچ شعبہ دینیات و ناظرہ دا آغاز شوال 1428ھ مطابق2007ء وچ ہوئے ا اس شعبہ وچ نورانی قاعدہ ،تے ناظرہ قرآن قواعد تجوید دے نال درس دتا جاندا اے۔# شعبہ کمپیوٹر :جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ وچ شعبہ کمپیوٹر دے ذریعہ طلبہ نوں کمپیوٹر دی تعلیم دتی جاندی اے۔#ماہنامہ نورالعلوم: جامعہ عربیہ مسعودیہ نورالعلوم بہرائچ توں اک ماہنامہ بناں نورالعلوم نکلدا اے جو دی جامعہ دا ترجمان اے۔ جس دی اجرا فروری2006ء وچ مطابق 1427ھ وچ ہوئی تے اس وچ دینی ،دعوتی تے اصلاحی مظامین مسلسل شائع ہُندے اے۔#ابتدائی درجات:جامعہ وچ ابتدائی درجات (اپر پرائمری کلاسز) اک توں لےکے درجہ پنج تک طلبہ نوں اردو ،ہندی،انگریزی،حساب،جعرافیہ ،سائنس دے نال دینی تعلیم تے قرآن پاک دی تعلیم دتی جاندی اے۔ # شعبہ تبلیغ: جامعہ دے شعبہ تبلیغ دے ذریعہ مخلوق خدا نوں دینی و مذہبی امور دی تعلیم توں روشناز کرانے دے لئی مبلغ ہُندے اے جو وقتاََفوقتاََ عوام دی طلب اُتے تبلیغی خدمات انجام پاندی اے۔#تبلیغی جماعت: جامعہ وچ تبلیغی جماعت حضرت مولانا محمد الیاس کاندھلوی ؒ دے طریق کار دے مطابق طلبہ دی جماعت ہر پنجشنبہ نوں قرب وجوار دے علاقےآں وچ تبلیغی خدمات انجام دیندی اے۔# عربی کتب خانہ:جامعہ وچ اک وڈا عربی کتب خانہ قائم اے جس وچ درسی و غیر درسی اردو ،عربی،فارسی تے ہندی وغیرہ دی ہزاراں کتاباں موجود نيں جسنوں طلبہ نوں پڑھنے دے لئی درسی کتاباں مفت دتی جاندی اے۔#نامی اردو لائبریری :جامعہ دی اس لائبریری دا تمام تر نظم و نسق طلبہ دے ہتھ وچ اے ،طلبہ نے اسنوں اپنے مساعی توں سر پرستاں دے زیر سایہ اس وچ تفسیر،حدیث،فقہ،ادب،نحو و صرف،لغت،انشاء،اخلاق،تصوف،سوانح،سیر،تریخ،مناظرہ ،ملفوظات اولیاء،مکتوبات،سیاسیات،قدیم و جدید لڑیچر وہور معلومات اُتے مشتمل ڈھائی ہزار توں زیادہ کتاباں مہیا اے جنہاں توں طلبہ ہمہ وقت فیضیاب ہُندے اے۔
#مطبخ:جامعہ وچ مطبخ دا بہترین انتظام اے جس دے ذریعہ نادار و غریب طلبہ نوں دونے وقت دا کھانا دتا جاندا اے ،اس شبعہ دے ذریعہ طلبہ دے لئی وظائف و کپڑے اوردوا علاج ومعالجہ دا نظم وی ہُندا اے ۔#دفتر اہتمام : جامعہ وچ دفتر اہتمام قائم اے جس وچ جامعہ وچ دی تمام آمد و صرف دا پورا حساب کتاب رہندا اے جامعہ دے انتظامی امور دی ذمہ داری ايسے شعبہ اُتے اے۔ #شعبہ یتیم خانہ : شعبہ یتیم خانہ دا قیام 1398ھ وچ بناں مسعودیہ نامی دارالیتامیٰ ہويا،جس دے زر یعہ یتیم بچےآں نوں داخل کیتا جاندا اے تے انہاں دی پوری کفالت دے نال تعلیم تے تربیت وی دتی جاندی اے ۔#شعبہ نشر و اشاعت:شعبہ نشر و اساعت دے تحت رمضان المبارک ،عید الاضحی دے اشتہارات ،پاکٹ و دائمی نوری جنتری ،جامعہ دی مختصر کیفیت تے مختصر تعارف وغیرہ دے علاوہ مختلف لٹریچر تے کتابچے شائع ہُندے رہندے نيں۔[۱]نورالعلوم دے بارے وچ چند اکابر علما و رہنمایان ملت دی معائناں دے اقتباست
سودھو” | مینوں اس دی تعلیم بہت قابل اعتماد صورت وچ ملی ،اس توں عالم اسلامی دے لئی وڈے فائداں دی توقع اے خصوصاشمالی ہند دے اس خطہ نوں اج دینی علوم ومعارف بے انتہامحتاج اے ۔ | “ |
” | جامعہ مسعودیہ نورالعلوم دے ناں توں موسوم ایہ عربی مدرسہ نصف صدی توں زیادہ مدت توں علوم دینیہ دی خدمت انجام دے رہیا اے ،حضرت مولانامحمد محفوظ الرحمن نامی دے مبارک ہتھوں توں اس دا قیام عمل وچ آیا ،تے بہرائچ سرزمین اُتے اک اہم مرکزی ادارہ دی حیثیت توں کم کردا رہیا تے مسلسل کر رہاہے۔ | “ |
” | بسم اللہ ،مدرسہ غریباں تے مسکیناں کا،چلانے والے غریب و مسکین ،پڑھانے والے غریب ومسکین ،پڑھنے والے غریب و مسکین ،نورانیت دی شمع اس چاردیواری اُتے نہ چمکے گی تاں تے کتھے چمکے گی؟
چرچہ قال اللہ و قال الرسول دا ،درس ایمان و عرفان دا ،تعلیم قرآن دی تے حدیث دی تے فقہ کی،نورالعلوم ایہ مدرسہ وی نہ ہوئے گا تاں تے کون ہوئے گا؟ قرب سالار مسعود غازیؒ توں نصیب ،سعادت اس شہید ملت دے اجزاء تے جسم توں اتصال میسر ،مسعودیہ اطلاق اس اُتے نہ ہوئے گا تاں تے کس اُتے ہوئے گا؟ |
“ |
” | مولانا کلیم اللہ دی دعوت اُتے مدرسہ نورالعلوم بہرائچ دے جلسۂ دستاربندی دے موقع اُتے حاضری ہوئی۔مدرسہ مذکورہ دی عمارت تے تعلیم و تربیت دے نظام دیکھ کے وڈی مسرت ہوئی۔جلسہ دے موقع اُتے اہالیان شہر تے قرب و جوار دے مسلماناں دی وڈی تعداد وچ حاضری نوں دیکھ کے اس مدرسہ دی خدمت تے اچھے تاثر دا اندازہ وی ہويا،اللہ اس دی خدمت نوں ہور عام فرمائے تے اچھے تاثر نوں بیش از بیش وسیع فرمائے ۔آمین
قرب و جوار دے ضلعے وچ ایہ مدرسہ قدیم مدرسہ سمجھیا جاندا اے تے اک زمانہ توں خدمت دین وچ مصروف اے تے اچھی تعلیم و تربیت وچ شہرت یافتہ اے ،عام طور اُتے قرب و جوار دے اچھے اچھے علماء ایتھے توں فیض یافتہ نيں،پرائمری درجات توں موقوف علیہ تک تمام درجات قائم نيں تے انتہائی اسلوبی دے نال تعلیم ہورہی اے ۔ |
“ |
” | ميں نے اج مدرسہ نورالعلوم دا مختصر سا معائینہ کیتا ،اوتھے توں جانکاری حاصل ہوئی کہ اس دے بانی کاراں دے ایثار و محنت دی وجہ توں ،اپنے ابتدائی وقت توں ہی ،کس طرح اس مدرسے نے اک معمولی توں شعبہ توں ودھ کے اِنّی ترقی دی اے ۔کوئی وی گھریلوصنعت دا لگایا جانا اک خوش آیندخیال اے ۔ایہ محکمہ اگے چل کے اچھی وسعت وی حاصل کر سکدا اے ۔اک ادبی تے دستکاری تعلیم دا ایہ اک خوشگوار ابتدائی سلسلہ اے ۔اس ادارے نے پہلے توں اپنا لوہامنوالیا اے ۔جے عننیڑے کوئی وی امداد آندی اے تاں اس دے ہور اگے ترقی کرنے دی گنجائش وی صاف نظر آندی اے ۔امید اے کہ اک روز اوہ مدد وی ضرور آئے گی تے جے ایسا ہُندا اے تاں اس نیک کم دا دائرہ وسیع تر ہوئے گا۔ | “ |
قدیم طالب علم
سودھو- مولانا حافظ حبیب احمد صاحب اعمیٰ گدڑی اولین طالب علم
- مولانا حافظ عزیز احمد صاحب نوریؔ اکبر پورہ
- مولانا عابد علی صاحب سالارگنج
- مولانا حافظ محمد نعمان بیگ صاحب فخر پوری
- مولانا مفتی شکیل سیندا پوری
- مولانا عبد العلی صاحب فاروقی مہتمم دار العلوم فاروقیہ ومدیر ماہنامہ البدر کاکوری لکھنؤ
- مولانا قاری عبداللطیف لطیفؔ بہرائچی
- محمد زکریا قاسمی سنبھلی شیخ الحدیث دار العلوم ندوۃ العلماء لکھنؤ
- مولانا محمد عرفان بیگ صاحب فخرپوری
- مولانا عبد الباری صاحب قاضی پورہ
- مولانا حکیم ابوالبرکات صاحب کلکتہ
- مولانا محب الرحمن صاحب بلیا
- مولانا عبد الرزاق صاحب سوئی پت پنجاب
- مولانا ممتاز احمد صاحب بارہ بنکی
- مولانا راحت علی خاں صاحب نانپارہ
- مولانا جنید احمد صاحب بنارس
- مولانا شبیر احمد صاحب دربھنگا
- مولانا سید محمود اسعد مدنی [۳]
مہتمم
سودھو- از ابتدا تا ستمبر 1945ء مولانا محمد احسان الحق صاحبؒ
- از ستمبر1945ءتا فروری1946ء مولانا محمد محفوظ الرحمن صاحب نامیؔ
- از فروری1946ء تا ستمبر1954ء مولانا محمد احسان الحق صاحبؒ
- از اگست 1947ء تا ستمبر1948ء مولانا ابو الفضل عبد الحفیظ صاحب بلیاویؒ
- از ستمبر1954ء تا دسمبر 1956ء منشی فضل حق صاحب مرحوم
- از دسمبر 1956ء تا جنوری 1961ء مولانا محمد احسان الحق صاحبؒ * از 22 جنوری1961ء تا 31جنوری 2008ء مولانا محمد افتخار الحق صاحبؒ مہتمم* از جولائی1958ء تا اگست 1989ء مولانا کلیم اللہ نوریؔ ؒ نائب مہتمم
- از اگست 1989ءتا 31مئی 2000ء مولانا کلیم اللہ نوریؔ ؒ کار گزار مہتمم
- از اگست1989ء تا مئی 2000ء مولانا حیات اللہ صاحب قاسمیؔ نائب مہتمم
- از 8 جون 2000ءتا 9 مارچ 2008ء مولانا حیات اللہ صاحب قاسمیؔ کار گزار مہتمم
- از 9 مارچ 2008ء 14جنوری2018ء مولانا حیات اللہ صاحب قاسمیؔ مہتمم[۴]
- از 21 جنوری2018ء توں مولانا زبیر احمد قاسمی [۵][۶]
باہرلے جوڑ
سودھو- http://www.jadeedmarkaz.com/2017/08/20/jamia-masudia-nurul-ulum-me-manaya-gaya-jashn-e-azadi/
- https://m.dailyhunt.in/news/india/urdu/baseerat+online-epaper-baonline/-newsid-79938031
- https://etvbharat.com/urdu/national/state/uttar-pradesh/programme-organized-in-jamia-arabia-masoodia-noorul-uloom-in-bahraich/na20200315224548225
- https://www.unaurdu.com/2020/03/jamia.arabia.masudia.html?m=1
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ مختصر کیفیت مدرسہ نورالعلوم بہرائچ سال 2015–2016
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ }ماہنامہ نورالعلوم 2006
- ↑ نورالعلوم دے درخشندہ ستارے
- ↑ نورالعلوم دے درخشندہ ستارے (مطبوعہ 2011) از مولانا امیر احمد قاسمیؔ
- ↑ https://www.facebook.com/samiuzairr/posts/1716098465121398
- ↑ https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1832110060134404&set=a.313024065376352.87105.100000062848731&type=3
- نورالعلوم دے درخشندہ ستارے (مطبوعہ 2011) از مولانا امیر احمد قاسمیؔ
- ماہنامہ نورالعلوم اپریل2006
- ماہنامہ نورالعلوم مئی 2006
- ماہنامہ نورالعلوم ستمبر 2007
- مختصر کیفیت مدرسہ نورالعلوم بہرائچ سال 2015–2016