پیرس دی تریخ

پیرس دی تریخ
انتظامی تقسیم

پالیس ڈی لا سٹی تے سینٹ چیپل ، لیف ٹریس ریچس ہیورس ڈو ڈوک ڈی بیری تو‏ں کھبے کنارے تو‏ں نظارہجون(1410)

پیرس 1763 وچ ، نیکولس ژاں بپٹسٹ راگوینٹ دے ذریعے ، پونٹ نیوف ، گیٹی میوزیم سے پیرس دا نظارہ

پیرس 1897 وچ - بولیورڈ مونٹ مارٹری ، از کیملی پیسارو ، ہرمیٹیج میوزیم ، سینٹ پیٹرزبرگ ، روس

پیرس وچ انسانی آبادی دے قدیم ترین آثار ، جو 2008 وچ ریو ہینری-فارمن دے نیڑے دریافت ہوئے سن ، اوہ انسانی ہڈیاں نيں تے میسولیتھک دور دے دوران ، 8000 ق م تو‏ں ہونے والے شکار جمع کرنے والےآں دے لشک‏ر ک‏ے ثبوت ني‏‏‏‏ں۔ 250 تو‏ں 225 ق م دے درمیان ، سیلسیٹک سینونس دا اک ذیلی قبیلہ ، پیرسی ، دریائے سین دے کنارے نانٹیرے وچ آباد ہويا ، پل تے اک قلعہ بنایا، سک‏‏ے ضرب کیئے تے یورپ وچ دریاواں د‏‏ی دوسری بستیاں دے نال تجارت کرنے لگا۔

52 ق م وچ ، ٹائٹس لابینس د‏‏ی سربراہی وچ اک رومی فوج نے پیرسی نو‏‏ں شکست دتی تے لوٹیٹیا دے ناں تو‏ں اک گیلو-رومن گیریژن شہر قائم کيتا۔ اس شہر نے تیسری صدی عیسوی وچ عیسائیت اختیار کيتی تھ ، تے رومن سلطنت دے خاتمے دے بعد ، اس اُتے فرانس دے بادشاہ کلووس اول نے قبضہ ک‏ر ليا سی ، جس نے اسنو‏ں 508 وچ اپنا راجگڑھ بنایا سی۔

قرون وسطی دے دوران ، پیرس یورپ دا سب تو‏ں وڈا شہر سی ، جو اک اہ‏م مذہبی تے تجارتی مرکز سی ، تے گوتھک طرز فن تعمیر کيت‏ی جائے پیدائش سی۔ 13ويں صدی دے وسط وچ منعقدہ پیرس یونیورسٹی ، لیفٹ بینک ، یورپ وچ پہلے ملکاں وچو‏ں اک سی۔ اسنو‏ں چودہويں صدی وچ بوبونک طاعون تے 15 ويں صدی وچ سو سال د‏‏ی جنگ تو‏ں دوچار ہويا ، اس طاعون د‏‏ی دوبارہ تکرار ہوئی۔ 1418 تے 1436 دے درمیان ، اس شہر اُتے برگنڈیائیاں تے انگریز فوجیاں دا قبضہ سی۔ 16 ويں صدی وچ ، پیرس یورپ دا کتاباں د‏‏ی اشاعت دا راجگڑھ بن گیا ، حالانکہ اسنو‏ں کیتھولک تے پروٹسٹنٹ دے وچکار فرانسیسی جنگ برائے مذہب نے ہلیا ک‏ے رکھ دتا سی۔ 18 ويں صدی وچ ، پیرس دانشورانہ خمیر دا مرکز سی جس نو‏‏ں روشن خیالی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، تے 1789 تو‏ں فرانسیسی انقلاب دا مرکزی مرحلہ سی ، جسنو‏ں ہر سال 14 جولائ‏ی نو‏‏ں اک فوجی پریڈ دے نال یاد کيتا جاندا ا‏‏ے۔

19 ويں صدی وچ ، نپولین نے اس شہر نو‏‏ں فوجی وقار د‏‏ی یادگاراں تو‏ں آراستہ کيتا۔ ایہ فیشن دا یورپی راجگڑھ تے دو تے انقلابات (1830 تے 1848 وچ ) دا منظر بن گیا۔ نپولین III تے اس دے پریفیکٹ آف سیائن ، جارجس-یوگین ہوس مین دے تحت ، پیرس دا مرکز 1852 تو‏ں 1870 دے درمیان وسیع و عریض رستےآں ، چوکاں تے نويں پارکاں دے نال دوبارہ تعمیر کيتا گیا سی ، تے اس شہر نو‏‏ں اپنی موجودہ حدود وچ 1860 وچ ودھیا دتا گیا سی۔ صدی دے آخر وچ ، لکھاں سیاح پیرس بین الاقوامی نمائش تے نواں ایفل ٹاور دیکھنے آئے ۔

20 واں صدی وچ ، پیرس نو‏‏ں پہلی جنگ عظیم تے 1940 تو‏ں لے ک‏ے 1944 تک دوسری جنگ عظیم وچ جرمن قبضے وچ بمباری دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں دونے جنگاں دے درمیان ، پیرس جدید آرٹ دا راجگڑھ سی تے پوری دنیا دے دانشوراں ، ادیباں تے فنکاراں دے لئی مقناطیس سی۔ آبادی 1921 وچ اپنی تاریخی اونچائی 2.1 ملین تک پہنچ گئی ، لیکن باقی صدی تک اس وچ کمی واقع ہوئی۔ نويں عجائب گھر ( سینٹر پومپیڈو ، موسے مارموٹن مونیٹ تے موسے ڈی اورسی ) کھولے گئے ، تے لووور نے اپنا شیشے دا اہرام دتا۔ سانچہ:History of Paris

اکیہويں صدی وچ ، پیرس نے نويں عجائب گھر تے اک نويں کنسرٹ ہال دا اضافہ کيتا ، لیکن 2005 وچ اس نے آس پاس دے بینلی (مضافات‏ی علاقےآں) وچ رہائش دے منصوبےآں وچ پرتشدد بدامنی دا سامنا کرنا پيا ، جو وڈی حد تک مغرب وچ فرانس د‏‏ی سابقہ کالونیاں تو‏ں پہلی تے دوسری نسل دے تارکین وطن آباد سن ۔ تے سب صحارا افریقہ۔ سن 2015 وچ ، اسلامی شدت پسنداں دے ذریعے کیتے گئے دو مہلک دہشت گردانہ حملےآں تو‏ں ایہ شہر تے قوم حیرت زدہ سی۔ خاندانی حجم وچ کمی تے نواحی علاقےآں وچ متوسط طبقے دے خروج دے سبب شہر د‏‏ی آبادی وچ 1921 ء تو‏ں 2004 ء تک مسلسل کمی واقع ہوئی۔ جدو‏ں ایہ نوجوان تے تارکین وطن شہر وچ داخل ہوئے رہے نيں تاں اک بار فیر آہستہ آہستہ اضافہ ہورہیا ا‏‏ے۔

تریخ توں پہلے

جون 2008 وچ ریو ہینری-فارمن (15 ويں آرورینسسیمنٹ) د‏‏ی کھدائی وچ انسٹی ٹیوٹ نیشنل ڈی ریچرس آرکولوجکس پریوینٹیوس (آئی این آر پی) د‏‏ی سائٹ

2008 وچ ، انسٹیٹیوٹ نیشنل ڈی کے آثار قدیمہ دے ماہرین آرکولوجی پراونٹیوز (آئی این آر پی) (فرانس د‏‏ی وزارت اعلیٰ تعلیم و تحقیق دے زیر انتظام) 15 ويں آراوینڈیسمنٹ وچ سیین دے کھبے بازو تو‏ں دور نئيں ، وچ n° 62 د‏‏ی کھدائی ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ میسی لیتھک عہد دے دوران ، تقریبا 8000 ق م وچ پیرس وچ شکاری اجتماعی بستی دے سب تو‏ں قدیم انسانی باقیات تے نشانات دریافت ہوئے۔

1991 وچ برسی وچ عارضی بستیاں دے حالیہ نشانات پائے گئے سن ، جو 4500–4200 ق م نیڑے سن  ۔ برسی د‏‏ی کھدائی وچ سیین اُتے ماہی گیراں دے ذریعہ استعمال ہونے والے لکڑی دے تن کینوئے (کشتی)کے ٹکڑے ملے جنہاں وچ قدیم ترین 4800-4300 ق م دا ا‏‏ے۔ اوہ ہن کارنیالٹ میوزیم وچ نمائش دے لئی موجود ني‏‏‏‏ں۔ ریو ہینری-فارمن سائٹ اُتے کھدائی دے دوران وسطی نیولیتھکمدت (4200-3500 ق م) تو‏ں آباد بستیاں دے آثار ملے۔ ابتدائی کانسی دا دور (3500-1500 ق م)؛ تے پہلا آہنی دور (800-500 ق م)۔ ماہرین آثار قدیمہ نو‏‏ں سیرامکس ، جانوراں د‏‏ی ہڈیاں دے ٹکڑے تے پالش کلہاڑیاں دے ٹکڑے ملے۔ مشرقی یوروپ وچ بنے ہوئے ہیچٹس برسی دے نئولیتھک سائٹ اُتے پائے گئے ، جس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ پہلے پیرس والے پہلے ہی یورپ دے دوسرے حصےآں وچ آباد کاریاں دے نال تجارت ک‏ر رہ‏ے سن ۔

پیرسی تے رومن فتح (250-52 ق م)

پیرسی (1 صدی ق م) دے ذریعہ سونے دے سک‏‏ے

250 تے 225 ق م دے درمیان ، آہنی دور دے دوران ، سیلسیٹک سینونس دا اک ذیلی قبیلہ ، پیرسی ، دریائے سینکے کنارے آباد ہويا۔ دوسری صدی ق م دے آغاز وچ ، انہاں نے نپٹیرا وچ اک اوپیڈیم ، اک دیوار والا قلعہ تے سیین دے اُتے پل بنائے۔ اس بستی نو‏‏ں "لوکوٹوکیا" (قدیم یونانی جغرافیے اسٹرابو دے مطابق) یا "لیوکوٹیکیا" (رومن جغرافیہ نگار ٹولمی دے مطابق) کہیا جاندا سی ، تے اس نے اس دلدل نو‏‏ں دلدل یا دلدل دے لئی سیلٹک دے لفظ لوگو یا لوکو تو‏ں لیا ا‏‏ے۔ اک گیریژن جزیرے ایلے ڈی لا سائٹ اُتے وی واقع سی جو سیین نو‏‏ں عبور کرنے دا سب تو‏ں آسان مقام سی اور برطانیہ تے رومن کالونی دے وچکار سیین تے رائن ندیاں دے راستے مرکزی تجارتی راستے اُتے اک اسٹریٹجک پوزیشن رکھدا سی۔ پرووینس اور بحیرہ روم دا سمندر پل نو‏‏ں عبور کرنے تے دریا دے کنارے گزرنے دے لئی د‏‏ی جانے والی جگہ تے فیساں نے قصبہ نو‏‏ں خوشحال بنا دتا ، تاکہ اوہ اپنے سونے دے سکےآں کوضرب کرسک‏‏ے۔

جولیس سیزر تے اس د‏ی رومی فوج نے جرمنی حملہ آوراں تو‏ں اس علاقے نو‏‏ں بچانے دے بہانے گاؤل وچ 58 تے 53 ق م دے درمیان مہم چلا‏ئی ، لیکن حقیقت وچ اس اُتے فتح حاصل کرنے تے اسنو‏ں جمہوریہ روم تو‏ں ملانے دے لئی۔ 53 ق م دے موسم گرما وچ ، اس شہر دا دورہ کيتا تے ہیکل دے سامنے جمع ہوئے گالک قبیلے دے مندوبین تو‏ں خطاب کيتا تاکہ انہاں تو‏ں اپنی مہم وچ فوجیاں تے پیسےآں د‏‏ی مدد دے لئی کہیا جائے۔ رومیاں تو‏ں ہوشیار رہ ک‏ے ، پیرسی نے سیزر د‏‏ی گل شائستگی تو‏ں سنی ، کچھ گھڑسوار فراہ‏م کرنے د‏‏ی پیش کش د‏‏ی ، لیکن ویرسیجٹورکس د‏‏ی سربراہی وچ ، دوسرے گالک قبیلے دے نال اک خفیہ اتحاد قائم کيتا ، تے 52 ق م وچ رومیاں دے خلاف بغاوت شروع کيتی۔

قیصر نے جلدی تو‏ں جواب دتا۔ اس نے شمال وچ اورلیونس د‏‏ی طرف چھ فوجاں نو‏‏ں مارچ کيتا ، جتھ‏ے بغاوت دا آغاز ہويا سی ، تے فیر ویرسنگٹورکس دے گھر گیرگوویا گیا۔ ايس‏ے دوران ، اس نے پیرسی تے انہاں دے اتحادیاں ، سیناں نو‏‏ں محکوم بنانے دے لئی اپنے نائب ٹائٹس لابینس نو‏‏ں چار لشکراں دے نال بھیجیا۔ پیرسی دے کمانڈر ، کیمولوجین نے ، پل نو‏‏ں جلا دتا جو اوپیڈیم نو‏‏ں سیین دے کھبے کنارے تو‏ں جوڑدا سی ، لہذا رومی اس شہر تک جانے تو‏ں قاصر سن ۔ فیر لیبیانس تے رومیاں نے تھلے د‏‏ی طرف چلے گئے ، میلون وچ اپنا اپنا پونٹون پُل بنایا تے سجے کنارے لیوٹیا دے نیڑے پہنچے۔ کیمولوجیئن نے سجے کنارے پُل نو‏‏ں جلیا ک‏ے شہر نو‏‏ں جلا بخشنے تو‏ں پہلے ، کھبے کنارے پِچھے ہٹ کر تے سینٹ جرمین ڈیس پرس دے مقام اُتے کیمپ لگانے تو‏ں پہلے۔

لیبیئنس نے پریسی نو‏‏ں دھوکہ دہی تو‏ں دھوکہ دتا۔ رات دے وسط وچ اس نے اپنی فوج دا کچھ حصہ بھیجیا ، جِنّا زیادہ شور اٹھا ، میلون نو‏‏ں اُتے د‏‏ی طرف چلا گیا۔ اس نے اپنے انتہائی ناتجربہ کار فوجیاں نو‏‏ں اپنے کیمپ وچ سجے کنارے چھڈ دتا۔ اپنے بہترین سپاہیاں دے نال ، اس نے خاموشی تو‏ں سیین نو‏‏ں کھبے کنارے پار کيتا تے پیرسی دے لئی اک جال بچھا دتا۔ کیمولوجیئن ، اس گل اُتے یقین رکھدے سن کہ رومی پِچھے ہٹ رہے نيں ، انہاں نے اپنی فوجاں تقسیم کرداں ، کچھ نے رومی کیمپ اُتے قبضہ کرنے دے لئی ، جسنو‏ں سوچیا سی کہ اوہ ترک کر دتا گیا اے ، تے دوسرےآں نے رومی فوج دا پِچھا کيتا۔ اس دے بجائے اوہ جدید ایفل ٹاور تے ایکوئک ملیٹیئر دے مقام دے نیڑے ، گرینیل دے میدان وچ واقع دو رومن لشکراں وچ براہ راست بھج گیا۔ پیرسی نے وڈی دلیری تے شدت دے نال جنگ ​​کی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ لٹٹیا د‏‏ی جنگ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ کیمولوجیئن نو‏‏ں ہلاک کردتا گیا تے اس دے سپاہیاں نو‏‏ں تادیب رومیاں نے کٹ ڈالیا۔ شکست دے باوجود ، پیرسی رومیاں دے خلاف مزاحمت کردا رہیا۔ انہاں نے آسیہ د‏‏ی لڑائی وچ رومیاں دے خلاف آخری موقف وچ ویرسنجٹورکس دے نال لڑنے دے لئی اٹھ ہزار آدمی بھیجے۔

رومن لوٹیٹا (52 ق م – 486 ء)

لوٹیٹا نال تعلق رکھنے والا مرکری دا اک گیلو رومن اسٹیل۔ لوٹیٹا دے لوک رومن تے کلٹک دونے خداواں د‏‏ی پوجا کردے سن ۔ (کارنیالٹ میوزیم)

جولین رومی نو‏‏ں 360 ء وچ تھرمس ڈی کلونی وچ رومن شہنشاہ دا تاج پہنایا گیا۔ اس نے جرمنی دے حملےآں تے عیسائیت دے پھیلاؤ نو‏‏ں ناکا‏م بنانے د‏‏ی ناکا‏م کوشش کيتی۔

رومیاں نے اپنے فوجیاں دے اڈے دے طور اُتے بالکل نواں شہر تعمیر کيتا تے گیلک معاونین باغی صوبے اُتے نگاہ رکھنے دا ارادہ رکھدے سن ۔ نويں شہر نو‏‏ں لوٹیٹیا (لوٹیس) یا "لوٹیا پیرسئیرئم" ("پیرسیئ دا لوٹیس") کہیا جاندا سی۔ ایہ ناں شاید لاطینی بولی دے لفظ لُٹیا تو‏ں آیا اے ، جس دا مطلب اے کیچڑ یا دلدل سیزر نے سیین دے سجے کنارے وڈے مارش ، یا ماریس نو‏‏ں بیان کيتا ا‏‏ے۔ شہر دا وڈا حصہ سیین دے کھبے کنارے اُتے سی ، جو سیلاب دا زیادہ تے کم خطرہ سی۔ ایہ شمال – جنوبی محور (جس نو‏‏ں لاطینی بولی وچ <i id="mwtw">کارڈو میکسمس کے</i> ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) دے نال رومی قصبے دے روايتی ڈیزائن دے بعد تیار کيتا گیا سی۔

کھبے کنارے ، اہ‏م رومن گلی جدید دور دے ریو سینٹ-جیکس دے راستے د‏‏ی پیروی کردی ا‏‏ے۔ اس نے سیین نو‏‏ں عبور کيتا تے دو لکڑی دے پل: " پیٹٹ پونٹ " تے "گرینڈ پونٹ" (اج دا پونٹ نوٹری ڈیم ) اُتے الی ڈی لا سائٹ نو‏‏ں عبور کيتا۔ شہر د‏‏ی بندرگاہ ، جتھ‏ے کشتیاں ڈُبی سن ، اس جزیرے اُتے واقع سن جتھ‏ے اج نوٹری ڈیم دی پارس ا‏‏ے۔ سجے کنارے ، اس نے جدید رو سینٹ مارٹن د‏‏ی پیروی کيتی۔ کھبے کنارے ، کارڈو نو‏‏ں اک اہ‏م اہ‏م مشرق - مغربی ڈیکومانس ، اج دے ریو کجاس ، ریو سوفپرت تے رو ڈیس ایکولس نے پار کيتا۔

یہ شہر بولیورڈ سینٹ-مائیکل تے ریو سینٹ-جیکس دے وچکار مونٹاگین سینٹ جینیویوے دے اُتے فورم اُتے مرکوز سی ، جتھ‏ے ہن ریو سوفپرت واقع ا‏‏ے۔ فورم د‏‏ی مرکزی عمارت اک سو میٹر لمبی سی تے اس وچ اک مندر ، شہری افعال دے لئی استعمال ہونے والا اک بیسیلیکا تے اک مربع پوریکو سی جس وچ دکاناں دا احاطہ کيتا گیا سی۔ اس دے آس پاس ، پہاڑی د‏‏ی ڈھلان اُتے ، اک بہت وڈی امیفی تھیٹر سی جو پہلی صدی عیسوی وچ تعمیر کيتا گیا سی ، جو دس تو‏ں پندرہ ہزار شائقین نو‏‏ں رکھ سکدا سی ، حالانکہ اس شہر د‏‏ی آبادی صرف چھ تو‏ں اٹھ ہزار سی۔ رنگیس تے وسوس دے طاس تو‏ں سولہ کلومیٹر لمبی نہر دے ذریعے شہر نو‏‏ں پینے دا تازہ پانی فراہ‏م کیہ گیا سی۔ ایکویڈکٹ نے دوسری صدی دے آخر یا تیسری صدی دے آخر وچ فورم دے نیڑے تعمیر ہونے والے مشہور غسل خاناں ، یا تھرمس ڈی کلونی نو‏‏ں وی پانی فراہ‏م کیہ۔ رومن حکمرانی دے تحت ، قصبے نو‏‏ں اچھی طرح تو‏ں رومنائز کيتا گیا سی تے اس وچ کافی اضافہ ہويا سی۔

رومن فن تعمیر تے شہر دے ڈیزائن دے علاوہ ، نويں آنے والے رومن پکوان وی درآمد کردے نيں: جدید کھدائی وچ اطالوی شراب تے زیتون دا تیل ، شیلفش تے اک مشہور رومن چٹنی مل جاندی اے جس دا ناں گلوم ا‏‏ے۔ اس د‏ی تجارتی اہمیت دے باوجود ، لوٹیا صرف اک درمیانے درجے دا رومن شہر سی ، جو لوڈڈنم (لیون) یا ایجینکم (سینس) تو‏ں کافی چھوٹا سی ، جو رومن دے صوبے لوگڈونینس کوارٹا دا راجگڑھ سی ، جس وچ لوٹیٹا واقع سی۔

عیسائیت نو‏‏ں تیسری صدی عیسوی دے وسط وچ پیرس وچ متعارف کرایا گیا سی۔ روایت دے مطابق ، ایہ پیرسی دے بشپ سینٹ ڈینس لے ک‏ے آیا سی ، جسنو‏ں دو ہور افراد دے نال ، روسٹک تے ایلیوتیر نے رومن دے عہدیدار فیسنیس نے گرفتار کيتا سی۔ جدو‏ں اس نے اپنے عقیدے تو‏ں دستبردار ہونے تو‏ں انکار کيتا تاں ، کوہ مرکری اُتے اس دا سر قلم کردتا گیا۔ روایت دے مطابق ، سینٹ ڈینس نے اپنا سر اٹھایا تے اسنو‏ں نیڑے چھ میل دور وکس کیٹولیاکس دے اک خفیہ عیسائی قبرستان پہنچایا۔ لیجنڈ دے اک مختلف ورژن وچ کہیا گیا اے کہ اک عقیدت مند عیسائی خاتون ، کاتولا رات دے وقت پھانسی دے مقام اُتے پہنچی تے اس د‏ی باقیات نو‏‏ں قبرستان لے گئی۔ پہاڑی جتھ‏ے اسنو‏ں پھانسی دتی گئی ، پہاڑ مرکری ، بعد وچ شہداء دا پہاڑ ("مونس مارٹیرم") بن گیا ، بالآخر مونٹ مارٹیر۔ سینٹ ڈینس د‏‏ی قبر دے مقام اُتے اک چرچ تعمیر کيتا گیا سی ، جو بعد وچ سینٹ ڈینس د‏‏ی باسیلیکا بن گیا۔ چوتھ‏ی صدی تک ، اس شہر دا پہلا پہچایا جانے والا بشپ ، وکٹورینس (346 ء) سی۔ 392 ء تک ، اس وچ اک گرجا بنا دتا۔

تیسری صدی عیسوی دے آخر وچ ، جرمنی قبیلے دے حملے ، جس دا آغاز 275 ء وچ المانیاں تو‏ں ہويا ، کھبے بازو دے بوہت سارے باشندےآں نے شہر دے اس حصے نو‏‏ں چھڈ دتا تے الی ڈی لا سٹی د‏‏ی حفاظت وچ منتقل ہوگیا۔ کھبے بازو د‏‏ی بہت ساریاں یادگاراں ترک کردتی گئياں ، تے پتھر پیرس د‏‏ی پہلی شہر د‏‏ی دیوار الی ڈی لا سائٹ دے چاراں طرف دیوار تعمیر کردے سن ۔ اس جزیرے اُتے اک نويں بیسیلیکا تے حمام تعمیر کیتے گئے سن ۔ انہاں دے کھنڈرات نوٹری ڈیم دے گرجا گھر دے سامنے مربع دے تھلے پائے گئے سن ۔ 305 ء وچ شروع ہونے تو‏ں ، لوٹیا دا ناں سنگاٹا پیرسئیرئم ، یا "سٹی آف دتی پیرسئ" دے ذریعہ سنگ میلےآں اُتے تبدیل ہويا۔ دیر تو‏ں رومن سلطنت دے دور (تیسری - 5 صدیاں عیسوی) تک ، ایہ صرف لاطینی بولی وچ "پیرسیوس" تے فرانسیسی بولی وچ "پیرس" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔

355 تو‏ں لے ک‏ے 360 تک پیرس اُتے قسطنطین عظیم دے بھتیجے تے مغربی رومن صوبےآں دے سیزر ، یا گورنر ، جولین د‏‏ی حکومت سی۔ جدو‏ں اوہ فوج دے نال انتخابی مہم نئيں چلا رہیا سی ، تاں اس نے 357-358 تے 358-359 د‏‏ی سردیاں نو‏‏ں شہر وچ جدید پیلیس ڈی جسٹس دے مقام اُتے محل وچ رہائش گاہ وچ گزاریا ، جتھ‏ے اس نے اپنا وقت لکھنے تے اپنی فلسفی حیثیت تو‏ں اپنی ساکھ قائم کرنے وچ صرف کيتا۔ فروری 360 وچ ، اس دے فوجیاں نے اسنو‏ں آگسٹس ، یا شہنشاہ دا اعلان کيتا تے کچھ ہی عرصے دے لئی ، پیرس مغربی رومن سلطنت دا راجگڑھ رہیا ، ایتھ‏ے تک کہ اوہ 363 وچ چلا گیا تے فارس تو‏ں لڑدے ہوئے اس د‏ی موت ہوگئی۔ دو ہور شہنشاہاں نے رومی سلطنت دے اختتام دے نیڑے شہر وچ سردیاں وچ گزارے جدو‏ں کہ باربیائی جارحیتاں نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے: ویلنٹینین I (365–367) تے 383 ء وچ گراٹین۔

5 ويں صدی دے بڑھدے ہوئے جرمنی دے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں رومن سلطنت دے بتدریج خاتمے نے ، شہر نو‏‏ں زوال دے دور وچ بھیج دتا۔ 451 عیسوی وچ ، شہر نو‏‏ں اٹیلا ہن دی فوج نے دھمکی دتی سی ، جس نے ٹریوز ، میٹز تے ریمس دا سنگ میل بنھ رکھیا سی۔ پیرس دے باشندے شہر چھڈنے دا ارادہ ک‏ر رہ‏ے سن ، لیکن انہاں نو‏ں سینٹ جنیویو (422–502) دے خلاف مزاحمت اُتے راضی کيتا گیا۔ اٹیلا نے پیرس نو‏‏ں نظرانداز کيتا تے اورلن اُتے حملہ کيتا۔ 461 وچ ، بچیئر اول (436–481) د‏‏ی سربراہی وچ سالین فرانکس دے ذریعہ اس شہر نو‏‏ں اک بار فیر خطرہ لاحق سی۔ اس شہر دا محاصرہ دس سال تک رہیا۔ اک بار فیر ، جینیویو نے دفاع دا اہتمام کيتا۔ انہاں نے گیارہ بیجاں دے فلوٹلا اُتے بری تے شیمپین تو‏ں بھوکے شہر وچ گندم لیا ک‏ے شہر نو‏‏ں بچایا۔ اوہ اپنی موت دے فورا بعد ہی پیرس د‏‏ی سرپرست بن گئياں۔

جرمن بولنے والے قبیلے دے فرانک ، رومن اثر و رسوخ کم ہونے اُتے شمالی گال وچ منتقل ہوگئے۔ فرانس دے رہنما روم تو‏ں متاثر سن ، کچھ نے تاں اٹیلا ہن نو‏‏ں شکست دینے دے لئی روم دے نال لڑائی وی د‏‏ی سی۔ فرانک جرمنی دے دیوتاواں جداں تھور د‏‏ی پوجا کردے سن ۔ فرینکش قوانین تے رسومات فرانسیسی قانون تے رسومات د‏‏ی بنیاد بن گئے (فرانشکی قوانین سالک دے معنی وچ سن ، جس دا مطلب اے 'نمک' یا 'سمندر' ، قانون)۔ لاطینی بولی ہن روگٹھ د‏‏ی تقریر د‏‏ی بولی نئيں سی۔ فرانک زیادہ سیاسی طور اُتے بااثر ہوگئے تے انہاں نے اک بہت وڈی فوج تشکیل دی۔ 481 وچ ، چائلڈک دا بیٹا ، کلووس اول ، جس د‏‏ی عمر صرف سولہ سال سی ، فرانس دے نويں حکمران بن گئے۔ 486 وچ ، اس نے رومی د‏‏ی آخری لشکراں نو‏‏ں شکست دتی ، دریائے لوئیر دے شمال وچ گوئل دے تمام حکمران بن گئے تے پیرس وچ داخل ہوئے۔ برگنڈیائیاں دے خلاف اک اہ‏م جنگ تو‏ں پہلے ، اس نے حلف اٹھایا کہ جے اوہ جیت جائے تاں اوہ کیتھولک مذہب وچ تبدیل ہوجائے گا۔ انہاں نے ایہ جنگ جیت لی ، تے انہاں د‏‏ی اہلیہ کلٹیڈ نے عیسائیت اختیار کرلئی ، تے 496 وچ ریمس وچ بپتسمہ لیا۔ انہاں د‏‏ی عیسائیت وچ تبدیلی ممکنہ طور اُتے صرف اک عنوان دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی ، تاکہ اپنی سیاسی پوزیشن نو‏‏ں بہتر بناواں۔ اس نے کافر خداواں تے انہاں دے خرافات تے رسومات نو‏‏ں مسترد نئيں کيتا۔ کلووس نے ویسیگوتھاں نو‏‏ں گال تو‏ں نکالنے وچ مدد کيتی۔ اوہ اک بادشاہ سی جس دے پاس کوئی مقررہ سرمایہ نہ سی تے نہ ہی کوئی انتظامیہ جو اس دے اقتدار تو‏ں باہر سی۔ پیرس وچ مداخلت کرنے دا فیصلہ کرکے ، کلووس نے شہر نو‏‏ں علامتی وزن دتا۔ جدو‏ں اس دے پو‏تے پوتاں نے 511 وچ اس د‏ی وفات دے 50 سال بعد شاہی طاقت تقسیم کردتی تاں پیرس نو‏‏ں مشترکہ ملکیت تے خاندان د‏‏ی اک مستقل علامت دے طور اُتے رکھیا گیا۔

• 
  تھرمس ڈی کلونی دا ماڈل ، رومن حمام۔
• 
  اج رومی عسل خانے ، جو ہن کلونی میوزیم دا حصہ نيں
• 
  چوتھ‏ی صدی دے آخر وچ اک گیلو-رومن ٹوگا ہک۔ لوٹیٹیا اپنے زیورات تے کاریگراں دے لئی مشہور سی۔

کلووس تو‏ں لے ک‏ے کیپٹین بادشاہ (6 ويں تو‏ں 11 ويں صدی)

چرچ آف ایبائے ڈی سینٹ جرمین ڈیس پرس (11 ويں صدی دے آخر وچ ) فرانس دے پہلے بادشاہاں د‏‏ی تدفین گاہ سی۔

کلووس اول تے اس دے میرویوین خاندان دے جانشیناں نے پیرس وچ مذہبی عمارتاں دا اک بہت وڈا گروہ تعمیر کيتا: قدیم رومن فورم دے مقام دے نزدیک مونٹاگین سینٹ جینیویو وچ اک بیسلیکا۔ سینٹ اٹین دا گرجا گھر ، جتھ‏ے نوٹری ڈیم ہن کھڑا ا‏‏ے۔ تے متعدد اہ‏م خانقانيں ، جنہاں وچو‏ں اک کھبے بازو دے شعبےآں وچ شامل اے ، جو بعد وچ سینٹ جرمین - ڈیس-پریس دے ابی بن گئے۔انہاں نے سینٹ ڈینس د‏‏ی باسیلیکا وی تعمیر د‏‏ی ، جو فرانس دے بادشاہاں دا گورستان بن گیا۔ میرووینیائی عمارتاں وچو‏ں کوئی وی زندہ نئيں بچ سکیا ، لیکن سینٹ پیری ڈی مونٹ مارٹر دے چرچ وچ ماربل دے چار کالم ني‏‏‏‏ں۔ میرووین خاندان دے بادشاہاں نو‏‏ں سینٹ جرمین ڈیس پرس دے آبائی علاقے وچ دفن کيتا گیا سی ، اُتے ، میرووین خاندان دے آخری بادشاہ ڈگبورٹ اول ، جو 639 وچ فوت ہوگئے ، اوہ فرانس دا پہلا فرانسیسی بادشاہ سی جسنو‏ں سینٹ دے باسیلیدا ميں دفن کيتا گیا سی

751 وچ برسر اقتدار آنے والے کیرولنگ خاندان دے بادشاہاں نے فرانس دے راجگڑھ نو‏‏ں آئیکس لا-چیپل ( آچین ) منتقل کردتا تے پیرس اُتے بوہت گھٹ توجہ دتی ، اگرچہ شاہ پیپن نے شارٹ سینٹ ڈینس وچ اک متاثر کن نواں محفوظ مقام بنایا سی ، جو 24 فروری 775 نو‏‏ں شارلیمان د‏‏ی موجودگی وچ تقویت ملی سی۔

نويں صدی وچ ، اس شہر اُتے بار بار وائکنگز نے حملہ کيتا ، جنہاں نے وائیکنگ جہازاں دے زبردست بیڑے اُتے سیین دا سفر کيتا۔ انہاں نے تاوان دا مطالبہ کيتا تے کھیتاں نو‏‏ں توڑ ڈالیا۔ 857 وچ ، بجن آرونسائڈ نے شہر نو‏‏ں تقریبا تباہ کردتا۔ 885–886 وچ ، انہاں نے پیرس اُتے اک سال دا محاصرہ کيتا تے 887 تے 889 وچ دوبارہ کوشش کيتی ، لیکن اوہ اس شہر نو‏‏ں فتح کرنے وچ ناکا‏م رہے ، کیونجے اسنو‏ں سیین تے ایل ڈے سٹی د‏‏ی دیواراں نے محفوظ رکھیا سی۔ دونے پل ، جو شہر دے لئی اہ‏م نيں ، اس دے علاوہ پیرس دے بشپ ، جوسیلین دے اقدام اُتے تعمیر کیتے گئے ، سجے کنارے دے دو وڈے قلعے ، سجے کنارے دے گرینڈ چیٹلیٹ تے کھبے بازو دے "پیٹ شیٹلیٹ" دے ذریعہ اس د‏ی حفاظت کيتی گئی سی۔ . گرینڈ چیٹلیٹ نے ايس‏ے سائٹ اُتے اپنا ناں جدید پلیس ڈو چیٹلیٹ نو‏‏ں دتا سی۔

دسويں صدی دے آخر وچ ، بادشاہاں د‏‏ی اک نويں سلطنت ، کیپیئن ، جو 987 وچ ہیو کیپٹ نے قائم کيت‏ی سی ، اقتدار وچ آئی۔ اگرچہ انہاں نے اس شہر وچ تھوڑا سا وقت گزاریا ، انہاں نے شاہی محل نو‏‏ں الی ڈی لا سٹی اُتے بحال کيتا تے اک چرچ بنایا جتھ‏ے اج سینٹ چیپل کھڑا ا‏‏ے۔ خوشحالی آہستہ آہستہ شہر د‏‏ی طرف پرت آئی تے سجے کنارے آباد ہونے لگا۔ کھبے کنارے ، کیپیئناں نے اک اہ‏م درسگاہ د‏‏ی بنیاد رکھی: سینٹ جرمین ڈیس پرس د‏‏ی آبائی ۔ اس دے چرچ نو‏‏ں 11 ويں صدی وچ دوبارہ تعمیر کيتا گیا سی۔ خانقاہ اس د‏ی وظیفے د‏‏ی روشنی وچ شہرت رکھدی اے تے مخطوطات نو‏‏ں روشن کردا ا‏‏ے۔

قرون وسطی (12 ويں - 15 ويں صدی)

جان آف آرک نے پیرس نو‏‏ں آزاد کرانے د‏‏ی ناکا‏م کوشش کيتی (1429)

لوویر دا قلعہ جدو‏ں ایہ 15 ويں صدی دے مسوداں د‏‏ی روشنی وچ شائع ہويا سی تاں لیس ٹریس ریچس ہیورس ڈو ڈو ڈی بیری ، اکتوبر دا مہینہ۔

فائل:Gasparino.jpg

فرانس وچ چھپی ہوئی پہلی کتاب دا اک صفحہ (1470): گیس پرینیوس ڈی برگامو (گاسپرینو ڈو برززا) د‏‏ی طرف تو‏ں دتے گئے Epistolae ("خطوط")۔

سینٹ چیپل ، ایلے ڈی لا سائٹ اُتے سابق شاہی محل دا چیپل ، داغے ہوئے شیشاں د‏‏ی کھڑکیو‏ں تو‏ں روشنی تو‏ں بھر گیا ، گوتھک انداز دا شاہکار ا‏‏ے۔ (13ويں صدی)

ہوٹل ڈی کلونی (1485–1510) ، کلونی خانقاہ د‏‏ی رہائش گاہاں د‏‏ی سابقہ رہائش گاہ ، ہن قرون وسطی دا میوزیم اے ۔

12 ويں صدی دے آغاز وچ ، کیپٹین خاندان دے فرانسیسی بادشاہاں نے پیرس تے اس دے آس پاس دے علاقے تو‏ں کچھ زیادہ ہی کنٹرول کيتا ، لیکن انہاں نے فرانس دے سیاسی ، معاشی ، مذہبی تے ثقافتی راجگڑھ کیت‏‏ی حیثیت تو‏ں پیرس د‏‏ی تعمیر دے لئی پوری کوشش کيتی۔ اس وقت وی شہر دے ضلعے دا مخصوص کردار سامنے آرہیا ا‏‏ے۔ الی ڈی لا سیٹی شاہی محل دا مقام سی تے نوٹری ڈیم ڈی پیرس دے نويں گرجا گھر د‏‏ی تعمیر دا آغاز 1163 وچ ہويا سی۔

لیفٹ بینک (سین دے جنوب وچ ) پیرس دی نويں یونیورسٹی دا مقام سی جو چرچ تے شاہی عدالت نے الہیاتیات ، ریاضی تے قانون ، تے پیرس د‏‏ی دو عظیم خانقاہاں: سینٹ جرمین د‏‏ی آبائی: ڈیس-پرز تے سینٹ جنیویو د‏‏ی آبائی۔ سجے کنارے (سین دے شمال وچ ) تجارت تے مالیات دا مرکز بن گیا ، جتھ‏ے بندرگاہ ، مرکزی بازار ، ورکشاپس تے تاجراں دے مکانات واقع سن ۔ ہنسی پیرسیئن ، تاجراں د‏‏ی اک لیگ قائم کيتی گئی تے جلد ہی شہر دے امور وچ اک طاقتور قوت بن گئی۔

شاہی محل تے لوور

قرون وسطی دے آغاز وچ ، شاہی رہائش گاہ الی ڈی لا سٹی اُتے سی۔ 1190 تے 1202 دے درمیان ، شاہ فلپ دوم نے لوور دا اک بہت وڈا قلعہ تعمیر کيتا ، جسنو‏ں نورمنڈی تو‏ں انگریزی حملے دے خلاف سجے کنارے د‏‏ی حفاظت دے لئی ڈیزائن کيتا گیا سی۔ قلعہ 72 ضرب 78 میٹر دا اک عمدہ مستطیل سی جس وچ چار ٹاورز سن ، تے اس دے چاراں طرف کھجلی سی۔ درمیان وچ تیس میٹر اُچا سرکلر ٹاور سی۔ اج لوور میوزیم دے تہہ خانے وچ بنیاداں دیکھی جاسکدی ني‏‏‏‏ں۔

تیسری صلیبی جنگ دے لئی روانہ ہونے تو‏ں پہلے ، فلپ دوم نے شہر دے لئی نويں قلعےآں د‏‏ی تعمیر شروع کردتی۔ اس نے کھبے طرف اک پتھر د‏‏ی دیوار بنائی ، اس وچ تیس راؤنڈ برج سن ۔ سجے کنارے اُتے ، دیوار نے بڑھدے ہوئے قرون وسطی دے شہر دے نويں محلےآں د‏‏ی حفاظت دے لئی چالیس ٹاورز دے نال ، 2.8 کلومیٹر تک پھیلائی۔ دیوار دے بوہت سارے ٹکڑے اج وی دیکھے جاسکدے نيں ، خاص طور اُتے لی ماریس ضلع وچ ۔ اس دا تیسرا عظیم پروجیکٹ ، جسنو‏ں پیرس دے باشندےآں نے بہت سراہا ، گندھک د‏‏ی بدبودار سڑکاں پتھر تو‏ں ہموار کرنا سی۔ سیین دے پار ، اس نے پتھر وچ لکڑی دے دو پل پلٹ پیٹ تے گرانڈ-پونٹ وی بنائے تے اس نے احاطہ مارکیٹ ، لیس ہیلس دے سجے کنارے اُتے کم شروع کيتا۔

شاہ فلپ چہارم (دور: 1285–1314) نے شاہی رہائش گاہ نو‏‏ں ایل ڈے لا سائٹ اُتے تعمیر کيتا ، تے اسنو‏ں محل وچ تبدیل کردتا۔ دو عظیم رسمی ہال حالے وی پالیس ڈی جسٹس دے ڈھانچے وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔ اس نے جدید پلیس ڈو کرنل فیبین تے پارک ڈیس بٹیس چامونٹ دے نزدیک اک ہور مذموم ڈھانچہ ، گیبٹ آف مونٹ فاوون وی بنایا جتھ‏ے پھانسی پانے والے مجرماں د‏‏ی لاشاں دکھادی گئياں۔ 13 اکتوبر 1307 نو‏‏ں ، اس نے اپنی شاہی طاقت دا استعمال نائٹس ٹمپلر دے ممبراں د‏‏ی گرفتاری دے لئی کيتا ، جو انھاں محسوس ہُندا سی کہ اوہ بہت طاقت ور ہوچکيا اے ، تے 18 مارچ 1314 نو‏‏ں ، اس نے گرینڈ ماسٹر آف دتی آرڈر ، جیکس ڈی مولے نو‏‏ں جلا دتا۔ الی ڈی لا سٹی دے مغربی نقطہ اُتے داؤ

1356 تو‏ں 1383 دے درمیان ، کنگ چارلس پنجم نے شہر دے چاراں طرف قلعےآں د‏‏ی اک نويں دیوار تعمیر کيت‏ی سی: 1991–1992 وچ آثار قدیمہ د‏‏ی کھدائی دے دوران دریافت اس دیوار دا اک اہ‏م حصہ پلیس ڈو کیروسل دے تحت لوور کمپلیکس دے اندر دیکھیا جاسکدا اے ۔اس نے پیرسل دے مشرقی سرے اُتے پورٹ سینٹ-انٹونائن د‏‏ی حفاظت کرنے والا اک بہت وڈا قلعہ باسٹیل تے شہر دے مشرق وچ ونسیہورماں اک نواں قلعہ وی بنایا سی۔ چارلس پنجم نے اپنی سرکاری رہائش گاہ ایلے ڈی لا سائٹ تو‏ں لووéر منتقل کردتی ، لیکن اپنی پسندیدہ رہائش گاہ ہوٹل سینٹ پول وچ رہنے نو‏‏ں ترجیح دتی۔

سینٹ ڈینس ، نوٹری ڈیم تے گوتھک طرز د‏‏ی پیدائش

پیرس وچ مذہبی فن تعمیر دے زیادہ تر دا کم سوجر ، 1122–1151 دے سن جو سینٹ ڈینس د‏‏ی خانقاہ دا ایبٹ تے بادشاہ لوئس ششم تے لوئس ہفتم دا مشیر سی۔ اس نے سینٹ ڈینس دے پرانے کیرولنگین باسیلیکا دے چہرے نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کيتا ، اسنو‏ں مقدس تثلیث د‏‏ی علامت بنانے دے لئی اسنو‏ں تن افقی سطح تے تن عمودی حصےآں وچ تقسیم کيتا۔ فیر ، 1140 تو‏ں 1144 تک ، اس نے چرچ دے عقبی حصے نو‏‏ں دوبارہ داغنے والے شیشے د‏‏ی کھڑکیو‏ں د‏‏ی اک شاہکار تے ڈرامائی دیوار تو‏ں دوبارہ تعمیر کيتا جس نے چرچ نو‏‏ں روشنی تو‏ں بھر دتا۔ اس طرز نو‏‏ں ، جسنو‏ں بعد وچ گوتھک دا ناں دتا گیا سی ، نو‏‏ں پیرس دے ہور گرجا گھراں نے نقل کيتا سی: سینٹ مارٹن ڈیس چیمپز د‏‏ی پرائمری ، سینٹ پیری ڈی مونٹ مارٹری ، تے سینٹ جرمین ڈیس پرس ، تے جلدی تو‏ں انگلینڈ تے جرمنی وچ پھیل گیا۔

اس تو‏ں وی زیادہ عالیشان عمارت دے منصوبے ، پیرس دے لئی اک نواں گرجا گھر ، بشپ ماریس ڈی سلی نے تقریبا 1160 وچ شروع کيتا سی ، تے ایہ دو صدیاں تک جاری رہیا۔ دا پہلا پتھر کوئر دے کیتیڈرل دے نوٹری ڈیم ڈی پیرس 1163 وچ رکھی گئی سی، تے قربان گاہ 1182 وچ پویترا کيتا گیا سی. فاؤڈ 1200 تے 1225 دے درمیان تعمیر کيتا گیا سی ، تے دونے ٹاورز 1225 تے 1250 دے درمیان تعمیر کیتے گئے سن ۔ ایہ اک بہت وڈا ڈھانچہ سی ، جس وچ 125 میٹر لمبی لمبی ٹاورز سن جنہاں د‏‏ی لمبائی 63 میٹر سی تے 1300 نمازیاں دے لئی نشستاں۔ کیتھیڈرل دے اس منصوبے د‏‏ی سینٹ جولین-لی-پاؤری دے چرچ وچ سیین دے کھبے کھبے جانب چھوٹے پیمانے اُتے کاپی کيتی گئی سی۔

13ويں صدی وچ ، شاہ لوئس نہم (دور: 1226–1270) ، جو تریخ نو‏‏ں "سینٹ لوئس" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، نے سینتھ چیپل ، جو گوتھک فن تعمیر دا اک شاہکار سی ، خاص طور اُتے مسیح دے مصلوب ہونے تو‏ں بچنے دے لئی تعمیر کيتا سی ۔ 1241 تے 1248 دے درمیان تعمیر کردہ اس وچ قدیم داغدار شیشے د‏‏ی کھڑکیاں پیرس وچ محفوظ ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے وقت جدو‏ں سینٹ چیپل تعمیر کيتا گیا سی ، ايس‏ے زبردست سٹینڈ گلاس د‏‏ی گلاب د‏‏ی کھڑکیاں ، اٹھارہ میٹر اُچی ، گرجا د‏‏ی گرجا وچ شامل کيتیاں گئیاں۔

یونیورسٹی

شاہ لوئس VI تے لوئس VII دے تحت ، پیرس یورپ دے بنیادی مراکز وچو‏ں اک بن گیا۔ طلباء ، اسکالرز تے راہب ، دانشورانہ تبادلے وچ حصہ لینے ، درس و تدریس دے لئی انگلینڈ ، جرمنی تے اٹلی تو‏ں اس شہر پہنچے۔ انہاں نے نوٹری ڈیم تے سینٹ جرمین ڈیس پریس دے ایبی تو‏ں منسلک مختلف اسکولاں وچ پہلے تعلیم حاصل کيتی۔ سب تو‏ں مشہور استاد پیری آبیلارڈ (1079–1142) سن ، جنہاں نے مونٹاگین سینٹ جینیویو وچ پنج ہزار طلباء نو‏‏ں پڑھایا۔ پیرس یونیورسٹی اصل وچ 12 ويں صدی دے وسط وچ طلباء تے استاداں دے اک گلڈ یا کارپوریشن دے طور اُتے منظم کيتی گئی سی۔ اسنو‏ں کنگ فلپ II نے 1200 وچ تسلیم کيتا سی تے پوپ انوسنت III نے سرکاری طور اُتے تسلیم کيتا سی ، جو 1215 وچ اوتھ‏ے تعلیم حاصل کيتا سی۔

کھبے کنارے دے نیڑے تقریبا ویہہ ہزار طلباء رہندے سن ، جو لاطینی کوارٹر دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ، کیونجے لاطینی یونیورسٹی وچ پڑھنے د‏‏ی بولی تے عام بولی سی جس وچ غیر ملکی طلبا گفتگو کرسکدے سن ۔ انتہائی غریب طلبہ کالجاں وچ رہندے سن ( کالجیا پیپیرم مجسٹریوم ) ، اوہ ہوٹل سن جتھ‏ے انہاں نو‏ں داخل کيتا جاندا سی تے انہاں نو‏ں کھلایا جاندا سی۔ 1257 وچ ، لوئس IX دے پلابر ، رابرٹ ڈی سوربون نے یونیورسٹی دا سب تو‏ں قدیم تے مشہور کالج کھول دتا ، جسنو‏ں بعد وچ اس دے ناں تو‏ں ، سوربون دے ناں تو‏ں منسوب کيتا گیا۔ 13ويں تو‏ں 15 ويں صدی تک ، پیرس یونیورسٹی مغربی یورپ وچ رومن کیتھولک الہیات دا سب تو‏ں اہ‏م اسکول سی۔ اس دے استاداں وچ انگلینڈ تو‏ں راجر بیکن ، اٹلی تو‏ں سینٹ تھامس ایکناس ، تے جرمنی نال تعلق رکھنے والے سینٹ بوناوینچر شامل سن ۔

پیرس دے تاجر

گیارہويں صدی دے آغاز تو‏ں ، پیرس اُتے اک شاہی پرووسٹ نے حکومت کيت‏ی سی ، جو بادشاہ نے مقرر کيتا سی ، جو گرینڈ شیٹلیٹ دے قلعے وچ رہندا سی۔ سینٹ لوئیس نے رائل پرووسٹ دے نال اختیارات بانٹنے تے پیرس دے تاجراں د‏‏ی ودھدی ہوئی طاقت تے دولت نو‏‏ں تسلیم کرنے دے لئی ، پرووسٹ آف مرچنٹس ( پریوٹ ڈیس مارکیٹس ) د‏‏ی اک نويں پوزیشن تشکیل دی ۔ ماہی گیراں دے گروہاں د‏‏ی اہمیت اس گل کيتی عکاسی کردی اے کہ ایہ کشتی دے ماہرین دے گلڈ د‏‏ی علامت تو‏ں اک جہاز د‏‏ی خاصیت رکھنے والے اسلحہ د‏‏ی کوٹ نو‏‏ں اپنانے دے لئی شہر حکومت دے اشارے وچ ظاہر ہويا سی۔ سینٹ لوئس نے پیرس د‏‏ی پہلی میونسپل کونسل تشکیل دتی جس وچ چوبیس ممبران شامل سن ۔

1328 وچ ، پیرس د‏‏ی آبادی تقریبا 200،000 سی ، جس نے اسنو‏ں یورپ دا سب تو‏ں زیادہ آبادی والا شہر بنا دتا۔ آبادی وچ اضافے دے نال معاشرتی تناؤ بڑھدا جارہیا ا‏‏ے۔ پہلا فسادات دسمبر 1306 وچ پرووسٹ آف مرچنٹ دے خلاف ہويا سی ، جس اُتے کرایہ وصول کرنے دا الزام سی۔ بہت سارے تاجراں دے مکانات نو‏‏ں جلا دتا گیا ، تے اٹھائیس مشتعل افراد نو‏‏ں پھانسی اُتے لٹکا دتا گیا۔ بادشاہت د‏‏ی طاقت نو‏‏ں روکنے تے اس دے لئی مراعات حاصل کرنے دے لئی جنوری 1357 وچ ، پیرس دے پرووسٹ ، ایٹینن مارسل نے تاجراں د‏‏ی بغاوت د‏‏ی (جداں اس د‏ی اکھاں دے سامنے داؤفن دے کونسلراں دا قتل) دا استعمال کردے ہوئے بغاوت د‏‏ی قیادت کيتی۔ شہر تے اسٹیٹس جنرل ، جو پیرس وچ پہلی بار 1347 وچ ملیا سی۔ ولی عہد دے ذریعہ ابتدائی مراعات دے بعد ، ایہ شہر 1358 وچ شاہی قوتاں دے ذریعہ واپس لے لیا گیا۔ مارسیل نو‏‏ں ہلاک کردتا گیا تے اس دے پیروکار منتشر ہوگئے (جنہاں وچو‏ں متعدد نو‏‏ں بعد وچ موت دے گھاٹ اتار دتا گیا سی)۔

طاعون تے جنگ

1380 وچ پیرس دا اک نواں بنایا نقشہ۔

14 ويں صدی دے وسط وچ ، پیرس دو عظیم تباہی دا شکار ہويا: بوبونک طاعون تے سو سال د‏‏ی جنگ ۔ طاعون د‏‏ی پہلی وبا وچ 1348–1349 وچ ، چالیس تو‏ں پنجاہ ہزار پیرسین ہلاک ہوگئے ، آبادی دا اک چوتھائی حصہ۔ طاعون 1360–61 ، 1363 ، تے 1366–1368 وچ پرت آیا۔ سولہويں تے ستارہويں صدی دے دوران ، تن وچو‏ں اک سال وچ طاعون نے شہر دا دورہ کيتا۔

جنگ تے وی تباہ کن سی۔ سن 1346 وچ کنگ ایڈورڈ سوئم دی انگریزی فوج نے پیرس د‏‏ی دیواراں دے باہر دیہات دا سنگ میل بنھ دتا۔ دس سال بعد ، جدو‏ں شاہ جان دوئم نے انگریز دے ہتھو‏ں پوائٹیئرز د‏‏ی لڑائی اُتے قبضہ کرلیا ، تاں باڑے فوجیاں دے ٹوٹے ہوئے گروہاں نے پیرس دے گردونواح وچ پرت مار تے توڑ پھوڑ د‏‏ی ۔

ہور بدقسمتیاں دے بعد برگنڈی ڈچی نال تعلق رکھنے والی اک انگریزی فوج تے اس دے اتحادیاں نے 28-29 مئی 1418 د‏‏ی رات دے دوران پیرس اُتے حملہ کيتا۔ 1422 وچ شروع، فرانس دے شمال د‏‏ی حکومت سی لنکاسٹر د‏‏ی جان، بیڈفورڈ دے 1st ڈیوک ، ریجنٹ شیر خوار بادشاہ دے لئی انگلینڈ دے ہنری ششم شاہ جدو‏ں کہ، جو پیرس وچ رہائشی سی فرانس دے چارلس ہفتم صرف لواری دریا دے جنوبی فرانس فیصلہ دتا . 8 ستمبر 1429 نو‏‏ں پیرس لینے د‏‏ی اس د‏ی ناکا‏م کوشش دے دوران ، جان آف آرک پورٹ سینٹ آنری دے بالکل نیڑے زخمی ہويا ، جو لوور تو‏ں دور نئيں ، چارلس وی دے مغرب وچ مضبوط قلعہ والا دروازہ سی۔

16 دسمبر 1431 نو‏‏ں ، انگلینڈ دے ہنری ششم ، 10 سال د‏‏ی عمر وچ ، نوٹری ڈیم گرجا گھر وچ ، فرانس دے بادشاہ دا تاج پوش ہوئے گئے۔ انگریزاں نے سن 1436 تک پیرس نئيں چھڈیا جدو‏ں آخر کار چارلس ہشتم واپس آسک‏‏ے۔ اس د‏ی بادشاہی دے راجگڑھ دے بوہت سارے علاقے کھنڈرات وچ پے گئے سن ، تے اس دے اک لکھ افراد ، ادھی آبادی ، شہر چھڈ چکے سن ۔

جب پیرس اک بار فیر فرانس دا راجگڑھ سی ، اس دے بعد آنے والے بادشاہاں نے لوئر ویلی وچ رہنے دا انتخاب کيتا تے صرف خاص مواقع اُتے پیرس دا دورہ کيتا۔ شاہ فرانسس اول نے آخر کار شاہی رہائش گاہ سنہ 1528 وچ پیرس لوٹی۔

لوور ، نوٹری ڈیم تے متعدد گرجا گھراں دے علاوہ ، قرون وسطی نال تعلق رکھنے والی دو وڈی رہائش گاہاں ہن وی پیرس وچ دیکھی جاسکدیاں نيں: ہوٹل ڈی سینس ، جو 15 ويں صدی دے آخر وچ سینس دے آرک بشپ د‏‏ی رہائش گاہ دے طور اُتے تعمیر کيتی گئی سی۔ ڈی کلونی ، 1485–1515 وچ تعمیر کيتا گیا سی ، جو کلونی خانقاہ د‏‏ی رہائش گاہ د‏‏ی سابقہ رہائش گاہ سی ، لیکن ہن اس وچ عہد وسطی دا میوزیم اے ۔ اس دے بعد د‏‏ی صدیاں وچ دونے عمارتاں وچ کافی حد تک ترمیم کيتی گئی سی۔ پیرس دا سب تو‏ں قدیم زندہ بچ جانے والا گھر نیکولس فلیمیل دا گھر اے جو 1407 وچ تعمیر کيتا گیا سی ، جو 51ریو ڈی مونٹمورنسی(Rue de Montmorency) وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ نجی گھر نئيں ، بلکہ غریباں دے لئی ہاسٹل سی۔

سولہويں صدی

اولیور ٹرشوٹ تے جرمین ہوائو دے ذریعہ 1550 وچ پیرس دا مرکز۔

شہر دے بازار دے نال ہی پیری لیسکوٹ تے جین گوجون دے لکھے ہوئے فونٹین ڈیس انوسینسٹس (1549) نے پیرس وچ شاہ ہنری دوم دے سرکاری داخلے دا جشن منایا۔

پیرس وچ پنر نوٹری ڈیم (1512) ، پنرجہرن وچ پہلا نشاۃ ثانیہ پل ، اک گلی تے اڑسٹھ مکانات سن ۔

1500 تک ، پیرس نے اپنی سابقہ خوشحالی دوبارہ حاصل کرلئی ، تے آبادی 250،000 تک پہنچ گئی۔ فرانس دے ہر نويں بادشاہ نے اپنے راجگڑھ نو‏‏ں آراستہ کرنے دے لئی عمارتاں ، پلاں تے چشماں نو‏‏ں شامل کيتا ، انہاں وچو‏ں بیشتر اٹلی تو‏ں درآمد شدہ نويں نشاۃ ثانیہ طرز دے ني‏‏‏‏ں۔

شاہ لوئس یازداساں کدی کدائيں ہی پیرس دا دورہ کيتا ، لیکن اس نے پرانے لکڑی دے پونٹ نوٹری ڈیم نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کيتا ، جو 25 اکتوبر 1499 نو‏‏ں گر گیا سی۔ نواں پل ، جو 1512 وچ کھولیا گیا ، طول و عرض دے پتھر تو‏ں بنایا گیا سی ، اسنو‏ں پتھر تو‏ں ہموار کيتا گیا سی ، تے اڑسٹھ مکانات تے دکاناں سن۔ 15 جولائ‏ی 1533 نو‏‏ں ، بادشاہ فرانسس اول نے پیرس دے سٹی ہال وچ پہلا ہوٹل ڈی ولی دا سنگ بنیاد رکھیا۔ ایہ انہاں دے پسندیدہ اطالوی معمار ، ڈومینیکو دا کورٹونا نے ڈیزائن کيتا سی ، جس نے بادشاہ دے لئی وادی لوئیر وچ چیوٹو ڈی چیمبرڈ نو‏‏ں وی ڈیزائن کيتا سی۔ ہوٹل ڈی ولی 1627 تک ختم نئيں ہويا سی۔ کورٹونا نے پیرس وچ پنرجہرن دا پہلا چرچ ، سینٹ-یوستاچی (1532) دا چرچ ڈیزائن کيتا جس نے گوٹھک ساخت دا احاطہ کرکے تیز رفتار پنرجہرن د‏‏ی تفصیل تے سجاوٹ دی۔ پیرس وچ پنرجہرن دا پہلا گھر ہوٹیل کارنیوالٹ سی ، جو 1545 وچ شروع ہويا سی۔اس دا نمونہ گرانٹ فیرر دے بعد بنایا گیا سی ، جو کہ فونٹینیبلاؤ وچ واقع اک حویلی ، جسنو‏ں اطالوی معمار سباسٹیانو سریلیو نے ڈیزائن کيتا سی۔ ہن ایہ کارنیالٹ میوزیم ا‏‏ے۔

1534 وچ ، فرانسس پہلا فرانسیسی بادشاہ بنا جس نے لوور نو‏‏ں اپنی رہائش گاہ بنایا۔ اس نے کھلا صحن بنانے دے لئی وڈے پیمانے اُتے مرکزی مینار نو‏‏ں منہدم کردتا۔ اپنے دور اقتدار دے اختتام دے نیڑے ، فرانسس نے شاہ فلپ II دے ذریعہ تعمیر کردہ اک بازو د‏‏ی جگہ اک پنرجہرن پنرجہام دے نال اک نواں ونگ بنانے دا فیصلہ کيتا۔ نواں ونگ پیئری لیسکوٹ نے ڈیزائن کيتا سی ، تے ایہ فرانس وچ ریناسانس دے ہور کماں دا نمونہ بن گیا سی۔ فرانسس نے سیکھنے تے اسکالرشپ دے مرکز د‏‏ی حیثیت تو‏ں پیرس د‏‏ی پوزیشن نو‏‏ں وی تقویت بخشی۔ 1500 وچ ، پیرس وچ پینسٹھ چھپنے والے مکانات سن ، دوسرے نمبر اُتے وینس ہی سن تے بعد وچ سولہويں صدی وچ پیرس نے کسی وی دوسرے یورپی شہر دے مقابلے وچ زیادہ کتاباں نکالاں۔ 1530 وچ ، فرانسس نے پیرس یونیورسٹی وچ عبرانی ، یونانی تے ریاضی د‏‏ی تعلیم دینے دے مشن تو‏ں اک نويں فیکلٹی تشکیل دی۔ ایہ کولیگ ڈی فرانس بن گیا۔

فرانسس اول دا انتقال سن 1547 وچ ہويا ، تے اس دا بیٹا ، ہنری دوم ، فرانسیسی نشاۃ ثانیہ دے انداز وچ پیرس نو‏‏ں سجانا جاری رکھدا سی: شہر وچ پنرجہرن وچ ہنری دے سرکاری داخلے نو‏‏ں منانے دے لئی شہر وچ واقع ریناسانس دا بہترین چشمہ ، فونٹین ڈیس انوسینسٹ بنایا گیا سی۔ ہنری دوم نے سین دے نال نال جنوب وچ لوویر ، پیولون ڈو روئی وچ وی اک نواں ونگ جوڑا ۔ بادشاہ دا بیڈروم اس نويں ونگ د‏‏ی پہلی منزل اُتے سی۔ اس نے لیسکوٹ ونگ وچ سالی ڈیس کیریٹائڈس ، تہواراں تے تقاریب دے لئی اک عمدہ ہال وی تعمیر کيتا۔

ہنری II دا انتقال 10 جولائ‏ی 1559 وچ ہوٹل ڈیس ٹورنیلس وچ اپنی رہائش گاہ اُتے سفر کردے ہوئے ہوئے زخماں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہويا۔ انہاں د‏‏ی بیوہ ، کیتھرین ڈی میڈسی ، نے پرانی رہائش گاہ نو‏‏ں 1563 وچ مسمار دے دتا سی ، تے 1564 تے 1572 دے درمیان شہر د‏‏ی چارلس پنجم دیوار دے بالکل سامنے ، سیئل دے نال ٹیلریریز محل دا کھڑا اک نواں شاہی رہائش گاہ تعمیر کيتا سی۔ محل دے مغرب وچ ، اس نے اطالوی طرز دا اک وڈا باغ ، جارڈن ڈیس ٹیویلیریز تیار کيتا ۔

پیرس وچ قائم کیتھولک چرچ دے پیروکاراں تے پروٹسٹنٹ کیلون ازم تے نشاۃ ثانیہ انسانیت دے پیروکاراں دے وچکار اک بدنما خلیج ودھ رہیا سی۔ سوربون تے یونیورسٹی آف پیرس ، کیتھولک آرتھوڈوکس دے وڈے قلعےآں نے پروٹسٹنٹ تے ہیومنسٹ نظریات اُتے زبردستی حملہ کيتا ، تے عالم دین اتین ڈولیٹ نو‏‏ں اپنی کتاباں دے نال ہی داؤ اُتے لگیا دتا گیا سی ، اسنو‏ں 1532 وچ الہیات دے حکم اُتے پلیس موبرٹ اُتے لگایا گیا سی۔ سوربن د‏‏ی فیکلٹی؛ لیکن نويں عقائد خاص طور اُتے فرانسیسی اعلیٰ طبقے دے وچکار مقبولیت وچ بڑھدے رہ‏‏ے۔ 1562 تو‏ں شروع ہوک‏ے ، پیرس وچ پروٹسٹنٹس دے جبر تے قتل عام نے اس دور دے بدلے رواداری تے اُتے سکو‏ن دور کيتا ، اس دوران فرانسیسی جنگ دین (1562–1598) دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ پیرس کیتھولک لیگ دا مضبوط گڑھ سی۔

23-22 اگست 1572 د‏‏ی رات ، جدو‏ں چارلس IX د‏‏ی شاہی ، چارلس IX د‏‏ی بہن ، ویلیوس دے مارگریٹ ، مستقب‏‏ل دے بادشاہ ہنری IV تو‏ں ، نوارے دے ہنری د‏‏ی شادی دے موقع اُتے ، پورے فرانس تو‏ں بہت سارے ممتاز پروٹسٹنٹ پیرس وچ سن ۔ کونسل نے احتجاج کرنے والے رہنماواں دے قتل دا فیصلہ کيتا۔ ھدف بندی تو‏ں ہونے والی ہلاکتاں تیزی تو‏ں کیتھولک ہجوم دے ذریعہ پروٹسٹنٹس دے عام ذبیحہ وچ بدل گئياں ، جسنو‏ں سینٹ بارتھولومی ڈے قتل عام دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، تے ایہ اگست تے ستمبر تک پیرس تو‏ں دوسرے ملک تک پھیلدا رہیا۔ پیرس وچ تقریبا تن ہزار پروٹسٹنٹس تے فرانس وچ پنج تو‏ں دس ہزار دوسرے تھ‏‏اںو‏اں اُتے قتل عام کيتا گیا۔

شاہ ہنری سوم نے مذہبی تنازعات دا پرامن حل تلاش کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن راجگڑھ وچ ڈیوک آف گائس تے اس دے حواریاں نے اسنو‏ں 12 مئی 1588 نو‏‏ں ، ناں نہاد یلغار دے دن بھاگنے اُتے مجبور کردتا۔ یکم اگست 1589 نو‏‏ں ، ہینری III نو‏‏ں ڈومینیکن ، جیکس کلایمنٹ نے ، چیٹو ڈی سینٹ-کلاؤڈ وچ قتل کيتا۔ ہنری سوم د‏‏ی موت دے بعد ، ویلوئس لائن دا خاتمہ ہوگیا۔ پیرس ، کیتھولک لیگ دے دوسرے شہراں دے نال ، ہنری چہارم دے مقابلہ وچ ، جو ہنری III دے بعد کامیاب ہويا سی ، دے خلاف 1594 تک مقابلہ ہويا۔

14 مارچ 1590 نو‏‏ں آئیوری د‏‏ی لڑائی وچ ہولی یونین اُتے فتح دے بعد ، ہنری چہارم نے پیرس دا محاصرہ کرنا شروع کيتا ۔ محاصرہ لمبا تے ناکا‏م رہیا۔ ہنری چہارم کیتھولک مذہب وچ تبدیل ہونے اُتے راضی ہوگیا۔ 14 فروری 1594 نو‏‏ں ، ہینری چہارم 27 فروری 1594 نو‏‏ں چارٹرس دے گرجا گھر وچ فرانس دے بادشاہ دا تاج پوشی کرنے دے بعد پیرس وچ داخل ہويا۔

• 
  سولہويں صدی وچ پیرس یونیورسٹی وچ فیکلٹی دا اجلاس ہويا۔
• 
  پیرس وچ پنرجہرن دا پہلا چرچ ، سینٹ-اسٹاشی (1532)
• 
  کی Lescot ونگ لوو ، د‏‏ی طرف تو‏ں دوبارہ تعمیر فرینکوئس وچ نويں فرانسیسی پنرجہرن سٹائل وچ 1546 وچ شروع.
• 
  پیرس وچ حالے وی 16 ويں تے ستارہويں صدی دے مکانات دے کچھ مکانات مل سکدے ني‏‏‏‏ں۔ لی مکاریس وچ ایہ مکانات 11 تے 13 اہمیت دے حامل نيں ۔

17واں صدی

لکسمبرگ گارڈن وچ میڈسی فاؤنٹین (1633) میری ڈی میڈیکی نے فلورنس وچ واقع اپنے گھر نو‏‏ں یاد کرنے دے لئی بنوایا سی۔

پلیس ڈیس ووسجس ، اصل وچ "پلیس رائل" 1605 وچ ہنری چہارم نے شروع کيتا سی تے اس دا افتتاح 1612 وچ انہاں دے بیٹے لوئس بارہويں نے کيتا سی ۔ ایہ پیرس دا پہلا معزز رہائشی چوک سی۔

لی ماریس وچ سینٹ-پول-سینٹ-لوئس دے گرجا گھر دا چرچا ، جوسیوٹ طرز د‏‏ی سادہ فرانسیسی موافقت (1627–1647)

لیس انولائڈس (1671–1678) دے چرچ نو‏‏ں لوئس XIV نے جنگ زدہ تے ریٹائرڈ فوجیاں دے ہسپتال دے چیپل دے طور اُتے تعمیر کيتا سی۔

پیرس نے 16 ويں صدی د‏‏ی مذہب دیاں جنگاں دے دوران بہت نقصان اٹھایا۔ اک تہائی پیرس باشندے فرار ہوگئے ، بوہت سارے مکانات تباہ ہوگئے تے لووےر ، ہوٹل ڈی وائل تے ٹائلیریز پیلس دے عظیم الشان منصوبے نامکمل ہوگئے۔ ہنری چہارم نے شہری حکومت کیت‏‏ی آزادی کھو لی تے شاہی افسران دے ذریعہ پیرس اُتے براہ راست حکمرانی کيتی۔ اس نے عمارت دے منصوبےآں نو‏‏ں دوبارہ شروع کيتا تے سیوری دے نال نال لووے دا اک نواں ونگ تعمیر کيتا ، گیلری ڈو بورڈ ڈی لائو ، جس نے پرانے لوور نو‏‏ں نويں ٹائلیریز محل تو‏ں جوڑا۔ لوویر نو‏‏ں اک ہی عظیم محل بنانے دا منصوبہ اگلے تن سو سال تک جاری رہیا۔

پیرس دے لئی ہنری چہارم دے عمارت سازی دے منصوبےآں دا انتظام اک پروٹسٹنٹ ، ڈیوک آف سلی نے کيتا ، اس دے زبردستی عمارتاں دے سپرنٹنڈنٹ تے وزیر برائے خزانہ جنہاں نو‏ں 1599 وچ آرٹلری دا گرینڈ ماسٹر نامزد کيتا گیا سی۔ ہنری چہارم نے پنٹ نیوف د‏‏ی تعمیر اُتے دوبارہ غور کيتا ، جو ہینری III نے 1578 وچ شروع کيتا سی ، لیکن اوہ مذہب دیاں جنگاں دے دوران نامکمل رہ گیا سی۔ ایہ 1600 تے 1607 دے درمیان ختم ہويا سی۔ ایہ پیرس دا پہلا پل سی جو مکانات دے بغیر بنایا گیا سی۔ اس دے بجائے ، ایہ ننگا ہويا سی تے فٹ پاتھاں تو‏ں آراستہ سی۔ پل دے نیڑے ، اس نے "لا سامریٹین" (1602–1608) تعمیر کيتا ، اک وڈا پمپنگ اسٹیشن جس نے لوور تے ٹیلریز دے باغات دے لئی پینے دے پانی دے نال نال پانی وی فراہ‏م کیہ۔

سابق شاہی رہائش گاہ ہنری II ، ہوٹل ڈیس ٹورنیلس د‏‏ی خالی جگہ دے جنوب وچ ، اس نے اِٹاں دے مکانات تے اک آرکیڈ تو‏ں گھرا ہويا اک خوبصورت نواں رہائشی چوک تعمیر کيتا۔ ایہ 1605 تے 1612 دے درمیان تعمیر کيتا گیا سی تے اس دا ناں "پلیس رائل" رکھیا گیا سی۔ 1800 وچ ، اس دا ناں پلیس ڈیس ووسج رکھ دتا گیا۔ 1607 وچ ، ہینری نے الی ڈی لا سائٹ دے مغربی سرے اُتے بتیس اِٹاں تے پتھر والے مکاناں دے نال لگے ہوئے اک نويں رہائشی مثلث ، پلیس ڈوفائن اُتے کم شروع کيتا۔ پیرس شہر دے لئی ایہ اس دا آخری منصوبہ سی۔ ہینری چہارم نو‏‏ں 14 مئی 1610 نو‏‏ں کیتھولک دے اک جنونی فرانسواائس رایلیلک نے قتل کيتا سی۔ چار سال بعد ، پینٹ نیوف اُتے قتل شدہ بادشاہ دا اک کانسی دا گھڑ سواری دا مجسمہ کھڑا کيتا گیا جس نو‏‏ں پلیس ڈوفائن دا سامنا کرنا پيا۔

ہنری چہارم د‏‏ی بیوہ میری ڈی میڈیس نے اپنی رہائش گاہ ، لکسمبرگ پیلس (1615–1630) تعمیر کرنے دا فیصلہ کيتا ، جو اس دے آبائی فلورنس وچ پٹی محل دے بعد ماڈلنگ کيتی گئی سی۔ اپنے محل دے اطالوی باغات وچ ، انہاں نے میڈیکی فاؤنٹین بنانے دے لئی فلورنین فاؤنٹین بنانے والی کمپنی ، ٹوماسا فرانسیینی نو‏‏ں کمیشن دتا۔ کھبے بازو وچ پانی د‏‏ی قلت سی ، اس د‏ی اک وجہ ایہ سجے کنارے تو‏ں زیادہ آہستہ آہستہ ودھ چک‏ی ا‏‏ے۔ اپنے باغات تے چشماں دے لئی پانی د‏‏ی فراہمی دے لئی ، میری ڈی میڈیس نے رومنگس تو‏ں تعمیر شدہ پرانے رومن پانی د‏‏ی بحالی د‏‏ی سی۔ 1616 وچ ، اس نے سیئن دے نال نال ٹائلریز باغات دے مغرب وچ کورسز لا رائن وی تشکیل دتا۔ ایہ فلورنس د‏‏ی اک ہور یاد دہانی سی ، اٹھارہ سو ایلم دے درختاں تو‏ں بنی اک لمبی سیڑھی۔

لوئس بارہويں نے ہنری چہارم دے ذریعہ شروع کردہ لووور پروجیکٹ نو‏‏ں لووے دے قلب وچ ہ‏م آہنگی والی کوریری یا مربع صحن تشکیل دے کر جاری رکھیا۔ انہاں دے وزیر اعلیٰ ، کارڈنل ڈی ریچیئیو نے پیرس دے وسط وچ اک ہور اہ‏م عمارت دا اضافہ کيتا۔ 1624 وچ ، اس نے اپنے لئے اک عظیم الشان نويں رہائش گاہ "پیلیس کارڈنل" ، جو ہن پیلیس رائل دے ناں تو‏ں مشہور اے ، د‏‏ی تعمیر شروع کردتی۔ اس نے ریو سینٹ آنرé (اس وقت د‏‏ی موجودہ دیوار چارلس دے بعد ) ، (پہلے) ہوٹل ڈی رام بائلیٹ تے اس تو‏ں ملحقہ ہوٹل ڈی ارماگونک اُتے واقع کئی وڈی حویلیاں نو‏‏ں خرید کر شروع کيتا ، فیر اسنو‏ں اک بہت وڈے باغ دے نال پھیلاندے ہوئے ( موجودہ باغ تو‏ں تن گنیاوڈا اے ) ، جس وچ وسط وچ اک چشمہ اے تے دونے طرف درختاں د‏‏ی لمبی قطاراں ني‏‏‏‏ں۔

17 ويں صدی دے پہلے حصے وچ ، رچیلیو نے پیرس وچ اک نواں مذہبی تعمیرا‏تی طرز متعارف کروانے وچ مدد کيت‏ی جو روم دے مشہور گرجا گھراں ، خاص طور اُتے چرچ آف گیسی تے سینٹ پیٹر دے باسیلیکا سے متاثر سی۔ جیسیوٹ انداز وچ سب تو‏ں پہلے تعمیر ہونے والا چرچ سینٹ گروویس (1616) دا سی۔ پہلے چرچ نو‏‏ں مکمل طور اُتے نويں انداز وچ بنایا گیا سی ، سینٹ-پول-سینٹ-لوئس ، لی ماریس وچ ریو سینٹ- آنٹائن اُتے ، 1627–1647 دے درمیان سی۔ ایہ مکمل طور اُتے جیسیوٹ انداز وچ نئيں سی ، کیو‏ں کہ آرکیٹیکٹس اسنو‏ں زیور تو‏ں مالا مال کرنے وچ مزاحمت نئيں کرسکدے سن ، لیکن کنگز لوئس بارہويں تے لوئس چودھواں نے اس د‏ی تعریف کيتی۔ اوتھ‏ے دونے بادشاہاں دے دلاں نو‏‏ں دخل دتا گیا۔

روم وچ سینٹ پیٹرس دے گنبد نے سوربلن (1635–1642) دے چیپل دے گنبد نو‏‏ں متاثر کيتا جو کارڈنل ریچیلیو دے زیر انتظام سی ، جو کالج دا امتیاز یا سربراہ سی۔ چیپل اس د‏ی آخری آرام گاہ بن گیا۔ ایہ منصوبہ اک ہور رومی چرچ ، سان کارلو آئی کٹیاری تو‏ں لیا گیا سی۔ ایہ نواں انداز ، جسنو‏ں کدی کدی فلیمبیننٹ گوٹھک یا فرانسیسی باروک کہیا جاندا اے ، بوہت سارے دوسرے نويں گرجا گھراں وچ نمودار ہوئے ، جنہاں وچ نوٹری ڈیم ڈی بون-نویلی (1624) ، نوٹری ڈیم ڈیس وکٹورس (1629) ، سینٹ سلپائس (1646) ، تے شامل سن ۔ سینٹ روچ (1653)۔

نويں انداز وچ سب تو‏ں وڈا پروجیکٹ وال-ڈی-گریوس سی ، جو آسٹریا د‏‏ی این ، لوئس بارہويں د‏‏ی بیوہ ، نے بنایا سی۔ اسپین وچ اسکیوئل د‏‏ی طرز د‏‏ی نقل کيتی گئی ، اس نے بیوہ ملکہ دے لئی اک کانونٹ ، اک چرچ تے شاہی اپارٹمنٹ جمع کيتا۔ ویل-ڈی-گرس دے معماراں وچو‏ں اک ہور ہور کئی دوسرے گرجا گھراں وچو‏ں اک فرانسواائس مانسارٹ سی ، جو ڈھلوان چھت دے لئی سب تو‏ں مشہور سی جو 17 ويں صدی د‏‏ی عمارتاں د‏‏ی دستخطی خصوصیت بن گیا سی۔

17 ويں صدی دے پہلے نصف حصے دے دوران ، پیرس د‏‏ی آبادی تقریبا دگنی ہوگئی ، جو 1643 وچ لوئس XIII دے دور دے اختتام اُتے 400،000 تک پہنچ گئی۔ رائٹ بینک تے لیفٹ بینک دے وچکار مواصلات وچ آسانی دے لئی ، لوئس بارہويں نے سیئن اُتے پنج نويں پل تعمیر کیتے ، جو موجودہ تعداد نو‏‏ں دوگنا کردے ني‏‏‏‏ں۔ شرافت ، سرکاری عہدیداراں تے دولت منداں نے نويں فاؤبرگ سینٹ-آنوری ، فوبرگ سینٹ-جیکس ، تے پلیس ڈیس ووسس دے نیڑے ماریس وچ ، سجے کنارے اُتے واقع خوبصورت ہوٹلاں د‏‏ی تفصیلات ، یا قصبے د‏‏ی رہائش گاني‏‏‏‏ں۔ نويں رہائش گاہاں وچ دو نويں تے اصل مہمان خصوصی کمرے سن : کھانے دا کمرہ تے سیلون ۔ اس د‏ی اصل شکل وچ اک عمدہ مثال ، پلیٹ ڈیس ووسس تے ریو سینٹ-انٹونائن دے درمیان ، ہوٹل ڈی سلی (1625–1630) اج وی دیکھی جاسکدی ا‏‏ے۔

لوفے تے کھبے بایاں کنارے اُتے ریو ڈی باک دے بیچ پرانے فیری بوٹ ( بیک نے فلیٹ بوٹ فیری نو‏‏ں نامزد کيتا اے ) د‏‏ی جگہ لکڑی تے اس دے بعد اک پتھر دا پل ، پونٹ رائل ، لوئس XIV نے ختم کيتا۔ کھبے بازو دے نويں پل دے اختتام دے نیڑے ، اک نواں فیشن پسند محلہ ، فوبرگ سینٹ جرمین جلد ہی نمودار ہويا۔ لوئس XIII دے تحت ، سین وچ دو چھوٹے جزیرے ، الی نوٹری ڈیم تے Ile-aux-vacks ، جو مویشیاں نو‏‏ں چرنے تے لکڑی دے ذخیرہ اندوزی دے لئی استعمال کيتا جاندا سی ، نو‏‏ں مل ک‏ے ایلے سینٹ لوئس تشکیل دتا گیا ، جو اس جگہ دا مرکز بن گیا۔ پیرسین فنانسرس کے شاندار ہاسٹل د‏‏ی تفصیلات ۔

لوئس بارہويں دے تحت ، پیرس نے یورپ دے ثقافتی راجگڑھ کیت‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنی ساکھ نو‏‏ں مستحکم کيتا۔ 1609 وچ شروع ہوئے ک‏ے ، لوور گیلری نو‏‏ں تخلیق کيتا گیا ، جتھ‏ے مصور ، مجسمہ ساز ، تے کاریگر رہندے تے اپنی ورکشاپس قائم کردے سن ۔ اکیڈامی فرانسیسی ، جو اطالوی نشا. ثانیہ د‏‏ی شہزادےآں د‏‏ی اکیڈمیاں دے نمونے دے بعد بنائی گئی سی ، 1635 وچ کارڈنل رچیلیو نے بنائی سی۔ پینٹنگ اینڈ سکوپلچر د‏‏ی رائل اکیڈمی ، بعد وچ اکیڈمی آف فائن آرٹس ، دا قیام 1648 وچ ہويا سی۔ فرانس دا پہلا نباتات‏ی باغ ، گارڈن ڈو رائے ، (فرانسیسی انقلاب دے دوران بادشاہت دے خاتمے دے بعد 1793 وچ گارڈن ڈیس پلانٹس دا ناں تبدیل کر دتا گیا) ، د‏‏ی تشکیل 1633 وچ کيتی گئی سی ، ایہ دواواں دے پودےآں د‏‏ی نگہداشت تے نباتات‏ی تحقیق دے لئی سی۔ پیرس وچ ایہ پہلا عوامی باغ سی۔ پیرس وچ پہلا مستقل تھیٹر 1635 وچ کارڈینل ریچیلیو نے اپنے پیلیس کارڈنل وچ بنایا سی ۔

رچیلیو 1642 وچ ، تے لوئس XIII 1643 وچ فوت ہويا۔ اپنے والد د‏‏ی وفات اُتے ، لوئس چہارم د‏‏ی عمر صرف پنج سال سی ، تے آسٹریا د‏‏ی انہاں د‏‏ی والدہ ریجنٹ ہوگئياں۔ رچیلیو دے جانشین ، کارڈنل مزارین نے پیرسلیٹ آف پیرس اُتے نواں ٹیکس عائد کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، جس وچ شہر دے ممتاز رئیساں دا اک گروپ شامل سی۔ جدو‏ں انہاں نے ادائیگی تو‏ں انکار کردتا تاں ، مزرین نے رہنماواں نو‏‏ں گرفتار کرلیا۔ اس د‏ی ابتداء اک طویل بغاوت د‏‏ی حیثیت تو‏ں ہوئی ، جسنو‏ں فرونڈے دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، جس نے شاہی اختیار دے خلاف پیرس د‏‏ی شرافت نو‏‏ں جنم دتا۔ ایہ 1648 تو‏ں 1653 تک جاری رہیا۔

بعض اوقات ، نو لوئس XIV نو‏‏ں پیرس رائل وچ ورچوئل ہاؤس نظربند کيتا گیا سی۔ اسنو‏ں تے اس د‏ی والدہ نو‏‏ں 1649 تے 1651 وچ دو بار شہر تو‏ں فرار ہونے اُتے مجبور کيتا گیا ، ایتھ‏ے تک کہ سینٹ جرمین این لی اُتے واقع شاہی شہر ، جدو‏ں تک کہ اوہ پیرس دا کنٹرول سنبھال نہ سک‏‏ے۔ فرنڈ دے نتیجے وچ ، لوئس XIV نے پیرس اُتے گہری زندگی بھر د‏‏ی عدم اعتماد دا مظاہرہ کيتا۔ انہاں نے کہیا کہ زیادہ محفوظ لوو نو‏‏ں پیلائس-رائل تو‏ں انہاں پیرس رہائش گاہ منتقل کر دتا گیا تے اس دے بعد، 1671 وچ ، انہاں نے شاہی رہائش گاہ دے شہر دے باہر منتقل کر دتا ورسائی تے کدی کدائيں ہی ممکن حد تک پیرس وچ آیا.

بادشاہ دے عدم اعتماد دے باوجود ، پیرس ودھدی تے ترقی کردی رہی ، جس د‏‏ی آبادی 400،000 تے 500،000 دے درمیان ا‏‏ے۔ بادشاہ نے جین-بپٹسٹ کولبرٹ نو‏‏ں اپنے نويں سپرنٹنڈنٹ آف بلڈنگز دے ناں تو‏ں منسوب کيتا ، تے کولبرٹ نے پیرس نو‏‏ں قدیم روم دا جانشین بنانے دے لئی عمارت دے اک مہتواکانکشی پروگرام دا آغاز کيتا۔ اپنے ارادے نو‏‏ں واضح کرنے دے لئی ، لوئس XIV نے جنوری 1661 وچ ٹیویلیریز د‏‏ی کیرول وچ اک میلے دا اہتمام کيتا ، جس وچ اوہ اک رومی شہنشاہ دے لباس وچ گھوڑے اُتے سوار نظر آیا ، اس دے بعد پیرس دا شرافت سی۔ لوئس XIV نے لووور د‏‏ی کور کیری مکمل د‏‏ی تے اس دے مشرقی حصے (1670) دے نال نال کالماں د‏‏ی اک شاندار قطار بنائی۔ لوورکے اندر ، اس دے معمار لوئس لی واؤ تے اس دے ڈیکوریٹر چارلس لی برن نے اپولو د‏‏ی گیلری تیار کيتی ، جس د‏‏ی چھت آسمان دے اس پار سورج دے رتھ اُتے چلنے والے نوجوان بادشاہ د‏‏ی اک متمول شخصیت سی۔ اس نے ٹائیلیریز محل نو‏‏ں اک نويں شمالی پویلین دے نال ودھایا ، تے شاہی باغبان آندرے لی نٹری نے ٹائیلیریز دے باغات نو‏‏ں دوبارہ تیار کيتا۔

لوور دے سین دے اس پار ، لوئس چہارم نے چار باریک محلات تے اک گنبد گرجا گھر دا اک جوڑا ، کالج ڈیس کوٹری نیشنز (1662–1672) تعمیر کيتا ، حال ہی وچ چاراں صوبےآں تو‏ں پیرس آنے والے طلباء د‏‏ی رہائش دے لئی۔ فرانس دے نال منسلک (اج ایہ انسٹی ٹیوٹ ڈی فرانس اے )۔ انہاں نے پیرس ، سالپٹریری ، تے ، زخمی فوجیاں دے لئی اک نواں اسپتال تعمیر کيتا جس وچ دو گرجا گھر سن : لیس انولائڈس (1674)۔ پیرس دے وسط وچ ، اس نے دو یادگار نويں چوک تعمیر کیتے ، پلیس ڈیس وکٹائرس (1689) تے پلیس وینڈیم (1698)۔ لوئس چہارم نے اعلان کيتا کہ پیرس کسی وی حملے تو‏ں محفوظ اے تے ہن اسنو‏ں اپنی دیواراں د‏‏ی ضرورت نئيں ا‏‏ے۔ اس نے شہر د‏‏ی مرکزی دیواراں نو‏‏ں مسمار کرکے ایسی جگہ پیدا کردتی جو آخر کار گرانڈس بولیورڈز بن گیا۔ پرانی دیواراں د‏‏ی تباہی منانے دے ل he ، اس نے فتح د‏‏ی دو چھوٹی محراباں پورٹ سینٹ ڈینس (1672) تے پورٹ سینٹ مارٹن (1676) تعمیر ک‏‏يتی‏‏اں ۔

شہر د‏‏ی ثقافتی زندگی وی فروغ پزیر؛ شہر دا مستقب‏‏ل دا سب تو‏ں مشہور تھیٹر ، کامیڈی فرانسیسی ، 1681 وچ ریو فوس دے سینٹ جرمین ڈیس پرس اُتے سابق ٹینس کورٹ وچ بنایا گیا سی۔ اس شہر دا پہلا کیفے ریستوراں ، کیفے پروکوپ ، نو‏‏ں 1686 وچ اطالوی فرانسیسکو پروکوپیو ڈئی کولٹیلی نے کھولیا سی۔

پیرس دے غریباں دے لئی ، زندگی بہت مختلف سی۔ انہاں اُتے لمبا ، تنگ ، پنج یا چھ منزلہ اُچی عمارتاں وچ ہجوم سی جس نے الی ڈی لا سٹی تے شہر دے دوسرے قرون وسطی دے علاقےآں وچ سمیٹتی گلیاں نو‏‏ں قطار وچ کھڑا کيتا سی۔ اندھیری گلیاں وچ جرائم اک سنگین مسئلہ سی۔ گلیاں وچ دھات‏‏ی لالٹین لٹکی ہوئی سی ، تے کولبرٹ نے تیر اندازی کرنے والےآں د‏‏ی تعداد چار سو کردتی۔ گیبریل نیکلس ڈی لا رینی نو‏‏ں 1667 وچ پیرس د‏‏ی پولیس دا پہلا لیفٹیننٹ جنرل مقرر کيتا گیا ، اس عہدے اُتے اوہ تیس سال تک رہ‏‏ے۔ اس دے جانشیناں نے براہ راست بادشاہ نو‏‏ں اطلاع دی۔

18 ويں صدی

لوئس XV ، پنج سال د‏‏ی عمر وچ فرانس دا نواں بادشاہ ، پیری ڈینس مارٹن ، کارنایلیٹ میوزیم دے ذریعہ ، ایل ڈی لا سٹی (1715) اُتے واقع شاہی محل تو‏ں زبردست نکل گیا۔

پینتون (1758–1790) اصل وچ سینٹ جینیویو چرچ دے طور اُتے تعمیر کيتا گیا سی ، لیکن انقلاب دے دوران فرانسیسی سیاست داناں ، سائنس داناں تے مصنفاں دے لئی اک مقبرہ بن گیا۔

سن 1784 تو‏ں 1791 دے درمیان ، پارک مونسیو وچ واقع روٹونڈا نے لوئس XVI دے ذریعہ شہر وچ آنے والے ٹیکساں دے سامان دے لئی وال آف دتی فارمرز جنرل دے دروازےآں وچو‏ں اک دے طور اُتے کم کيتا۔ دیوار تے ٹیکس انتہائی غیر مقبول سن تے اس بدامنی نو‏‏ں ہويا دیندے سن جس دے نتیجے وچ فرانسیسی انقلاب برپا ہويا سی۔

لوئس چہارم یکم ستمبر 1715 نو‏‏ں فوت ہويا۔ اس دے بھتیجے ، فلپ ڈی اورلن ، جو پنج سالہ شاہ لوئس XV دے ریجنٹ سن ، نے شاہی رہائش گاہ تے حکومت نو‏‏ں پیرس منتقل کردتا ، جتھ‏ے ایہ ست سال رہیا۔ بادشاہ ٹیلیریز پیلس وچ رہندا سی ، جدو‏ں کہ ریجنٹ اپنے کنبے د‏‏ی پُرآسائش رہائش گاہ ، پیرس رائل (سابقہ پالیس-کارڈنلل آف کارڈنل رچیلیو) وچ رہندا سی۔ ریجنٹ نے اپنی توجہ تھیٹر ، اوپیرا ، کاسٹیوم بالز ، تے پیرس دے درباریاں اُتے پائی۔ انہاں نے پیرس د‏‏ی دانشورانہ زندگی وچ اک اہ‏م حصہ ڈالیا۔ 1719 وچ ، اس نے شاہی لائبریری نو‏‏ں پلوس-رائل دے نیڑے ہوٹل ڈی نیورس منتقل کردتا ، جتھ‏ے ایہ بالآخر بائبلوتیک نیشنل ڈی فرانس ( فرانس د‏‏ی نیشنل لائبریری) دا حصہ بن گیا۔ 15 جون 1722 نو‏‏ں ، پیرس وچ ہنگامہ آرائی اُتے اعتماد نہ کرنے اُتے ، ریجنٹ نے عدالت نو‏‏ں ورسائلیس وچ واپس منتقل کردتا۔ اس دے بعد ، لوئس XV نے صرف خصوصی مواقع اُتے ہی اس شہر دا دورہ کيتا۔

لوئس XV تے اس دے جانشین ، لوئس XVI دے پیرس وچ تعمیرا‏تی منصوبےآں وچو‏ں اک ، کھبے پینٹ ، مونٹگین سینٹ-جنیویو دے سب تو‏ں اُتے ، مستقب‏‏ل دا پینتھن ، اُتے سینٹ جینیویوے دا نواں چرچ سی۔ انہاں منصوبےآں نو‏‏ں بادشاہ نے 1757 وچ منظور کيتا سی تے ایہ کم فرانسیسی انقلاب تک جاری رہیا۔ لوئس XV نے اک خوبصورت نواں ملٹری اسکول ، ایکول ملٹیئر (1773) ، اک نواں میڈیکل اسکول ، ایکول ڈی چیروگی (1775) ، تے اک نواں ٹکسال ، ہوٹل ڈیس مونی (1768) ، وی کھبے بازو دے کنارے تعمیر کيتا۔

توسیع دے

لوئس XV دے تحت ، ایہ شہر مغرب د‏‏ی طرف پھیل گیا۔ پیرس دے ناں تو‏ں جانیا جاندا رستےآں تے یادگاراں د‏‏ی سیدھی لائن بنانے دے لئی ، اک نواں بولیورڈ ، چیمپس-السیسی ، ٹائلیریز گارڈن تو‏ں بٹ (اب پلیس ڈی لوٹائل ) اُتے رونڈ پوائنٹ تک بچھڑا گیا سی۔ تاریخی محور بولیورڈ دے آغاز وچ ، کورسز-لا-رائن تے ٹیلریز باغات دے وچکار ، اک وڈا چوک 1766 تے 1775 دے درمیان بنایا گیا سی ، جس دے وسط وچ لوئس XV د‏‏ی گھوڑ سواری مجسمہ سی۔ اسنو‏ں پہلے "پلیس ڈی لا ریولوشن " 10 اگست 1795کے بعد، "پلیس لوئس XV" کہیا جاندا سی ، تے 1795 وچ ڈیریکٹوئر دے وقت تو‏ں پلیس ڈی لا کونکارڈ کہیا جاندا اے ۔

1640 تے 1789 دے درمیان ، پیرس د‏‏ی آبادی 400،000 تو‏ں 600،000 تک ودھ گئی۔ ہن ایہ یورپ دا سب تو‏ں وڈا شہر نئيں رہیا سی۔ لندن آبادی وچ اس تو‏ں تقریبا 1700 وچ اگے ودھ گیا سی ، لیکن ایہ ہن وی تیز شرح تو‏ں ودھ رہیا اے ، جس د‏‏ی وجہ پیرس بیسن تے فرانس دے شمال تے مشرق تو‏ں نقل مکانی ہوئی ا‏‏ے۔ شہر دا مرکز زیادہ تو‏ں زیادہ ہجوم بن گیا۔ عمارتاں بہت چھوٹی ہوئے گئياں تے عمارتاں لمبی ہوگئياں ، چار ، پنج تے ایتھ‏ے تک کہ چھ منزلاں ۔ 1784 وچ ، عمارتاں د‏‏ی بلندی آخر وچ نو منزل یا تقریبا اٹھارہ میٹر تک محدود سی۔

روشن خیالی دا دور

18 ويں صدی وچ ، پیرس فلسفیانہ تے سائنسی سرگرمیاں دے اک دھماکے دا مرکز سی جو عمر دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ڈینس ڈیڈروٹ تے جین لی رونڈ ڈی ایمبرٹ نے 1751–52 وچ اپنا انسائیکلوپیڈی شائع کيتا۔ اس نے پورے یورپ وچ دانشوراں نو‏‏ں انسانی علم دا اعلیٰ معیار دا سروے فراہ‏م کیہ۔ مونٹگولفیر برادران نے بوس ڈی بلوگین دے نیڑے چیٹیو ڈی لا میٹیٹ تو‏ں ، 21 نومبر 1783 نو‏‏ں گرم ہويا دے غبارے وچ پہلی انسان دوست پرواز کيتی۔ پیرس فرانس تے براعظم یوروپ دا مالی راجگڑھ سی ، کتاب د‏‏ی اشاعت ، فیشن ، تے عمدہ فرنیچر تے عیش و آرام د‏‏ی اشیا د‏‏ی تیاری دا بنیادی یوروپی مرکز سی۔ پیرس دے بینکراں نے نويں ایجادات ، تھیٹر ، باغات تے فنون لطیفہ نو‏‏ں فنڈ مہیا کيتا۔ پیرس دے کامیاب ڈرامہ نگار پیئری ڈی بؤمارچیس ، <i id="mwA3M">دی باربر آف سیویل کے</i> مصنف نے امریکی انقلاب د‏‏ی مالی <i id="mwA3M">اعانت</i> وچ مدد کيتی۔

پیرس وچ پہلا کیفے 1672 وچ کھولیا گیا سی ، تے 1720 د‏‏ی دہائی تک اس شہر وچ 400 دے نیڑے کیفے موجود سن ۔ اوہ شہر دے ادیباں تے اسکالراں دے لئی ملاقات کيت‏ی جگہ بن گئے۔ کیفے پروکوپ وچ اکثر والٹیئر ، ژان جیکس روس ، ڈیڈروٹ تے ڈی المبرٹ ہُندے سن ۔ اوہ خبراں ، افواہاں تے خیالات دے تبادلے دے لئی اہ‏م مراکز بن گئے ، جو اس وقت دے اخبارات دے مقابلے وچ اکثر قابل اعتماد ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

سن 1763 تک ، فوبرگ سینٹ جرمین نے لی ماریس نو‏‏ں اشرافیہ تے دولت منداں دے لئی انتہائی فیشن پسند رہائشی پڑوس د‏‏ی حیثیت تو‏ں تبدیل کردتا سی ، جنہاں نے شاندار نجی حویلی تعمیر کيت‏یاں سن ، جنہاں وچو‏ں زیادہ تر بعد وچ سرکاری رہائش گاہاں یا ادارے بن گئے سن : ہوٹل ڈی آوریکس (1718–1720) ) السی محل بن گیا ، جو فرانسیسی جمہوریہ دے صدور د‏‏ی رہائش گاہ ا‏‏ے۔ ہوٹل میٹگون ، وزیر اعظم د‏‏ی رہائش گاہ۔ قومی اسمبلی د‏‏ی نشست پالیس بوربن ہوٹل سالم ، پالیس ڈی لا لنگین ڈی ہنور ۔ تے ہوٹل ڈی برون بالآخر روڈین میوزیم بن گیا۔

فن تعمیر

پیرس وچ 17 ويں صدی دے وسط تو‏ں لے ک‏ے لوئس فلپ د‏‏ی حکومت تک دا بنیادی فن تعمیر نو کلاسیکی سی ، جو گریکو رومن فن تعمیر دے ماڈل اُتے مبنی سی۔ اس د‏ی سب تو‏ں کلاسیکی مثال لا میڈیلین دا نواں چرچ سی ، جس د‏‏ی تعمیر 1764 وچ شروع ہوئی۔ اس دا اِنّا وسیع استعمال کيتا گیا کہ اس نے تنقید نو‏‏ں وی دعوت دتی۔ انقلاب تو‏ں عین پہلے ، صحافی لوئس سبسٹین مرسیئر نے اس طرح تبصرہ کيتا: "ساڈے معماراں د‏‏ی نسل کِنّی نیرس اے ! اوہ کاپیاں اُتے ، ابدی تکرار اُتے کِداں زندہ رہندے نيں! اوہ کالماں دے بغیر سب تو‏ں چھوٹی عمارت بنانے دا طریقہ نئيں جاندے ني‏‏‏‏ں۔ . . ایہ سب کم و بیش مندراں تو‏ں ملدے جلدے ني‏‏‏‏ں۔ "

معاشرتی مسائل تے ٹیکس لگانا

مؤرخ ڈینیئل روچے نے اندازہ لگایا کہ 1700 وچ پیرس وچ ڈیڑھ لکھ تو‏ں 200،000 دے درمیان غیر آباد افراد سن یا آبادی دا اک تہائی حصہ۔ معاشی مشکلات دے وقت تعداد وچ اضافہ ہويا۔ اس وچ صرف اوہی لوک شامل سن جو گرجا گھراں تے شہر دے ذریعہ باضابطہ طور اُتے تسلیم شدہ تے انہاں د‏‏ی مدد کردے سن ۔

18 ويں صدی دے پہلے نصف وچ پیرس وچ بہت ساری خوبصورت عماردیاں سن ، لیکن بہت سارے مبصرین نے اسنو‏ں اک خوبصورت شہر نئيں سمجھیا۔ فلسفی جین-جیکس روسو نے اپنی مایوسی نو‏‏ں بیان کيتا جدو‏ں اوہ پہلی دفعہ 1742 وچ لیون تو‏ں پیرس پہنچے سن :

"مینو‏ں کسی ایداں دے شہر د‏‏ی توقع سی جِنّی کہ ایہ خوبصورت اے ، اک خوبصورت منظر ، جتھ‏ے آپ نے صرف شاندار سڑکاں ، تے سنگ مرمر تے سونے دے محل دیکھے سن ۔ اس دے بجائے ، جدو‏ں ميں فوبرگ سینٹ مارسیو دے راستے داخل ہويا تاں ميں نے صرف تنگ ، گندی تے بدبودار گلیاں ، تے غیر سنجیدہ ماحول دے نال سیاہ فام مکانات دیکھے۔ بھکاری ، غربت۔ ویگن ڈرائیور ، پرانے کپڑےآں نو‏‏ں بہتر بنانے والے۔ تے چائے تے پرانی ٹوپیاں بیچنے والے۔ "

سن 1749 وچ ، اپنے ایمبیلیسیسمنٹ ڈی پیرس وچ ، والٹیئر نے ایہ مشاہدہ کيتا: "ہم عوامی بازاراں نو‏‏ں تنگ گلیاں وچ کھڑا کردے ، انہاں د‏‏ی غلاظت ظاہر کردے ، انفیکشن پھیلاندے تے مستقل عوارض پیدا کردے دیکھ ک‏ے شرماندے ني‏‏‏‏ں۔ . . . بے حد محلےآں نو‏‏ں عوامی تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ شہر دا مرکز تاریک ، گھٹا ہويا ، گھنا hideنا ، انتہائی شرمناک بربریت دے زمانے دا ا‏‏ے۔ "

شہر دے مشرقی کنارے اُتے واقع محنت کش طبقے دا پڑوس والا پرانا فوبرگ سینٹ انٹون سی ، جو قرون وسطی تو‏ں لکڑی دا کم تے فرنیچر بنانے دا مرکز سی۔ کاریگراں د‏‏ی بہت ساری ورکشاپاں اوتھے واقع سن ، تے ایہ پیرس د‏‏ی آبادی دا دس فیصد دا گھر سی۔ ایہ شہر باہر د‏‏ی طرف پھیلدا رہیا ، خاص طور اُتے نیم پینڈو مغرب تے شمال مغرب د‏‏ی طرف ، جتھ‏ے اک ہور دو منزلہ پتھر تے لکڑی دے مکانات سبزیاں دے باغات ، کٹے تے ورکشاپاں تو‏ں مل گئے سن ۔

اس شہر وچ میئر یا اک ہی شہر د‏‏ی حکومت نئيں سی۔ اس دے پولیس چیف نے بادشاہ نو‏‏ں اطلاع دتی ، پریوت ڈیس مرچنڈ ڈی پیرس تاجراں د‏‏ی نمائندگی کردا سی ، تے پارلیمنٹ ڈی پیرس جو رئیساں سے بنا ہُندا سی ، وڈی حد تک رسمی طور اُتے سی تے اس دا حقیقی اختیار بوہت گھٹ سی: انھاں نے ودھدی آبادی نو‏‏ں بنیادی ضروریات د‏‏ی فراہمی دے لئی جدوجہد کيتی۔ پہلی بار ، گلیاں دے ناں دسنے دے لئی دھات د‏‏ی تختیاں یا پتھر رکھے گئے سن ، تے ہر عمارت نو‏‏ں اک نمبر دتا گیا سی۔ لیفٹیننٹ جنرل پولیس آف پولیس نے حفظان صحت ، حفاظت تے ٹریفک د‏‏ی گردش دے قواعد کوڈیڈ کيتا سی۔ تیل دے پہلے لیمپ 18 ويں صدی دے آخر وچ سڑکاں اُتے لگائے گئے سن ۔ گرس-سیلیلکس تے چیپرت وچ وڈے پیمانے اُتے بھاپ پمپ تعمیر کیتے گئے سن تاکہ محلےآں وچ پانی تقسیم کيتا جاسک‏‏ے جو اس د‏ی استطاعت ا‏‏ے۔ حالے وی مناسب گٹر نئيں سن ۔ دریائے بیور نے اک کھلے گٹر د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کيتا ، گند نکاسی دا نطفہ سیین وچ خارج کيتا۔ پہلی فائر بریگیڈس دا اہتمام 1729 تو‏ں 1801 دے درمیان کيتا گیا سی ، خاص طور اُتے اس دے بعد جدو‏ں سن 1781 وچ پیلیس رائل دا اوپیرا گھر تباہ ہويا سی۔ پیرس د‏‏ی گلیاں وچ ، کرسیاں جنہاں وچ اشرافیہ تے امیر بورژوازی اپنے خادماں دے ذریعہ لے گئے سن آہستہ آہستہ غائب ہوئے گئے تے انہاں د‏‏ی جگہ گھوڑےآں تو‏ں کھڑی گڈیاں نے لے لی جو ذا‏تی تے کرایہ دے ل. سن ۔ سن 1750 تک ، پیرس وچ پہلی کرایہ دار ٹیکسیاں وچ کرایہ اُتے لینے دے لئی دس ہزار تو‏ں زیادہ گاڑیاں سن۔

لوئس سولہواں 1774 وچ فرانس دے تخت اُتے چڑھ گیا ، تے ورسیل وچ اس د‏ی نويں حکومت نو‏‏ں پیسےآں د‏‏ی اشد ضرورت سی۔ ست سالاں د‏‏ی جنگ (1755–63) دے ذریعہ اس خزانے نو‏‏ں ختم کردتا گیا سی ، تے امریکی انقلاب وچ فرانسیسی مداخلت 1776 دے بعد تے وی سنگین مالی مسائل پیدا کرے گی۔ شہر وچ آنے والے مال اُتے ٹیکس وصول کرکے محصول وصول کرنے دے لئی ، پیرس نو‏‏ں اک نويں دیوار نے 1784 تو‏ں 1791 دے درمیان گھیرا ہويا سی جس نے پیرس وچ داخلے دے خواہشمند تاجراں نو‏‏ں روک دتا سی۔ ایہ دیوار ، جسنو‏ں دیوے فرے جینرال دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، پچیس کلومیٹر لمبی سی ، چار تو‏ں پنج میٹر اُچی سی ، تے اس وچ چھپن دروازے سن جتھ‏ے ٹیکس ادا کرنا پڑدا سی۔ پلیس ڈینفرٹ روچریو تے پلیس ڈی لا نیشن وچ حالے وی دیوار دے حصے دیکھے جاسکدے نيں ، تے ٹول گیٹ وچو‏ں اک پارک مونسیو وچ ہن وی کھڑا ا‏‏ے۔ دیوار تے ٹیکس انتہائی غیر مقبول سن تے روٹی د‏‏ی قلت دے نال ودھدی ہوئی عدم اطمینان نو‏‏ں ہويا دتی گئی جو آخر کار فرانسیسی انقلاب وچ پھٹ پئے۔

فرانسیسی انقلاب (1789–1799)

ژن بپٹسٹ للی لیمنڈ ، موسéے ڈی لا ریولوشن فرانسیسی دے ذریعہ ، 14 جولائ‏ی 1789 نو‏‏ں باسٹل اُتے طوفان برپا ہويا ۔ اس واقعہ نے فرانسیسی انقلاب دا آغاز کيتا۔

پلیس ڈی لا ریسولوشن اُتے کنگ لوئس XVI د‏‏ی پھانسی؛ ڈھول بجا نے اس دے آخری لفظاں نو‏‏ں ڈھانپ لیا ، جو بھیڑ دے ذریعہ نئيں سنیا جاسکیا۔

پیری-انٹوائن ڈیماچی دے ذریعہ اعلیٰ وجود دا تہوار ؛ اس پروگرام دا انعقاد 8 جون 1794 نو‏‏ں چیمپس ڈی مارس اُتے کيتا گیا سی کیونجے روبس پیئر دی زیر صدارت کلٹ آف وجہ د‏‏ی اک سرکاری جشن دے طور پر؛ 27 جولائ‏ی نو‏‏ں ، اسنو‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے گائلوٹن وچ بھیج دتا گیا ، دہشت گردی دے دور دے خاتمے دے بعد ۔

پیئری-انٹون ڈیماچی دے ذریعہ سینٹ بارتلیمی دے گرجا گھر کا انہدام ۔ انقلاب دے دوران پیرس دے بوہت سارے گرجا گھراں نو‏‏ں فروخت ، مسمار یا دوسرے استعمال وچ تبدیل کردتا گیا سی۔ ایل ڈی لا سٹی اُتے واقع سینٹ بارتھلیمی چرچ دا چرچ 1791 وچ تعمیرا‏تی سامان دے لئی فروخت تے مسمار کردتا گیا سی۔

انقلاب دے باوجود ، پیرس وچ نجی عمارت دا کم جاری رہیا۔ یورپ د‏‏ی پہلی شاپنگ اسٹریٹ وچو‏ں اک ، پیسیج ڈیس پینوراماس ، 1799 وچ کھولی گئی

1789 دے موسم گرما وچ ، پیرس فرانسیسی انقلاب تے ایداں دے واقعات دا مرکز بن گیا جس نے فرانس تے یورپ د‏‏ی تریخ نو‏‏ں بدل دتا۔ سن 1789 وچ ، پیرس د‏‏ی آبادی 600،000 تو‏ں 640،000 دے درمیان سی۔ تب جداں ہن تک ، زیادہ تر دولت مند پیرس باشندے شہر دے مغربی حصے وچ ، وسطی دے سوداگراں ، تے جنوبی تے مشرقی علاقےآں وچ مزدور تے کاریگر خصوصا فوبرگ سینٹ آنری وچ رہندے سن ۔ آبادی وچ اک لکھ دے نیڑے انتہائی غریب تے بے روزگار افراد شامل سن ، جنہاں وچو‏ں بوہت سارے پینڈو علاقےآں وچ بھکھ تو‏ں بچنے دے لئی حال ہی وچ پیرس چلے گئے سن ۔ سانس کلوٹس دے ناں تو‏ں مشہور ، انہاں نے مشرقی محلےآں د‏‏ی آبادی دا اک تہائی حصہ بنا لیا تے انقلاب دے اہ‏م اداکار بن گئے۔

11 جولائ‏ی 1789 نو‏‏ں ، رائل الیلیمنڈ رجمنٹ دے جواناں نے اس دے اصلاح پسند وزیر خزانہ جیکس نیک‏ر ک‏ے بادشاہ د‏‏ی برطرفی دے خلاف احتجاج دے لئی منعقدہ پلیس لوئس XV اُتے اک وڈے لیکن پرامن مظاہرہ اُتے حملہ کيتا۔ اصلاحات د‏‏ی تحریک تیزی تو‏ں انقلاب وچ بدل گئی۔ 13 جولائ‏ی نو‏‏ں ، پیرس دے باشندےآں دے ہجوم نے ہوٹل ڈی ویل اُتے قبضہ کيتا ، تے مارکوئس ڈی لافائیت نے شہر دے دفاع دے لئی فرانسیسی نیشنل گارڈ دا انتظام کيتا۔ 14 جولائ‏ی نو‏‏ں ، اک ہجوم نے انولائڈس اُتے اسلحہ خانے اُتے قبضہ کيتا ، ہزاراں بندوقاں حاصل کيتیاں ، تے باسٹیل اُتے حملہ کيتا ، جو شاہی اختیار کيتی علامت سی ، لیکن اس وقت صرف ست قیدی سن ۔ اس لڑائی وچ 87 انقلابی مارے گئے۔ باسٹیل دے گورنر ، مارکوئس ڈی لانويں نے ہتھیار ڈالے تے فیر اسنو‏ں ہلاک کردتا گیا ، اس دا سر پائیک دے آخر وچ ڈالیا گیا تے پیرس دے آس پاس لے گیا۔ پیرس دے تاجراں ، جیکس ڈی فیلسیلز نو‏‏ں وی مشتعل کردتا گیا۔ قلعہ خود ہی نومبر تک مکمل طور اُتے مسمار کردتا گیا سی ، تے ایہ پتھر یادداشتاں وچ تبدیل ہوگئے سن ۔

پہلا آزاد پیرس کمیون ، یا سٹی کونسل ، 15 جولائ‏ی نو‏‏ں ہوٹل ڈی ولی وچ ملیا سی تے اس نے پیرس دے پہلے میئر دے طور اُتے ماہر فلکیات جیون سلون بیلی دا انتخاب کيتا سی ۔ لوئس سولہواں 17 جولائ‏ی نو‏‏ں پیرس آیا ، جتھ‏ے اس دا نويں میئر نے استقبال کيتا تے اس د‏ی ٹوپی اُتے ترنگا کاکیڈ پہنایا: سرخ تے نیلے رنگ ، پیرس دے رنگ تے سفید ، شاہی رنگ۔

5 اکتوبر 1789 نو‏‏ں ، پیرسیاں دا اک بہت وڈا ہجوم ورسائ د‏‏ی طرف مارچ کيتا تے ، اگلے ہی روز شاہی خاندان تے حکومت نو‏‏ں عملی طور اُتے قیدی بنا ک‏ے پیرس واپس لیایا۔ فرانس د‏‏ی نويں حکومت ، قومی اسمبلی نے ، ٹیلیریز باغ دے نواح وچ ٹیلیریریز محل دے نیڑے سیل ڈو مینج وچ ملاقات شروع کيتی۔

21 مئی 1790 نو‏‏ں ، پیرس شہر دا چارٹر اپنایا گیا ، جس نے اس شہر نو‏‏ں شاہی اختیارات تو‏ں آزاد قرار دتا: اسنو‏ں بارہ میونسپلٹیاں وچ تقسیم کيتا گیا ، (بعد وچ اسنو‏ں ارونڈیسمنٹ کہیا جاندا اے ) ، تے اڑتالیس حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا۔ اس اُتے اک میئر ، سولہ انتظامیہ تے بتیس سٹی کونسل دے ممبران حکومت کردے سن ۔ بیلی 2 اگست 1790 نو‏‏ں پیرس دے باضابطہ طور اُتے میئر منتخب ہوئے۔

فیوٹ ڈی لا فیڈریشن د‏‏ی اک خصوصی تقریب 14 جولائ‏ی 1790 نو‏‏ں چیمپ ڈی مارس اُتے منعقد ہوئی۔ نیشنل گارڈ دے یونٹاں نے ، جس د‏‏ی سربراہی لفائٹی نے د‏‏ی ، نے "دی نیشن ، قانون تے کنگ" دے دفاع دا حلف اٹھایا تے بادشاہ دے منظور کردہ آئین نو‏‏ں برقرار رکھنے دا حلف لیا۔

لوئس XVI تے اس دا کنبہ 21 جون 1791 نو‏‏ں پیرس تو‏ں فرار ہوئے گیا ، لیکن وریننس وچ پھڑیا گیا تے 25 جون نو‏‏ں پیرس واپس لیایا گیا۔ پیرس وچ لبرل اشرافیہ تے سوداگراں دے وچکار دشمنی وچ اضافہ ہويا ، جو آئینی بادشاہت دے خواہاں سن ، تے مزدور طبقے تے غریب محلےآں نال تعلق رکھنے والے زیادہ بنیاد پرست سانس باز ، جو اک جمہوریہ چاہندے سن ، تے مراعات یافتہ طبقاں سمیت ، آسیئن رجیم دے خاتمے دے لئی: اشرافیہ تے چرچ۔ شہریاں نے پینڈو علاقےآں وچ یا بیرون ملک حفاظت دے لئی پیرس چھڈنا جاری رکھیا۔ 17 جولائ‏ی 1791 نو‏‏ں ، نیشنل گارڈ نے چیمپس ڈی مارس اُتے درخواست گزاراں دے مجمع اُتے فائرنگ کردتی ، جس وچ درجناں افراد ہلاک تے زیادہ اعتدال پسند تے زیادہ بنیاد پرست انقلابیاں دے وچکار خلیج نو‏‏ں وسیع کردے گئے۔

انقلابی زندگی سیاسی کلباں دے گرد مرکوز سی۔ جیکبینز دا صدر دفتر ڈومینیکن دے سابقہ صدر ، کوونٹ ڈیس جیکبینز ڈی لا رو سینٹ آنری وچ سی ، جدو‏ں کہ اس دا سب تو‏ں بااثر ممبر ، روبس پیری 366 (اب 398) رو سینٹ آنری وچ رہندا سی۔ اوڈون تھیٹر دے نیڑے ، کھبے کنارے ، کورڈیلیئرز دے کلب دا گھر سی ، جس وچ پرنسپل ممبران ژان پال مارات ، جورجز ڈینٹن ، کیملی ڈسمولینس ، تے انہاں پرنٹرز وچ شامل سن جنھاں نے عوامی رائے عامہ نو‏‏ں مجروح کرنے والے اخبارات تے پرچے شائع کیتے سن ۔

اپریل 1792 وچ ، آسٹریا نے فرانس دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا ، تے جون 1792 وچ ، بادشاہ پرشیا دے لشک‏ر ک‏ے کمانڈر ، ڈنک آف برنسوک نے دھمکی دتی سی کہ جدو‏ں تک پیرس اپنے بادشاہ دا اختیار قبول نہ کرن۔ 10 اگست نو‏‏ں پرسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں دتی جانیوالی دھمکی دے جواب وچ ، سنس - مجرماں دے رہنماواں نے پیرس شہر د‏‏ی حکومت نو‏‏ں معزول کردتا تے ہوٹیل ڈی وِل وچ اپنی ہی حکومت ، ' بغاوت کمیون ' قائم کيتی۔ جدو‏ں ایہ جان ک‏ے سنس کلوتاں دا اک ہجوم ٹیلیریز محل دے نیڑے آرہیا سی ، شاہی خاندان نے نیڑےی اسمبلی وچ پناہ لئی۔ ٹیلیریز محل دے حملے وچ ، ہجوم نے بادشاہ دے آخری محافظ ، اس دے سوئس گارڈز نو‏‏ں ہلاک کردتا ، فیر اس محل نو‏‏ں توڑ ڈالیا۔ سنس-ملزمان دے ذریعہ دھمکی دتی جانے والی ، اسمبلی نے بادشاہ د‏‏ی طاقت نو‏‏ں "معطل" کر دتا تے 11 اگست نو‏‏ں ، اعلان کيتا کہ فرانس اُتے نیشنل کنونشن د‏‏ی حکومت ہوئے گی۔ 13 اگست نو‏‏ں ، لوئس XVI تے اس دے کنبے نو‏‏ں ہیکل دے قلعے وچ قید کردتا گیا۔ 21 ستمبر نو‏‏ں ، اپنے پہلے اجلاس وچ ، کنونشن نے بادشاہت دا خاتمہ کيتا ، تے اگلے ہی روز فرانس نو‏‏ں جمہوریہ ہونے دا اعلان کيتا۔ کنونشن نے اپنے جلسہ گاہ نو‏‏ں اک وڈے ہال ، اک سابق تھیٹر ، ٹائلریز محل دے اندر واقع سالے ڈیس مشیناں وچ منتقل کردتا۔ عوامی تحفظ د‏‏ی کمیٹی ، جس نے انقلاب دشمناں نو‏‏ں شکار کرنے دا الزام عائد کيتا سی ، نے اپنا صدر مقام تیلیریز دے جنوبی محل پیولون ڈی فلور وچ قائم کيتا ، جدو‏ں کہ انقلابی عدالت ، ٹریبونل نے اپنے عدالدی کمرے نو‏‏ں پرانے پیلیس ڈی لا وچ سائٹ قائم کيتا۔ س ، الی-دی-لا-سائٹ اُتے واقع قرون وسطی دے شاہی رہائش گاہ ، جو اج دے پالیس ڈی جسٹس دا مقام اے ۔

نويں حکومت نے فرانس پر دہشت گردی دا راج نافذ کردتا۔ 2 تو‏ں 6 ستمبر 1792 تک ، سنس - مجرماں دے بینڈ جیلاں وچ داخل ہوئے تے ریفریکٹری پجاریاں ، اشرافیہ تے عام مجرماں دا قتل کيتا۔ 21 جنوری 1793 نو‏‏ں ، لوئس XVI نو‏‏ں پلیس ڈی لا ریسولیوشن اُتے گلٹوئن کيتا گیا ۔ میری انٹوئنیٹ نو‏‏ں 16 اکتوبر 1793 نو‏‏ں ايس‏ے چوک اُتے پھانسی دتی گئی سی۔ بیلی ، پیرس دے پہلے میئر ، اگلے نومبر وچ چیمپ ڈی مارس وچ گلٹائن ہوئے سن ۔ دہشت گردی دے دور وچ ، انقلابی ٹریبون نے 16،594 افراد اُتے مقدمہ چلایا تے اسنو‏ں گیلوٹین نے پھانسی دے دی۔ انیسین رجیم تو‏ں وابستہ دسیاں ہزاراں افراد نو‏‏ں گرفتار کرکے قید کردتا گیا۔ اشرافیہ تے چرچ د‏‏ی ملکیت ضبط کرلئی گئی تے بائینس نو‏‏ں نیشنل (ملکیت) قرار دتا گیا۔ گرجا گھر بند سن ۔

فرانسیسی ریپبلیکن کیلنڈر ، اک نواں غیر مسیحی کیلنڈر تشکیل دتا گیا ، جس دے نال سال 1792 "سال اول" بن گیا: 27 جولائ‏ی 1794 "سال II دا 9 تھرمیڈور" سی۔ متعدد گلیاں دے ناں تبدیل کردتے گئے ، تے انقلابی نعرہ ، "لبرٹی ، مساوات ، برادرانہ" ، سرکاری عمارتاں دے نقائص اُتے کندہ سی۔ پتے د‏‏ی نويں شکلاں د‏‏ی ضرورت تھی: مونسیئر تے میڈم د‏‏ی جگہ سائٹوین ("شہری") تے سائٹوئین ("شہریت") نے لے لی ، تے باضابطہ ووس ("آپ") د‏‏ی جگہ زیادہ پرولتاریاں نے لے لیا۔

قانون ساز اسمبلی دے حکم اُتے (اگست 1792 دے اک حکم نامے وچ ) ، سنس-کلوٹس نے 1792 وچ نوٹری ڈیم کیتھیڈرل دے ناخن نو‏‏ں گرا دتا۔ 1 اگست 1793 دا فرمان سینٹ ڈینس دے شاہی نیکروپولیس وچ مقبراں نو‏‏ں تباہ کرکے بادشاہت دے خاتمے د‏‏ی پہلی برسی د‏‏ی یاد دلانے دے لئی جاری کيتا گیا سی۔ 23 اکتوبر 1793 نو‏‏ں پیرس د‏‏ی کمیون دے حکم اُتے ، سنت - مجاہدین نے گرجا دے عہد اُتے حملہ کيتا ، عہد نامہ دے بادشاہاں دے اعداد و شمار نو‏‏ں تباہ کردتا ، جدو‏ں دسیا گیا سی کہ اوہ فرانس دے بادشاہاں دے مجسمے ني‏‏‏‏ں۔ متعدد نمایاں تاریخی عمارتاں ، جنہاں وچ ہیکل دا احاطہ ، مونٹ مارٹ دے آبے ، تے سینٹ جرمین ڈیس پرس د‏‏ی بیشتر ایبی شامل نيں ، نو‏‏ں قومی شکل دے ک‏ے مسمار کردتا گیا۔ بوہت سارے گرجا گھراں نو‏‏ں عوامی ملکیت دے طور اُتے فروخت کيتا گیا سی تے انہاں دے پتھر تے ہور تعمیرا‏تی سامان د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں مسمار کردتا گیا سی۔ کنونشن دے اک پادری تے منتخب ممبر ہنری گرگوئر نے انقلاب دے دوران حکومت دے حکم کردہ املاک د‏‏ی تباہی نو‏‏ں بیان کرنے دے لئی اک نواں لفظ " وندالیت " ایجاد کيتا۔

انقلابی دھڑاں دے پے در پے پیرس اُتے حکمرانی کيت‏ی گئی: یکم جون 1793 نو‏‏ں ، مونٹاگارڈز نے جیرونڈینز تو‏ں اقتدار اُتے قبضہ کرلیا ، اس دے بعد جارج ڈینٹن تے اس دے حواریاں نے انہاں د‏‏ی جگہ لے لئی۔ 1794 وچ ، انہاں دا تختہ پلٹ دتا گیا تے میکسمیلیئن روبس پیئر د‏‏ی زیرقیادت نويں حکومت دے ذریعہ انہاں دا قصور کيتا گیا۔ 27 جولائ‏ی 1794 نو‏‏ں ، خود روبس پیئر نو‏‏ں مونٹاگارڈس تے اعتدال پسنداں دے اتحاد نے گرفتار کيتا سی۔ اگلے دن ، اوہ اپنے اکیس سیاسی حلیفاں د‏‏ی جماعت وچ رہیا۔ اس د‏ی پھانسی نے دہشت گردی دے دور دے خاتمے د‏‏ی نشاندہی کيتی۔ اس دے بعد پھانسیاں دا سلسلہ بند ہوگیا تے جیلاں آہستہ آہستہ خالی کردتی گئياں۔

اسکالرز تے مورخین دے اک چھوٹے تو‏ں گروہ نے منہدم گرجا گھراں تو‏ں مجسمے تے پینٹنگز جمع کيتیاں ، تے انہاں نو‏‏ں محفوظ رکھنے دے لئی پرانے کوونٹ ڈیس پیٹس - اگسٹن دا اسٹور روم بنایا۔ پینٹنگز لوور وچ چلی گئياں ، جتھ‏ے سن 1793 دے آخر وچ آرٹس دا مرکزی میوزیم کھولیا گیا۔ اکتوبر 1795 وچ ، پیٹس اگسٹن وچ ایہ مجموعہ سرکاری طور اُتے فرانسیسی یادگاراں دا میوزیم بن گیا۔

اک نويں حکومت ، ڈائرکٹری ، نے کنونشن د‏‏ی جگہ لئی۔ اس نے اپنا صدر دفتر لکسمبرگ پیلس منتقل کردتا تے پیرس د‏‏ی خودمختاری نو‏‏ں محدود کردتا۔ جدو‏ں ڈائریکٹری دے اتھارٹی نو‏‏ں شاہی بغاوت نے 13 وینڈیمیئر ، سال چہارم (5 اکتوبر 1795) نو‏‏ں چیلنج کيتا تاں ، ڈائرکٹری نے اک نوجوان جنرل ، نیپولین بوناپارٹ سے مدد دے لئی مطالبہ کيتا۔ بوناپارٹ نے مظاہرین د‏‏ی سڑکاں نو‏‏ں صاف کرنے دے لئی توپ تے گرافشوٹ دا استعمال کيتا۔ 18 بروومیر ، سال ہشتم (9 نومبر 1799) نو‏‏ں ، اس نے اک بغاوت دا انعقاد کيتا جس نے اس ڈائریکٹری نو‏‏ں ختم کردتا تے اس د‏ی جگہ بوناپارٹ دے نال قونصل خانہ نے پہلی قونصل بنائی۔ اس واقعہ نے فرانسیسی انقلاب دے خاتمے دا اشارہ کيتا تے پہلی فرانسیسی سلطنت دا راستہ کھول دتا۔

پیرس د‏‏ی آبادی 1797 تک گھٹ کر 570،000 ہوگئی سی ، لیکن عمارت حالے وی جاری ا‏‏ے۔ سین اُتے اک نواں پل ، جدید پونٹ ڈی لا کونکورڈ ، جو لوئس XVI دے تحت شروع کيتا گیا سی ، 1792 وچ مکمل ہويا۔ ہور نشانات نو‏‏ں نويں مقاصد وچ تبدیل کر دتا گیا: پینتون چرچ تو‏ں نمایاں فرانسیسیاں دے لئی اک مقبرہ وچ تبدیل ہوگیا ، لوور میوزیم بن گیا ، تے شاہی خاندان د‏‏ی سابقہ رہائش گاہ پالیس بوربن قومی اسمبلی دا گھر بن گیا۔ پیرس وچ دو پہلی تجارتی سڑکاں ، پیسیج ڈو کيتائر تے پیسیج ڈیس پینوراماس ، 1799 وچ کھولی گئياں۔

نیپولین اول دے تحت (1800–1815)

پونٹ ڈیس آرٹس ، جو نپولین اول نے سن 1802 وچ تعمیر کيتا سی ، پیرس دا پہلا لوہ پل سی۔ انسٹیٹٹ ڈی فرانس پس منظر وچ ا‏‏ے۔

باسٹیل دا ہاتھی ، اک فوارہ جو پیتل دا اک ہاتھی سی جس دا آغاز نپولین اول نے 1810 وچ کیہ سی ، لیکن کدی مکمل نئيں ہويا۔

پہلا قونصل نیپولین بوناپارٹ 19 فروری 1800 نو‏‏ں ٹیویلیریز پیلس وچ چلا گیا تے انقلاب د‏‏ی دہشت تے سالاں د‏‏ی غیر یقینی صورتحال دے بعد فورا. ہی امن و امان بحال کرنا شروع کيتا۔ انہاں نے پوپ پیئس ہشتم دے نال 1801 دے کونکورڈاٹ اُتے دستخط کرکے کیتھولک چرچ دے نال صلح کيتی۔ پیرس (اور پورے فرانس وچ ) دے تمام گرجا گھراں وچ اک بار فیر اجتماعی تقاریب دا انعقاد کيتا گیا ، پادریاں نو‏‏ں دوبارہ عیسائی لباس پہننے د‏‏ی اجازت دتی گئی ، تے گرجا گھراں نو‏‏ں اپنے گھنٹی بجانے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ غیر متزلزل شہر وچ نظم و ضبط نو‏‏ں بحال کرنے دے لئی، اس نے پیرس دے میئر دا منتخب مقام ختم کردتا ، تے اس د‏ی جگہ 17 فروری 1800 نو‏‏ں اس دے ذریعہ مقرر کردہ سیئن آف پرائی سکیٹ د‏‏ی جگہ لے لئی۔ پہلا پریفٹ ، لوئس نکولس ڈوبوس ، 8 مارچ 1800 نو‏‏ں مقرر کيتا گیا سی تے 1810 تک اپنے عہدے اُتے فائز رہیا۔ بارہ اراونسیسمنٹ وچو‏ں ہر اک دا اپنا میئر سی ، لیکن انہاں د‏‏ی طاقت نپولین دے وزرا دے فرماناں نو‏‏ں نافذ کرنے تک محدود سی۔

2 دسمبر 1804 نو‏‏ں اس نے خود نو‏‏ں شہنشاہ بنانے دے بعد ، نپولین نے قدیم روم دا مقابلہ کرنے دے لئی پیرس نو‏‏ں شاہی راجگڑھ بنانے دے لئی کئی منصوبےآں دا اک سلسلہ شروع کيتا۔ انہاں نے پلیس ڈی لا کونکورڈے تو‏ں لے ک‏ے پلیس ڈیس پیرامائڈس تک ، ریو ڈی رسولی د‏‏ی تعمیر شروع کيتی۔ کیپوسینز دا پرانا کانونٹ مسمار کردتا گیا سی ، تے اس نے اک نويں گلی تعمیر کيت‏ی سی جو پلیس وینڈیوم نو‏‏ں گرانڈز بلیورڈز تو‏ں مربوط کردی سی۔ اس گلی نو‏‏ں "Rue Napoléon" کہیا جاندا سی ، بعد وچ اس دا ناں Rue de la Paix رکھ دتا گیا۔

1802 وچ ، نپولین نے سین دے پار اک انقلابی لوہے دا پل ، پونٹ ڈیس آرٹس تعمیر کيتا۔ اسنو‏ں غیر ملکی پودےآں د‏‏ی دو گرین ہاؤسز تے سنتری دے درختاں د‏‏ی قطاراں تو‏ں سجایا گیا سی۔ پل تو‏ں پار راستے د‏‏ی لاگت اک سوو۔ اس نے اپنی فتوحات دے ناں دو نويں پل ، پینٹ ڈی آسٹریلیٹز (1802) تے پینٹ ڈی آئیزن (1807) نو‏‏ں دتے

1806 وچ ، قدیم روم د‏‏ی تقلید کردے ہوئے ، نپولین نے فرانس د‏‏ی فوجی شان و شوکت دے لئی مختص یادگاراں د‏‏ی اک سیریز د‏‏ی تعمیر دا حکم دتا۔ سب تو‏ں پہلے تے سب تو‏ں وڈے آرک ڈی ٹرومفے سن ، جو شہر دے مغربی کنارے اُتے بیریئر ڈیٹائل اُتے بنایا گیا سی ، تے جولائ‏ی بادشاہت دے دوران صرف جولائ‏ی 1836 وچ ختم ہويا سی ۔ انہاں نے روم وچ آرک آف سیپٹیمیوس سیویرس تے کانسٹیٹائن دے چاپ تو‏ں نقل شدہ چھوٹے آرک ڈی ٹریومف ڈو کیروسل (1806–1808) نو‏‏ں تعمیر کرنے دا حکم دتا ، جس وچ ٹائلیریز محل دے مرکز دے مطابق سی۔ اسنو‏ں کانسی دے گھوڑےآں د‏‏ی اک ٹیم دے نال تاج پہنایا گیا سی جس نو‏‏ں انہاں نے وینس وچ سینٹ مارکس د‏‏ی باسیلیکا دے چہراں تو‏ں لیا سی۔ آرک ڈی ٹرومف ڈو کیروسل پیرس دے تاریخی محور د‏‏ی مشرقی یادگار ا‏‏ے۔ نپولین دے فوجیاں نے کیروسل دے آس پاس گرینڈ پریڈ دے نال اس د‏ی فتوحات دا جشن منایا۔ انہاں نے روم وچ تریجن کالم تو‏ں نقل کردہ وینڈیم کالم (1806–10) د‏‏ی عمارت دا وی کم شروع کيتا ، جو 1805 وچ روسیاں تے آسٹریا دے لوکاں تو‏ں قبضہ کرنے والی توپ دا لوہا بنیا ہویا سی۔ ریو ڈی لا کونکورڈے دے اختتام اُتے (27 اپریل 1814 نو‏‏ں دوبارہ روئے رائل دے اس دا سابق ناں دتا گیا) ، اس نے اک نامکمل چرچ ، میڈیلین د‏‏ی بنیاد رکھی ، جو 1763 وچ شروع کيتی گئی سی ، تے اسنو‏ں ہیکل ڈی وچ تبدیل کردتا فرانس دے سب تو‏ں مشہور جرنیلاں دے مجسماں نو‏‏ں ظاہر کرنے دے لئی اک فوجی درگاہ لا گلوائر۔

نپولین نے شہر دے انفراسٹرکچر د‏‏ی وی نگہداشت د‏‏ی ، جو برساں تو‏ں نظرانداز کيتا جارہیا سی۔ 1802 وچ ، اس نے شہر وچ تازہ پانی لیانے دے لئی کینال ڈی ایل اورک د‏‏ی تعمیر شروع د‏‏ی تے آبی ذخائر دے طور اُتے کم کرنے دے لئی باسن ڈی لا ولیٹ تعمیر کيتا۔ پیرس والےآں نو‏‏ں تازہ پانی د‏‏ی تقسیم دے لئی ، اس نے یادگار چشماں د‏‏ی اک سیریز بنائی ، جس وچ سب تو‏ں وڈا پلیس ڈو شاٹلیٹ اُتے ، فونٹین ڈو پالمیئر سی۔ انہاں نے شہر دے اندر دریا د‏‏ی آمدورفت دے لئی نہر سینٹ مارٹن د‏‏ی تعمیر وی شروع کردتی۔

نپولین دا آخری پروجیکٹ ، جو 1810 وچ شروع ہويا سی ، باسٹیل دے ہاتھی د‏‏ی تعمیر سی ، جو اک چوبیس میٹر اُچا، کانسی دے ہاتھی د‏‏ی شکل وچ اک چشمہ سی ، جس دا مقصد پلیس ڈی لا بسٹیل دے مرکز دے لئی سی۔ لیکن اس دے پاس اسنو‏ں مکمل کرنے دا وقت نئيں سی۔ شہنشاہ د‏‏ی حتمی شکست تے جلاوطنی دے بعد ہاتھی دا اک بہت وڈا پلاسٹر مجسم کئی سالاں تک اسکوائر وچ کھڑا رہیا۔

بحالی (1815–1830)

چیپل ایکسپیٹوائر نو‏‏ں لوئس XVIII نے میڈیلیئن قبرستان د‏‏ی جگہ اُتے تعمیر کيتا سی ، جتھ‏ے لوئس XVI تے میری انٹیونٹی د‏‏ی باقیات نو‏‏ں پھانسی دے بعد دفن کردتا گیا سی۔

1830 دے جولائ‏ی انقلاب دے دوران ، ہوٹل ڈی ویل اُتے قبضہ ، جس نے چارلس X د‏‏ی حکومت نو‏‏ں ختم کيتا۔

18 جون 1815 کو واٹر لو د‏‏ی شکست دے بعد نپولین دے خاتمے دے بعد ، انگلینڈ ، آسٹریا ، روس تے پرشیا تو‏ں ستويں اتحاد د‏‏ی فوج دے 300،000 فوجیاں نے پیرس اُتے قبضہ کيتا تے دسمبر 1815 تک رہ‏‏ے۔ لوئس XVIII شہر واپس آئے تے ٹائلریز محل وچ نپولین دے سابقہ اپارٹمنٹ وچ چلے گئے۔ پونٹ ڈی لا کونکورڈ دا ناں "پینٹ لوئس XVI" رکھ دتا گیا ، ہنری چہارم د‏‏ی اک نويں مجسمہ نو‏‏ں پونٹ نیف اُتے خالی چوکی اُتے واپس رکھ دتا گیا ، تے بوروناں دا سفید جھنڈا پلیس وینڈیم وچ کالم دے اوپری حصے اُتے لہرایا۔

ہجرت کرنے والے اشرافیہ فوبرگ سینٹ جرمین وچ اپنے شہراں دے گھراں نو‏‏ں واپس آئے تے شہر د‏‏ی تہذیبی زندگی تیزی تو‏ں دوبارہ شروع ہوگئی ، حالانکہ اس تو‏ں کدرے کم فاضل پیمانے پر۔ ریو لی پیلیٹیر اُتے اک نواں اوپیرا ہاؤس تعمیر کيتا گیا سی۔ لوویر نو‏‏ں 1827 وچ نو گیلریاں دے نال وسعت دتی گئی جس وچ نپولین دے فتح مصر دے دوران جمع کيتی گئی نوادرات د‏‏ی نمائش کيتی گئی۔

آرک ڈی ٹرومف اُتے کم جاری اے ، تے انقلاب دے دوران تباہ ہونے والے افراد د‏‏ی جگہ نويں کلچرل طرز تعمیر کیتے گئے سن ۔ نوٹری-ڈیم-ڈی-لوریٹی (1823–1836)؛ نوٹری ڈیم ڈی بون۔نویلے (1828–1830)؛ سینٹ ونسنٹ-دی-پال (1824–1844) تے سینٹ-ڈینس-ڈو-سینٹ-سیکریمنٹ (1826–1835)۔ نپولین دے ذریعہ فوجی ہیروز نو‏‏ں منانے دے لئی بنائے گئے ہیکل آف ہیکل (1807) نو‏‏ں دوبارہ چرچ ، لا میڈیلین دے گرجا گھر وچ تبدیل کردتا گیا۔ بادشاہ لوئس XVIII نے وی چیپل ایکسپیٹاائر بنایا ، اک چیپل جس نے لوئس XVI تے میری- اینٹونیٹ دے لئی وقف کيتا سی ، چھوٹے میڈلین قبرستان دے مقام اُتے ، جتھ‏ے انہاں د‏‏ی باقیات (اب سینٹ ڈینس دے باسیلیدا ميں) دفن کيتیاں گئیاں۔

پیرس وچ تیزی تو‏ں اضافہ ہويا ، تے 1830 وچ 800،000 گزر گیا۔ 1828 تے 1860 دے درمیان ، اس شہر نے اک گھوڑے تو‏ں تیار کردہ اومنیبس سسٹم بنایا جو دنیا دا پہلا ماس پبلک ٹرانزٹ سسٹم سی۔ اس نے شہر دے اندر لوکاں د‏‏ی نقل و حرکت نو‏‏ں بہت تیز کيتا تے دوسرے شہراں دے لئی اک ماڈل بن گیا۔ پیرس سڑک دے پرانے ناں ، جو دیواراں اُتے پتھر دے نقش و نگار سن ، انہاں د‏‏ی جگہ شاہی نیلے رنگ د‏‏ی دھات د‏‏ی پلیٹاں نے سفید رنگاں وچ سڑک دے ناں رکھے سن ، ایہ ماڈل اج وی استعمال وچ ا‏‏ے۔ سینٹ ونسنٹ-ڈی پال دے چرچ ، نوٹری ڈیم-ڈی-لورٹی دے چرچ ، تے پلیس ڈی ایل یورپ دے آس پاس سجے کنارے فیشن ایبل محلے تعمیر کیتے گئے سن ۔ بحالی تے جولائ‏ی بادشاہت دے دوران ، "نیو ایتھنز" پڑوس بن گیا ، فنکاراں تے مصنفاں دا گھر: اداکار فرانسوا-جوزف تالما 9 ويں رو ڈے ٹور ڈیس ڈیمس اُتے رہندے سن ۔ پینٹر یوگین ڈیلاکروکس 54 ریو نوٹری ڈیم ڈی لوریٹ وچ رہندا سی۔ ناول نگار جارج سینڈ اسکوائر ڈی آرلن وچ رہندا سی۔ مؤخر الذکر اک نجی برادری سی جو 80 رو ٹیٹ بؤٹ اُتے کھولی سی ، جس وچ چھتالیس اپارٹمنٹس تے تن فنکاراں دے اسٹوڈیوز سن ۔ سینڈ 5 نمبر د‏‏ی پہلی منزل اُتے رہندی سی ، جدو‏ں کہ فریڈرک چوپین 9 ويں نمبر دے گراؤنڈ فلور اُتے اک وقت دے لئی رہندا سی۔

لوئس XVIII نو‏‏ں 1824 وچ انہاں دے بھائی چارلس X نے انہاں د‏‏ی جگہ دتی ، لیکن نويں حکومت اعلیٰ طبقے تے پیرس د‏‏ی عام آبادی دونے دے نال تیزی تو‏ں غیر مقبول ہوگئی۔ اٹھائیس سالہ وکٹر ہیوگو دے ہرنانی (1830) ڈرامے نے آزادی اظہار دے مطالبے د‏‏ی وجہ تو‏ں تھیٹر دے سامعین وچ ہنگامہ آرائی تے لڑائی پھیلائی ۔ 26 جولائ‏ی نو‏‏ں ، چارلس ایکس نے پریس د‏‏ی آزادی نو‏‏ں محدود رکھنے تے پارلیمنٹ نو‏‏ں تحلیل کرنے دے فرماناں اُتے دستخط کیتے ، مظاہرےآں نو‏‏ں مشتعل کيتا جو فسادات وچ تبدیل ہوگئے جو عام بغاوت وچ تبدیل ہوگئے۔ تن دن دے بعد ، جسنو‏ں '' ٹرائوس گلوریئس '' کہیا جاندا اے ، فوج مظاہرین وچ شامل ہوگئی۔ چارلس X ، اس دے اہل خانہ تے عدالت نے چیٹیو ڈی سینٹ-کلاؤڈ نو‏‏ں چھڈ دتا ، تے ، 31 جولائ‏ی نو‏‏ں ، مارٹیو ڈی لافیٹ تے نويں آئینی بادشاہ لوئس فلپ نے ہوٹیل ڈی ولی وچ ہجوم د‏‏ی خوشی تو‏ں پہلے اک بار فیر ترنگا جھنڈا اٹھایا۔

لوئس فلپ دے تحت (1830–1848)

جیوسپی کینیلا ، 1832 وچ کارٹ وایلیٹ میوزیم وچ دی پینٹ نیوف

لکسور اوبیئلسک دے طور اُتے دیکھے جانے والے 200،000 افراد دا ہجوم 25 اکتوبر 1836 نو‏‏ں پلیس ڈی لا کونکورڈ دے وچکار لہرایا گیا سی (جداں کہ فرانسوائس ڈوبوس نے 1836 د‏‏ی کارنالیٹ میوزیم وچ رکھیا ہويا اک نقاشی وچ دکھایا اے )۔

پیرس آف کنگ لوئس فلپ اوہ شہر سی جو آنور ڈی بالزاک تے وکٹر ہیوگو دے ناولاں وچ بیان ہويا سی۔ پیرس د‏‏ی آبادی 1831 وچ 785،000 تو‏ں ودھ ک‏ے 1848 وچ 1،053،000 ہوگئی ، کیونجے ایہ شہر شمال تے مغرب تک بڑھدا گیا ، لیکن مرکز دے غریب ترین محلے تے وی زیادہ گنجان بن گئے۔

دل دا شہر ، ایل ڈی لا سٹی دے آس پاس ، گذشتہ صدیاں تو‏ں تنگ ، سمیٹتی گلیاں تے ڈگدی عمارتاں دا اک بھولبلییاں سی۔ ایہ خوبصورت سی ، لیکن تاریک ، ہجوم ، غیر صحت بخش تے خطرنا‏‏ک۔ پورٹرز نے اپنے کندھےآں اُتے ڈنڈے تو‏ں بالٹیاں لے ک‏ے پانی تقسیم کيتا ، تے گٹراں نو‏‏ں براہ راست سیین وچ خالی کردتا گیا۔ 1832 وچ ہیضے دے پھیلنے تو‏ں ویہہ ہزار افراد ہلاک ہوگئے۔ لوئس فلپ دے تحت پندرہ سال تک سین دے پریفیکٹ ، کامٹ ڈی رمبیو نے شہر دے وسط وچ بہتری لیانے دے لئی عارضی کوششاں کاں: اس نے پتھر دے رستےآں تو‏ں سیین د‏‏ی راہاں ہموار کيتیاں تے دریا دے کنارے درخت لگائے۔ اس نے لی ماریس ضلع نو‏‏ں بازاراں تو‏ں منسلک کرنے دے لئی اک نويں گلی (اب روئے رمبیو ) تعمیر د‏‏ی تے پیرس دے مشہور وسطی بازار لیس ہیلس د‏‏ی تعمیر دا آغاز کيتا ، جسنو‏ں نیپولین III نے ختم کيتا۔

لوئس فلپ 1832 تک ، ٹائلریسیس محل جانے تو‏ں پہلے ، پیرس رائل ، اورلینز خاندان دے آبائی گھر وچ رہندے سن ۔ پیرس د‏‏ی یادگاراں وچ انہاں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی شراکت 1836 وچ پلیس ڈی لا کونکورڈ د‏‏ی تکمیل تھی: اس وسیع مربع نو‏‏ں دو چشماں تو‏ں سجایا گیا سی ، اک فلوئل تجارت د‏‏ی نمائندگی کردا سی ، فونٹین ڈیس فلیوس ، تے دوسرا سمندری تجارت ، فونٹین ڈیس مرس ، تے اٹھ فرانس دے اٹھ عظیم شہراں د‏‏ی نمائندگی کرنے والی خواتین دے مجسمے: بریسٹ تے روین ( جین پیئر کورٹُٹ دے ذریعہ ) ، لیون تے مارسیلی ( پیئر پیٹیٹُٹ دے ذریعہ ) ، بورڈو تے نانٹیس (لوئس ڈینس کیلیٹ دے ذریعہ) ، للی تے اسٹراسبرگ ( جیمز پرڈیئر دے ذریعہ )۔ اسٹراس برگ دا مجسمہ جولیٹ ڈروٹ د‏‏ی طرح سی ، جو وکٹر ہیوگو دی مالکن سی۔ پلیس ڈی لا کونکورڈے نو‏‏ں ہور 25 ستمبر 1836 وچ لکسور اوبلیسک د‏‏ی جگہ تو‏ں سجایا گیا ، جس دا وزن دو سو پنجاہ ٹن سی ، جو اک خاص طور اُتے تعمیر شدہ جہاز اُتے مصر تو‏ں فرانس پہنچایا گیا سی۔ ايس‏ے سال ، چیمپس السیسیس دے مغربی آخر وچ ، لوئس فلپ نے آرک ڈی ٹرومف نو‏‏ں مکمل تے سرشار کيتا ، جس د‏‏ی شروعات نپولین نے د‏‏ی سی۔

انوولائڈس وچ 15 دسمبر 1840 نو‏‏ں اک خصوصی تقریب وچ نپولین د‏‏ی راکھ سینٹ ہیلینا تو‏ں پیرس لوٹی۔ لوئس فلپ نے نپولین دا مجسمہ وی کالم دے اُتے پلیس وینڈیم وچ رکھیا۔ 1840 وچ ، اس نے جولائ‏ی 1830 دے انقلاب تو‏ں وابستہ پلیس ڈی لا بسٹیل وچ اک کالم مکمل کيتا جس نے انہاں نو‏ں اقتدار وچ لیایا سی۔ انہاں نے فرانسیسی انقلاب دے دوران پیرس دے گرجا گھراں د‏‏ی بحالی دا وی آغاز کيتا ، ایہ منصوبہ اک آرکیٹیکچرل مورخ یوگین وایلیٹ لی ڈوک نے انجام دتا سی ، جس دا آغاز سینٹ جرمین ڈیس پرس دے ایبی چرچ تو‏ں ہويا سی۔ 1837 تے 1841 دے درمیان اس نے اک نواں ہوٹل ڈی ویل تعمیر کيتا جس وچ داخلہ سیلون سی جس نو‏‏ں یوگین ڈیلاکروکس نے سجایا سی۔

پیرس وچ پہلے ریلوے اسٹیشن لوئس فلپ دے تحت تعمیر کیتے گئے سن ۔ ہر اک مختلف کمپنی تو‏ں سی۔ اوہ اک دوسرے تو‏ں جڑے نئيں سن تے شہر دے وسط تو‏ں باہر سن ۔ پہلا ، جسنو‏ں امارکارڈیر ڈی سینٹ جرمین-این-لی کہندے نيں ، 24 اگست 1837 نو‏‏ں پلیس ڈی ایل یورپ اُتے کھولیا گیا۔ گیئر سینٹ-لازاری دا ابتدائی ورژن 1842 وچ شروع کيتا گیا سی ، تے پیرس اورلینز تے پیرس روین د‏‏ی پہلی سطراں دا افتتاح یکم تے 2 مئی 1843 نو‏‏ں ہويا سی۔

جداں جداں پیرس د‏‏ی آبادی وچ اضافہ ہويا ، محنت کش طبقے دے محلےآں وچ عدم اطمینان پیدا ہويا۔ 1830 ، 1831 ، 1832 ، 1835 ، 1839 تے 1840 وچ فسادات ہوئے۔ 1832 د‏‏ی بغاوت ، لوئس فلپ دے اک شدید نقاد ، جنرل ژین میکسمیلیئن لامارک دے جنازے دے بعد ، وکٹر ہیوگو دے ناول لیس میسوربلز وچ لافانی ہوگئی۔

ودھدی ہوئی بدامنی بالآخر 23 فروری 1848 نو‏‏ں پھٹ پئی ، جدو‏ں فوج دے ذریعہ اک وڈا مظاہرہ ٹُٹ گیا۔ مشرقی ورکنگ کلاس محلےآں وچ بیرکیڈز چڑھ گئے۔ بادشاہ نے ٹیویلیریز پیلس دے سامنے اپنے فوجیاں دا جائزہ لیا ، لیکن ، بوہت سارے لوک اس د‏ی خوشی منانے دے بجائے "لانگ لیو ریفارم!" حوصلہ شکنی اُتے ، اس نے ترک کر دتا تے انگلینڈ وچ جلاوطنی د‏‏ی طرف چلا گیا۔

دوسری جمہوریہ تے نپولین III دے تحت (1848–1870)

کیملی پیسارو ، ایوینیو ڈی ل اوپیرا ، 1898 ، میوزیم آف فائن آرٹس ، ریمس ۔ ایوینیو ڈی ل اوپیرا نپولین III دے حکم اُتے بنایا گیا سی۔ اس دا پریکٹیکٹ آف سیائن ، بیرن ہاسمن ، نے تقاضا کيتا کہ نويں بولیورڈز اُتے عمارتاں اک ہی بلندی ، اک ہی طرز د‏‏ی ہاں تے کریم رنگ دے پتھر دا سامنا کرنا پئے ، جداں کہ ایہ ني‏‏‏‏ں۔

پیرس اوپیرا ، نپولین III دے نويں پیرس دا مرکز سی۔ اس دے معمار چارلس گارنیئر نے اس انداز نو‏‏ں صرف "تیسرا نیپولین" دے طور اُتے بیان کيتا۔

دسمبر 1848 وچ ، نپولین اول دے بھتیجے لوئس نپولین بوناپارٹ ، چونسٹھ فیصد ووٹ حاصل کرکے فرانس دے پہلے منتخب صدر بنے۔ بادشاہت پسنداں تے جمہوریہ دے وچکار شدید تفرقہ بازی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، "شہزادہ صدر" بوہت گھٹ کامیابی حاصل کرنے وچ کامیاب ہوگئے سن ، تے آئین دے ذریعہ انہاں نو‏ں دوبارہ انتخاب لڑنے تو‏ں روک دتا گیا سی۔ دسمبر 1851 وچ ، اس نے بغاوت دا انعقاد کيتا ، پارلیمنٹ نو‏‏ں برخاست کردتا ، تے 2 دسمبر 1852 نو‏‏ں قومی رائے شماری وچ منظوری حاصل کرنے دے بعد ، شہنشاہ نپولین III بن گیا۔

نپولین دے دور حکومت دے آغاز وچ ، پیرس د‏‏ی آبادی تقریبا 10 لکھ افراد اُتے مشتمل سی ، جنہاں وچو‏ں بیشتر بھیڑ تے غیر صحت بخش حالات وچ رہندے سن ۔ سن 1848 وچ بھیڑ بھری مرکز وچ ہیضے د‏‏ی وبا نے ویہہ ہزار افراد نو‏‏ں ہلاک کيتا۔ 1853 وچ ، نپولین نے اپنے نويں پری آف جیکٹ ، جارجس-یوگن ہاسمن د‏‏ی ہدایت اُتے اک بہت وڈا عوامی کم پروگرام شروع کيتا ، جس دا مقصد بیروزگار پیرس باشندےآں نو‏‏ں کم کرنے تے شہر دے وسط وچ صاف پانی ، روشنی تے کھلی جگہ لیانا سی۔

نپولین نے شہر د‏‏ی حدود نو‏‏ں ودھیا کر 1795 وچ قائم ہونے والے بارہ آراونڈیسمنٹ تو‏ں اگے ودھ ک‏ے آغاز کيتا۔ زیادہ ٹیکساں دے خوف تو‏ں پیرس دے آس پاس دے شہراں نے اس شہر دا حصہ بننے دے خلاف مزاحمت د‏‏ی سی۔ نپولین نے انہاں نو‏‏ں ضم کرنے دے لئی اپنی نويں سامراجی طاقت دا استعمال کيتا ، تے اس شہر وچ اٹھ نويں اشیا شامل کيتیاں تے اسنو‏ں موجودہ شکل وچ لے آئیاں ۔ اگلے ستاراں سالاں دے دوران ، نپولین تے ہاسمن نے پیرس د‏‏ی شکل وچ پوری طرح بدلا۔ انہاں نے الی لا لا سائٹ اُتے بیشتر پرانے محلےآں نو‏‏ں مسمار کردتا ، انہاں د‏‏ی جگہ اک نواں پالیس ڈی جسٹس تے پولیس دا صوبہ بنایا ، تے شہر دے پرانے اسپتال ، ہوٹل ڈیو د‏‏ی تعمیر نو کيتی۔ انہاں نے نیپولین اول دے ذریعہ شروع کردہ ریو ڈی رسولی د‏‏ی توسیع مکمل د‏‏ی ، تے شہر دے ریلوے اسٹیشناں تے محلےآں نو‏‏ں آپس وچ جوڑنے دے ل wide وسیع بولیورڈس دا جال بچھایا تاکہ شہر د‏‏ی یادگاراں دے آس پاس کھلی جگہ پیدا ہوسک‏‏ے۔ نويں بولیورڈاں نے بغاوتاں تے انقلاباں دا شکار محلےآں وچ وی رکاوٹاں کھڑی کرنا مشکل بنا دتا ، لیکن جداں کہ خود ہاسمان نے لکھیا اے ، ایہ بولیورڈز دا بنیادی مقصد نئيں سی۔ حوثمان نے نويں بلیورڈز دے نال نويں عمارتاں اُتے سخت معیارات عائد کردتے۔ انہاں نو‏ں اک ہی اونچائی ، اک ہی بنیادی ڈیزائن د‏‏ی پیروی ، تے کریمی سفید پتھر دا سامنا کرنا پڑدا سی۔ انہاں معیارات نے وسطی پیرس نو‏‏ں اسٹریٹ پلان تے مخصوص شکل دتی جو اج وی برقرار ا‏‏ے۔

نپولین III نے وی پیرس دے باشندےآں نو‏‏ں ، خاص طور اُتے بیرونی محلےآں وچ رہنے والےآں نو‏‏ں تفریح تے راحت دے لئی ہرے رنگ د‏‏ی جگہ تک رسائی فراہ‏م کرنا چاہیا۔ اوہ لندن دے ہائڈ پارک تو‏ں متاثر تھے ، جتھ‏ے اوہ جلاوطنی دے وقت اکثر جاندے سن ۔ اس نے شہر دے چاراں طرف کمپاس دے چار کارڈنل پوائنٹس اُتے چار وڈے نويں پارکاں د‏‏ی تعمیر دا حکم دتا۔ مغرب وچ بوئس ڈی بلوگین ؛ مشرق وچ بوئس ڈی ونسنز ؛ شمال وچ پارک ڈیس بٹیس۔ چامونٹ ۔ تے جنوب وچ پارک مونٹیسورس دے علاوہ شہر دے چاراں طرف بوہت سارے چھوٹے چھوٹے پارکس تے چوکیاں ، تاکہ کوئی محلہ پارک تو‏ں دس منٹ د‏‏ی پیدل سفر تو‏ں زیادہ نہ ہوئے۔

نپولین III تے ہاسمن نے شہر دے یادگار گیٹ وے بنانے دے لئی دو وڈے ریلوے اسٹیشناں ، گیری ڈی لیون تے گیئر ڈو نورڈ نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کيتا۔ انہاں نے گلیاں دے تھلے نالیاں تے واٹر مائنز د‏‏ی تعمیر کرکے شہر د‏‏ی صفائی وچ بہتری لیائی تے تازہ پانی د‏‏ی فراہمی نو‏‏ں ودھانے دے لئی اک نواں حوض تے آبی ذخیرہ تعمیر کيتا۔ اس دے علاوہ انہاں نے سڑکاں تے یادگاراں نو‏‏ں روشن کرنے دے لئی دسیاں ہزار گلائ لائٹس لگاواں۔ انہاں نے پیرس اوپیرا دے لئی پیلیس گارنیئر د‏‏ی تعمیر شروع د‏‏ی تے بولیورڈ ڈو مندر دے پرانے تھیٹر ڈسٹرکٹ وچ ، "جرائم دے بولیورڈ" دے ناں تو‏ں جانے جانے والے انہاں د‏‏ی جگہ لینے دے لئی پلیس ڈو چیٹلیٹ وچ دو نويں تھیٹر تعمیر کیتے ، جنہاں نو‏ں بنانے دے لئی مسمار کردتا گیا سی نويں بولیورڈز دے لئی کمرہ۔ انہاں نے شہر د‏‏ی مرکزی مارکیٹ ، لیس ہیلس نو‏‏ں مکمل طور اُتے دوبارہ تعمیر کيتا ، سیین اُتے پہلا ریلوے پل تعمیر کيتا ، تے نويں بولیوارڈ سینٹ مائیکل دے آغاز وچ یادگار فونٹین سینٹ مائیکل وی تعمیر کيتا۔ انہاں نے پیرس دے اسٹریٹ آرکیٹیکچر نو‏‏ں وی نويں سرے تو‏ں ڈیزائن کيتا ، نويں اسٹریٹ لیمپ ، کیوسک ، اومنیبس اسٹاپس تے عوامی بیت الخلاء (جسنو‏ں "ضرورت دے چیلیٹ" کہیا جاندا اے ) نصب کيتا ، جسنو‏ں شہر دے معمار گیبریل ڈیوؤڈ نے خصوصی طور اُتے ڈیزائن کيتا سی ، تے جس نے پیرس بولیورڈز نو‏‏ں اپنی وکھ ہ‏م آہنگی عطا کيتا سی۔ تے دیکھو.

1860 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، نپولین III نے اپنی حکومت نو‏‏ں آزاد کرنے دا فیصلہ کيتا تے مقننہ نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ آزادی تے طاقت دی۔ ہوس مین پارلیمنٹ وچ تنقید دا مرکزی نشانہ بنے ، انھاں نے اس منصوبے دے لئی غیر روايتی طریقےآں د‏‏ی مالی اعانت دا الزام لگایا ، جس وچ نويں سڑکاں دے لئی جگہ بنانے دے لئی لکسمبرگ گارڈن دے تیس ہیکٹر وچ چار ہیکٹر دا رقص کڈنا سی ، تے عام طور اُتے تکلیف دا سامنا کرنا پيا سی۔ تقریبا دو دہائیاں دے لئی پیرس دے لوکاں د‏‏ی وجہ تو‏ں منصوبےآں. جنوری 1870 وچ ، نپولین نو‏‏ں برطرف کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ کچھ مہینےآں دے بعد ، نپولین نو‏‏ں فرانکو - پروشین جنگ کيت‏ی طرف راغب کيتا گیا ، فیر 1-2 ستمبر 1870 د‏‏ی سیڈان د‏‏ی لڑائی وچ اسنو‏ں شکست ہوئی تے اس اُتے قابو پالیا گیا ، لیکن ہاسمان دے بولیورڈس اُتے کم تیسری جمہوریہ دے دوران جاری رہیا ، جو نپولین د‏‏ی شکست دے فورا بعد قائم ہويا سی۔ تے ترک کرنا ، جدو‏ں تک کہ اوہ آخر کار 1927 وچ ختم نہ ہوئے۔

معیشت

کمپاسنی کولونیا د‏‏ی 1855 وچ پیرس چاکلیٹ فیکٹری

پہلی وڈے پیمانے اُتے صنعتاں نپولین دے دور وچ پیرس پہنچاں۔ اوہ شہر دے نواح وچ پھل پھُل پائے ، جتھ‏ے فرانسیسی انقلاب دے دوران اکثر گرجا گھراں تے کنونٹ تو‏ں بند د‏‏ی جانے والی عمارتاں تے زمین دستیاب سن۔ فوبرگ سینٹ انٹون تے فوبرگ سینٹ ڈینس وچ وڈی وڈی ٹیکسٹائل ملز تعمیر کيتیاں گئیاں ، تے برطانوی ناکہ بندی دے ذریعہ روکے ہوئے ویسٹ انڈیز تو‏ں چینی د‏‏ی ترسیل تبدیل کرنے دے لئی 1812 وچ پاسی وچ شوگر د‏‏ی چقندر دا استعمال کرنے والی پہلی شوگر ریفائنری کھولی گئی۔ لوہا تے پیتل د‏‏ی فاؤنڈریاں نو‏‏ں 18 ويں صدی دے آخر وچ فوبرگ سینٹ آنرot تے چیپرت وچ شروع کيتا گیا سی ، تے جیول ، لا چیپل تے کلیگنکورٹ وچ ابتدائی کیمیائی کماں دا آغاز کيتا گیا سی۔ 1801 وچ ، پیرس وچ نو سو انٹرپرائزز سن جنہاں وچ 60،000 مزدور سن ، لیکن صرف چوبیس کاروباری ادارےآں وچ 100 تو‏ں زیادہ مزدور سن ۔ زیادہ تر پیرس باشندے چھوٹی ورکشاپس وچ ملازمت کردے سن ۔ 19 ويں صدی وچ پیرس وچ بوہت سارے کاریگر آئے جنہاں وچ عیش و آرام د‏‏ی چیزاں تیار کيتیاں گئیاں ، خاص طور اُتے کپڑ‏ے ، گھڑیاں ، عمدہ فرنیچر ، چینی مٹی دے برتن ، زیورات تے چمڑے دا سامان ، جس نے عالمی منڈی وچ پریمیم د‏‏ی قیمتاں وچ اضافہ کيتا۔ 19 ويں صدی دے دوران ، صنعت د‏‏ی مقدار تے کارکناں د‏‏ی تعداد وچ اضافہ ہويا۔ 1847 وچ ، 65،000 کاروباری ادارےآں وچ پیرس وچ 350،000 مزدور سن ، لیکن صرف 7000 کاروباری ادارےآں وچ دس تو‏ں زیادہ مزدور سن ۔ ٹیکسٹائل د‏‏ی صنعت وچ کمی واقع ہوئی ، لیکن وسط صدی وچ پیرس نے فرانس وچ 20 فیصد بھاپ انجن تے مشینری تیار کيتی تے اس وچ تیسری سب تو‏ں وڈی دھات کاری د‏‏ی صنعت سی۔ نويں کیمیکل پلانٹ ، انتہائی آلودگی پھیلانے والے ، شہر جیول ، گرینی ، پاس ، کلیچی ، بیلویلی تے پینٹن وچ شہر دے کنارےآں دے آس پاس نمودار ہوئے۔

پیرس 19 ويں صدی دے وسط وچ صرف لندن ہی وچ اک بین الاقوامی مرکز خزانہ بن دے ابھریا۔ اس دے پاس اک مضبوط قومی بینک تے متعدد جارحانہ نجی بینک سن جنہاں نے پورے یورپ تے توسیع پذیر دوسری فرانسیسی سلطنت دے منصوبےآں نو‏‏ں مالی اعانت فراہ‏م کيتی۔ نپولین III دا مقصد سی کہ اوہ لندن نو‏‏ں پِچھے چھڈ ک‏‏ے پیرس نو‏‏ں دنیا دا سب تو‏ں وڈا مالیا‏تی مرکز بنائے ، لیکن 1870–71 وچ جنگ نے فنانس نو‏‏ں مشکل تو‏ں متاثر کيتا تے پیرس دے مالی اثر و رسوخ د‏‏ی حد نو‏‏ں تیزی تو‏ں کم کردتا۔ اک وڈی ترقی روتھسچلڈ فیملی د‏‏ی اک اہ‏م شاخ دا قیام سی۔ 1812 وچ ، جیمس مائر روتھشائلڈ فرینکفرٹ تو‏ں پیرس پہنچے تے روتھسچلڈ فریئرس بینک قائم کيتا۔ اس بینک نے ایلپہ تو‏ں نپولین اول د‏‏ی مختصر واپسی دے لئی فنڈ وچ مدد کيت‏ی تے اوہ یورپی مالیات دے اک اہ‏م بینکاں وچ شامل ہوگیا۔ فرانس دے روتھسائلڈ بینکنگ فیملی نے دوسرے نويں انویسٹمنٹ بینکاں دے نال مل ک‏ے فرانس دے کچھ صنعتی تے نوآبادیات‏ی توسیع دے لئی مالی اعانت فراہ‏م کيتی۔ بنک ڈی فرانس ، جس د‏‏ی بنیاد 1796 وچ رکھی گئی سی ، نے 1848 دے مالی بحران نو‏‏ں حل کرنے وچ مدد کيت‏ی تے اک طاقتور مرکزی بینک بن دے ابھریا۔ کمپٹائر نیشنل ڈی ایسکومپٹ ڈی پیرس (CNEP) مالی بحران تے جمہوری انقلاب دے دوران 1848 وچ قائم ہويا سی۔ اس د‏ی اختراعات وچ نجی تے عوامی ذرائع دوناں نو‏ں شامل کيتا گیا اے کہ اوہ وڈے منصوبےآں د‏‏ی مالی اعانت فراہ‏م کرن تے جمع کاراں دے بہت وڈے تالاب تک پہنچنے دے لئی مقامی دفاتر دا نیٹ ورک بناواں۔ دوسرے وڈے بینکاں وچ سوسائٹی گانورال تے کریڈٹ موبیئر شامل سن ۔ کریڈٹ لیونائس لیون وچ شروع ہويا تے پیرس چلا گیا۔

پیرس بورس (یا اسٹاک ایکسچینج) سرمایہ کاراں نو‏‏ں سیکیورٹیز خریدنے تے فروخت کرنے دے لئی اک کلیدی منڈی دے طور اُتے ابھریا۔ ایہ بنیادی طور اُتے اک فارورڈ مارکیٹ سی ، تے اس نے باہمی گارنٹی فنڈ دے قیام دا آغاز کيتا تاکہ وڈے دلالاں د‏‏ی ناکامی تباہ کن مالی بحران د‏‏ی طرف نہ ودھ سک‏‏ے۔ 1880 د‏‏ی دہائی وچ قیاس آرائیاں کرنے والے ، جو کورس دے کنٹرول نو‏‏ں ناپسند کردے سن ، اک کم باقاعدہ متبادل ، "کولیسی" استعمال کردے سن ۔ اُتے ، ایہ 1895–1896 وچ متعدد دلالاں د‏‏ی بیک وقت ناکامی دے عالم وچ گر گیا۔ اس کورس نے قانون سازی د‏‏ی جس نے اس د‏ی اجارہ داری د‏‏ی ضمانت دتی ، کرب مارکیٹ اُتے قابو پالیا ، تے کسی تے مالی گھبراہٹ دا خطرہ کم کردتا۔

پیرس دا محاصرہ تے کمیون(1870–1871)

پیرس (1871) دے محاصرے دے دوران اک قصاب د‏‏ی دکان دے باہر ہجوم

پیرس کمیون دے آخری ایام وچ ، ٹولیریز محل نو‏‏ں کامارڈز نے اگ لگیا دتی تے مکمل طور اُتے تباہ کردتا گیا۔

نپولین III د‏‏ی حکمرانی اچانک اختتام نو‏‏ں پہنچی جدو‏ں اوہ 1-2 ستمبر 1870 د‏‏ی فرانکو - پروشین جنگ دے اختتام اُتے سیڈان د‏‏ی لڑائی وچ شکست کھا گیا تے اس اُتے قبضہ کرلیا گیا۔ تیسری جمہوریہ نے پیرس وچ ايس‏ے دن اعلان دے نال ، اس نے 4 ستمبر نو‏‏ں اپنا اقتدار چھڈ دتا۔ 19 ستمبر نو‏‏ں ، پرشین فوج پیرس پہنچی تے جنوری 1871 تک اس شہر دا محاصرہ کيتا۔ محاصرے دے دوران ، شہر نو‏‏ں سردی تے بھکھ دا سامنا کرنا پيا۔ بلیاں ، چوہاں ، کتے ، گھوڑے ، تے دوسرے جانور کھانے دے ل. مارے گئے ، ایتھ‏ے تک کہ کاسٹر تے پولکس ، چڑیا گھر دے دو ہاتھی ہور جارڈن ڈیس پلانٹس وچ ہاتھی سن ۔ جنوری 1871 وچ ، پرسیاں نے بھاری محاصرے والی بندوقاں تو‏ں اس شہر اُتے بمباری دا آغاز کيتا ، تے بالآخر 28 جنوری نو‏‏ں شہر نے ہتھیار ڈال دتے۔ پروسیاں نے مختصر طور اُتے اس شہر اُتے قبضہ کيتا تے فیر نیڑے ہی پوزیشناں سنبھال لاں۔

اک بغاوت 18 مارچ 1871 نو‏‏ں پئی ، جدو‏ں پیرس نیشنل گارڈ دے بنیاد پرست فوجیاں نے دو فرانسیسی جرنیلاں نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ سرکاری عہدیدار تے فوج تیزی تو‏ں ورسیلیز د‏‏ی طرف چلے گئے ، تے اک نويں سٹی کونسل ، پیرس کمیون ، جس اُتے غلبہ پانے والےآں تے بنیاد پرست سوشلسٹاں دا غلبہ سی ، منتخب ہويا تے 26 مارچ نو‏‏ں اقتدار سنبھالیا۔ کمیون نے اک مہتواکانکشی تے بنیاد پرست معاشرتی پروگرام نو‏‏ں نافذ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن صرف دو مہینےآں تک اقتدار وچ رہیا۔ 21 تے 28 مئی دے درمیان ، فرانسیسی فوج نے تلخ کشمکش وچ اس شہر اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا جس وچ " خونی ہفتہ " دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ۔گلیاں د‏‏ی لڑائی دے دوران ، کارکناں د‏‏ی تعداد چار یا پنج تو‏ں اک ہوگئی۔ انہاں دے پاس اہل افسران د‏‏ی کمی سی تے انہاں دا شہر دے دفاع دے لئی کوئی منصوبہ نئيں سی ، لہذا ہر محلہ اپنا دفاع کرنے دے لئی رہ گیا سی۔ انہاں دے فوجی کمانڈر لوئس چارلس ڈیلس کلوز نے 26 مئی نو‏‏ں ڈرامائی انداز وچ اک بیرک دے اُتے کھڑے ہوک‏ے خودکشی کرلئی ۔ جنگ دے آخری ایام وچ ، کامارڈز نے ہور اہ‏م سرکاری عمارتاں تے پیرس دے آرک بشپ بشمول جارج ڈاربائے سمیت اغوا کیتے جانے والے مغویاں دے علاوہ ، ہور اہ‏م سرکاری عمارتاں دے علاوہ ، ٹیویلیریز پیلس ہوٹل ڈی ویل پیلاس ڈی جسٹس نو‏ں دتی لیجن آف آنر وچ اگ لگیا دی۔

خونی ہفتہ دے دوران اپریل دے آغاز تو‏ں ہی فوج د‏‏ی ہلاکتاں وچ ہلاکتاں د‏‏ی تعداد 837 سی تے 6،424 زخمی ہوئے۔ اس دے بعد فوج د‏‏ی فائرنگ دے اسکواڈاں دے ذریعہ تقریبا 7 7000 کمیونڈر لڑائی وچ یا مختصر طور اُتے پھانسی دے دتے گئے۔ انہاں نو‏ں شہر دے قبرستاناں تے عارضی اجتماعی قبراں وچ سپرد خاک کردتا گیا۔ لگ بھگ 10،000 کارکن فرار ہوگئے تے بیلجیم ، انگلینڈ ، سوئٹزرلینڈ تے امریکا وچ جلاوطنی اختیار کرگئے۔ کمیون دے زوال دے بعد اٹھائے گئے 45،000 قیدیاں وچو‏ں بیشتر نو‏‏ں رہیا کيتا گیا ، لیکن 23 نو‏‏ں سزائے موت سنائی گئی ، تے نیڑے 10،000 نو‏‏ں نیو کلیڈونیا یا ہور کالونیاں وچ جیل یا جلاوطنی د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ تمام قیدیاں تے جلاوطنیاں اُتے 1879 تے 1880 وچ گستاخی کيتی گئی سی تے زیادہ تر فرانس لوٹے سن ، جتھ‏ے تو‏ں کچھ قومی اسمبلی دے لئی منتخب ہوئے سن ۔

بیلے ایپوق (1871–1914)

مونٹ مارٹری اُتے واقع سیکری - کور دا بیسیلکا ، جو 1873 وچ شروع ہويا سی ، لیکن اس دا آغاز 1919 تک نئيں ہويا سی۔ اس دا مقصد فرانسکو پروسیائی جنگ تے پیرس کمیون دے دور وچ ہونے والی زیادتیاں دا کفارہ دینا سی۔

پیری اگسٹ رینوئر ، بال ڈو مولن ڈی لا گیلیٹ ، 1876 ، موسی ڈی اورسے ، نے مونٹ مارٹیر وچ اتوار د‏‏ی دوپہر دا رقص دکھایا۔ پیرس بیلے اس عہد دے دوران جدید فن کيت‏ی جائے پیدائش بن گیا۔

کمیون دے خاتمے دے بعد ، پیرس اُتے قدامت پسند قومی حکومت کیت‏‏ی کڑی نگرانی وچ حکومت کیت‏‏ی گئی۔ حکومت تے پارلیمنٹ سن 1879 تک ورائسیلس تو‏ں شہر واپس نئيں آئی ، حالانکہ سینیٹ پہلے لکسمبرگ محل وچ اپنی نشست اُتے واپس آیا سی۔ 23 جولائ‏ی 1873 نو‏‏ں ، قومی اسمبلی نے اس جگہ اُتے بیسیلیکا بنانے دے منصوبے د‏‏ی توثیق د‏‏ی جتھ‏ے پیرس کمیون د‏‏ی بغاوت شروع ہوئی سی۔ اس دا مقصد فرانسکو-پروسین جنگ تے کامون دے دوران پیرس دے دکھاں دا کفارہ سی۔ باسیلیکا آف ساکری کور اک نو بازنطینی انداز وچ بنایا گیا سی تے اس د‏ی ادائیگی عوامی خریداری دے ذریعہ کيتی گئی سی۔ ایہ 1919 تک ختم نئيں ہويا سی ، لیکن اوہ جلد ہی پیرس وچ سب تو‏ں زیادہ قابل شناخت مقام بن گیا سی۔

پیرس میونسپل انتخابات وچ بنیاد پرست ری پبلیکنز نے غلبہ حاصل کيتا ، میونسپل کونسل د‏‏ی 80 وچو‏ں 75 نشستاں اُتے کامیابی حاصل کيتی۔ 1879 وچ ، انہاں نے پیرس د‏‏ی بہت ساریاں گلیاں تے چوکاں دا ناں تبدیل کر دتا: پلیس ڈو شیٹاؤ ڈی ای او پلیس ڈی لا راپوبلیق بنی ، تے سن 1883 وچ جمہوریہ دا اک مجسمہ مرکز وچ رکھیا گیا۔ فرانسیسی انقلاب دے دور وچ خدمات انجام دینے والے جرنیلاں دے بعد ، رستےآں ڈی لا رائن ہورٹنسی ، جوسفائن تے رائو ڈی روم دا ناں تبدیل ہوچ ، مارسیو تے کلابر رکھیا گیا ۔ ہوٹل ڈی ویلی نو‏‏ں نشاۃ ثانیہ انداز وچ 1874 تو‏ں 1882 دے درمیان دوبارہ تعمیر کيتا گیا سی ، جس دے مینار شاتیو ڈی چیمبرڈ د‏‏ی طرز اُتے تیار کیئے گئے سن ۔ کوارڈ ڈی آرسی اُتے واقع کور ڈس کمپٹیٹس دے کھنڈرات ، جنہاں نو‏ں کمیونارڈز نے جلایا سی ، نو‏‏ں توڑ دتا گیا تے اس د‏ی جگہ اک نواں ریلوے اسٹیشن ، گیئر ڈی او آرسے (اج دا میوسی ڈی اورسے ) لگایا گیا۔ ٹولیریز پیلس دی دیواراں حالے وی کھڑی سن۔ بیرن ہاسمن ، ہیکٹر لیفیویل تے یوگن وائلٹ لی ڈچ نے محل د‏‏ی تعمیر نو دے لئی التجا د‏‏ی لیکن ، 1879 وچ ، سٹی کونسل نے اس دے خلاف فیصلہ لیا ، کیونجے سابق محل بادشاہت د‏‏ی علامت سی۔ 1883 وچ ، اس نے کھنڈرات نو‏‏ں تھلے کھچ لیا۔ صرف پویلن ڈی مارسن (شمال) تے پیولون ڈی فلور (جنوب) بحال ہوئے۔

اس دور وچ پیرس دا سب تو‏ں یادگار شہری واقعہ 1885 وچ وکٹر ہیوگو دی آخری رسومات سی۔ لکھاں پیرسی باشندےآں نے اس دے تابوت نو‏‏ں گزردے ہوئے دیکھنے دے لئی چیمپس ایلیسیس نو‏‏ں کھڑا کيتا۔ آرک ڈی ٹرومفے نو‏‏ں سیاہ رنگ وچ ڈراپ کيتا گیا سی۔ مصنف د‏‏ی باقیات پینتھن وچ رکھی گئياں ، اس تو‏ں پہلے سینٹ جنیوایوس دا چرچ ، جو 1789 دے انقلاب دے دوران عظیم فرانسیسیاں دے لئی اک مقبرے وچ تبدیل ہوچکيا سی ، اس دے بعد باربن بحالی دے دوران ، اپریل 1816 وچ چرچ وچ تبدیل ہوگیا۔ 19 ويں صدی دے دوران کئی تبدیلیاں دے بعد ، 1885 وچ وکٹر ہیوگو د‏‏ی آخری رسومات دے موقع اُتے اسنو‏ں دوبارہ سیکولر کردتا گیا۔

ٹرانسپورٹ

اس صدی دے آخر وچ ، پیرس نے اپنے عوامی ٹرانسپورٹ سسٹم نو‏‏ں جدید بنانا شروع کيتا تاکہ اوہ لندن نال رابطہ قائم کرسک‏‏ے۔ پورٹ میپرت تے پورٹ ڈی ونسنس دے وچکار پہلی میٹرو لائن 1897 وچ شروع ہوئی سی۔ ایہ وقت دے نال 1900 دے عالمی نمائش دے لئی ختم ہويا۔ سیین دے اُتے دو نويں پل بنائے گئے سن ۔ اک ، پونٹ الیگزینڈری III سی ، جس نے کھبے کنارے نو‏‏ں 1900 دے نمائش دے مقام تو‏ں جوڑا سی۔ اس د‏ی سنگ بنیاد روس دے شہنشاہ نکولس دوم نے سن 1896 وچ رکھی سی ، جس نے 1894 وچ اپنے والد روس دے سکندر III دے بعد اس د‏ی جگہ سنبھالی سی ۔ اس پل تے چیمپس الیسیس دے وچکار نويں ایوینیو دا ناں پہلے ایونیو الیگزینڈری III ، فیر ایوینیو نکولس II ، تے فیر ایونیو الیگزینڈری III دا ناں 1966 تک رکھیا گیا ، جدو‏ں آخر کار اس دا ناں ایونیو ونسٹن چرچل رکھ دتا گیا۔ انہاں انجینئراں نے جنہاں نے پونٹ الیگزینڈری III دا جدید آہنی ڈھانچہ تعمیر کيتا ، انہاں نے پونٹ میراباؤ وی بنایا ، جو اوٹیویل تے جیول تو‏ں ملدا سی۔

جدید فن

19 ويں صدی دے آخر وچ تے 20 واں صدی دے اوائل وچ ، پیرس جدید آرٹ تے عوامی سنیما د‏‏ی پیش قیاسیاں کيت‏ی جائے پیدائش بن گیا۔ پیرس وچ بوہت سارے قابل ذکر فنکار رہندے سن تے کم کردے سن ، اکثر مونٹ مارٹیر وچ ، جتھ‏ے کرایے کم سن تے ماحول مناسب سی۔ آگسٹ رینوئر نے اپنے بال ڈو مولن ڈی لا گیلیٹی نو‏‏ں پینٹ کرنے دے لئی 1876 وچ 12 روئ کارٹُٹ اُتے جگہ کرایہ اُتے لئی۔ اس وچ اتوار د‏‏ی سہ پہر مونٹ مارٹیر وچ اک ڈانس دکھایا گیا سی۔ ماریس یوٹریلو ايس‏ے پتے اُتے 1906 تو‏ں 1914 تک رہدیاں سن ، تے راؤل ڈوفی نے 1901 تو‏ں 1911 تک اوتھ‏ے اک اٹلئر دا اشتراک کيتا سی۔ ہن ایہ عمارت موسی ڈی مونٹ مارٹر ا‏‏ے۔ پابلو پکاسو ،، امیڈو موڈیگلیانی تے ہور فنکار 1904–1909 دے دوران لی بٹاؤ لاوویر نامی اک عمارت وچ رہندے تے کم کردے سن ۔ اس عمارت وچ ، پکاسو نے اپنی اک انتہائی اہ‏م شاہکار ، لیس ڈیموائسلیس ڈی ایوگنن نو‏‏ں پینٹ کيتا۔

ایرک سیٹی سمیت متعدد مشہور موسیقار وی ايس‏ے محلے وچ رہندے سن ۔ پہلی جنگ عظیم دے پھوٹ پڑنے دے بعد بیشتر فنکار اوتھ‏ے تو‏ں چلے گئے ، جنہاں وچو‏ں زیادہ تر مونٹ پرناسس کوارٹر وچ رہائش پزیر سن ۔

25 دسمبر 1895 نو‏‏ں بولیورڈ ڈیس کیپکینس اُتے واقع گرینڈ کیفے اک موومنٹ تصویر دے پہلے عوامی پروجیکشن دا محل وقوع سی ، ایہ لمیئر برادرز نے تیار کيتا سی۔ لیون وچ لمیری بھائیاں د‏‏ی فیکٹری چھڈنے والے کارکناں د‏‏ی اک فلم تو‏ں شروع ہونے والی شارٹ فلماں دے سلسلے نو‏‏ں دیکھنے دے لئی تینتیس شائقین نے اک اک فرانک ادا کيتا۔

20 واں صدی دے آغاز وچ ، ہنری میٹیس تے متعدد ہور فنکاراں ، جنہاں وچ پیشگی کیوبسٹ جارجس بریک ، آندرے ڈیرن ، راؤل ڈوفی ، جین میٹنگر تے مورس ڈی ویلینک شامل سن ، نے "جنگلی" ، کثیر رنگ دے نال پیرس آرٹ د‏‏ی دنیا وچ انقلاب برپا کيتا۔ تاثر دینے والے مناظر تے اعداد و شمار د‏‏ی پینٹنگز جنہاں نو‏ں نقاداں نے فوویزم کہیا ا‏‏ے۔ ہنری میٹیس دے دو ورژن ڈانس نے انہاں دے کیریئر تے جدید پینٹنگ د‏‏ی ترقی وچ اک اہ‏م نکتہ د‏‏ی نشاندہی کيتی۔

صارفیت تے ڈپارٹمنٹ اسٹور

اے بون مارچ ڈپارٹمنٹ اسٹور

انیہويں صدی دے آخر وچ تے 20 واں صدی دے شروع وچ پیرس وچ ، دولت وچ تیزی تو‏ں اضافہ ہورہیا سی ، تے ایہ تیزی تو‏ں مرتکز ہُندا گیا۔ 1872 تو‏ں 1927 تک پیرس اک "مستعار معاشرہ" سی۔ کرایہ دار (یعنی ایہ لوک جو بنیادی طور اُتے وراثت وچ پائے جانے والے مال اُتے انحصار کردے نيں) د‏‏ی آبادی دا 10٪ حصہ ہُندا اے ، لیکن مجموعی دولت دا 70٪ ملکیت ا‏‏ے۔ انہاں نے عیش و آرام اُتے بہت زیادہ خرچ کيتا کیونجے سرمایہ دارانہ اثاثےآں تو‏ں انہاں د‏‏ی آمدنی معیشت نو‏‏ں برقرار رکھ سکدی اے جو صرف مزدوری د‏‏ی آمدنی ہی د‏‏ی اجازت دیندی ا‏‏ے۔ پیرس صارفیت نو‏‏ں معاشرتی ترجیح تے معاشی قوت بنانے دے لئی عالمی سطح اُتے مشہور ہويا ، خاص طور اُتے اس دے وڈے محکمہ اسٹورز تے عیش و آرام د‏‏ی دکاناں تو‏ں بھریا ہويا آرکیڈس دے ذریعے۔ ایہ "خواباں د‏‏ی مشیناں" سن جنہاں نے اعلیٰ طبقے دے نال نال بڑھدے ہوئے متوسط طبقے دے ذریعہ عمدہ مصنوعات د‏‏ی کھپت دے لئی عالمی معیار طے کيتا۔ اک چھوٹے کپڑےآں د‏‏ی دکان دے مالک دا بیٹا ، ایریسٹائڈ بوتیکاٹ ، 1848 وچ پیرس وچ لی بون مارچ نامی مختلف قسم دے اسٹور وچ شراکت دار بنیا۔ اوہ 1852 وچ مالک بن گیا تے اسنو‏ں پیرس وچ پہلے جدید ڈپارٹمنٹ اسٹور وچ تبدیل کيتا جس نے اعلیٰ مقدار وچ خریداری ، کم منافع والے مارجن ، موسمی فروخت ، چھُٹ ، اشتہاری ، اک میل آرڈر کیٹلاگ ، تے تفریح تے گاہکاں ، شریک حیات تے بچےآں دے لئی انعامات حاصل کیتے۔ سامان ضمانتاں دے نال مقررہ قیمتاں اُتے فروخت کيتا جاندا سی جس تو‏ں تبادلے تے رقم د‏‏ی واپسی د‏‏ی اجازت ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ پیرس دے دوسرے محکمہ اسٹوراں دے لئی ماڈل بن گیا ، جس وچ لا سمارٹین ، پرنٹیمپس تے گیلریز لافائیت شامل ني‏‏‏‏ں۔

پیرسین عظیم اسٹوراں دے ذریعہ لیائے جانے والے قومی وقار وچ فرانسیسیاں نے فخر کيتا۔ ایمیل زولا نے اپنے ناول آ بونہور ڈیس ڈیمس (1882–83) نو‏‏ں اک عام ڈپارٹمنٹ اسٹور وچ مرتب کيتا ، اس تحقیق اُتے مبنی جو اس نے لی بون مارچ وچ 1880 وچ کیہ سی۔ زولا نے اس نويں ٹیکنالوجی د‏‏ی علامت د‏‏ی حیثیت تو‏ں اس د‏ی نمائندگی د‏‏ی جو معاشرے نو‏‏ں بہتر بنا رہی اے تے اسنو‏ں کھا رہی ا‏‏ے۔ اس ناول وچ تجارتی تجارت ، نظم و نسق د‏‏ی تکنیک ، مارکیٹنگ تے صارفیت نو‏‏ں بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔

گرانڈس میگاسنز ڈوفائیل اک بہت وڈا ڈپارٹمنٹ اسٹور سی جس د‏‏ی قیمت سستی قیمتاں دے نال 1890 وچ پیرس دے شمالی حصے وچ تعمیر کيتی گئی سی ، جتھ‏ے ایہ مزدور طبقے وچ اک بہت ہی وڈی کسٹمر ویہہ تک پہنچی سی۔ محلے وچ جس وچ کچھ عوامی جگنيں نيں ، اس نے عوامی سکوئر دا صارف ورژن فراہ‏م کیہ۔ اس نے کارکناں نو‏‏ں خریداری دے لئی دلچسپ معاشرتی سرگرمی د‏‏ی حیثیت تو‏ں تعلیم حاصل کرنے دے لئی تعلیم دتی ، نہ صرف ضروریات دے حصول وچ معمول د‏‏ی مشق بلکہ ايس‏ے طرح تو‏ں جداں بورژوازی نے وسطی شہر دے مشہور ڈپارٹمنٹ اسٹورز وچ کیہ سی۔ بورژوا اسٹورز د‏‏ی طرح اس نے وی کاروباری لین دین تو‏ں کھپت نو‏‏ں صارفین تے طلب شدہ سامان دے وچکار براہ راست تعلقات وچ تبدیل کرنے وچ مدد فراہ‏م کيتی۔ اس دے اشتہارات وچ مناسب قیمت اُتے جدید ترین ، فیشن ایبل صارفیت وچ حصہ لینے دے موقع دا وعدہ کيتا گیا ا‏‏ے۔ جدید ترین ٹکنالوجی ، جداں سینما گھراں تے ایکس رے مشیناں د‏‏ی ایجادات د‏‏ی نمائش (جداں جوندے فٹ ہونے دے لئی استعمال ہوسکدی تھی) تے گراموفون نمایاں کيتیاں گئیاں۔

1870 دے بعد تیزی تو‏ں ، اسٹوراں د‏‏ی ورک فورس نسوانی شکل اختیار کر گئی ، جس تو‏ں نوجوان خواتین دے لئی روزگار دے دے مواقع کھل گئے۔ کم تنخواہ تے طویل اوقات دے باوجود ، انہاں نے جدید ترین تے فیشن ایبل تجارت تے اعلیٰ درجے دے صارفین دے نال دلچسپ پیچیدہ گل گل دا لطف اٹھایا۔

پیرس یونیورسل نمائش (1855–1900)

1889 دے عالمی نمائش وچ مشیناں دے گیلری دے اندر۔

پس منظر وچ گرینڈ پالیس دے نال پینٹ الیگزینڈری III ۔ مؤخر الذکر 1900 دے یونیورسل نمائش دے لئی تعمیر کيتا گیا سی۔

19 ويں صدی دے دوسرے نصف حصے وچ ، پیرس نے پنج بین الاقوامی نمائشاں د‏‏ی میزبانی د‏‏ی جنہاں وچ لکھاں زائرین راغب ہوئے تے پیرس نو‏‏ں ٹیکنالوجی ، تجارت تے سیاحت دا اک بڑھدا ہويا مرکز بنا دتا۔ نمائشاں نے ٹیکنالوجی تے صنعتی پیداوا‏‏ر دے فرق نو‏‏ں منایا ، دونے نے متاثر کن لوہے دے فن تعمیر دے ذریعے جس وچ نمائشاں پیش کيتیاں گئیاں تے مشیناں تے تنصیگل کيتی تقریبا شیطانی توانائی۔

سب تو‏ں پہلے 1855 د‏‏ی یونیورسل نمائش تھی ، جس د‏‏ی میزبانی نپولین III نے کيت‏ی سی ، جو چیمپز السیسیز دے اگلے باغات وچ منعقد ہويا سی۔ ایہ 1851 وچ لندن د‏‏ی عظیم نمائش تو‏ں متاثر ہويا سی تے ایہ فرانسیسی صنعت تے سبھیاچار د‏‏ی کامیابیاں نو‏‏ں ظاہر کرنے دے لئی ڈیزائن کيتا گیا سی۔ بورڈو الکحل د‏‏ی درجہ بندی دا نظام خاص طور اُتے نمائش دے لئی تیار کيتا گیا سی۔ چیمپس السیسیز دے اگے تھری ڈو رونڈ پوائنٹ اس نمائش دا اک جائزہ ا‏‏ے۔

1900 دا عالمی نمائش ۔

1867 وچ پیرس بین الاقوامی نمائش ، جس د‏‏ی میزبانی نپولین III نے وی کيت‏ی سی ، چیمپ ڈی مریخ وچ 490 میٹر لمبا تے 380 میٹر چوڑا اک بیضوی انڈاکار نمائش ہال وچ منعقد ہويا۔ مشہور زائرین وچ روس دے زار الیگزنڈر دوم ، آٹو وون بسمارک ، جرمنی دے قیصر ولیم اول ، باویریا دے شاہ لوئس دوم تے سلطنت عثمانیہ شامل سن ، جو عثمانی حکمران دا ہن تک دا پہلا غیر ملکی سفر سی۔ 1867 دے نمائش دے دوران بیٹاؤس ماؤچس ریوور بوٹاں نے سمندر اُتے پہلا سفر کيتا۔

1878 دا عالمگیر نمائش سیم دے دونے اطراف ، چیمپ ڈی مارس تے ٹروکاڈیرو د‏‏ی اونچائیاں وچ ہويا ، جتھ‏ے پہلا پالیس ڈی ٹروکاڈورو تعمیر ہويا سی۔ الیگزینڈر گراہ‏م بیل نے اپنا نواں ٹیلیفون ڈسپلے کيتا ، تھامس ایڈیسن نے اپنا فونگراف پیش کيتا ، تے اس تو‏ں پہلے ہی تیار شدہ مجسمہ آف لبرٹی دے سر نو‏‏ں ظاہر کيتا گیا جدو‏ں اسنو‏ں نیویارک بھیجنے تو‏ں پہلے جسم تو‏ں منسلک کيتا گیا سی۔ نمائش دے اعزاز وچ ، ایونیو ڈی او پیرا تے پلیس ڈی ل اوپیرا نو‏‏ں پہلی بار برقی روشنی تو‏ں روشن کيتا گیا۔ نمائش نے تیرہ ملین زائرین نو‏‏ں راغب کيتا۔

1889 دا آفاقی نمائش ، جو کیمپ ڈی مارس اُتے وی پیش آیا ، نے فرانسیسی انقلاب دے آغاز د‏‏ی صد سالہ تقریب منائی۔ سب تو‏ں یادگار خصوصیت ایفل ٹاور تھی ، جو 300 میٹر لمبا جدو‏ں اس نے کھولی (اب 324 نشریات‏‏ی انٹینا دے اضافے دے نال) کھولی سی ، جو نمائش دے گیٹ وے دا کم کردی سی۔ ایفل ٹاور 1930 تک دنیا دا سب تو‏ں اُچا ڈھانچہ رہیا ، ایہ سب دے نال مقبول نئيں سی: فرانس دے بوہت سارے نامور تہذیبی شخصیتاں دے ذریعہ عوامی خطوط وچ اس دے جدید انداز د‏‏ی مذمت کيتی گئی سی ، جس وچ گائے ڈی ماؤپاسنٹ ، چارلس گنوڈ تے چارلس شامل سن ۔ گارنیر ۔ ہور مشہور نمائشاں وچ پہلا میوزیکل فاؤنٹین ، رنگ برقی روشنیاں تو‏ں روشن ، موسیقی دے مطابق وقت دے نال تبدیل ہُندا سی۔ بھینسے بل تے شارپشوٹر اینی اوکلے نے وڈے ہجوم نو‏‏ں اپنے نمائش وچ وائلڈ ویسٹ شو وچ متوجہ کيتا۔

1900 د‏‏ی یونیورسل نمائش وچ صدی د‏‏ی باری دا جشن منایا گیا۔ ایہ چیمپ ڈی مریخ وچ وی ہويا تے پنجاہ ملین زائرین نو‏‏ں راغب کيتا۔ ایفل ٹاور دے علاوہ ، اس نمائش وچ دنیا دا سب تو‏ں وڈا فیرس وہیل ، گرانڈے رو ڈ پیرس ، جو اک سو میٹر اونچائی اُتے مشتمل اے ، 40 کاراں وچ 1،600 مسافر سوار سی۔ نمائش ہال دے اندر ، روڈولف ڈیزل نے اپنا نواں انجن دکھایا ، تے پہلا ایسکلیٹر ڈسپلے وچ سی۔ ایہ نمائش 1900 دے پیرس اولمپکس دے نال ہوئی ، پہلی بار جدو‏ں اولمپک کھیلاں دا انعقاد یونان تو‏ں باہر ہويا۔ اس نے اک نواں فنکارانہ انداز ، آرٹ نووا ، نو‏‏ں وی دنیا وچ مقبول کردتا۔ نمائش د‏‏ی دو آرکیٹیکچرل لیجیز ، گرینڈ پیلیس تے پیٹ پالیس ہن وی اپنی جگہ اُتے ني‏‏‏‏ں۔

پہلی جنگ عظیم (1914–1918)

پیرس رینالٹ ٹیکسیاں نے مارن د‏‏ی پہلی جنگ (1914) دے دوران 6000 فوجیاں نو‏‏ں اگلی مورچاں تک پہنچایا۔

پیرس دے باشندےآں نے صدر ووڈرو ولسن دا پلیس ڈی لا کونکورڈ اُتے استقبال کيتا (16 دسمبر ، 1918)

اگست 1914 وچ پہلی عالمی جنگ دے آغاز اُتے ، پلیس ڈی لا کونکورڈے تے گیرے ڈی ایل ایسٹ تے گیئر ڈو نورڈ اُتے محب وطن مظاہرین محاذ دے لئی روانہ ہونے اُتے محب وطن مظاہرے کردے نظر آئے۔ اُتے ، کچھ ہفتےآں دے اندر ، جرمن فوج پیرس دے مشرق وچ ، دریائے مارن پہنچ گئی سی۔ فرانسیسی حکومت 2 ستمبر نو‏‏ں بورڈو وچ منتقل ہوگئی ، تے لوور دے عظیم شاہکاراں نو‏‏ں ٹولوس منتقل کيتا گیا۔

مارن د‏‏ی پہلی جنگ دے اوائل وچ ، 5 ستمبر 1914 نو‏‏ں فرانسیسی فوج نو‏‏ں سخت کمک د‏‏ی ضرورت سی۔ پیرس دے فوجی گورنر جنرل گیلینی دے پاس ٹریناں د‏‏ی کمی سی۔ اس نے بساں دا تقاضا کيتا تے سب تو‏ں مشہور ، پیرس دے لگ بھگ ٹیکسی ٹیکس جو پنجاہ کلومیٹر دے فاصلے اُتے نانٹیل-ل-ہڈوئین دے محاذ اُتے چھ ہزار فوج لے جانے دے لئی استعمال ہُندے سن ۔ ہر ٹیکسی وچ پنج سپاہی ٹیکسی د‏‏ی روشنی دے پِچھے چلدے سن ، تے ایہ مشن چوبیس گھنٹےآں وچ مکمل ہوئے گیا سی۔ جرمن حیرت زدہ ہوئے تے انہاں نو‏ں فرانسیسی تے برطانوی فوج نے دھکیل دتا۔ منتقل ہونے والے فوجیاں د‏‏ی تعداد کم سی ، لیکن فرانسیسی حوصلے اُتے اس دا اثر بہت زیادہ سی۔ اس نے عوام تے فوج دے وچکار یکجہت‏ی د‏‏ی تصدیق کيتی۔ حکومت پیرس واپس چلی گئی ، تے تھیٹر تے کیفے دوبارہ کھل گئے۔

اس شہر اُتے جرمن بھاری گوتھا بمباراں تے زپیلینز نے بمباری کيت‏ی سی۔پیرس دے باشندےآں نو‏‏ں ٹائیفائیڈ تے خسرہ د‏‏ی وبا دا سامنا کرنا پيا۔ 1918–1919 دے موسم سرما دے دوران ہسپانوی انفلوئنزا دے اک مہلک پھیلنے تو‏ں ہزاراں پیرسین ہلاک ہوئے۔

1918 دے موسم بہار وچ ، جرمن فوج نے اک نواں حملہ کيتا تے پیرس نو‏‏ں اک بار فیر دھمکی دتی ، اس نے پیرس گن تو‏ں بمباری کيتی۔ 29 مارچ 1918 نو‏‏ں ، اک گولے نے سینٹ گریواس دے چرچ اُتے حملہ کيتا تے 88 افراد ہلاک ہوگئے۔ آنے والے بمباری تو‏ں آبادی نو‏‏ں متنبہ کرنے دے لئی سائرن لگائے گئے سن ۔ 29 جون 1917 نو‏‏ں ، امریکی فوجی فرانسیسی تے برطانوی فوج نو‏‏ں مضبوط بنانے دے لئی فرانس پہنچے۔ جرمناں نو‏‏ں اک بار فیر پِچھے دھکیل دتا گیا ، تے اسلحہ سازی دا اعلان 11 نومبر 1918 نو‏‏ں کيتا گیا۔ السیسی تے لورینن د‏‏ی فرانس واپسی دا جشن منانے دے لئی سیکڑاں ہزاراں پیرسی باشندےآں نے 17 نومبر نو‏‏ں چیمپز الیسیس نو‏‏ں پُر کيتا۔ اِنّے ہی وڈے ہجوم نے صدر ووڈرو ولسن دا 16 دسمبر نو‏‏ں ہوٹل ڈی ولی وچ خیرمقدم کيتا۔ پیرس دے بہت وڈے ہجوم نے وی 14 جولائ‏ی 1919 نو‏‏ں اتحادی افواج د‏‏ی فتح پریڈ دے لئی کیمپس السیس نو‏‏ں کھڑا کيتا۔

شہری زندگی

توپخانے دے گولے بنانے والی خواتین کارکنان ، جنھاں منی نینیٹس کہیا جاندا اے (1917)

جنگ دے دوران پیرس وچ زندگی مشکل تھی: گیس ، بجلی ، کوئلہ ، روٹی ، مکھن ، آٹا ، آلو تے چینی اُتے سختی تو‏ں راشن دتا گیا سی۔ صارفین د‏‏ی کوآپریٹیو وچ اضافہ ہويا تے بلدیات نے فرقہ وارانہ باغبانی د‏‏ی جگنيں تیار ک‏‏يتی‏‏اں ۔ 1916-1717 دے غیر معمولی سرد موسم وچ کوئلے د‏‏ی تنقید بوہت گھٹ سی۔ شہر دے بیرونی محلےآں خصوصا 13 تیرہويں ، چودہويں ، پندرہويں تے اٹھارہويں صوتاں دفاعی صنعت دے مراکز بن گئياں ، جس تو‏ں ٹرک ، توپ ، ایمبولینساں تے اسلحے تیار ہوئے۔ بولون - بلانکورٹ وچ رینالٹ د‏‏ی اک وڈی فیکٹری نے ٹینکاں دا کم کيتا ، جدو‏ں کہ جبیل وچ اک نويں فیکٹری نے وڈے پیمانے اُتے توپ خانے دے گولے تیار کیتے۔ جدو‏ں جنگ ختم ہوئی ، تاں ایہ پہلی سائٹرون فیکٹری بن گئی۔ سائٹ ہن پارک آندرے سائٹرون اے ۔ چونکہ فیکٹری ورکرز نو‏‏ں مسودہ تیار کرکے محاذ اُتے بھیج دتا گیا سی ، انہاں د‏‏ی جگنيں خواتین دے نال نال افریقہ تے ہند چین نال تعلق رکھنے والی 183،000 نوآبادیات سن جنہاں نو‏ں حکومت نے نیڑے تو‏ں دیکھیا سی۔ تمام طبقاں نے اتفاق رائے دے نتیجے وچ جنگی کوششاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی جس نو‏‏ں یونین سیکری کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اینٹی وور د‏‏ی آوازاں موجود نيں ، لیکن انہاں نے مضبوط اڈے د‏‏ی نمائندگی نئيں کيتی۔ جدو‏ں کہ حکومت نے فوج دے لئی کارکردگی تے زیادہ تو‏ں زیادہ فراہمی اُتے زور دتا ، مزدور طبقہ وڈے پیمانے اُتے صارفین دے حقوق دے روايتی احساس دے پابند سی ، جس دے تحت حکومت دا فرض بندا اے کہ اوہ شہر نو‏‏ں بنیادی خوراک ، رہائش تے ایندھن فراہ‏م کرے۔ ذخیرہ اندوزی تے منافع بخش برائیاں سن جنہاں دا مقابلہ شہریاں نو‏‏ں کرنا چاہیدا۔ اُتے ، 1917 وچ ، لباس د‏ی فیکٹریاں ، ڈپارٹمنٹ اسٹورز ، بینکاں ، ہتھیاراں د‏‏ی فیکٹریاں تے ہور کاروباری ادارےآں وچ خواتین کارکنان ہڑتال اُتے چلی گئياں ، جس وچ اجرت وچ اضافہ تے پنج دن دا ہفتہ جیت گیا۔

جنگاں دے درمیان (1919–1939)

جوزفین بیکر نے فولیز برگیر (1926) وچ چارلیسن رقص کيتا

آرک ڈی ٹرومف (1939)

جنگ دے بعد ، بے روزگاری وچ اضافہ ، قیمتاں ودھ گئياں ، تے راشن جاری رہیا۔ پیرس دے گھراناں وچ روزانہ 300 گرام روٹی تے ہفتے وچ صرف چار دن تک گوشت تک محدود سی۔ 21 جولائ‏ی 1919 نو‏‏ں عام ہڑتال نے شہر نو‏‏ں مفلوج کردتا۔ فرانسیسی کمیونسٹ تے سوشلسٹ جماعتاں نے کارکناں اُتے اثر و رسوخ دے لئی مقابلہ کيتا۔ ویتنام دے مستقب‏‏ل دے رہنما ، ہو چی منہ ، نے 1919 تو‏ں 1923 تک پیرس وچ کم کيتا ، قوم پرستی تے سوشلزم دا مطالعہ کيتا۔ سینیگال دے مستقب‏‏ل دے پہلے صدر ، لیوپولڈ سینگور 1928 وچ تعلیم حاصل کرنے پہنچے تے یونیورسٹی دے پروفیسر تے آخر کار اکیڈمی فرانسیسی دے ممبر بن گئے۔ 1920 د‏‏ی دہائی وچ شہر دے آس پاس د‏ی قدیم قلعے بیکار تے ٹُٹ گئياں۔ انہاں د‏‏ی جگہ دسیاں ہزار کم لاگت والی ست منزلہ پبلک ہاؤسنگ یونٹاں نے لے لی جو کم آمدنی والے نیلے کالر کارکناں نے بھری سی جنہاں نے زیادہ تر سوشلسٹ یا کمیونسٹ نو‏‏ں ووٹ دتا سی۔ 1960 د‏‏ی دہائی وچ ، انہاں د‏‏ی جگہ الجیریا تو‏ں آنے والے مہاجرین لے لاں گے۔ نتیجہ اک بورژوای وسطی شہر سی جس دے چاراں طرف اک بنیاد پرستی د‏‏ی انگوٹھی سی۔ وسطی شہر وچ ، خاص طور اُتے 1931 دے نوآبادیات‏ی نمائش دے سلسلے وچ ، متعدد نويں میوزیم تعمیر کیتے گئے سن ۔ اس نمائش نے شہر دے سابقہ کامیاب بین الاقوامی منصوبےآں دے مقابلے وچ مایوسی دا ثبوت دتا۔

آرٹس

مشکلات دے باوجود ، پیرس نے فنون دے راجگڑھ دے طور اُتے اپنی جگہ دوبارہ شروع د‏‏ی جس دے دوران لیس انیس فالس یا "پاگل سال" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ فنکارانہ ہیجان دا مرکز مونٹمارٹیر تو‏ں بولیورڈ راسپل دے چوراہے دے آس پاس مونٹپرناسی دے پڑوس وچ کیفے لی جاکی ، لی ڈیم ، لا روٹنڈے ، تے ، 1927 دے بعد ، لا کوپل وچ چلا گیا۔ مصور ، مصنفاں تے شاعر ، جنہاں وچ ارنسٹ ہیمنگ وے ، ایگور اسٹراِنسکی ، ڈبلیو بی یٹس ، جیمس جوائس ، تے عذرا پاؤنڈ شامل نيں ، " فوٹ " وچ حصہ لینے دے لئی۔ پیرس ڈیٹا ازم تے حقیقت پسندی ورگی نويں فنی تحریکاں دا جنم گاہ سی ۔ جارج گارشین 1928 وچ پیرس آئے تے اوہ میجسٹک ہوٹل وچ ٹھہرے ، جتھ‏ے انہاں نے پیرس وچ اک امریکی د‏‏ی موسیقی تیار کيتی ، پیرس ٹیکسیاں دے سینگاں د‏‏ی آواز اُتے قبضہ کيتا جدو‏ں انہاں نے پلیس ڈی لاٹائل دے چکر لگائے۔ جاز نے کالی جماعتاں نو‏‏ں اپنی سبھیاچار نو‏‏ں جدید تے مہذب د‏‏ی حیثیت تو‏ں پیش کرنے د‏‏ی اجازت دتی ، بلکہ جاز ، آدمیت پسندی ، تے جنسی طور اُتے پیش آنے والی پرفارمنس پرفارمنس دے وچکار انجمناں وی کھولاں۔ امریکی گلوکار جوزفین بیکر تے ریویو نگری نے تھری ڈیس چیمپس-السیسیز وچ سنسنی خیز پرفارمنس وچ انہاں امور نو‏‏ں پیش کيتا۔ پیرس دے مرداں تے رنگاں دے خواتین دے اک دائرے نے اپنے کیریبین بینگین انداز نو‏‏ں جاز دے لئی امتیاز وچ پیش کيتا تے اسنو‏ں فخر تے نسلی شناخت دے ذریعہ فروغ دتا۔ انہاں نے نسل پرستی دے خدشےآں دے نال ملحقہ نیگریٹیوڈ اقدار د‏‏ی ابتدائی مثال دا مظاہرہ کيتا۔

وڈے کساد وچ پیرس

1931 وچ دنیا بھر وچ شدید کساد نے جنم لیا تے اپنے نال پیرس وچ مشکلات تے زیادہ دبنگ مزاج لیایا۔ آبادی 1921 وچ اپنے تمام وقت د‏‏ی چوٹی تو‏ں تھوڑا سا کم ہوک‏ے 1936 وچ 2.8 ملین ہوگئی۔ مرکز وچ موجود اراونڈسمنٹ نے اپنی آبادی دا ویہہ فیصد تو‏ں زیادہ کھو دتا ، جدو‏ں کہ بیرونی محلےآں نے دس فیصد حاصل کيتا۔ روس ، پولینڈ ، جرمنی ، مشرقی تے وسطی یورپ ، اٹلی ، پرتگال تے اسپین تو‏ں آنے والی امیگریشن د‏‏ی اک نويں لہر تو‏ں پیرس باشندےآں د‏‏ی کم شرح پیدائش د‏‏ی تلافی ہوئی۔ پیرس وچ سیاسی کشیدگی انتہائی سجے طرف کمیونسٹاں تے پاپولر فرنٹ دے درمیان ہڑتال ، مظاہرے تے محاذ آرائی تے انتہائی سجے طرف ایکشن فرانسیسی دے نال شروع ہوئی۔

کشیدگی دے باوجود ، اس شہر نے 1937 وچ اک ہور دنیا دے میلے د‏‏ی میزبانی د‏‏ی ، اس معاملے وچ اک طویل نمائش والے ایکسپینشن انٹرنیشنل ڈیس آرٹس اٹ ٹیکنیکس ڈانس لا وائ ماڈرن ("جدید زندگی وچ آرٹ تے ٹکنالوجی دا بین الاقوامی نمائش") سی۔ ایہ سیم دے دونے اطراف چیمپ ڈی مارس تے کولائن ڈی چیپرت وچ منعقد ہويا۔ پالیس ڈی چیپرت ، جنہاں د‏‏ی چھتاں اُتے وڈے پانی دے تپاں دے چشماں تو‏ں آراستہ کيتا گیا سی ، مرکزی مقام سی ، اس دے نال ہی پیلیس ڈی ٹوکیو وی سی ، جو ہن موسی ڈی آرٹ موڈرن ڈی لا ویلی ڈی پیرس د‏‏ی میزبانی کردا اے ("پیرس میوزیم آف ماڈرن آرٹ) ") اس دے مشرقی ونگ وچ ۔ سوویت یونین دے پویلین ، جس اُتے ہتھوڑا تے دراندی دا تاج سی ، تے جرمنی دا ، جس د‏‏ی چوٹی اُتے عقاب تے سواستیکا سی ، نمائش دے مرکز وچ اک دوسرے دا سامنا کرنا پيا۔ پیرس د‏‏ی بین الاقوامی ہ‏م آہنگی دا اعلان کرنے د‏‏ی بجائے ، انہاں دونے غیر ملکی پویلیناں دے جوڑے ہوئے مقام ، اک دوسرے نو‏‏ں سیاسی شان و شوکت دے نال اگے ودھانے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ، ایہ اک یاد دہانی سی کہ 1930 د‏‏ی دہائی دے آخر تک ، اس دے ہور مسائل دے علاوہ ، اس شہر نو‏‏ں بین الاقوامی دشمنیاں د‏‏ی دھمکی دے ک‏ے سایہ دار کردتا گیا۔

مقبوضہ پیرس تے لبریشن (1940–1945)

جون 1940 وچ جرمن فوجیاں نے چیمپز السیسیز اُتے پریڈ دی

پیرس دے اک ریستوراں دے باہر اک جرمن نشانی جس وچ ایہ اعلان کيتا گیا اے کہ یہودیاں نو‏‏ں داخل نئيں کيتا جائے گا۔

15 دسمبر 1940 دے پہلے زیرزمین اخبار، ریزیسٹنس دا اک شمارہ

26 اگست 1944 نو‏‏ں ، جنرل چارلس ڈی گال پیرس د‏‏ی آزادی نو‏‏ں گذشتہ روز منانے دے لئی اک پریڈ د‏‏ی قیادت ک‏ر رہ‏ے سن ۔

29 اگست 1944 نو‏‏ں "یوم فتح" پریڈ وچ چیمپیس الیسیس اُتے امریکی 28 ويں انفنٹری ڈویژن۔

ستمبر 1939 وچ پولینڈ اُتے جرمن حملے دے بعد ، فرانس نے جرمنی دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا۔ فرانسیسی دفاعی منصوبہ مکمل طور اُتے غیر فعال سی۔ فرانسیسی فوج نے محض جرمناں دے حملے دا انتظار کيتا۔ 31 اگست نو‏‏ں ، فرانسیسی حکومت نے پیرس تو‏ں 30،000 بچےآں نو‏‏ں صوبےآں وچ منتقل کرنا شروع کيتا ، آبادی نو‏‏ں گیس ماسک جاری کيتا گیا ، تے شہر دے چوکاں وچ بم پناہ گاہاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ لوور تے ہور عجائب گھراں دے فن دے وڈے کماں نو‏‏ں وی ویلیئیر ویلی تے ہور تھ‏‏اںو‏اں اُتے منتقل کيتا گیا سی ، تے اس تعمیرا‏تی نشانیاں نو‏‏ں سینڈ بیگ تو‏ں محفوظ کيتا گیا سی۔ فرانسیسی فوج نے میگنوٹ لائن د‏‏ی مضبوطی دا انتظار کيتا ، جدو‏ں کہ پیرس وچ کیفے تے تھیٹر کھلے رہ‏‏ے۔

جرمنی نے 10 مئی 1940 نو‏‏ں فرانس اُتے حملہ کيتا۔ انہاں نے میگنوٹ لائن نو‏‏ں نظرانداز کيتا تے پیرس د‏‏ی طرف جانے تو‏ں پہلے انگریزی چینل د‏‏ی طرف ودھیا دتا۔ پیرس جنگ دے زون تو‏ں آنے والے مہاجرین تو‏ں بھر گیا سی۔ 2 جون نو‏‏ں سائٹرون فیکٹری اُتے بمباری کيتی گئی سی۔ 10 جون نو‏‏ں ، فرانسیسی حکومت پیرس تو‏ں بھج گئ ، پہلے ٹور تے فیر بورڈو چلا گیا ۔ 12 جون نو‏‏ں پیرس نو‏‏ں کھلا شہر قرار دتا گیا۔ پہلے جرمن فوجی 14 جون نو‏‏ں فرانسیسی راجگڑھ وچ داخل ہوئے تے آرک ڈی ٹرومف تو‏ں چیمپز السیسی نو‏‏ں پیرڈ کيتا۔ شہر دا فاتح ، ایڈولف ہوٹلر 24 جون نو‏‏ں پہنچیا ، مختلف سیاحتی تھ‏‏اںو‏اں دا دورہ کيتا تے نپولین دے مقبرے اُتے خراج عقیدت پیش کيتا۔

قبضے دے دوران ، فرانسیسی حکومت وِچی وچ منتقل ہوگئی ، تے فرانسیسی سرکاری عمارتاں اُتے نازی جرمنی دا پرچم لہرایا گیا۔ جرمن وچ نشانیاں مرکزی بولیورڈز اُتے رکھی گئياں ، تے پیرس د‏‏ی گھڑیاں برلن وقت اُتے دوبارہ ترتیب دتیاں گئیاں۔ فرانس وچ جرمنی د‏‏ی فوجی ہائی کمان (ملیتربیفلسبرس فرینکریچ) 19 ایوینیو کلبر دے مجسٹک ہوٹل وچ چلی گ؛۔ ایبویئر (جرمن فوجی انٹیلیجنس) نے ، ہوٹل لوٹیا نو‏‏ں سنبھال لیا۔ لوفٹ وافے (جرمن فضائیہ) نے ہوٹل رٹز اُتے قبضہ کيتا۔ جرمنی د‏‏ی بحریہ ، پلیس ڈی لا کونکورڈے اُتے واقع ہوٹل ڈی لا میرین؛ گسٹاپو نے 93 ریو لاریسٹن وچ عمارت اُتے قبضہ کيتا۔ تے پیرس دے جرمنی دے کمانڈنٹ تے اس دا عملہ روی ڈی رسولی اُتے واقع ہوٹل موریس وچ چلا گیا۔ کچھ جرمن سینما گھراں تے کیفے نو‏‏ں جرمن فوجیاں دے لئی مختص کيتا گیا سی ، جدو‏ں کہ جرمن افسران نے رٹز ، میکسم ، لا کوپل تے ہور خصوصی ریستوراں تو‏ں لطف اندوز ہوئے۔ تبادلہ د‏‏ی شرح جرمن قابضین دے حق وچ طے کيتی گئی سی۔

پیرس والےآں دے لئی ، ایہ قبضہ مایوسیاں ، قلتاں تے رسوایاں دا اک سلسلہ سی۔ شام دے نو بجے تو‏ں صبح پنج بجے تک کرفیو نافذ سی۔ رات دے وقت ، شہر اندھیرے وچ پے گیا۔ خوراک ، تمباکو ، کوئلہ تے لباس دا راشن ستمبر 1940 تو‏ں نافذ کيتا گیا سی۔ ہر سال ، سپلائی اسکینٹیئر تے قیمتاں وچ زیادہ ودھدی ا‏‏ے۔ اک ملین پیرس باشندے شہراں نو‏‏ں صوبےآں دے لئی روانہ ہوئے ، جتھ‏ے زیادہ خوراک تے جرمنی کم سن ۔ فرانسیسی پریس تے ریڈیو وچ صرف جرمن پروپیگنڈا موجود سی۔

یہودیاں نو‏‏ں پیلے رنگ دے اسٹار آف ڈیوڈ بیج پہننے اُتے مجبور کيتا گیا سی تے انہاں نو‏ں بعض پیشےآں تے عوامی تھ‏‏اںو‏اں تو‏ں روک دتا گیا سی۔ 16۔17 جولائ‏ی 1942 نو‏‏ں ، جرمناں دے حکم اُتے فرانسیسی پولیس نے 12،884 یہودیاں نو‏‏ں گرفتار کيتا ، جنہاں وچ 4،051 بچے تے 5،082 خواتین شامل سن۔ بغیر شادی شدہ افراد تے جوڑے بغیر بچےآں دے پیرس دے شمال وچ ، ڈرینسی لے جایا گیا ، جدو‏ں کہ خانداناں دے ست ہزار افراد 15 ويں اراونڈیسمینٹ وچ ریو نیلٹن اُتے واقع ولڈرووم ڈی ہیور ("ویل 'ڈی ایچ آئی") گئے سن ، جتھ‏ے اوہ سن ۔ آشوٹز حراستی کیمپ بھیجنے تو‏ں پہلے پنج دن دے لئی اسٹیڈیم وچ اک نال ہجوم۔

اس پیشے دے خلاف پہلا مظاہرہ پیرس دے طلباء نے 11 نومبر 1940 نو‏‏ں کيتا سی۔ جداں جداں جنگ جاری رہی ، پوشیدہ گروہ تے نیٹ ورکس بنائے گئے ، کچھ کمیونسٹ پارٹی دے وفادار ، کچھ دوسرے لندن وچ جنرل ڈی گال دے وفادار۔ انہاں نے دیواراں اُتے نعرے لکھے ، زیرزمین پریس دا اہتمام کيتا تے بعض اوقات جرمن افسران تے فوجیاں اُتے حملہ کيتا۔ جرمناں د‏‏ی طرف تو‏ں جوابی کارروائی تیز تے سخت سی۔

پیرس اُتے اِنّے بار یا اِنّے ہی زیادہ بم لندن یا برلن اُتے نئيں لگائے جاندے سن ، بلکہ شہر تے مضافات‏ی علاقےآں دے فیکٹریاں تے ریلوے گز دے نشانے اُتے لگائے جاندے سن ۔ 18-25 اپریل 1944 نو‏‏ں لا چیپل ریلوے اسٹیشن اُتے اک رات دے چھاپے وچ 640 تو‏ں 670 افراد ہلاک تے سیکڑاں عمارتاں تباہ ہوگئياں۔

اتحادی 6 جون 1944 نو‏‏ں نورمنڈی پہنچے تے دو ماہ بعد ہی جرمن لائناں نو‏‏ں توڑ کر پیرس د‏‏ی طرف ودھیا۔ جدو‏ں اتحادیاں د‏‏ی پیش قدمی ہوئی ، مزاحمت دے ذریعہ منظم ہڑتالاں نے شہر وچ ریلوے ، پولیس تے ہور عوامی خدمات نو‏‏ں درہم برہم کردتا۔ 19 اگست نو‏‏ں ، مزاحمتی نیٹ ورکس نے شہر وچ عام بغاوت دے احکامات دتے۔ اس د‏ی افواج نے شہر دے وسط وچ پولیس تے ہور عوامی عمارتاں دے علاقے نو‏‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا۔ جنرل لیکلر دا فرانسیسی دوسرا بکتر بند ڈویژن تے امریکی چوتھا انفنٹری ڈویژن 25 اگست نو‏‏ں شہر وچ داخل ہويا تے مرکز وچ بدل گیا ، جتھ‏ے پرخوش ہجوم نے انہاں نال ملاقات کيتی۔ پیرس دے جرمن کمانڈر ، ڈیتریچ وان چولٹز نے ، ایڈولف ہوٹلر دے شہر د‏‏ی یادگاراں نو‏‏ں تباہ کرنے دے حکم نو‏‏ں نظرانداز کيتا تے 25 اگست نو‏‏ں اس دے حوالے کردتا۔ جنرل ڈی گال 26 اگست نو‏‏ں پہنچے تے چیمپز ایلیسیز ، تھلے اک ڈے د‏‏ی تقریب دے لئی نوٹری ڈیم دے راستے وچ اک زبردست پریڈ د‏‏ی قیادت د‏‏ی ۔ 29 اگست نو‏‏ں ، امریکی فوج دا پورا 28 واں انفنٹری ڈویژن ، جو پچھلی رات بوائس ڈی بلوگین وچ جمع ہويا سی ، نے 24 ويں ایونیو ہوچے نو‏‏ں آرک ڈی ٹرومفے دے پاس ، فیر چیمپز السیسی دے تھلے پیرڈ کيتا۔ "فرانسیسی راجگڑھ دے شمال مشرق وچ تفویض کردہ پوزیشناں دے لئی جانے والے راستے وچ ، ڈویژن ، مرد تے گاڑیاں ، پیرس دے راستے مارچ ک‏‏يتی‏‏اں ۔"

جنگ دے بعد (1946–2000)

اس دے فورا بعد ہی جنگ دے ڈیزائنرز جداں کرسچن ڈائر پیرس نو‏‏ں دوبارہ اعلیٰ فیشن د‏‏ی طرف لے آئے۔ ایہ ڈائر دے نیو لک (1947) د‏‏ی اک مثال ا‏‏ے۔

فائل:Pompidou center.jpg

شہر دا جدید فن دا وڈا میوزیم (1977) ، پومپیڈو سینٹر نے اپنے اندرونی پلمبنگ تے بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں باہر رکھ دے پیرس دے لوکاں نو‏‏ں حیرت وچ ڈال دتا۔

کئی دہائیاں تو‏ں نظرانداز دا پہناوے تے دھواں پھٹ جانے والے پتھراں دے اگواڑاں ، پھٹے ہوئے تے بغیر پھٹے ہوئے سامان ، تے دوسری جنگ عظیم دے بعد پیرس وچ چھیلنے والی پینٹ ورک وچ واضح طور اُتے واضح سی۔ اُتے ، 1970 د‏‏ی دہائی دے وسط تک ، پیرس د‏‏ی مرمت تے اس پیمانے اُتے تجدید کاری کيتی گئی سی جو ہاسمان دے دور د‏‏ی طرح ہی گونجتی سی۔

پیرس د‏‏ی آزادی تے جنگ دے خاتمے تو‏ں پیرس دیاں مشکلاں ختم نئيں ہوئیاں۔ روٹی دا راشن فروری 1948 تک جاری رہیا ، تے کافی ، کھانا پکانے دا تیل ، چینی تے چاول مئی 1949 تک راشن دتے گئے۔ پیرس وچ مکان پرانی سی تے رن ڈاون سی۔ سن 1954 وچ ، پیرس اپارٹمنٹ د‏‏ی پینتیس فیصد عمارتاں 1871 تو‏ں پہلے تعمیر ہوچکيت‏یاں نيں۔ پیرس اپارٹمنٹس وچو‏ں اکیاسی فیصد اپارٹمنٹس دا اپنا غسل خانہ نئيں سی ، تے پچپن فیصد دے پاس اپنا بیت الخلا نئيں سی ، فیر وی رہائش مہنگی تے کم فراہمی دے لحاظ تو‏ں ا‏‏ے۔ 1950 وچ ، حکومت نے کم آمدنی والے پیرس باشندےآں دے لئی اپارٹمنٹ بلاکس تعمیر کرنے دے لئی اک نواں وڈے پیمانے اُتے پروجیکٹ شروع کيتا ، عام طور اُتے شہر دے کنارےآں یا نواحی علاقےآں وچ ، ( habitations à loyers modérés ) کہیا جاندا ا‏‏ے۔

پیرس د‏‏ی آبادی 1946 تک اپنے 1936 د‏‏ی سطح اُتے واپس نئيں آ سکی تے 1954 تک ودھ ک‏ے 2،850،000 ہوگئی ، جنہاں وچ زیادہ تر الجیریا ، مراکش ، اٹلی تے اسپین نال تعلق رکھنے والے 135،000 تارکین وطن شامل ني‏‏‏‏ں۔ نواحی علاقےآں وچ درمیانی طبقے دے پیرس باشندےآں دا اخراج جاری رہیا۔ شہر د‏‏ی آبادی 1960 ء تے 1970 د‏‏ی دہائی (1962 وچ 2،753،000 ، 1972 وچ 2.3 ملین) دے آخرکار 1980 د‏‏ی دہائی (1981 وچ 2،168.000 ، 1992 وچ 2،152،000) وچ استحکا‏م تو‏ں پہلے کم ہوئی۔

فرانس د‏‏ی جنگ تو‏ں بری طرح چوٹ پہنچنے دے بعد ، سوال ایہ سی کہ کیہ پیرس اپنا عالمی قد بحال کرسکدا اے ؟ سن 1970 د‏‏ی دہائی تک ، ہر طرف پیرس دے لوکاں نو‏‏ں ایہ خوف سی کہ ایہ شہر "اپنے اسٹار معیار د‏‏ی کشش تے وقار کھو رہیا ا‏‏ے۔" انھاں نے محسوس کيتا کہ 1960 تے 1970 د‏‏ی دہائی د‏‏ی جدید کاری دے چلدے ہوئے زندگی دے گردے ہوئے معیار نو‏‏ں پلٹانے وچ ناکا‏م ہوچک‏ی اے ، تے ایہ کہ راجگڑھ وچ اک "چمک" کم تے بیرون ملک اثر و رسوخ ا‏‏ے۔

پیرس د‏‏ی سیاست 1940 تے 1950 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ہی ہنگامہ خیز رہی۔ دسمبر 1950 وچ ہڑتال دے سبب بجلی دا کٹ آف تے پیرس میٹرو بند ہويا۔ کمیونسٹ د‏‏ی قیادت وچ مظاہرین نے 1948 تے 1951 وچ سڑکاں اُتے پولیس تو‏ں لڑائی کيتی۔ الجزائر دی آزادی دے لئی جدوجہد تے الجزائر دے فرانسیسی باشندےآں د‏‏ی مزاحمت دے نتیجے وچ ، 1961 تے 1962 وچ متعدد بم دھماکے ہوئے تے مظاہرین تے پولیس دے درمیان پیرس وچ مہلک پرتشدد تصادم ہويا۔ 1958 وچ چوتھ‏ی ریاست دے بعد گہری منقسم تقسیم دے بعد منہدم ہوگیا ، تے اک نواں آئین منظور کيتا گیا۔ پنجويں جمہوریہ دے اعلان دے نال صدر چارلس ڈی گول د‏‏ی سربراہی وچ اک نويں حکومت منتخب ہوئی۔ مئی 1968 وچ ، پیرس نے کھبے بازو اُتے طلباء د‏‏ی بغاوت دا تجربہ کيتا: 2 مئی 1968 نو‏‏ں لاطینی کوارٹر وچ بیرک تے سرخ جھنڈے دکھائے گئے ، یونیورسٹی عمارتاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا ، تے 13 مئی نو‏‏ں پیرس دے بیشتر حصے وچ اک عام ہڑتال بند ہوگئی۔ 30 مئی 1968 نو‏‏ں صدر ڈی گال د‏‏ی حمایت وچ چیمپز الیسیسیز اُتے اک ملین افراد دے زبردست انسداد مظاہرے دے بعد آہستہ آہستہ اُتے سکو‏ن ہويا۔

پیرس د‏‏ی ثقافتی زندگی دوبارہ شروع ہوئی ، اس بار سینٹ جرمین ڈیس پرس دے کیفاں اُتے مرکوز سی: کیفے ڈی فلور ، براسیری لیپ تے لیس ڈیوکس مگٹس ، جتھ‏ے فلسفی جین پال سارتر تے مصنف سائمون ڈی بیوویر عدالت وچ سن ۔ تے نائٹ کلبز لا روزس روج تے لی تبو ۔ میوزیکل فیشن دے فیشن اسٹائل بیپپ تے جاز سن ، جس د‏‏ی قیادت سڈنی بیچٹ تے ترہی پلیئر بورس ویان نے د‏‏ی ۔ پیرس وچ جدید آرٹ آف پیرس دا نواں میوزیم جون 1937 دے عالمگیر نمائش دے پرانے پیلیس ڈی ٹوکیو وچ کھلا۔ کرسچن ڈائر د‏‏ی سربراہی وچ پیرس ڈیزائنرز نے اک بار فیر پیرس نو‏‏ں اعلیٰ فیشن دا راجگڑھ بنایا۔

فرانس دے انقلاب دے بعد ہی پیرس وچ منتخب میئر نئيں سی۔ نپولین بوناپارٹ تے انہاں دے جانشیناں نے شہر نو‏‏ں چلانے دے لئی ذا‏تی طور اُتے اک انتخاب دا انتخاب کيتا سی۔ اس قانون نو‏‏ں 31 دسمبر 1975 نو‏‏ں صدر ویلری گیسکارڈ ڈی اسٹائننگ دے تحت تبدیل کيتا گیا سی۔ 1977 وچ میئر دے پہلے انتخابات وچ سابق وزیر اعظم جیک چیراک نے کامیابی حاصل کيتی سی۔ چیراک نے 1995 تک ، اٹھارہ سال تک پیرس دے میئر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں ، جدو‏ں اوہ فرانس دے جمہوریہ دے صدر منتخب ہوئے سن ۔ اوہ سجے بازو دے امیدوار جین ٹیبیری دے ذریعہ میئر د‏‏ی حیثیت تو‏ں کامیاب ہوئے۔

فرانسیسی صدور دے پیرس منصوبے

پنجويں جمہوریہ دے ہر صدر نے پیرس اُتے اپنی پہچان بنانا چاہیا ، تے ہر اک نے گرانڈ ٹراواؤکس ("عظیم کم") دا منصوبہ شروع کيتا۔ پنجويں جمہوریہ دے پہلے صدر ، چارلس ڈیگال ، نے لیس ہیلس دے خوبصورت لیکن قدیم بازار نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی رنگیس وچ اک نويں سنٹرل پروڈکٹ مارکیٹ تعمیر کيتی۔ لیکن ڈی گال د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ دکھادی دینے والی تے قابل تعریف بہتری ملیراؤ قانون سی ، جسنو‏ں مصنف تے وزیر سبھیاچار آندرے مالراکس نے تیار کيتا سی۔ کیتھیڈرل آف نوٹری ڈیم تے پیرس دے ہور تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی صدیاں نو‏‏ں صدیاں تو‏ں کاجل تے سنگم تو‏ں صاف کيتا گیا سی تے اپنے اصل رنگاں نو‏‏ں پرت آیا سی۔

صدر جارجس پومپیڈو دا وڈا منصوبہ 4 ويں آورونڈیسمنٹ دے بیؤبرگ علاقے وچ سنٹر جارجز پومپیڈو سی: ایہ عصری فنون لطیفہ دا الٹرموڈرن شوکیس اے ، جس دے پائپ ، ایسکلیٹر ڈکٹ تے ہور داخلی کم کاج عمارت دے باہر بے نقاب کيتا گیا سی۔ پومپیڈو دے جانشین ، والیری گِسکارڈ ڈی اسٹینگ نے ، 19 ويں صدی دے فن دے لئی گیر ڈی آرسی ریلوے اسٹیشن نو‏‏ں مُوس dی آرسی وچ تبدیل کيتا۔ اسنو‏ں 1977 وچ صدر مِٹرراینڈ دے تحت کھولیا گیا سی۔ اس نے پارک ڈی لا ویلٹ دے پرانے سلاٹر ہاؤسز نو‏‏ں سائنس تے ٹکنالوجی دا اک نواں میوزیم ، سٹی ڈیس سائنسز ایٹ ڈی ایل انڈسٹری (1986) وی تبدیل کيتا۔

صدر فرانسوا میتراں دے پاس چودہ سال اقتدار سی ، جس وچ نیپولین سوم دے بعد کسی وی صدر تو‏ں زیادہ منصوبےآں نو‏‏ں مکمل کرنے دے لئی کافی وقت ملیا سی۔ انہاں دے گرانڈز ٹریوواکس وچ عرب ورلڈ انسٹی ٹیوٹ شامل سی ، ایہ اک نويں سائٹ اے جس وچ بائبلیتھیک نیشنل ڈی فرانس (بی این ایف) سی۔ اوپیرا باسٹیل ، اک نواں اوپیرا ہاؤس فرانسیسی انقلاب دے دو سالاں دا جشن منانے دے لئی 1989 وچ کھولیا گیا۔ برسی وچ وزارت خزانہ د‏‏ی اک نويں وزارت (پرانی وزارت لوویر دے اک ونگ وچ رکھی گئی تھی) وی ، جو 1989 وچ کھولی گئی سی۔ لا ڈفینس وچ واقع گرانڈے آرچ نو‏‏ں وی 1989 وچ ختم کيتا گیا ، 112 میٹر اُچی کھوکھلی مکعب د‏‏ی شکل د‏‏ی عمارت جس نے آرک ڈی ٹرومف ڈو کیروسل تو‏ں پلیس ڈی لا کونکورڈ تے چیمپس الیسیس دے ذریعے طویل نقطہ نظر نو‏‏ں مکمل کيتا۔ سب دے سب تو‏ں مشہور منصوبے ، "گرینڈ لوور" وچ وزارت خزانہ نو‏‏ں بے دخل کرنا ، میوزیم دے وڈے حصےآں د‏‏ی تعمیر نو ، زیر زمین گیلری ، تے آنگن وچ آئی ایم پیئ دے ذریعہ شیشے دے اہرام دا اضافہ شامل سی۔

جنگ دے بعد دے دور وچ ، پیرس نے 1914 وچ بیلے پوک کے خاتمے دے بعد اپنی سب تو‏ں وڈی ترقی دا تجربہ کيتا۔ نواحی علاقےآں وچ کافی وسعت آنا شروع ہوئی ، جس وچ وڈے وڈے معاشرتی اسٹیٹس د‏‏ی تعمیر د‏‏ی جارہی اے جس وچ شہر دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے تے کاروباری ضلع لا ڈفینس دا آغاز ہويا۔ اک جامع ایکسپریس سب وے نیٹ ورک ، RER ، نو‏‏ں میٹرو د‏‏ی تکمیل تے دور دراز دے مضافات د‏‏ی خدمت دے لئی بنایا گیا سی۔ شہر نو‏‏ں گھیرے وچ لے جانے والے پیرافیک ایکسپریس وے دے مرکز وچ واقع نواحی علاقےآں وچ سڑکاں دا اک جال تیار کيتا گیا سی ، جو 1973 وچ مکمل ہويا سی۔

بینلیوز وچ بحران

1970 د‏‏ی دہائی دے آغاز تو‏ں ، پیرس دے متعدد مضافات‏ی علاقےآں ( بینلییوز ) ، (خاص طور اُتے شمال تے مشرق وچ ) نے فائنل بند ہونے یا اگے منتقل ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، ڈائنڈسٹریلائزیشن دا تجربہ کيتا۔ افریقی تے عرب تارکین وطن تے بیروزگاری والے علاقےآں وچ اک بار ترقی پذیر رہائشی شہری شہر یہودی بستی بن گئے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے اثنا وچ ، پیرس شہر تے مغربی تے جنوبی مضافات‏ی علاقےآں دے کچھ محلےآں نے کامیابی دے نال اپنے معاشی اڈے نو‏‏ں روايتی مینوفیکچرنگ تو‏ں اعلیٰ ویلیو ایڈڈ خدمات تے ہائی ٹیک مینوفیکچرنگ وچ منتقل کردتا ، جس تو‏ں انہاں محلےآں نو‏‏ں فرانس وچ فی کس سب تو‏ں زیادہ آمدنی حاصل ہوگئی۔ تے یوروپ وچ اعلیٰ ترین لوکاں وچ انہاں دو علاقےآں دے وچکار پھیلدے ہوئے معاشی فاصلے دے نتیجے وچ شمال مشرق ہاؤسنگ منصوبےآں دے نوجوان رہائشیاں تے پولیس دے درمیان وقفے وقفے تو‏ں جھڑپاں ہوئیاں۔

چارلی ہیبڈو د‏‏ی فائرنگ دے بعد پلیس ڈی لا ریپبلک اُتے انسداد دہشت گردی دا مظاہرہ (11 جنوری 2015)

21 ويں صدی

معیشت

لوور جانے والے۔ پیرس 2013 وچ دنیا دے اعلیٰ سیاحتی تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک سی۔

اکیہويں صدی دے پہلے حصے وچ ، پیرس د‏‏ی معیشت د‏‏ی جیورنبل نے اسنو‏ں اک اہ‏م مالیا‏تی مرکز تے بااثر عالمی شہر بنا دتا۔ دے کاروباری مرکز سمیت پیرس خطے، لا دفاع صرف باہر شہر د‏‏ی حدود، اک 2012 سی جی ڈی پی دا € 612 ارب (US 760 ارب $). 2011 وچ اس دا جی ڈی پی یورپ دے خطےآں وچ دوسرے نمبر اُتے سی تے اس دا فی کس جی ڈی پی یورپ وچ چوتھے نمبر اُتے سی۔ 2013 وچ اس نے 29 فارچون گلوبل 500 کمپنیاں دے عالمی صدر تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی میزبانی د‏‏ی ، زیادہ تر بینکنگ ، فنانس ، انشورنس تے کاروباری خدمات وچ ۔

سیاحت پیرس د‏‏ی معیشت دا اک اہ‏م حصہ سی۔ 2013 وچ ، پیرس شہر نے 29.3 ملین سیاحاں دا خیرمقدم کيتا ، جنہاں وچ سب تو‏ں زیادہ تعداد امریکا تو‏ں آئی ، اس دے بعد برطانیہ ، اٹلی ، جرمنی تے اسپین آئے۔ جاپان تو‏ں 550،000 زائرین موجود سن ، جو گذشتہ برساں تو‏ں کم نيں ، جدو‏ں کہ چین (186،000) تے مشرق وسطی (326،000) تو‏ں آنے والےآں د‏‏ی تعداد وچ 20 فیصد اضافہ ہويا ا‏‏ے۔

پیرس خطے وچ 2013 وچ 32.3 ملین سیاح آئے۔ اعلیٰ درجے د‏‏ی یورپی خریداری د‏‏ی منزل دے طور اُتے ، پیرس خاص طور اُتے اہ‏م سی۔ 2014 وچ ، پیرس آنے والے زائرین نے 17 بلین ڈالر (13.58 بلین ڈالر) خرچ کیتے جو عالمی سطح اُتے لندن تے نیو یارک دے بعد تیسری سب تو‏ں زیادہ رقم ني‏‏‏‏ں۔

فیشن تے لگژری سامان نے پیرس د‏‏ی معیشت وچ وی اہ‏م شراکت کيتی۔ 2014 وچ پیرس دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی کاسمیٹکس کمپنی ، ل اورال دا گھر سی ، تے عیش و آرام د‏‏ی فیشن لوازمات دے پنج اعلیٰ عالمی سازاں وچو‏ں تین۔ لوئس ووٹن ، ہرمیس تے کرٹئیر ۔

2009 وچ تیار کردہ اک تحقیق دے مطابق ، مطالعے دے 35 وڈے شہراں وچ پیرس دنیا دا تیسرا سب تو‏ں زیادہ معاشی طور اُتے طاقتور شہر سی ، جو لندن تے نیو یارک دے پِچھے ا‏‏ے۔ مطالعے وچ معیار زندگی ، تے رسائی دے لحاظ تو‏ں پیرس نو‏‏ں پہلے نمبر اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ ثقافتی زندگی وچ تیسرا ، معیشت دے لحاظ تو‏ں چھٹا تے تحقیق و ترقی وچ ساتواں نمبر ا‏‏ے۔ 2012 وچ ہونے والی اک ہور تحقیق وچ پیرس نو‏‏ں نیو یارک ، لندن تے ٹوکیو دے نال چار وڈے عالمی شہراں وچ شامل کيتا گیا۔ اس تحقیق وچ ایہ نتیجہ اخذ کيتا گیا اے کہ پیرس اکاؤنٹنسی تے مینجمنٹ کنسلٹنسی ، نیٹ ورک کنیکٹیویٹی ، تے ایئر لائن رابطےآں دے لئی تیسرا عالمی شہر دے طور اُتے درجہ رکھدا اے ، تے انشورنس دے لحاظ تو‏ں پنجويں نمبر اُتے ا‏‏ے۔

سیاست

مارچ 2001 وچ ، برٹرینڈ ڈیلانو پیرس دا پہلا سوشلسٹ میئر تے شہر دا پہلا کھل دے ہ‏‏م جنس پرست میئر بنیا۔ اگلے تیرہ سالاں تک سوشلسٹاں تے انہاں دے اتحادیاں نے شہر د‏‏ی سیاست اُتے غلبہ حاصل کيتا: دیلانو 2007 وچ دوبارہ منتخب ہويا ، تے 5 اپریل 2014 نو‏‏ں ، اک ہور سوشلسٹ ، این ہیڈلگو میئر منتخب ہوئی۔ دونے میئراں نے معاشرتی امور تے ماحول نو‏‏ں اک ترجیح بنایا۔ 2007 وچ ، شہر وچ گڈیاں د‏‏ی آمدورفت نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی کوشش وچ ، میئر ڈیلانو نے والیب 'متعارف کرایا ، جو مقامی باشندےآں تے زائرین دے استعمال دے لئی کم قیمت اُتے سائیکلاں نو‏‏ں کرایہ اُتے دیندا ا‏‏ے۔ گڈیاں د‏‏ی آمدورفت د‏‏ی حوصلہ شکنی دے لئی ، شہری انتظامیہ نے پارکنگ فیس وچ اضافہ کيتا تے شہر وچ گڈی چلانے اُتے نويں پابندیاں شامل ک‏‏يتی‏‏اں ۔ 2008 تے 2013 دے درمیان ، اس شہر نے سین دے نال شاہراہ دے اک حصے نو‏‏ں پونٹ ڈی آلما تے موس ڈی آرسی دے درمیان اک عوامی پارک وچ تبدیل کردتا جس دا ناں پرومنیڈ ڈیس برجس ڈی لا سائن سی۔

سبھیاچار

2013 وچ لووور دنیا دا سب تو‏ں زیادہ دیکھیا جانے والا آرٹ میوزیم سی ، تے سینٹر جارجس پامپیوڈو جدید آرٹ دا سب تو‏ں زیادہ دیکھیا جانے والا میوزیم سی۔

اک نواں قومی میوزیم ، دتی Musée du quai Branly ، 2006 وچ کھولیا گیا۔ ایہ جیک چیراک دا صدارتی عظیم الشان منصوبہ سی ، جسنو‏ں آرکیٹیکٹ جین نوول نے افریقہ ، اوشینیا ، ایشیا تے امریکا دے دیسی فن نو‏‏ں ظاہر کرنے دے لئی ڈیزائن کيتا سی۔

اک نواں نجی میوزیم ، لوئس ووٹن فاؤنڈیشن دا ہ‏معصر آرٹ میوزیم ، جسنو‏ں معمار فرینک گیہری نے ڈیزائن کيتا سی ، اکتوبر 2014 وچ بوئس ڈی بلوگن وچ کھولیا گیا سی ۔ 14 جنوری 2015 نو‏‏ں ، صدر اولاند نے اک نويں سمفنی ہال ، فلہارمونی ڈی پیرس دا افتتاح کيتا ، جسنو‏ں معمار جین نوول نے وی ڈیزائن کيتا سی۔ ایہ ہال اک ہفتے پہلے شہر وچ ہونے والی چارلی ہیبڈو شوٹنگ دے متاثرین دے اعزاز دے لئی کھیلا گیا ، جس نے گیبریل فیوری دے طلبہ دے آرچسٹر ڈی پیرس د‏‏ی کارکردگی تو‏ں کھولیا سی۔ ایہ 19 ويں اراونڈیسسمنٹ وچ پارک ڈی لا وایلیٹ وچ واقع ا‏‏ے۔ نويں کنسرٹ ہال د‏‏ی لاگت 386 ملین یورو اے تے ایہ ست سال وچ مکمل ہويا ، جو منصوبہ تو‏ں دو سال لمبا سی ، تے اصل منصوبہ بندی لاگت تو‏ں تن گنیازیادہ سی۔ معمار افتتاحی تقریب وچ شریک نئيں ہويا ، احتجاج کردے ہوئے کہیا کہ افتتاحی جلدی ہوئی اے ، ہال ختم نئيں ہويا اے ، تے صو‏‏تی طبعیات دا صحیح طریقے تو‏ں تجربہ نئيں کيتا گیا اے ، حالانکہ افتتاحی صحافیاں نے دسیا اے کہ آواز دا معیار بالکل واضح ا‏‏ے۔ دتی گارڈین دے فن تعمیرا‏تی نقاد نے لکھیا اے کہ ایہ عمارت کسی خلائی جہاز د‏‏ی طرح دکھادی دیندی سی جو فرانس وچ ڈگ ک‏ے تباہ ہويا سی۔

15 اپریل 2019 نو‏‏ں ، نوٹری ڈیم ڈی پیرس دی چھت وچ اگ لگ گئی ، اس نے گھنٹی دے ٹاوراں نو‏‏ں شدید نقصان پہنچایا تے اس دے نتیجے وچ وسطی آتش تے چھت گر گئی۔

معاشرتی بدامنی تے دہشت گردی

جتھ‏ے پیرس تے پیرس دے خطے وچ فرانس دا کچھ سب تو‏ں دولت مند پڑوس اے ، اس دا کچھ غریب ترین علاقےآں وچ وی اے ، خاص طور اُتے شمال تے مشرق وچ واقع مضافات‏ی علاقےآں وچ ، جتھ‏ے بوہت سارے رہائشی تارکین وطن نيں یا مغرب تے سب صحارا افریقہ نال تعلق رکھنے والے تارکین وطن دے بچے ني‏‏‏‏ں۔ . 27 اکتوبر تے 14 نومبر 2005 دے درمیان ، جس نو‏‏ں 2005 دے فرانسیسی فسادات دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ، پیرس دے مضافات‏ی علاقے ، کِلی سوس بوس وچ کم آمدنی والے رہائشی منصوبےآں دے نوجوان رہائشیاں نے ہنگامہ آرائی کيتا ، جدو‏ں پولیس تو‏ں فرار ہونے والے دو نوجواناں نو‏‏ں حادّا‏تی طور اُتے بجلی دا نشانہ بنایا گیا۔ فسادات آہستہ آہستہ دوسرے نواحی علاقےآں تے فیر پورے فرانس وچ پھیل گئے ، جدو‏ں فسادات نے اسکولاں ، ڈے کیئر سنٹرز تے ہور سرکاری عمارتاں تے تقریبا نو ہزار کاراں نو‏‏ں جلا دتا۔ فسادات دے نتیجے وچ اک اندازے دے مطابق 200 ملین یورو املاک نو‏‏ں نقصان پہنچیا تے اس دے نتیجے وچ تقریبا تن ہزار افراد گرفتار ہوئے۔ 14 نومبر 2005 نو‏‏ں ، جداں ہی ایہ فسادات ختم ہوئے ، صدر جیک چیراک نے فساد برداراں نو‏‏ں قانون تے فرانسیسی اقدار دے احترام دے فقدان دا ذمہ دار ٹھہرایا ، لیکن فرانسیسی معاشرے وچ عدم مساوات تے "نسل پرستی دے زہر" د‏‏ی وی مذمت کيتی۔

7 جنوری 2015 نو‏‏ں ، دو مسلما‏ن انتہا پسنداں ، دونے فرانسیسی شہریاں نے پیرس دے علاقے وچ پرورش پائی ، نے پیرس ہیڈکوارٹر چارلی ہیبڈو اُتے حملہ کيتا ، جو اک متنازعہ طنزیہ رسالہ سی جس نے محمد نو‏‏ں طنز دا نشانہ بنایا سی ، جس وچ چارلی ہیبڈو فائرنگ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ انہاں نے پنج عام کارٹونسٹاں تے میگزین دے ڈائریکٹر تے دو پولیس افسران سمیت دس شہریاں نو‏‏ں ہلاک کيتا۔ 8-9 جنوری نو‏‏ں ، اک تیسرے دہشت گرد نے ہور پنج افراد نو‏‏ں ہلاک کيتا۔ اجتماعی طور اُتے جنوری 2015 نو‏‏ں آل-ڈی-فرانس حملےآں دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، ایہ پیرس وچ 1961 دے بعد تو‏ں مہلک ترین دہشت گرد حملے سن ۔ 11 جنوری نو‏‏ں ، اک اندازے دے مطابق 15 لکھ افراد نے دہشت گردی دے خلاف تے اظہار رائے د‏‏ی آزادی دے دفاع وچ یکجہت‏ی دے لئی پیرس وچ مارچ کيتا ۔

ان حملےآں نے امیگریشن ، انضمام تے اظہار رائے د‏‏ی آزادی دے بارے وچ پیرس پریس وچ دہائیاں پرانی بحث نو‏‏ں تیز کردتا۔ نیویارک ٹائمز نے جاری بحث دا خلاصہ کيتا:

چنانچہ جدو‏ں فرانس غمزدہ اے ، تاں اسنو‏ں اپنے مستقب‏‏ل دے بارے وچ وی گہرے سوالات دا سامنا کرنا پڑدا اے: ملک د‏‏ی مسلم آبادی دا بنیاد پرست حصہ کتنا وڈا اے ، جو یورپ وچ سب تو‏ں وڈا اے ؟ فرانس د‏‏ی سیکولرازم د‏‏ی اقدار ، انفرادی ، جنسی تے مذہبی آزادی ، صحافت د‏‏ی آزادی تے صدمے د‏‏ی آزادی ، تے مذہب دے ناں اُتے انہاں بہت ساریاں اقدار نو‏‏ں مسترد کرنے والی اک ودھدی ہوئی مسلم قدامت پرستی وچ کِنّی گہرا پن اے ؟

13 نومبر 2015 نو‏‏ں ، پیرس وچ بیک وقت دہشت گردی دے حملے ہوئے جنہاں نو‏ں دہشت گرداں د‏‏ی تن مربوط ٹیماں نے کيتا۔ انہاں نے متعدد فٹ پاتھ کیفے اُتے مشین گن تو‏ں اگ چھڑکائی ، اسٹڈ ڈی فرانس دے نیڑے بم پھینکے ، تے باٹاکلن تھیٹر وچ 89 افراد نو‏‏ں ہلاک کردتا ، جتھ‏ے ایگلز آف ڈیتھ میٹل راک بینڈ دے ذریعہ محفل دا آغاز ہويا سی۔ مشترکہ حملےآں وچ 130 افراد ہلاک تے 350 تو‏ں زیادہ زخمی ہوئے۔ ست دہشتگرداں نے دھماکہ خیز واسکٹ اتار کر خود نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ 18 نومبر د‏‏ی صبح ، پیرس دے نواحی علاقے سینٹ ڈینس وچ پولیس دے نال فائرنگ دے تبادلے وچ حملےآں دا مبینہ ماسٹر مائنڈ عبد الحمید اباؤد سمیت تن مشتبہ دہشت گرد ہلاک ہوگئے۔ فرانسیسی صدر فرانسواس اولاند نے اعلان کيتا کہ فرانس ملک بھر وچ ہنگامی حالت وچ اے ، سرحداں اُتے دوبارہ کنٹرول قائم کيتا ، تے پندرہ سو فوجیاں نو‏‏ں پیرس وچ لیایا۔ پیرس وچ اسکول ، یونیورسٹیاں تے ہور سرکاری ادارے کئی روز تو‏ں بند رہ‏‏ے۔ فرانسیسی تریخ دا ایہ سب تو‏ں مہلک دہشت گرد حملہ سی۔

نقشے وچ شہر د‏‏ی نمو (508 تو‏ں 1750) دکھادی گئی

• 
  پیرس دا نقشہ 8 508 ء وچ ، پہلے فرانکشین بادشاہاں دے وقت ، پیرس دے اٹھ تاریخی نقشاں وچو‏ں دوسرا نکولس ڈی لا مارے دے ٹریٹا ڈی لا پولیس سے ، جداں 1705 وچ تیار کيتا گیا سی۔ (بی این ایف گالیکا)
• 
  پیرس سرقہ 1180 ، نکولس ڈی لا مارے د‏‏ی ٹریٹ ڈی لا پولیس تو‏ں پیرس دے اٹھ تاریخی نقشاں وچو‏ں تیسرا۔ (بی این ایف گالیکا)
• 
  پیرس سرکا 1223 ، نکولس ڈی لا میری دے ٹریٹ ڈی لا پولیس تو‏ں پیرس دے اٹھ تاریخی نقشاں وچو‏ں چوتھ‏ی۔ (بی این ایف گالیکا)
• 
  شہر دا ارتقا 1422 تو‏ں لے ک‏ے 1589 تک ، پیرس دے اٹھ تاریخی نقشاں وچو‏ں نیکولس ڈی لا مارے د‏‏ی ٹریٹ ڈی لا پولیس تو‏ں چھٹا۔ (بی این ایف گالیکا)
• 
  پیر 1818 وچ کلایس جینز دی طرف تو‏ں ڈرائنگ دا اک منظر ۔ وسچر ۔
• 
  شہر دا ارتقاء 1589 تو‏ں 1643 تک ، پیرس دے اٹھ تاریخی نقشاں وچو‏ں ستويں نکولس ڈی لا مارے د‏‏ی ٹریٹ ڈی لا پولیس سے ۔ (بی این ایف گالیکا)
• 
  پیرس اپنے ویہہ حلفےآں ، 1705 وچ تقسیم ہويا ، نکولس ڈی لا میر د‏‏ی ٹریٹی ڈی لا پولیس تو‏ں پیرس دے اٹھ تاریخی نقشاں وچ ، نیکولس ڈی فر نے تقسیم کيتا ۔ (بی این ایف گالیکا)
• 
  1607 وچ پیرس دا نقطہ نظر: لونارڈ گولیٹیئر دے ذریعہ اک تانبے د‏‏ی پلیٹ د‏‏ی صداقت ۔ (ایم گوینبولٹ ، پیرس دا مجموعہ)
• 
  پیرس تے اس دے آس پاس دا نقشہ سی.   جین ڈیلگریو (1689–1757) دے ذریعہ 1735۔ (بی این ایف گالیکا)
• 
  پیرس 1740 وچ ، ژان ڈیلاگریو (1689–1757) دے ذریعہ۔ (بی این ایف گالیکا)
• 
  پیرس تے نواحی علاقےآں 1750 وچ ، کیسر-فرانسواائس کیسینی ڈی توری دے ذریعہ ۔ (بی این ایف گالیکا)

ہور ویکھو

• پیرس دے مصنف
• پیرس دا فن تعمیر
• پیرس د‏‏ی آبادی
• فرانس د‏‏ی تریخ
• گرینڈ پیرس
• پیرس کرونولوجی
• پیرس دے پارکاں تے باغات د‏‏ی تریخ
• پیرس وچ موسیقی د‏‏ی تریخ
• پیرس د‏‏ی ٹائم لائن
• قرون وسطی وچ پیرس
• پیرس 16 ويں صدی وچ
• پیرس 17 ويں صدی وچ
• 18 ويں صدی وچ پیرس
• پیرس نپولین دے ماتحت
• بوربن بحالی دے دوران پیرس
• دوسری سلطنت دے دوران پیرس
• پیرس وچ '' بیلے پپو ''
• پہلی جنگ عظیم وچ پیرس
• جنگاں دے درمیان پیرس (1919–1939)
• دوسری جنگ عظیم وچ پیرس
• پیرس د‏‏ی تریخ (1946–2000)
• پالیس ڈی لا سٹی
• اٹھارویں صدی وچ پیرس
• ستارہویں صدی وچ پیرس
• دوسری سلطنت دے دوران پیرس
• سولہویں صدی وچ پیرس
• پیرس دی تریخ
• پیرس دی ٹائم لائن
• پیرس

حوالے

نوٹ تے حوالے

کتابیات فرانسیسی وچ

• Combeau, Yvan (2013). Histoire de Paris. Paris: Presses Universitaires de France. ISBN 978-2-13-060852-3. 
• De Moncan, Patrice (2007). Les jardins du Baron Haussmann. Paris: Les Éditions du Mécène. ISBN 978-2-907970-914. 
• De Moncan, Patrice (2012). Le Paris d'Haussmann. Paris: Les Editions du Mecene. ISBN 978-2-9079-70983. 
• Fierro, Alfred (1996). Histoire et dictionnaire de Paris. Robert Laffont. ISBN 2-221--07862-4. 
• Héron de Villefosse, René (1959). HIstoire de Paris. Bernard Grasset. 
• Meunier, Florian (2014). Le Paris du moyen âge. Paris: Editions Ouest-France. ISBN 978-2-7373-6217-0. 
• Sarmant, Thierry (2012). Histoire de Paris: Politique, urbanisme, civilisation. Editions Jean-Paul Gisserot. ISBN 978-2-755-803303. 
• Schmidt, Joel (2009). Lutece- Paris, des origines a Clovis. Perrin. ISBN 978-2-262-03015-5. 
• du Camp, Maxime (1993). Paris: ses organes, ses fonctions, et sa vie jusqu'en 1870. Monaco: Rondeau. ISBN 2-910305-02-3. 
• Maneglier, Hervé (1990). Paris Impérial- La vie quotidienne sous le Second Empire. Paris: Armand Colin. ISBN 2-200-37226-4. 
• Milza, Pierre (2006). Napoléon III. Paris: Tempus. ISBN 978-2-262-02607-3. 
• Dictionnaire Historique de Paris. Le Livre de Poche. 2013. ISBN 978-2-253-13140-3. 

ہور پڑھو

• ایڈورڈز ، ہنری سدرلینڈ۔ پرانا تے نواں پیرس: اس د‏ی تریخ ، اس دے لوکاں تے اس دے تھ‏‏اںو‏اں (2 جلد 1894) آن لائن
• فیرو ، الفریڈ پیرس د‏‏ی تاریخی ڈکشنری (1998) 392 پی پی ، انہاں دے ہسٹوئیر اٹ ڈیکشنائر ڈی پیرس (1996) ، 1580 پی پی دا اک مختصر ترجمہ
• ہورن ، الیسٹیئر۔ پیرس دے ست عہد (2002) ، حکمران طبقہ ، اشاعت تے متن د‏‏ی تلاش اُتے زور دتا گیا
• جونز ، کولن۔ پیرس: سوانح عمری (2004) ، 592 پی پی؛ اک ممتاز برطانوی اسکالر د‏‏ی جامع تریخ۔ اقتباس تے متن د‏‏ی تلاش
• لارنس ، راہیل؛ گونڈرانڈ ، فیبینی (2010) پیرس (سٹی گائیڈ) (12 ويں ایڈیشن) ). لندن: بصیرت رہنما۔ سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   9789812820792 ۔
• اسٹکلف ، انتھونی۔ پیرس: اک آرکیٹیکچرل تریخ (1996)؛ اقتباس تے متن د‏‏ی تلاش

1600 تو‏ں

• بالڈون۔ جان ڈبلیو پیرس ، 1200 (اسٹینفورڈ یونیورسٹی پریس ، 2010)۔ 304 پی پی. آن لائن جائزہ
• راکس ، سیمون۔ قرون وسطی وچ پیرس (2009) آن لائن جائزہ
• سیمسن ، ڈیوڈ۔ پنرجہرن پیرس: فن تعمیر تے نمو ، 1475–1600 (1992)

1600–1900

• برنارڈ ، لیون۔ ابھرتی ہوئی شہر: پیرس لوئس XIV دے دور وچ (1970)
• DeJean, Joan (2014). How Paris Became Paris: The Invention of the Modern City. ISBN 978-1-60819-591-6.  DeJean, Joan (2014). How Paris Became Paris: The Invention of the Modern City. ISBN 978-1-60819-591-6.  DeJean, Joan (2014). How Paris Became Paris: The Invention of the Modern City. ISBN 978-1-60819-591-6. 
• ڈی ویلیفوس ، رینی ہیرن ، ہسٹوئیر ڈی پیرس ، برنارڈ گراسٹ ، (1959)۔
• Bradshaw's Illustrated Guide through Paris and its Environs ، لندن دے ذریعے بریڈ شا د‏‏ی الustسٹریٹڈ گائیڈ : ڈبلیو جے ایڈمز اینڈ سنز ، 1880 ، او سی ایل سی 19043482 ، دفتری 23282675M
• Dickens, Charles (1882) ، پیرس ، ڈکنز د‏‏ی ڈکسنز لغت : میکملن
• گیریچ ، ڈیوڈ۔ میکنگ آف ریونیوشنل پیرس (2004) ، اقتباس تے متن د‏‏ی تلاش
• گیریچ ، ڈیوڈ۔ پیرس بورژوازی د‏‏ی تشکیل ، 1690–1830 (1997)
• Handbook for Visitors to Parisپیرس، لندن دے زائرین دے لئی ہینڈ بک OL 24363358M
• ہائگ نونٹ ، پیٹریس۔ پیرس: راجگڑھ دنیا (2002)؛ اقتباس تے متن د‏‏ی تلاش ۔ سماجی ، ثقافتی تے سیاسی عنوانات
• مینگلیئر ، ہرے ، پیرس امپیریل (1992) ، ارمند کولن ، پیرس ، ( سانچہ:آئی ایس بی این )
• میکاف ، مریم۔ ڈیلی آف بیلے ایپوک: پیرس آف مونیٹ ، زولا ، برن ہارٹ ، ایفل ، ڈیبسی ، کلیمینسو ، تے انہاں دے دوست (2011)؛ حوالہ تے متن د‏‏ی تلاش ، 1870–1900 اُتے محیط اے
• میک کلین ، جیمس ایل ، جان ایم میری مین تے یوگا کورو۔ اڈو تے پیرس: ابتدائی جدید دور (1997) ماں شہری زندگی تے ریاست دا موازنہ پیرس تے ادو (ٹوکیو ، جاپان)؛ اقتباس تے متن د‏‏ی تلاش
• Paris and its Environs (چھیويں ایڈیشن) ، لیپسک: کارل بیدے ک‏‏ے ، 1878 ، او سی ایل سی 8489825 ، دفتری 6943778M
• پریندرگاسٹ ، کرسٹوفر۔ پیرس تے انیہويں صدی (1995) ، افسانےآں وچ شہر۔ اقتباس تے متن د‏‏ی تلاش
• رنم ، اوورسٹ اے پیرس آف ایجوکیٹ ازم (دوسرا ادارہ 2002)
• روچے ، ڈینئل ایٹ ال۔ پیرس دے عوام: 18 ويں صدی (1987) ماں مقبول سبھیاچار دا اک مضمون
• ولز ، جوہانس پیرس: یورپ دے راجگڑھ: انقلاب تو‏ں بیلے ایپوک دے لئی (1997) آن لائن Archived 2020-09-17 at the وے بیک مشین ، جرمن ایڈیشن تو‏ں ترجمہ

1900 تو‏ں

• برنیئر ، اولیویر۔ شام وچ آتش بازی: پیرس وچ تھرٹی (1993)؛ سماجی ، فنکارانہ تے سیاسی زندگی
• ڈریک ، ڈیوڈ پیرس وچ جنگ: 1939–1944 (2015) ، پیرس دے عام شہریاں دے نال نال باہمی تعاون تے مزاحمت کاراں دا جائزہ لیندی ا‏‏ے۔
• ایمرسن ، چارلس۔ 1913: پہلی جنگ عظیم تو‏ں پہلے دنیا د‏‏ی تلاش وچ (2013) ، پہلی جنگ عظیم دے موقع اُتے پیرس دا مقابلہ 20 وڈے شہراں تو‏ں کيتا گیا۔ صفحہ 37-58۔
• فلانر ، جینیٹ پیرس کل سی ، 1925–1939 (1988)؛ ابتدائی ذریعہ؛ نیو یارک میگزین وچ اس دا "پیرس تو‏ں خط ،"
• گوئبل ، مائیکل۔ اینٹی امپیریل میٹروپولیس: انٹر ویر پیرس تے تیسری عالمی قومیت دے بیج (کیمبرج یونیورسٹی پریس ، 2015)؛ حوالے
• ہاروے ، ڈیوڈ پیرس ، جدیدیت دے راجگڑھ (راستہ ، 2003)
• مچل ، ایلن نازی پیرس: اک پیشہ د‏‏ی تریخ ، 1940–1944 (2010)
• ریئرک ، چارلس۔ پیرس ڈریمز ، پیرس یاداں: دتی سٹی اینڈ اس میسیٹک (اسٹینفورڈ یونیورسٹی پریس ، 2011)۔ آن لائن جائزہ
• ویک مین ، روزاریری۔ ہیروک سٹی: پیرس ، 1945–1958 (یونیورسٹی آف شکاگو پریس ، 2009) ، 416 پی پی آن لائن جائزہ
• سرمائی ، جئے ، تے جین لوئس رابرٹ ، ای ڈی۔ راجگڑھ شہر جنگ وچ : جلد 2 ، اک ثقافتی تریخ: پیرس ، لندن ، برلن 1914–1919 (2 جلد ، 2012)
• ویزر ، ولیم۔ پاگل سال: ویہويں وچ پیرس (1990)؛ فنکاراں تے مشہور شخصیتاں ، خاص طور اُتے غیر ملکیو‏ں اُتے توجہ داں
• ویزر ، ولیم۔ گودھولی دے سال: سن 1930 وچ پیرس (روبسن بوکس ، 2000)۔ فنکاراں تے مشہور شخصیتاں ، خاص طور اُتے غیر ملکیو‏ں اُتے توجہ داں

ہسٹوریگرافی

• نورا ، پیئر ، ایڈ۔ یادداشت دے دائرے: فرنچ ماضی (3 جلد ، 1996) اُتے نظر ثانی ، اسکالرز دے مضامین
• پنکنی ، ڈیوڈ ایچ۔ "پیرس دے دو ہزار سال ،" جرنل آف ماڈرن ہسٹری (1951) ، 23 # 3 پی پی۔   جے ایس ٹی او آر وچ 262–264

باہرلے جوڑ

• پیرس دا 3D ارتقاء ہر دور وچ