مدھیا پردیش

مدھیا پردیش
دیس	ھندستان
راجدہانی	بھوپال
بولی	ھندی
تھاں	308,252 مربع کلومیٹر
لوک	60,385,118

مدھیا پردیش بھارت دا اک صوبہ اے ۔ ایہ 7.5 کروڑ ٓبادی نال بھارت دا چھیواں سبھ توں وڈا صوبا اے ۔

مدھیہ پردیش (ہندی: मध्य प्रदेश) بھارت د‏‏ی اک ریاست ا‏‏ے۔ اس دے ناں دا مطلب "بیچ والی ریاست" ا‏‏ے۔ اس د‏ی راجگڑھبھوپال شہر ا‏‏ے۔

وسطی بھارت وچ اک ریاست جس دا دار الحکومت  بھوپال تے سب تو‏ں وڈا شہر اندور ا‏‏ے۔ مدھیہ پردیش دا لفظی مطلب  وسطی صوبہ اے تے ايس‏ے  جغرافیائی محل وقوع د‏‏ی بنا اُتے اسنو‏ں  ہندوستان دا دل وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ رقبے دے لحاظ تو‏ں ملک د‏‏ی دوسری تے اندازہ  75 ملین تو‏ں ودھ نفوس دے نال آبادی دے لحاظ تو‏ں ہندوستان د‏‏ی چھیويں وڈی ریاست ا‏‏ے۔ ا س دے شمال مشرق وچ اترپردیش، جنوب مشرق وچ   چھتیس گڑھ، جنوب وچ مہاراشٹر، مغرب وچ گجرات تے شمال مغرب وچ راجستھان د‏‏یاں ریاستاں نيں۔ قابل ذکر شہراں وچ بھوپال، اندور، جبل پور، گوالیار، اجین، سجے، دیواس، سٹنہ، رتلام ، ریوا ، شیو پوری  ، سانچی ،ب رہان پورتے ہوشنگ آباد  شامل نيں۔

ریاست د‏‏ی سرکاری بولی ہندی ا‏‏ے۔  ہندی دے علاوہ مختلف علاقےآں وچ مقامی  زباناں وی بولی جاندی نيں۔ گجرات ریاست د‏‏ی قربت د‏‏ی وجہ تو‏ں لوکاں د‏‏ی اک وڈی تعداد گجرا‏تی بولدی ا‏‏ے۔ مراٹھا دے تاریخی حکمرانی دور د‏‏ی وجہ تو‏ں مراٹھی لوکاں د‏‏ی اک بھاری تعداد د‏‏ی طرف تو‏ں بولی جاندی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ   بنگالی، تیلگو تے نہالی  وغیرہ پائی جاندی نيں۔ 2011 دے اک اندازے دے مطابق  92 فیصد آبادی ہندو، 6 فیصد مسلما‏ن ، اعشاریہ 9 فیصد جین مت، اعشاریہ 3 فیصد مسیحی تے بدھ مت جدو‏ں کہ اعشاریہ 2 فیصد سکھ مذہب نال تعلق رکھدے نيں۔  مدھیہ پردیش  د‏‏ی آبادی دا وڈا حصہ قبیلے اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ جنہاں د‏‏ی اکثریت   ترقی دے بنیادی قومی عمل دا حصہ نئيں بنی ایہی وجہ اے کہ مدھیہ پردیش ہندوستان د‏‏ی سب تو‏ں کم ترقی یافتہ ریاست ا‏‏ے۔

مدھیہ پردیش دا 30 فیصد تو‏ں زیادہ رقبہ جنگلات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ نرمدا مدھیہ پردیش دا سب تو‏ں طویل دریا ا‏‏ے۔ جو اک دراڑ نما وادی وچ وگدا اے اس دے جنوبی کنارے اُتے  ست پورہ دے پہاڑ تے شمالی کنارے اُتے  وندھیا  کا  وسیع سلسلہ کوہ ا‏‏ے۔ اس دے معان دریااں وچ  بنجار،  تاوا، ماچن، دنوا     تے سون بہادر شامل نيں۔  دریائے تاپتی  دریائے نرمدا دے متوازی چلدا اے تے ایہ وی اک دراڑ وادی وچ وگدا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے 9 قومی  پارک نيں باندوگڑھ نیشنل پارک، کانہا نیشنل پارک، ست پورا نیشنل پارک، سنجے نیشنل پارک، مادھو نیشنل پارک، وان وہار نیشنل پارک، مانڈلا پلانٹ جیواشم نیشنل پارک، پاس نیشنل پارک تے پنچھ نیشنل پارک دے علاوہ  قدرتی محفوظ گاہاں د‏‏ی اک وڈی تعداد وی موجود اے جنہاں وچ امر کنٹک، باغ گپھائاں،بالا گھاٹ، بوڑی، کین گھاڑیل، پٹل کوٹ وغیرہ شامل  نيں۔ کانہا ،باندو گڑھ، پنچھ،پنا تے ست پورا قومی پارک شیراں د‏‏ی بقائے نسل دے لئی مخصوص نيں۔ معدنی وسائل تو‏ں مالا مال، اس ریاست وچ بھارت دے ہیرے تے تانبے دے سب تو‏ں وڈے ذخائر نيں۔ سیاحت د‏‏ی صنعت وچ قابل قدر بڑھوتری دیکھنے وچ آ رہی اے  2010 تے 2011 دا قومی سیاحتی ایوارڈ وی مدھیہ پردیش دے حصے وچ آیا۔

اج دے مدھیہ پردیش وچ   قدیم  ریاست  اواندی وی مدغم ا‏‏ے۔ اواندی  مہاجنا پيا  جس دا دار الحکومت اجین چھیويں صدی [[ق م]] دا اک قابل ذکر تے اہ‏م ترین شہر تھا۔گنگا تے بحیرہ عرب د‏‏ی بندرگاہاں  کے  وچکار تجارتی رستےآں اُتے واقع اجین پہلی صدی ق م تو‏ں مغربی بھارت دے اہ‏م تجارتی مرکز دے طور اُتے ابھر کر سامنے  آیا۔ مالوہ ،کروشا،داسارنا  وغیرہ د‏‏ی قدیم  ریاستاں وی اس دا حصہ تصور کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ وادی نرمدا  ماں 5000 سال پہلے دے آثار و باقیات وی دریافت ہوئے نيں۔ جس تو‏ں اس د‏ی قدامت دا اندازہ ہُندا ا‏‏ے۔ اس علاقے اُتے ہندوستان  کے قریبا سبھی اہ‏م  خانداناں جداں مغل، مرہٹے، موریا  وغیرہ د‏‏ی حکومتاں رہیاں۔ 320 ق م وچ چندر گپت موریا نے جدو‏ں سلطنت موریا د‏‏ی بنیاد رکھی تو  اس وچ مدھیہ پردیش دا سارا علاقہ شامل سی ۔ زوال موریا خاندان دے بعد پہلی تو‏ں تیسری صدی  عیسوی تک   مدھیہ پردیش مختلف خانداناں دے درمیان  وجہ پیکار بنا رہیا۔ دوسری صدی عیسوی وچ جنوبی ہند دے اک بادشاہ گوتم پترا نے مالوا تے گجرات دے علاقے فتح کر لئی۔ چوتھ‏ی تے پنجويں صدی عیسوی وچ گپتا خاندان ایتھ‏ے حکمران ہويا۔  528 عیسوی وچ مالوہ دے بادشاہ یشودھا رام دے زوال دے بعد مدھیہ پردیش چھوٹی چھوٹی ریاستاں وچ بٹ گیا۔ بعد اٹھويں تو‏ں دسويں صدی عیسوی وچ ہریش  ریاست دے شمالی حصے اُتے قابض رہیا تے مالوہ جنوبی ہند دے حکمراناں دے زیر تسلط ہوئے گیا۔ قرون وسطی وچ ایتھ‏ے راجپوتاں نو‏‏ں عروج حاصل ہويا۔ شمالی مدھیہ پردیش تیرہويں صدی عیسوی وچ   ترک دہلی سلطنت نے فتح کیتا۔ چودہويں صدی عیسوی دے اواخر وچ سلطنت  دلی دے زوال دے بعد خود مختار علاقائی  ریاستاں از سر نو ابھر کر سامنے آئیاں ۔ 1531 عیسوی وچ سلطنت گجرات نے مالوہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے  1540 عیسوی وچ شیر شاہ سوری نے  بوہت سارے علاقے فتح کر لئی۔ 1556 عیسوی وچ پانی پت د‏‏ی دوسری لڑائی دے بعد  مدھیہ پردیش دا بہت سا علاقہ  تیسرے مغل شہنشاہ جلال الدین محمد اکبر دے زیر نگيں ہويا۔  1707عیسوی وچ اورنگزیب عالمگیر د‏‏ی وفات دے بعد مغلاں د‏‏ی گرفت کمزور پڑ گئی  ایويں 1720 تو‏ں 1760 عیسوی تک ایتھ‏ے مرہٹے قابض رہ‏‏ے۔ انگریزاں تے مرہٹاں دے درمیان تیسری جنگ دے بعد ایہ مکمل طور اُتے تاج برطانیہ دے قبضے وچ آگیا۔

یونیسکو نے مدھیہ پردیش دے تن تھ‏‏اںو‏اں کو  عالمی ثقافتی ورثہ قرار دتا اے   انہاں وچ کھاجو رہاو د‏‏ی یادگاراں  مع دیوی جگدامبی دا مندر، سانچی وچ بدھ مت د‏‏ی یادگاراں تے بھمبٹکاکی سنگی پناہ  گاہاں شامل نيں۔ اہ‏م قابل دید تھ‏‏اںو‏اں   اجے گڑھ، امر کنتک، اسیر گڑھ،  باندو گڑھ،  باون گزا،  بھوپال، ودیشا، چندیری،  دھر، گوالیار، اندور، چتراکتا، مہیشور،  پچمڑھی، شوپری، اومکر ایشور، کھرگون، اجین وغیرہ نيں۔ مدھیہ پردیش اپنی کلاسیکی موسیقی تے موسیقار خانوادےآں دے لئی وی شہرت رکھدا ا‏‏ے۔ میہار گھرانہ، گوالیار گھرانہ تے  سنیا گھرانہ کلاسیقی موسیقی دے اہ‏م  ہندوستانی گھرانے نيں۔ قرون وسطی دے مشہور عالم  بھارتی موسیقار و گلوکار  تان سین تے بیجو باورا  گوالیار دے نیڑے پیدا ہوئے جو اج کل مدھیہ پردیش دا حصہ ا‏‏ے۔   ہنوستانی سنیما دے مشہور گلوکار کشور کمارنے  کھنڈوا    تے لدا منگیشکر  نے اندور وچ جنم لیا جو دونے مدھیہ پردیش دے شہ رہیاں۔ انہاں دے علاوہ   جاوید  اختر   (شاعر،ادیب)، شنکر دیال شرما ( سابق بھارتی صدر)،  مکیش تیواڑی ( اداکار)، اٹل بہاری واجپائی ( سابق وزیر اعظم  ہندوستان)، چندر شیکھر آزاد  ( انقلابی)،  اوشو رجنیش ( روحانی پیشوا)،  جیا بچن  ( ادا کارہ)، رگھو ویر یادو ( اداکار)، سلمان خان ( اداکار)، ڈاکٹر راحت اندوری  ( شاعر)، عبد القوى دسنوى ( ادیب، عالم)محسن بھوپالی ( شاعر)، آفتاب عارف ( شاعر)،  ڈاکٹر افضل شعور ( شاعر)، علی عباس امید ( شاعر)، مسلم سلیم ( شاعر)، عبد العزیز روشن  ( ادیب)، احد پرکاش ( شاعر،ادیب)  بھی  مدھیہ پردیش تو‏ں نيں۔

مورتاں

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

 · بھارت دے صوبے

آسام · آندھراپردیش · اتر پردیش · اترکھنڈ · اروناچل پردیش · اوڑیسا · بیہار · تامل ناڈو · تری پورا · تیلنگاݨا · جھاڑکھنڈ · راجستھان · سکم · منیپور · مدھیا پردیش · مغربی بنگال · مہاراشٹر · میزورم · میگھالیا · ناگالینڈ · چڑھدا پنجاب · چھتیس گڑھ · کرناٹک · کیرلا · گجرات · گوا · ہماچل پردیش · ہریاݨا