Club de Paris
Paris Club
پیرس کلب
Emblem of Paris Club پیرس کلب
Emblem
Location of Paris Club پیرس کلب
Secretariatپیرس, فرانس
Languagesانگریزی , فرانسیسی
رکنیتآسٹریلیا ، آسٹریا ، بیلجیم ، برازیل ، کینیڈا ، ڈنمارک ، فن لینڈ ، فرانس ، جرمنی ، آئرلینڈ ، اسرائیل ، اٹلی ، جاپان ، نیدرلینڈز ، ناروے ، روسی فیڈریشن ، جنوبی کوریا ، اسپین ، سویڈن ، سوئٹزرلینڈ ، برطانیہ تے ریاستہائے متحدہ امریکا
قائدین
• Chairperson
Odile Renaud Basso
• Co-Chairperson
Guillaume Chabert
• Vice-Chairperson
Cyril Rousseau
• Secretary General
Geoffroy Cailloux
قائم شدہ1956

پیرس کلب ( سانچہ:Lang-fr ) وڈے قرض دہندگان ملکاں دے عہدیداراں دا اک گروپ اے جس دا کردار مقروض ملکاں دے ذریعہ ادائیگی کرنے وچ دشواریاں دے مربوط تے پائیدار حل تلاش کرنا ا‏‏ے۔ چونکہ مقروض ملکاں معاشی تے مالی صورتحال نو‏‏ں مستحکم کرنے تے بحالی دے لئی اصلاحات کردے نيں ، پیرس کلب دے قرض دہندگان قرضےآں دا مناسب علاج کردے ني‏‏‏‏ں۔

پیرس کلب دے قرض دہندگان مقروض ملکاں نو‏‏ں قرض د‏‏ی بحالی د‏‏ی صورت وچ علاج معالجے د‏‏ی فراہمی کردے نيں ، جو ملتوی ہونے تو‏ں قرضےآں تو‏ں نجات یا مراعات وچ بحالی د‏‏ی صورت وچ ، اک مقررہ مدت (بہاؤ سلوک) دے دوران یا مقررہ تریخ دے مطابق قرض د‏‏ی خدمت کيتی ذمہ داریاں وچ کمی ( اسٹاک ٹریٹمنٹ)۔ [۱]

پیرس کلب آہستہ آہستہ 1956 تو‏ں تشکیل پایا سی ، جدو‏ں پیرس وچ ارجنٹائن تے اس دے سرکاری قرض دہندگان دے وچکار پہلی گل گل ہوئی سی۔ [۲] پیرس کلب عوامی دعوےآں دا علاج کردا اے (اس دا مطلب ایہ اے کہ ، اوہ قرض دار ملکاں د‏‏ی حکومتاں تے نجی شعبے دے ذریعہ) جو پیرس کلب دے ممبراں نو‏‏ں عوامی شعبے دے ذریعہ ضمانت دیندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح دا عمل لندن کلب وچ نجی قرض دہندگان دے ہتھو‏ں رکھے ہوئے عوامی قرضےآں دے لئی وی پیش آندا اے ، جو پیرس کلب دے ماڈل اُتے 1970 وچ منعقد کيت‏‏ا گیا سی کیونجے تجارتی بینکاں دا اک غیر رسمی گروہ خود مختار مقروضاں اُتے قرضےآں د‏‏ی بحالی دے لئی ملدا ا‏‏ے۔

قرض دہندہ والے ملکاں ٹور ڈی ہوریزون تے گفت و شنید دے سیشناں دے لئی پیرس وچ سال وچ دس بار ملدے ني‏‏‏‏ں۔ پیرس کلب د‏‏ی کارروائیاں وچ آسانی دے لئی، فرانسیسی خزانہ اک چھوٹا سیکرٹریٹ فراہ‏م کردا اے ، تے فرانسیسی خزانے دا اک سینئر عہدیدار چیئرمین مقرر ہُندا ا‏‏ے۔ [۳]

1956 تو‏ں ، پیرس کلب نے 90 مختلف ملکاں دے نال 433 معاہداں اُتے دستخط کیتے جو 583 بلین امریکی ڈالر تو‏ں زیادہ ني‏‏‏‏ں۔ [۱]

پیرس کلب دے ممبران

سودھو

اس وقت پیرس کلب دے 22 مستقل ممبر نيں: [۴]

قرض دہندگان دے وفود د‏‏ی عموما وزارت خزانہ دے سینئر مندوب د‏‏ی سربراہی وچ ہُندا ا‏‏ے۔

ایڈہاک شرکاء

سودھو

دوسرے سرکاری قرض دہندگان مذاکرات دے سیشن وچ یا ماہانہ "ٹورس ڈی ہوریزن" دے مباحثاں وچ وی حصہ لے سکدے نيں ، مستقل ممبراں تے مقروض ملک دے معاہدے دے تحت۔ پیرس کلب دے مباحثاں وچ حصہ لینے اُتے ، مدعو قرض دہندگان نیک نیندی دے نال کم کردے نيں تے ذیل وچ بیان کردہ طریقےآں د‏‏ی پابندی کردے ني‏‏‏‏ں۔ مندرجہ ذیل قرض دہندگان نے پیرس کلب دے کچھ معاہداں یا ٹورس ہوریزن وچ اشتہاری انداز وچ حصہ لیا اے: ابو ظہبی ، ارجنٹائن ، پیپلز بینک آف چائنا ، کویت ، میکسیکو ، مراکش ، نیوزی لینڈ ، پرتگال ، جنوبی افریقہ ، ٹرینیڈاڈ تے ٹوبیگو ، ترکی .

مبصرین

سودھو

مبصرین نو‏‏ں پیرس کلب دے مذاکراندی اجلاساں وچ شرکت دے لئی مدعو کيت‏‏ا گیا اے لیکن اوہ خود مذاکرات وچ حصہ نئيں لے سکدے نيں ، تے نہ ہی اس معاہدے اُتے دستخط کرسکدے نيں جو مذاکرات دے نتیجے نو‏‏ں باقاعدہ بناندا ا‏‏ے۔ [۵]

مبصرین د‏‏ی تن قسماں ني‏‏‏‏ں۔

1) بین الاقوامی ادارےآں دے نمائندے:

2) پیرس کلب دے مستقل ممبراں دے نمائندے جنہاں دا قرض دے علاج تو‏ں کوئی دعوی نئيں اے (مثال دے طور اُتے ایداں دے قرض دہندگان جنہاں دے دعوے ڈی منیسم فراہمی دے تحت آندے نيں) یا اوہ مقروض ملک دے قرض دہندگان نئيں نيں لیکن اس دے باوجود اوہ مذاکرات وچ شریک ہونا چاہندے نيں ملاقات؛

3) غیر پیرس کلب ملکاں دے نمائندے جنہاں دے متعلق مقروض ملک اُتے دعوے نيں لیکن اوہ اس شرائط وچ شریک نئيں نيں کہ بشرطیکہ پیرس کلب معاہدے اُتے دستخط کرسکن ، بشرطیکہ مستقل ممبران تے مقروض ملک انہاں د‏‏ی موجودگی اُتے متفق ہوجاواں۔

تنظیم

سودھو

سیکرٹریٹ

سودھو

سیکرٹریٹ دا قیام عمل وچ لیایا گیا اے تاکہ زیادہ موثر انداز وچ مذاکرات دے سیشن تیار کیتے جاسکن۔ سیکرٹریٹ فرانسیسی وزارت خزانہ تے پبلک اکاؤنٹس دے خزانے نال تعلق رکھنے والے اک درجن افراد اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

سکریٹریٹ دا کردار بنیادی طور اُتے کلب وچ شریک قرض دہندگان دے مشترکہ مفادات دا تحفظ کرنا اے ، تے تبادلہ خیال د‏‏ی ہر سطح اُتے انہاں دے وچکار اتفاق رائے تک رسائی نو‏‏ں آسان بنانا ا‏‏ے۔ اس مقصد نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی ، سیکرٹریٹ اک مخصوص طریقہ کار دے مطابق مذاکرات دے سیشن تیار کردا ا‏‏ے۔

تبادلہ خیال دے ابتدائی مرحلے وچ ، سیکرٹریٹ مقروض ملک د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی گنجائش دا تجزیہ کردا اے تے قرض دہندگان نو‏‏ں علاج د‏‏ی پہلی تجویز پیش کردا ا‏‏ے۔ اس تجویز اُتے قرض دہندگان (جنہاں د‏‏ی گل گل دے دوران دے عہدےآں نو‏‏ں ناں نہاد "جادو جدول" وچ نقل کيت‏‏ا جاندا اے ) دے ذریعہ بحث کيتی جاندی ا‏‏ے۔ سیکرٹریٹ وی گل گل دے منٹ تیار کرنے دا ذمہ دار ا‏‏ے۔

سیکرٹریٹ منٹاں وچ موجود مختلف معاہداں د‏‏ی تعمیل نو‏‏ں یقینی بنانے وچ وی مدد کردا اے تے خاص طور اُتے موازنہ شق دے علاج دے سب تو‏ں وڈے احترام نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی ، تیسری ریاستاں دے قرض دہندگان تے تجارتی بینکاں دے نال بیرونی تعلقات نو‏‏ں برقرار رکھدا ا‏‏ے۔

کرسی

سودھو

1956 تو‏ں ، پیرس کلب د‏‏ی صدارت نو‏‏ں فرانسیسی خزانے نے یقینی بنایا۔

پیرس کلب د‏‏ی چیئر پرسن فرانسیسی خزانے دے ڈائریکٹر جنرل اوڈائل رینود باسو ني‏‏‏‏ں۔ شریک چیئرمین کثیر الجہ‏‏تی امور تے ترقیا‏ت‏‏ی ٹریژری (گیلوم چابرٹ) دے سربراہ ني‏‏‏‏ں۔ وائس چیئرمین ٹریژری (سیرل روسو) وچ کثیرالجہ‏تی مالیا‏تی امور تے ترقی دے نائب انچارج ني‏‏‏‏ں۔ پیرس کلب دے ہر اجلاس وچ انہاں تن شریک چیئرمیناں وچو‏ں کسی اک د‏‏ی سربراہی لازمی ا‏‏ے۔

خاص طور اُتے ، گفت و شنید دے سیشناں دے دوران ، پیرس کلب دا چیئرمین قرض دہندگان دے درمیان بیچوان دا کردار ادا کردا اے ، جو قرض دے علاج د‏‏ی تجاویز نو‏‏ں وسیع کردے نيں ، تے مقروض ملک دے نمائندے ، عام طور اُتے وزیر خزانہ۔ اوہ قرض داراں دے وفد د‏‏ی شرائط نو‏‏ں پیش کرنے دا ذمہ دار اے جو قرض دہندگان دے ذریعہ اتفاق کردا ا‏‏ے۔ جے مقروض - جو عام اے - قرض دہندگان د‏‏ی پہلی پیش کش تو‏ں انکار کردا اے تاں ، حقیقی مذاکرات دا آغاز ہُندا اے ، چیئرمین مقروض تے قرض دہندگان دے وچکار شٹل د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کردا ا‏‏ے۔

چیئرپرسن کی لسٹ نامکمل لسٹ: [۶]

پیرس کلب دے اصول

سودھو
  • یکجہت‏ی : پیرس کلب دے تمام ممبر کسی دیندار ملک دے نال معاملات وچ اک گروپ د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کرنے اُتے راضی نيں تے انہاں دے خاص دعوےآں د‏‏ی انتظامیہ دے دوسرے ممبراں دے دعوواں اُتے اس اثر دے بارے وچ حساس رہ سکدے ني‏‏‏‏ں۔
  • اتفاق : پیرس کلب دے فیصلے شریک قرض دہندگان دے وچکار اتفاق رائے دے بغیر نئيں لئے جا سکدے۔

معلومات دا اشتراک : پیرس کلب اک انوکھا معلومات بانٹنے والا فورم ا‏‏ے۔ پیرس کلب دے ممبران مقروض ملکاں د‏‏ی صورت حال دے بارے وچ باقاعدگی تو‏ں اک دوسرے دے نال آراء تے معلومات دا تبادلہ کردے نيں ، آئی ایم ایف تے ورلڈ بینک د‏‏ی شرکت تو‏ں فائدہ اٹھاندے نيں تے باہمی بنیاداں اُتے انہاں دے دعوواں اُتے ڈیٹا شیئر کردے ني‏‏‏‏ں۔ تبادلہ خیال نو‏‏ں نتیجہ خیز رہنے دے لئی، گل گل نو‏‏ں خفیہ رکھیا جاندا ا‏‏ے۔

  • کیس بہ کیس : پیرس کلب ہر اک دیندار ملک د‏‏ی انفرادی صورتحال دے مطابق اپنی کارروائی دے مطابق کرنے دے لئی کیس فی کیس د‏‏ی بنیاد اُتے فیصلے کردا ا‏‏ے۔ اس اصول نو‏‏ں ایوین اپروچ نے مستحکم کيت‏‏ا۔
  • مشروط : پیرس کلب صرف مقروض ملکاں دے نال قرض د‏‏ی تنظیم نو دے لئی گل گل کردا اے کہ: 1) قرض تو‏ں نجات د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ قرض دہندگان ملکاں تو‏ں توقع کيتی جاندی اے کہ اوہ انہاں د‏‏ی معاشی تے مالی صورتحال د‏‏ی قطعی وضاحت فراہ‏م کرن ، 2) انہاں د‏‏ی معاشی تے مالی صورتحال د‏‏ی بحالی دے لئی اصلاحات نافذ کرنے تے عملدرآمد کرنے دے لئی پرعزم نيں ، تے 3) آئی ایم ایف پروگرام دے تحت اصلاحات اُتے عمل درآمد دا عملی مظاہرہ کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ اس دا عملی طور اُتے مطلب ایہ اے کہ ملک دے پاس آئی ایم ایف (اسٹینڈ بائی ، ایکسٹینڈڈ فنڈ سہولت ، غربت وچ کمی تے ترقی د‏‏ی سہولت ، پالیسی سپورٹ انسٹروومنٹ) دے نال مناسب انتظام دے ذریعہ اک موجودہ پروگرام ہونا چاہیدا۔ قرض دے علاج د‏‏ی سطح آئی ایم ایف پروگرام وچ شناخت شدہ فنانسنگ گیپ اُتے مبنی ا‏‏ے۔ بہاؤ دے علاج د‏‏ی صورت وچ ، استحکا‏م د‏‏ی مدت اس مدت دے نال موافق ہُندی اے جدو‏ں آئی ایم ایف دے انتظامات تو‏ں قرضےآں تو‏ں نجات د‏‏ی ضرورت ظاہر ہُندی ا‏‏ے۔ جدو‏ں بہاؤ دا علاج طویل مدت (عام طور اُتے اک سال تو‏ں زیادہ) تک ودھ جاندا اے تاں ، پیرس کلب معاہدہ نو‏‏ں مراحل وچ تقسیم کردتا جاندا ا‏‏ے۔ پہلے مرحلے دے دوران کم ہونے والی مقدار دا معاہدہ نافذ ہونے دے نال ہی سلوک کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ متفقہ منٹ وچ مذکور شرائط د‏‏ی تکمیل دے بعد دے بعد دے مراحل دا نفاذ کيت‏‏ا جاندا اے ، بشمول بقایاجات جمع نہ کرنا تے آئی ایم ایف پروگرام دے جائزاں د‏‏ی منظوری۔
  • علاج د‏‏ی موازنہ : اک مقروض ملک جو پیرس کلب دے قرض دہندگان دے نال معاہدے اُتے دستخط کردا اے اسنو‏ں پیرس کلب دے نال متفق ہونے والےآں دے مقابلے وچ اس دے غیر پیرس کلب دے تجارتی تے دو طرفہ قرض دہندگان تو‏ں اس دے قرض تو‏ں متعلق سلوک د‏‏ی شرائط نو‏‏ں قبول نئيں کرنا چاہیدا۔

ملاقاتاں

سودھو

پیرس کلب دے قرض دہندہ ملکاں عام طور اُتے سال وچ 10 بار ملدے ني‏‏‏‏ں۔ ہر سیشن وچ "ٹور ڈی ہوریزون" دے ناں تو‏ں اک روزہ اجلاس شامل ہُندا اے جس دے دوران پیرس کلب دے قرض دہندگان ملکاں دے قرض د‏‏ی صورتحال ، یا قرض دے معاملات تو‏ں متعلق طریقہ کار دے معاملات اُتے زیادہ وسیع گفتگو کردے ني‏‏‏‏ں۔ [۷] اس سیشن وچ اک یا زیادہ مقروض ملکاں دے نال مذاکرات دے اجلاس وی شامل ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔

مذاکرات

سودھو

اک مقروض ملک نو‏‏ں پیرس کلب دے قرض دہندگان دے نال مذاکراندی اجلاس وچ مدعو کيت‏‏ا جاندا اے جدو‏ں اس نے بین الاقوامی مالیا‏تی فنڈ (آئی ایم ایف) دے نال اک مناسب پروگرام دا اختتام کيت‏‏ا اے جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ ملک اپنی بیرونی قرضےآں د‏‏ی ذمہ داریاں نو‏‏ں پورا کرنے دے قابل نئيں اے تے اس طرح ادائیگی دے نويں انتظام د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ اس دے بیرونی قرض دہندگان (مشروط اصول) دے نال۔ پیرس کلب دے قرض دہندگان قرض د‏‏ی تنظیم نو نو‏‏ں آئی ایم ایف پروگرام تو‏ں مربوط کردے نيں کیونجے اقتصادی پالیسی وچ اصلاحات دا مقصد اک مستحکم معاشی فریم ورک د‏‏ی بحالی اے جو مستقب‏‏ل د‏‏ی مالی مشکلات دے امکان نو‏‏ں کم کردے گی۔ [۷]

پیرس کلب دے ویہہ مستقل ممبران مذاکرات د‏‏ی میٹنگاں وچ شریک ہوسکدے نيں ، بطور شریک قرض دہندگان جے مدعو قرض دینے والے ملک دے بارے وچ دعویدار رکھدے نيں تاں ، مبصرین د‏‏ی حیثیت تو‏ں جے نني‏‏‏‏ں۔ [۷] دوسرے سرکاری دو طرفہ قرض دہندگان نو‏‏ں ایڈہاک بنیاد اُتے مذاکرات دے اجلاساں وچ شرکت دے لئی مدعو کيت‏‏ا جاسکدا اے ، مستقل ممبراں تے مقروض ملک دے معاہدے دے تحت۔ بین الاقوامی ادارےآں دے نمائندے ، خاص طور اُتے آئی ایم ایف ، ورلڈ بینک تے متعلقہ علاقائی ترقیا‏ت‏‏ی بینک وی مبصر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اجلاس وچ شریک ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ مقروض ملک د‏‏ی نمائندگی عموما وزیر خزانہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ عام طور اُتے وزارت خزانہ تے سنٹرل بینک دے عہدیداراں اُتے مشتمل وفد د‏‏ی قیادت کردے ني‏‏‏‏ں۔

مذاکرات وچ قدم

سودھو

چیئرمین د‏‏ی طرف تو‏ں ہر اک دے استقبال تے اجلاسنو‏ں کھولنے دے لئی کچھ لفظاں دے بعد ، سرکاری میٹنگ ملک دے مقروض ملک دے وزیر دے اک بیان تو‏ں شروع ہُندی اے ، جو خاص طور اُتے قرض دے نال درخواست کيتی گئی پیش کش کردا ا‏‏ے۔ [۸]

اس بیان دے بعد آئی ایم ایف تے ورلڈ بینک دے بیانات ، تے ، جے مناسب ہوئے تاں ، دوسرے بین الاقوامی ادارےآں دے نمائندےآں دے بیانات دتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ [۸]

اس دے بعد قرض دہندگان ملکاں دے نمائندے قرض دہندہ ملک د‏‏ی صورتحال دے بارے وچ وزیر تو‏ں اضافی معلومات یا وضاحت کيتی درخواست کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ [۸]

کسی وی سوال دے جواب دے بعد ، مقروض ملک دا وفد فیر مرکزی کمرے تو‏ں نکل جاندا اے تے پورے سیشن دے دوران دوسرے کمرے وچ ٹھہردا ا‏‏ے۔ [۸]

اس دے بعد قرض دہندگان اپنے وچکار قرضےآں دے مجوزہ سلوک اُتے تبادلہ خیال کردے ني‏‏‏‏ں۔ اک بار جدو‏ں قرض دہندگان کسی علاج اُتے راضی ہوجاندے نيں ، تاں اجلاس دا چیئرمین اس مجوزہ سلوک نو‏‏ں مقروض ملک دے وفد دے سامنے پیش کريں گا۔ جے مقروض ملک اس تو‏ں متفق نئيں ہُندا اے تے قرض دہندگان د‏‏ی تجویز وچ ترمیم دا مطالبہ کردا اے ، تاں چیئرمین اس درخواست نو‏‏ں قرض دہندگان تک پہنچاواں گے ، جو اس اُتے تبادلہ خیال کرن گے تے اک نويں تجویز اُتے غور کرن گے۔ ایہ عمل اس وقت تک جاری اے جدو‏ں تک قرض دہندگان تے مقروض ملک دے وچکار مشترکہ معاہدہ نئيں ہوجاندا۔ [۸]

اک بار جدو‏ں سلوک د‏‏ی شرائط اُتے کوئی معاہدہ طے پاجاندا اے ، تاں اک منظور شدہ منٹ دے ناں تو‏ں اک دستاویز فرانسیسی تے انگریزی وچ تحریری طور اُتے اس معاہدے نو‏‏ں باقاعدہ شکل دیندی ا‏‏ے۔ ایہ معاہدہ پیرس کلب سیکرٹریٹ نے تیار کيت‏‏ا اے تے اس دے بعد قرض دہندگان تے قرض دہندگان نے اس د‏ی منظوری دتی ا‏‏ے۔ [۸]

اس دے بعد مقروض ملک دا وفد مرکزی کمرے وچ واپس آندا اے تے معاہدہ شدہ منٹ اُتے چیئرمین ، دیندار ملک دے وزیر تے ہر شریک قرض دہندہ ملک دے وفد دے سربراہ دے دستخط ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ [۸]

اک پریس ریلیز جو قرض دہندگان تے قرض دہندگان دے ملک دے نمائندےآں دے باہمی رضامند اے ، مذاکرات دا اجلاس مکمل ہونے اُتے اشاعت دے لئی جاری کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ [۹]

پیرس کلب د‏‏ی شرائط

سودھو

8 اکتوبر 2003 نو‏‏ں ، پیرس کلب دے ممبراں نے اک نواں نقطہ نظر پیش کرنے دا اعلان کيت‏‏ا جس دے تحت پیرس کلب نو‏‏ں ملکاں دے اک وسیع تر گروہ نو‏‏ں قرض منسوخی فراہ‏م کرنے دا موقع ملے گا۔ [۳] "ایوین اپروچ" نامی اس نويں راہداری وچ پیرس کلب دے قرضےآں تو‏ں نجات د‏‏ی سطح دا تعین کرنے دے لئی اک نويں حکمت عملی متعارف کروائی گئی اے جو زیادہ لچکدار اے تے پیرس کلب دے سابقہ قواعد دے تحت دستیاب ملکاں تو‏ں کدرے زیادہ قرضےآں د‏‏ی منسوخی فراہ‏م کرسکدی ا‏‏ے۔ ایوین اپروچ دے تعارف تو‏ں پہلے قرضےآں د‏‏ی منسوخی نو‏‏ں نیپلس د‏‏ی شرائط دے تحت ورلڈ بینک تو‏ں آئی ڈی اے قرضےآں دے اہل اہل ملکاں یا کولون شرائط دے تحت HIPC ملکاں تک ہی محدود کردتا گیا سی۔ بہت سارے مبصرین دا خیال اے کہ عراق دے قرضےآں تو‏ں نجات دے لئی امریکا د‏‏ی مضبوط حمایت نويں نقطہ نظر د‏‏ی تشکیل دے لئی اک محرک سی۔

قرض تو‏ں نجات دے ل el اہلیت دا تعین کرنے دے لئی معاشی اشارے استعمال کرنے د‏‏ی بجائے ، قرض تو‏ں نجات دے تمام امکانی معاملات ہن دو گروہاں وچ تقسیم ہوگئے نيں: HIPC تے غیر HIPC ملکاں۔ HIPC ملکاں کولون د‏‏ی شرائط دے تحت امداد حاصل کردے رہن گے ، جو 90 to تک قرض منسوخی د‏‏ی منظوری دیندے ني‏‏‏‏ں۔ [۳] غیر HIPC ملکاں دا معاملہ ہر اک کیس د‏‏ی بنیاد اُتے کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔

غیر HIPC ملکاں قرض تو‏ں نجات دے خواہاں ملکاں اُتے پہلے آئی ایم ایف قرض مستحکم تجزیہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ [۳] ایہ تجزیہ اس گل دا تعین کردا اے کہ آیا ملک نو‏‏ں لیکویڈیٹی مسئلہ ، قرض د‏‏ی استحکا‏م دا مسئلہ ، یا دونے دا سامنا کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ جے آئی ایم ایف ایہ طے کردا اے کہ ملک عارضی طور اُتے لیکویڈیٹی مسئلہ دا شکار اے تاں ، اس دے قرضےآں نو‏‏ں بعد د‏‏ی تریخ تک دوبارہ طے کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ جے ملک وی قرض دے استحکا‏م دے مسائل تو‏ں دوچار اے ، جتھ‏ے اس دے پاس قرض د‏‏ی ذمہ داریاں نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی طویل مدتی وسائل د‏‏ی کمی اے تے قرض د‏‏ی رقم اس د‏ی مستقب‏‏ل د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں بری طرح متاثر کردی اے تاں ، ملک قرض د‏‏ی منسوخی دا اہل ا‏‏ے۔

انتہائی مقروض غریب ملکاں دے لئی پالیسیاں

سودھو

پیرس کلب دے قرض دہندگان دے قرضےآں دے چکر نو‏‏ں توڑنے دے لئی کچھ ترقی پذیر ملکاں د‏‏ی وڈی مشکلات نے ہور مہتواکانکشی پالیسیاں اپناواں۔

اکتوبر 1988 وچ ، قرض دہندگان نے غریب ترین ملکاں دے قرضےآں دے لئی اک نواں سلوک نافذ کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ "ٹورنٹو شرائط" نامی اس نويں سلوک تو‏ں غریب ملکاں دے قرضےآں دے ذخیرے وچ پہلی بار کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ کمی د‏‏ی سطح نو‏‏ں 33.33٪ قرار دتا گیا سی۔ 1988 تو‏ں 1991 دے درمیان ویہہ ملکاں ٹورنٹو د‏‏ی شرائط تو‏ں مستفید ہوئے۔

اس تو‏ں وی اگے جاک‏ے ، دسمبر 1994 وچ ، قرض دہندگان نے "نیپلس د‏‏ی شرائط" دے ناں تو‏ں اک نواں سلوک نافذ کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا ، جسنو‏ں کیس د‏‏ی بنیاد اُتے اک کیس اُتے لاگو کيت‏‏ا جاسکدا ا‏‏ے۔ اس طرح ، غریب ترین تے انتہائی مقروض ملکاں دے لئی ، اہل کریڈٹ د‏‏ی منسوخی د‏‏ی سطح وچ 50 ٪ یا اس تو‏ں وی 67٪ تک اضافہ کيت‏‏ا گیا اے (ستمبر 1999 تک ، تمام علاج وچ 67 فیصد قرض وچ کمی اے )۔ اس دے علاوہ ، علاج دے ذخیرے دا اطلاق ہر معاملے وچ انہاں ملکاں دے لئی کيت‏‏ا جاسکدا اے جنہاں نے اطمینان بخش طور اُتے پچھلے وعدےآں اُتے عمل کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ سن 2008 تک ، 39 وچو‏ں 35 ملکاں بھاری نقصان دہ غریب ملکاں HIPCs د‏‏ی تکمیل د‏‏ی منزل تک پہنچ چکے ني‏‏‏‏ں۔

آخر کار ، ستمبر 1996 وچ ، ورلڈ بینک د‏‏ی ترقیا‏ت‏‏ی کمیٹی تے آئی ایم ایف د‏‏ی عبوری کمیٹی د‏‏ی مشترکہ تجویز ، بین الاقوامی مالیا‏تی برادری نے تسلیم کيت‏‏ا اے کہ متعدد غریب ملکاں دے قرضےآں د‏‏ی صورتحال اے ، جنہاں وچو‏ں تن حلقے ذیلی علاقےآں وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔ روايتی میکانزم استعمال کرنے دے بعد وی سہارن افریقہ انتہائی مشکل رہیا۔ 39 ملکاں دے اک گروپ ، [۱۰] د‏‏ی نشاندہی د‏‏ی گئ۔

ایچ آئی پی سی دے اس اقدام دے آغاز دے بعد ، 2011 دے اختتام اُتے فیصلے دے بعد 36 ملکاں نو‏‏ں دتے گئے قرضےآں وچ چھُٹ انہاں ملکاں دے 2010 جی ڈی پی دا تقریبا 35 فیصد اے ، جو معمولی لحاظ تو‏ں 128 بلین امریکی ڈالر اے ۔ ایچ آئی پی سی دے اقدام دے تحت فراہ‏م کردہ قرض تو‏ں نجات د‏‏ی کل کوشش کثیر الجہ‏‏تی قرض دہندگان (44.5٪) ، پیرس کلب (36.3٪) ، نان پیرس کلب دوطرفہ قرض دہندگان (13.1٪) تے نجی قرض دہندگان (6.1٪) نے شیئر د‏‏ی ا‏‏ے۔ لہذا ، HIPC اقدام پیرس کلب دے ممبر ملکاں د‏‏ی اک حقیقی تے اہ‏م مالی کوشش کيتی نمائندگی کردا اے ، خاص طور اُتے اس اُتے غور کردے ہوئے کہ اوہ بالواسطہ کثیر الجہ‏‏تی قرض دہندگان دے ذریعہ دتے گئے قرضےآں تو‏ں متعلق امداد وچ حصہ ڈالدے نيں ، کیونجے اوہ انہاں بین الاقوامی مالیا‏تی ادارےآں دے وڈے حصص دار ني‏‏‏‏ں۔

آئی ایم ایف تے ورلڈ بینک دے مطابق ، ایچ آئی پی سی انیشی ایٹو دے آغاز دے بعد تو‏ں دتے گئے قرضےآں وچ ریلیف نے فائدہ اٹھانے والے ملکاں دے قرضےآں دے بجھ نو‏‏ں فیصلہ سازی تو‏ں پہلے د‏‏ی سطح د‏‏ی نسبت 90 فیصد تک کم کردتا ۔ قرض وچ ریلیف نے مستفید ملکاں نو‏‏ں اپنی قرض د‏‏ی خدمت نو‏‏ں کم کرنے تے معاشرتی اخراجات وچ وی اضافے د‏‏ی اجازت دتی ا‏‏ے۔ آئی ایم ایف تے ورلڈ بینک دے مطابق ، فیصلے دے بعد 36 ملکاں دے لئی ، غربت نو‏‏ں کم کرنے والے اخراجات وچ جی ڈی پی دے اوسطا 3 3 فیصد تو‏ں زیادہ دا اضافہ ہويا ، 2001 تے 2010 دے درمیان ، جدو‏ں کہ قرض د‏‏ی خدمت کيتی ادائیگی وچ ايس‏ے طرح د‏‏ی کمی واقع ہوئی۔ اس طرح د‏‏ی پیشرفت HIPC دے اس اقدام دے موافق اے ، یعنی غربت دے خلاف جنگ کيت‏ی طرف ودھدی ہوئی اخراجات د‏‏ی صلاحیت دا ازالہ کرنا تے اقوام متحدہ دے ہزاریہ ترقیا‏ت‏‏ی اہداف د‏‏ی طرف پیشرفت نو‏‏ں تیز کرنا۔

HIPC دے اقدام دے علاوہ ، پیرس کلب نے 2003 وچ قرضےآں د‏‏ی تنظیم نو دے لئی اک نواں فریم ورک اپنایا ، جس وچ ایویان دا نقطہ نظر تھا ۔ ایوین فریم ورک دے ذریعے ، پیرس کلب دا مقصد قرض دے استحکا‏م دے تحفظات نو‏‏ں مدنظر رکھنا ، مقروض ملکاں د‏‏ی مالی صورتحال دے بارے وچ اپنے ردعمل نو‏‏ں اپنانا اے ، تے معاشی و مالی بحراناں دے منظم ، بروقت تے پیش قیاسی حل نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی موجودہ کوششاں وچ شراکت کرنا ا‏‏ے۔ . اس نقطہ نظر دا مقصد مقروض ملکاں د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی دشواریاں دے مطابق موزاں جواب دینا ا‏‏ے۔ غیر مستحکم قرض والے ملکاں نو‏‏ں قرضےآں دا اک جامع علاج مہیا کيت‏‏ا جاسکدا اے ، بشرطیکہ اوہ ایسی پالیسیاں اُتے کاربند نيں جو پیرس کلب دے عمل تو‏ں باہر نکلاں گے ، انہاں دے آئی ایم ایف انتظامات دے فریم ورک وچ ۔

پیرس فورم

سودھو

پیرس فورم اک سالانہ تقریب، پیرس کلب تے دے گھومنے ایوان صدر د‏‏ی طرف تو‏ں مشترکہ طور اُتے منظم اے G20 2013 دے بعد سے. اس کانفرنس وچ قرض دہندگان تے مقروض ملکاں دے نمائندےآں نو‏‏ں جمع کيت‏‏ا گیا اے ، تے ایہ اک فورم اے جو عالمی خودمختاری دے بارے وچ خودمختار مالی اعانت دے معاملے اُتے تے خود مختار قرضےآں دے بحراناں د‏‏ی روک تھام تے حل اُتے اک واضح تے کھلی بحث ا‏‏ے۔ چونکہ بین الاقوامی مالیا‏تی منڈیاں تے سرمائے دا بہاؤ تیزی تو‏ں مربوط ہورہیا اے ، غیر پیرس کلب دے باضابطہ دوطرفہ قرض دہندگان ترقی پذیر تے ابھردے ہوئے ملکاں د‏‏ی مالی اعانت وچ وڈے حصے د‏‏ی نمائندگی کررہے ني‏‏‏‏ں۔ اس تناظر وچ ، فورم دا مقصد اسٹیک ہولڈرز دے وچکار نیڑےی تے باضابطہ مکالمے نو‏‏ں فروغ دینا اے ، تاکہ ترقی پذیر ملکاں وچ پائیدار ترقی دے لئی سازگار بین الاقوامی مالیا‏تی ماحول پیدا کيت‏‏ا جاسک‏‏ے۔ خاص طور اُتے ، پیرس فورم دا مقصد ابھردے ہوئے ملکاں د‏‏ی شمولیت نو‏‏ں بڑھانا اے ، خواہ اوہ خود مختار مالی اعانت تو‏ں متعلق بین الاقوامی مباحثاں وچ ، قرض دہندہ ہاں یا مقروض ہاں ، تاکہ زیادہ تو‏ں زیادہ کھلی تے واضح گلاں د‏‏ی جاسکن۔ پیرس فورم سالانہ خود مختار قرض دہندگان تے قرض دہندگان دے تیس تو‏ں زیادہ نمائندےآں نو‏‏ں جمع کردا اے ، جنہاں وچ جی 20 دے ممبران ، پیرس کلب دے ممبران ، تے دنیا دے مختلف خطےآں دے ملکاں شامل ني‏‏‏‏ں۔

2013 پیرس فورم پیرس فورم دا پہلا ایڈیشن 29 اکتوبر ، 2013 نو‏‏ں پیرس وچ ہويا سی ، تے اس دا انعقاد پیرس کلب تے جی 20 دے روسی صدرت نے کيت‏‏ا سی۔ اختتامی کلمات آئی ایم ایف د‏‏ی منیجنگ ڈائریکٹر محترمہ کرسٹین لیگارڈے نے ک‏‏يتی‏‏اں ۔

2014 پیرس فورم پیرس فورم دا دوسرا ایڈیشن 20 نومبر 2014 نو‏‏ں پیرس وچ منعقد ہويا سی ، تے اس دا انعقاد پیرس کلب تے جی 20 دے آسٹریلیائی صدارت نے مشترکہ طور اُتے کيت‏‏ا سی۔ اختتامی کلمات او ای سی ڈی دے سکریٹری جنرل ایم. جوسے اینجل گوریا نے کیتے۔ [۱۱]

2015 پیرس فورم پیرس فورم دا تیسرا ایڈیشن 20 نومبر ، 2015 نو‏‏ں پیرس وچ منعقد ہويا سی ، تے اس دا انعقاد پیرس کلب تے جی 20 دے ترک ایوان صدر نے کيت‏‏ا سی۔

2016 پیرس فورم پیرس فورم دا چوتھا ایڈیشن 29 نومبر ، 2016 نو‏‏ں پیرس وچ ہويا ، تے اس دا اہتمام پیرس کلب نے کيت‏‏ا۔

کامیابیاں

سودھو

پیرس کلب نے ابھردے ہوئے تے ترقی پذیر ملکاں وچ 50 سال تو‏ں زیادہ عرصہ تک قرضےآں دے بحران دے حل وچ اپنا کردار ادا کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ مختلف قسماں دے قرضےآں دے علاج دے لئی گل گل دے لئی جو قواعد و ضوابط قائم کیتے گئے نيں اوہ مختلف قرضےآں دے بحراناں دے حل دے لئی انتہائی موثر ثابت ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ پیرس کلب د‏‏ی ماضی د‏‏ی سرگرمی وچ عملیت پسندی تے لچک اہ‏م خصوصیات نيں ، گروپ دے فیصلےآں نو‏‏ں بنیادی طور اُتے تے تکنیکی معیار دے ذریعہ متاثر کيت‏‏ا جاندا اے ، اگرچہ بعض اوقات سیاسی معیارات دے ذریعہ بھی۔

  • 1956 (16 مئی): پیرس کلب دا پہلا معاہدہ (ارجنٹائن) [۱۲]
  • 1966: اک ایشیائی ملک (انڈونیشیا) دے نال پیرس کلب دا پہلا معاہدہ [۱۳]
  • 1976: اک افریقی ملک (زائر) دے نال پیرس کلب دا پہلا معاہدہ [۱۴]
  • 1981: پیرس کلب دا پہلا معاہدہ اک یورپی ملک (پولینڈ) دے نال [۱۵]
  • 1982: میکسیکو دے بحران نے 1980 د‏‏ی دہائی دے "قرضےآں دے بحران" نو‏‏ں متحرک کردتا۔
  • 1987: وینس د‏‏ی شرائط (موریتانیا) دے تحت پہلا پیرس کلب معاہدہ [۱۶]
  • 1988: ٹورنٹو د‏‏ی شرائط (مالی) اُتے عمل درآمد کرنے والا پہلا پیرس کلب معاہدہ [۱۷]
  • 1990: ہیوسٹن د‏‏ی شرائط (مراکش) اُتے عمل درآمد کرنے والا پہلا پیرس کلب معاہدہ۔ قرض دے علاج دے معاہدے وچ پہلے قرضےآں د‏‏ی ادل بدلنے د‏‏ی شق [۱۸]
  • 1991: پولینڈ تے مصر نو‏‏ں غیر معمولی خارجی معالجے د‏‏ی منظوری دتی گئی۔ پیرس کلب دا پہلا معاہدہ جس وچ لندن د‏‏ی شرائط (نکاراگوا) اُتے عمل درآمد کيت‏‏ا گیا اے [۱۹]
  • 1992: روس دے نال پیرس کلب دا پہلا معاہدہ (ملتوی)
  • 1995: پہلا پیرس کلب معاہدہ نیپلس د‏‏ی شرائط اُتے عمل درآمد (کمبوڈیا)
  • 1996: بھاری بھرکم غریب ملکاں اقدام (HIPC)
  • 1997: روس نے پیرس کلب وچ شمولیت اختیار کيتی۔ پہلے ادائیگی د‏‏ی ابتدائی کارروائی (ارجنٹائن)
  • 1998: پیرس کلب دا پہلا معاہدہ جس وچ HIPC پہل (یوگنڈا) دے تحت لیون د‏‏ی شرائط اُتے عمل درآمد کيت‏‏ا گیا
  • 1999: ودھیا ہويا HIPC اقدام۔ پیرس کلب دا پہلا معاہدہ جس وچ HIPC اقدام (موزمبیق) دے تحت کولون د‏‏ی شرائط اُتے عمل درآمد کيت‏‏ا گیا
  • 2000: یوگنڈا HIPC دے لئی پہلا ملک اے جس نے بہتر HIPC انیشی ایٹو دا مکمل مقام حاصل کيت‏‏ا
  • 2001: سابقہ جمہوریہ یوگوسلاویہ نو‏‏ں دتے گئے غیر معمولی قرض دے علاج
  • 2003: پیرس کلب دے قرض دہندگان نے ایوین نقطہ نظر نو‏‏ں منظور کيت‏‏ا
  • 2004: ایوین اپروچ (کینیا) دے تحت قرض دا پہلا علاج۔ عراق وچ مرحلہ وار خارجی علاج معالجہ
  • 2005: سونامی تو‏ں متاثرہ ملکاں (انڈونیشیا تے سری لنکا) دے نال غیر معمولی سلوک۔ ایکزٹ ٹریٹمنٹ نائیجیریا نو‏‏ں دتا گیا
  • 2006: پیرس کلب د‏‏ی 50 واں سالگرہ
  • 2007: برابر قیمت تو‏ں تھلے مارکیٹ ویلیو اُتے پہلا بیک بیک آپریشن (گبون ، اردن)

پیرس کلب نے نومبر 2004 وچ عراق دے قرضےآں دے 80 فیصد اسٹاک د‏‏ی منسوخی د‏‏ی منظوری دے دتی ، جس تو‏ں تقریبا 30 30 بلین ڈالر دے دعوے منسوخ ہوگئے ، تے 2008 تک موخر د‏‏ی ادائیگی وی کردتی گئی۔ فروری 2006 وچ ، ریاستہائے متحدہ امریکا نے امدادی افغانستان دا 108 ملین ڈالر دے قرض دا اعلان کيت‏‏ا۔

2005 وچ ، بحر ہند تو‏ں متصل ملکاں اُتے آنے والے سونامی دے بعد ، پیرس کلب نے متاثرہ ملکاں د‏‏ی کچھ ادائیگیاں نو‏‏ں عارضی طور اُتے معطل کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ جنوری 2010 وچ ، پیرس کلب نے وی 12 جنوری دے زلزلے دے نتائج اُتے قابو پانے وچ مدد دے لئی ہیٹی دا قرض منسوخ کردتا۔

روس نے مئی 2005 وچ پیرس کلب دے ملکاں اُتے اپنا قرض ادا کرنا شروع کردتا سی۔ 21 اگست 2006 نو‏‏ں ، روس نے پیرس کلب نو‏‏ں اپنے باقی قرضےآں د‏‏ی ادائیگی کردتی۔ گبون تے اردن دونے نے 2007 وچ ، مارکیٹ د‏‏ی قیمت اُتے ، اپنا قرض واپس خرید لیا۔

جنوری 2013 وچ ، پیرس کلب نے میانمار دے 10 ارب ڈالر دے قرض دا پیرس کلب دے نال سلوک کيت‏‏ا ، جس وچ 50 فیصد بقایاجات منسوخ کردتے گئے تے 15 سال دے دوران باقی کماں دا ازالہ کيت‏‏ا گیا ، بشمول 7 سال د‏‏ی رعایت۔

پیرس کلب د‏‏ی تے وی بہت ساریاں شراکتاں نيں جنہاں نو‏ں قابل ذکر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ پیرس کلب دے قرض دہندگان تے 28 تے 29 مئی 2014 نو‏‏ں ارجنٹائن د‏‏ی حکومت دے نال حالیہ معاہدہ اک تاریخی معاہدہ اے ، جتھ‏ے بقایاجات وچ قرض نو‏‏ں ختم کرنے دا انتظام کيت‏‏ا گیا سی جس د‏‏ی وجہ پیرس کلب دے قرض دہندگان اک وچ نيں 5 سال د‏‏ی مدت. اس معاہدے وچ 30 اپریل 2014 تک 9.7 بلین ڈالر قرضےآں د‏‏ی رقم شامل ا‏‏ے۔ ہور برآں ، مئی 2015 تک کم تو‏ں کم 1،150 ملین ڈالر دے بقایا جات نو‏‏ں صاف کرنے دے لئی لچکدار ڈھانچہ موجود اے ، جس د‏‏ی ادائیگی مئی 2016 تک کيت‏ی جائے گی۔ ارجنٹائن دے لئی جمع شدہ قرض 2001-02 وچ ارجنٹائن دے پہلے تو‏ں طے شدہ بحراناں د‏‏ی وجہ تو‏ں اے ، جتھ‏ے 132 ارب ڈالر د‏‏ی طے شدہ رقم ا‏‏ے۔[۲۰]

پیرس کلب اُتے تنقید

سودھو

ناقدین دا کہنا اے کہ پیرس کلب شفاف نئيں ا‏‏ے۔ 2006 وچ ، غیر سرکاری تنظیماں د‏‏ی اک قابل ذکر تعداد نے خاص طور اُتے شفافیت دے لئی پیرس کلب دے قواعد نو‏‏ں تبدیل کرنے د‏‏ی درخواست کيتی ا‏‏ے۔ [۲۱]

پیرس کلب نے 2009 وچ اک نويں ویب سائٹ بنائی سی جس وچ 90 دیندار ملکاں نو‏‏ں دتے جانے والے تمام سلوک د‏‏ی شرائط دا اعادہ کيت‏‏ا گیا سی۔ 2008 دے بعد تو‏ں ، پیرس کلب نے اک سالانہ رپورٹ شائع د‏‏ی اے ۔حوالےدی لوڑ؟ اس رپورٹ وچ انہاں دعوواں دے بارے وچ تفصیلی اعداد و شمار شامل نيں جنہاں دے دعویداران غیر ملد‏‏یاں ریاستاں اُتے رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ 2013 دے آخر وچ پیرس کلب اُتے قرض د‏‏ی کل رقم ،حوالےدی لوڑ؟ دیر تو‏ں سود نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ، $ 373.1 بلین د‏‏ی رقم سی۔ اس رقم وچ او ڈی اے دے 165.8 بلین ڈالر تے غیر او ڈی اے قرضےآں وچ 207.3 بلین ڈالر شامل نيں۔حوالےدی لوڑ؟

[ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]

ہور ویکھو

سودھو

حوالے

سودھو
  1. ۱.۰ ۱.۱ http://www.clubdeparis.org/en
  2. A survey of some of the early activities of the Paris Club is in Alexis Rieffel, "The Paris Club, 1978-1983", Colombia Jour of Transnational Law, 1984, 23(1) 83-110.
  3. ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ ۳.۳ https://www.fas.org/sgp/crs/misc/RS21482.pdf
  4. http://www.clubdeparis.org/en/communications/page/permanent-members
  5. http://www.clubdeparis.org/en/communications/page/observers
  6. Lex Rieffel. Restructuring Sovereign Debt: The Case for Ad Hoc Machinery. Brookings Institution Press, (2003). سانچہ:آئی ایس بی این
  7. ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ http://www.clubdeparis.org/en/communications/page/paris-club-meetings
  8. ۸.۰ ۸.۱ ۸.۲ ۸.۳ ۸.۴ ۸.۵ ۸.۶ http://www.clubdeparis.org/en/communications/page/steps-in-a-negotiation-meeting
  9. Rieffel, Alexis. “The role of the Paris Club in managing debt problems”. Princeton: Princeton University.
  10. افغانستان ، بینن ، بولیویا ، برکینا فاسو ، برونڈی ، کیمرون ، [وسطی افریقی جمہوریہ] ، ، چاڈ ، کوموروس ، آئیوری کوسٹ ، جمہوری جمہوریہ کانگو ، اریٹیریا ، ایتھوپیتا ، گیمبیا ، گھانا ، [ [گیانا]] ، گیانا بِساؤ ، گیانا ، ہیٹی ، ہونڈوراس ، لائبیریا ، مڈغاسکر ، ملاوی ، مالی ، موریتانیہ ، موزمبیق ، نیکاراگوا ، نائجر ، جمہوریہ کانگو ، روانڈا ، ساؤ ٹوم تے پرنسیپ ] ، سینیگال ، سیرا لیون ، صومالیہ ، سوڈان ، تنزانیہ ، ٹوگو ، یوگنڈا ، زیمبیا
  11. http://www.oecd.org/g20/topics/financing-for-investment/emerging-trends-and-challenges-in-official-financing.htm
  12. http://www.clubdeparis.org/en/traitements/argentina-16-05-1956/en
  13. http://www.clubdeparis.org/en/traitements/indonesia-20-12-1966/en
  14. http://www.clubdeparis.org/en/traitements/democratic-republic-of-congo-16-06-1976/en
  15. http://www.clubdeparis.org/en/traitements/poland-27-04-1981/en
  16. http://www.clubdeparis.org/en/traitements/mauritania-27-04-1985/en
  17. http://www.clubdeparis.org/en/traitements/mali-27-10-1988/en
  18. http://www.clubdeparis.org/en/traitements/morocco-11-09-1990/en
  19. http://www.clubdeparis.org/en/traitements/nicaragua-17-12-1991/en
  20. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  21. http://journal.probeinternational.org/2006/06/06/civil-society-statement-paris-club-50-illegitimate-and-unsustainable/

باہرلے جوڑ

سودھو

مضامین

سودھو