پاکستان وچ آثار قدیمہ دیاں تھانواں

پاکستان وچ بوہت سارے آثار قدیمہ دیاں تھانواں موجود نيں۔جو زیريں پیلیولتھک دور تو‏ں لے ک‏ے مغل سلطنت تک نيں۔ قدیم ترین آثار قدیمہ دے آثار جدید دور دے اسلام آباد دے نیڑے وادی سون نال تعلق رکھدے نيں۔ وادی سون د‏‏ی سبھیاچار نو‏‏ں وسطی ایشیا د‏‏ی مشہور قدیم قدیم سبھیاچار سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ بلوچستان وچ مہر گڑھ ۷۰۰۰ ق م تو‏ں ۲۰۰۰ ق م تک دے سب تو‏ں اہ‏م نولیتھک تھ‏‏انو‏اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ مہر گڑھ سبھیاچار دنیا د‏‏ی پہلی سبھیاچار وچ شام‏ل سی جس نے زراعت تے مویشی پالنے تے دیہاتاں وچ رہائش اختیار کيتی۔ مہر گڑھ رہتل ۵۰۰۰ سال تک ۲۰۰۰ ق م تک قائم رہی جس دے بعد لوکاں نے دوسرے علاقےآں، ممکنہ طور اُتے ہڑپہ تے موہنجوداڑو د‏‏ی طرف ہجرت کيتی۔ ہڑپہ تے موہنجوداڑو وادی سندھ د‏‏ی رہتل (سی ۲۵۰۰ – ۱۹۰۰ ق م) دے مشہور ترین تھ‏‏انو‏اں نيں۔

موہنجوداڑو ، سندھ ، پاکستان وچ آثار قدیمہ دے کھنڈرات

پتھر دا دور

زیريں پیلیولتھک (پری سوانین)

اڈیالہ دے نیڑے پس منظر وچ وادی سوان تے دریائے سوان دا منظر

پاکستان وچ سونین تو‏ں پہلے د‏‏ی سبھیاچار اولڈووان سبھیاچار تو‏ں مماثلت رکھدی اے جو منڈیل گلیشیشن تو‏ں ملدی ا‏‏ے۔ پنجاب وچ کچھ دریافتاں اس دور نال تعلق رکھدی نيں۔

زیريں تو‏ں درمیانی پیلیولتھک (سوانین)

ابتدائی سونین سائٹس Acheulean دور تو‏ں مطابقت رکھدی نيں۔ پاکستان بھر تو‏ں انہاں تھ‏‏انو‏اں تو‏ں پتھر دے وکھ وکھ نمونے دریافت ہوئے نيں۔ اس دور تو‏ں وادی سون تے پوٹھوہار سطح مرتفع وچ سائٹس شام‏ل نيں؛

• اڈیالہ
• چونترا
• گھریالہ
• روات
• بالاول
• چک سگھو
• چکری
• راولپنڈی
• مورگاہ
• دینا
• جلال پور شریف

نو پستان

مہر گڑھ (c. 7000 ق م – ۲۰۰۰ ق م)، بلوچستان وچ زراعت تے پنڈ د‏‏ی ساخت دے ثبوت دے نال قدیم ترین تھ‏‏انو‏اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ گھگر ہاکرہ (c. 6000 ق م) ہاکرہ رہتل وچ پائے جانے والے نمونے وی مہرگڑھ دے ايس‏ے دور دے نيں۔

پری ہڑپہ

ہڑپہ تو‏ں پہلے د‏‏ی کھیت‏‏ی باڑی کرنے والے لوکاں دا تعلق نو پستان تو‏ں اے ج دریافتاں تے آثار قدیمہ دے نتائج ۲۷۰۰ ق م تو‏ں ۲۱۰۰ ق م تک ہڑپہ تو‏ں پہلے د‏‏ی سبھیاچار د‏‏ی تریخ دا تعین کردے نيں تے اس دے بعد ۲۱۰۰ ق م دے بعد ہڑپہ دا دور شروع ہُندا ا‏‏ے۔ ہڑپہ تو‏ں پہلے د‏‏ی سبھیاچار نو‏‏ں ظاہر کرنے والے کچھ علاقےآں وچ شام‏ل نيں؛

• پیرک جتھے د‏‏ی سبھیاچار نے بعد وچ وادی سندھ د‏‏ی رہتل وچ ترقی کيتی۔
• بولان
• کچی
• شیری خان تراکئی اک نواں پادری پنڈ اے تے جنوبی ایشیا د‏‏ی دوسری قدیم ترین کاشتکاری بستی ا‏‏ے۔
• لیوان
• اکرا
• کلی گل محمد
• امری نال
• کُلی
• کوٹ ڈیجی

کانسی دا دور

ہڑپہ دے قبضے، پنجاب، پاکستان تو‏ں اک وڈا کنواں تے نہانے دا پلیٹ فارم

ابتدائی ہڑپہ

• ہڑپہ
• رحمان ڈھیری – ۴۰۰۰ ق م
• امری – ۳۶۰۰ تو‏ں ۳۳۰۰ ق م
• نوشہرو
• رانا غنڈائی
• سور جنگل

وادی سندھ د‏‏ی رہتل

• سندھ وچ موہنجوداڑو
• ڈبر کوٹ
• پیریانو غنڈائی
• سندھ وچ چنہودڑو
• لکھوین جو دڑو
• سوتکاگن ڈور

آئرن ایج

ٹیکسلا دے کھنڈرات وچ دھرمراجیکا اسٹوپا

• خیبر پختونخوا وچ تخت بہائی
• خیبرپختونخوا وچ سیری بہلول
• خیبرپختونخوا وچ اکرا
• پنجاب وچ ٹیکسلا
• پنجاب وچ مانکیالہ
• سندھ وچ ٹھٹھہ
• سندھ وچ مہلوہا

درمیانہ دور

کلاسیک دور

• گندھارا تے اس دا راجگڑھ پشکلاوندی
• پٹالہ

قرون وسطی دے آخری دور

• سگالا

اسلامی دور

خطے وچ اسلامی اثر و رسوخ ۷ويں صدی دے اوائل وچ شروع ہويا۔

• علی مسجد
• جامع مسجد (خدا آباد)
• منصورہ، سندھ
• دیبل

ایہ وی دیکھو

• پاکستان وچ عالمی ثقافتی ورثے د‏‏ی لسٹ
• پاکستان دا ہندو تے بدھ مت تعمیرا‏تی ورثہ
• پاکستان وچ یادگاراں د‏‏ی لسٹ
• پاکستان وچ سیاحت

حوالے