ژاں پال سارتر
| ژاں پال سارتر | |
| |
| جمیا: | 21 جون 1905، پیرس, فرانس |
| مریا : | 15 اپریل 1980 پیرس, فرانس |
| کم : | فلسفی |
ژاں پال سارتر( 21 جون 1905ء-15 اپریل 1980ء)فرانس دا مشہور فلسفی ،ناولسٹ، ادیب تے سوجھوان سی ۔
جیون
سودھوسارتر پیرس چ جمئیا اسدا پیؤ بحری فوج چ افسر سی پر حالے سارتر اک ورہے دا سی ،اوہ مر گئیا ۔ اسدی پرورش اسدی ماں نے کیتی ۔ اسدا بچپن اپنے نانے دے گھر چ لنگھئیا ، جتھے اک وڈا کتب خانہ سی ، جتھے سارا سارا دن سارتر جگ بھر دے مختلف موضوعاں تے کتاباں پڑھدا رہندا یاں مضمون لکھدا رہندا سی ۔ ایہو وجہ سی کہ نکی عمرے ای اسنوں ادب دا جنون ہوگئیا سی ۔ پڑھن پڑھان تے لکھن لکھان دے ایسے جنون دی وجہ توں 1970ء دی دہائی چ سارتر اکھاں دی رشنائی توں بالکل ویہلا ہوگئیا ۔
تعلیم
سودھوسارتر نے پیرس دے اک اچ پدھری تعلیمی ادارے ایکول نارمیل سویئیریر توں فلسفہ پڑھئیا ۔ ایسے زمانے چ اس دی ملاقات اک زنانی فلسفی سیمون دا بووار نال ہوئی جہڑی 1980ء چ سارتر دے مرن تک اس دی ساتھی رہی ۔
قید و بند
سودھوسنہ1931ء توں 1945ء تک سارتر پڑھاندا رہئیا تے ایسے دوران اس نے مصر ، یونان تے اٹلی دے دورے کیتے ۔ دوجی جنگ عظیم چ سارتر نوں نازی جرمنی دی فوج نے گرفتار کر لئیا تے اک سال تک جرمنی چ نظر بند رہئیا ۔ قید توں فرار دے مگروں اسنے فرانس تے جرمنی دے مل دے خلاف مزاحمتی تحریک چ حصہ لئیا تے جنگ دے مکن دے بعد سیمون ڈی بوور نال رل کے " لا تیمپ مودرن" ناں توں کبھے بنھے دا اک رسالہ کڈئیا جہڑا جنگ دے بعد دے نویں نظریات دا ترجمان منئیا جاندا سی ۔ اس رسالے چ مشہور فلسفی مارلو پونتی تے البرٹ کامیو دیاں تحریراں شائع ہوئیاں جنہاں نے پچھلی صدی دے ادھ چ اک ایہو جہا فکری انقلاب لئیاندا جس نے انسانی سوچ نوں نویاں راہاں دسئیاں ۔
کامل آزادی دا فلسفہ
سودھوسارتر دا پہلا ناول " لا ناوستی" 1938ء چ شائع ہوئیا ، جس دا بنیادی خیال سی کہ انسان دے جیون دا کوئی مقصد نئیں تے نا ای کوئی مطلب اے ۔ انسان دی قدراں دی اکو بنیاد کامل آزادی اے ۔ انسان اپنے جذبات تے خیالات دا خود بنان آلا اے تے خود ای اپنے رویےآں دا ذمہ دار اے ۔
ایہہ ناول فلسفہ موجودیت یاں ہستی " ایگزسٹنشلزم" دا شروع سی ، جس نوں اسنے 1943ء چ چھپن آلی اپنی کتاب "ہوند تے الوپ"(وجود تے عدم) چ ہور اگے ودھائیا ۔
اس فلسفے دا مڈھلا مقصد انسان دی کامل آزادی اے ۔ سارتر دے مطابق ناقص نظریہ " مووے فوئی" خود فریبی اے کہ انسان ایہہ سوچ کے اپنے دکھاں توں مکتی نک لے کہ اسیں آزاد نئیں تے ساڈا حالات تے کوئی اختیار نئیں ، ایہہ گل اپنے آپ نوں دھوکھا دین دے برابر اے ۔
سارتر دا ایہہ مننا سی کہ انسان نوں اپنی ہستی تے وجود تے غور تے تجسس تے ویلا روڑن دی بجائے اپنی ہوند نوں اک حقیقت مننا چاہیدا تے ایہہ وی حقیقت اے کہ انسان خود ای اپنے آپ نوں اسارن آلا اے تے اپنے کردار نوں وی خود ای بنان آلا اے تے اس دی ایہہ ذمہ داری اے کہ اوہ اپنے جیون دی سمت متھے ۔
سارتر اوداں تے ماکسزم تے سوشلزم دا زبردست حامی سی ، پر اوہ کیمونسٹ پارٹی یاں کبھے پاسے دی کسے وی جماعت نال جڑئیا ہوئیا نئیں سی ۔ البتہ اوہ اپنے آپ نوں فرانسیسی کیمونسٹ پارٹی دا ہم سفر ضرور آکھدا سی ۔
مارکسزم دا زبردست حامی
سودھواوداں تے 1953ء چ جوزف سٹالن دے مرن مگروں اس نے سویت یونین دا دفاع کیتا پر اس نے سویت نظام تے تنقید دے حق دی وی حمایت کیتی ۔ سنہ 1956ء چ ھنگری تے سویت یونین دے حملے دی سارتر نے ڈٹ کے مخالفت کیتی تے اس دے بعد ای اسدی فرانسیسی کیمونسٹ پارٹی نال دوری ودھی ۔ پر سارتر دا دا کہنا سی کہ ساڈے دور چ مارکسزم اک ایہو جہا فلسفہ اے جس توں اگے جانا ممکن نئیں ۔ مارکسزم دے فلسفہ صرف اس صورت چ انسان دے جیون نال بے جوڑ ہوئے گا جے بنی نوع انسان دی حقیقی آزادی دی بنیاد تے اک انقلاب آئے ۔
سارتر 1980ء چ اپنے مرن تک جنگ دے خلاف تحریکاں چ بہت سرگرم رہئیا ، چاہے اوہ الجزائر دے آزادی پسنداں دے خلاف فرانس دی جنگ ہوئے یاں ویت نام چ کیمونسٹاں دے خلاف امریکہ دی جنگ ہوئے یاں عرباں دے خلاف فرانس ، برطانیہ تے اسرائیل دی جنگ ہوئے ،سارتر اینہاں ساریاں جنگآں دے خلاف مہماں تے مظاہرےآں چ اگے اگے رہئیا۔
اس نے 1968ء چ فرانس چ طالب علماں دی بغاوت دی وی بھرپور حمایت کیتی ۔
ادب دا نوبل انعام لین توں انکار
سودھوسارتر نوں 1964ء چ ادب دا نوبل انعام دین دی پیشکش کی تی گئی سی جسنوں اس نے ایہہ کہہ کے ٹھکرا دتا سی کہ اک ادیب نوں اپنے آپ نوں اک ادارے چ بدلن دی اجازت نئیں دینی چاہیدی تے اپنی کامل آزادی برقرار رکھنی چاہیدی اے ۔
سارتر دی شخصیت کئی پہلو رکھدی سی ، اوہ اک سوجھوان (دانشور) تے اک فلسفی وی سی ، ناول نگار تے حیات نویس وی سی ، سیاسی مہماں تے مظاہرےآن چ وی اگے اگے سی ، پیانو وی بہت چنگا بجاندا سی تےاک چنگا گلوکار ہون دے نال نال چنگا باسکر وی سی۔
بارلے جوڑ
سودھو| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: ژاں پال سارتر |
سلی پروڈہوم · تہیوڈر مومسن · بیورنسترن بیورنسن · فریڈرک مسترال · جوز ایچگارے · ہینرک سائنکائیوکز · گیوشے کارڈوچی · رڈلف کرسٹوف یوکن · سلما لاگرلوف · موریس ماترلنک · گرہارٹ ہاپٹمان · رابندرناتھ ٹیگور · رومین رولاں · ورنر فون ہائیڈنسٹام · کارل گیلورپ · ہینرک پونٹوپیڈان · کنٹ ہامسن · اناطولے فرانس · جاسنٹو بیناونٹے · پال ہائیسے · کارل سپتلر · جاسنٹو بیناونٹے · ولیم بٹلر ییٹس · ولیڈیسلا ریمونٹ · جارج برنارڈ شا · گرازیا ڈیلیڈا · ہنری برگساں · سگریڈ انڈسٹ · تھامس مان · سنکلیئر لیوس · ایرک ایکسل کارلفلڈٹ · جان گالزورتھی · آئیون بونن · لویگی پیرانڈیلو · یوجین او نیل · راجر مارٹن دو گارڈ · پرل ایس بک · فرانز ایمل سیلانپا · یوہانس ولہلم جینسن · گیبریلا مسترال · ہرمن ہیسے · اینڈر گائڈ · ٹی ایس ایلیٹ · وِلیئم فاکنر · برٹرینڈ رسل · پار لاگرکوسٹ · فرینسواس مائرس · چرچل · ارنسٹ ہیمنگو ے · ہالڈر لیکسنس · جوان جیمینز · البرٹ کامیو · بورس پاسٹرنک · فلپ نوئل بیکر · سینٹ جان پرس · ایو ایندرک · گیورگوس سفریز · ژاں پال سارتر · میخائل شولوخوف · شموئل یوسف ایگنون · نیلی زاکس · مگویل استوریاس · سیمیول بیکٹ · الیگزنڈر سولزنتسن · ایلس منرو · پیٹرک موڈیانو · کینزابیورو اوئی · مو یان