لودویک زامنہوف
| لودویک زامنہوف | |
|---|---|
| (یدیش وچ: לײזער לוי זאַמענהאָף) | |
 |
|
| پیدائشی نام | (روسی وچ: Лейзеръ Заменговъ)[۱] |
| جم | 15 دسمبر 1859 [۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸] |
| وفات | 14 اپریل 1917 (58 سال)[۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸] |
| رہائش | بیالیستوک (۱۵ دسمبر ۱۸۵۹–دسمبر ۱۸۷۳)[۱۲] |
| شہریت |  روسی سلطنت [۱۴]
|
| عملی زندگی | |
| تعلیمی اسناد | ڈاکٹریٹ |
| پیشہ | ماہرِ لسانیات [۱۵]، ماہر عینیات ، موجد ، شاعر ، مترجم ، ماہرِ اسپرانٹو ، طبیب ، طبی مصنف ، مترجم بائبل ، ماہرِ علم اللسان |
| مادری زبان | یدش ، روسی |
| پیشہ ورانہ زبان | اسپرانٹو [۱۶]، روسی [۳]، پولی [۳][۱۷]، جرمن [۱۸]، لاطینی [۱۸]، عبرانی [۱۸]، فرانسیسی [۱۸]، یونانی [۱۸]، انگریزی [۱۸]، یدش [۱۹]، ولاپک |
| شعبۂ عمل | اسپرانٹو ، طب العین ، علم زبان [۲۰] |
| کارہائے نمایاں | میجدونارودنی یازک ، اسپرانٹو |
| تحریک | صیہونیت |
| اعزازات | |
 لیجن آف آنر (۱۹۰۵) |
|
| نامزدگیاں | |
نوبل امن انعام (۱۹۱۷)[۲۱] نوبل امن انعام (۱۹۱۶)[۲۱] |
|
| دستخط | |
 |
|
ترمیم  | |
لودویک لازارو زامنہوف(Ludwik Łazarz Zamenhof) (15 دسمبر1859 - 14 اپریل 1917) اک اکھاں دے ڈاکٹر سن پر اوہناں دے مشہور ہون دا مکھ کارن اوہناں دی بنائی گئی اسپرانتو بولی اے۔ اوہناں دا جنم بیالی سٹوک (ہن پولینڈ وچ) ناں دے شہر وچ ہویا سی۔ بیالی سٹوک اس وقت روسی سلطنت دا اک حصہ سی۔[۲۳]
سنّ 1879 - 1885 دے دوران او ڈاکٹری دی پڑھائی لئی ماسکو اتے وارساشہراں وچ رہے۔ اوہناں دا ویاہ 1887 ای. وچ کلارا زیبرنیک نال ہویا اتے اوہناں دے تنّ بچے سن - آدم، صوفیا اتے لیدیا۔[۲۳]
زامنہوف پوری زندگی اسپرانتو نال جڑیاں کتاباں اتے بروشر چھاپدے رہے۔ اوہناں دی سبھ توں اہم تحریر سی - اسپرانتو دی بنیادی کتاب، جیہڑی کہ سنّ 1905 وچ ساہمنے آئی۔ اوہناں نے ساری دنیا لئی اک سانجھی بولی دے نال نال اک سانجھا مذہب بناؤن دی کوشس وی کیتی پر اوہناں دی اس کوشش نوں عامَ لوکاں دی طرف توں کوئی خاص ہونگارا نہی ملیا۔[۲۳]
اوہناں دی موت وارسا وچ پہلی وڈی لڑائی دے دوران ہوئی۔ اوہناں دا خیال سی کہ اوہناں دی ساری زندگی برباد گئی اے کیوں کہ منکھتا نے اجے تکّ وی امن اتے بھائیچارے نال رہنا نہی سکھیا اے۔[۲۳]
مڈھلے سال 1859-1885
سودھو
لدوک زامنہوفدا جنم 15 دسمبر 1859 نوں مارکس زامنہوف اتے روزالیا سوفیر دے گھر ہویا سی۔ اوہ پہلے پتر سن اتے اپنی تناں بھیناں توں عمر وچ وڈے سن۔ زامنہوف دے جنم وقت اوہناں دے پیؤ بیالستوک شہر وچ اک سکول چلاؤندا سی پر پتر دے جمن توں بعد مارکس زامنہوفنے اک سرکاری نوکری کرن لگّ پئے۔ سنّ 1873 وچ مارکس زامنہوفدی تبدیلی ہو گئی اتے اوہ پورے ٹبر نال وارسا شہر وچ آ کے رہن لگّ پئے۔ [۲۴]
زامنہوفخود نوں اک روسی یہودی مندے سن۔ اوہناں دی ماں یہودی بولی عبرانی بولدے سی، پیؤ روسی بولی وچ گلّ کردے سن اتے اوہناں دی پڑھائی دا زریعہ وی روسی بولی ہی سی۔ زامنہوفنے اک وار کیہا سی کہ روسی بولی اوہناں نوں سبھ توں پیاری لگدی اے پر بعد وچ اوہناں نے منیا کہ یہودی بولی عبرانیاوہناں دے دل دے سبھ توں قریب اے۔[۲۵]
اپنی 8 مارچ 1901 دی چٹھی وچ اوہناں نے لکھیا ، "میری ماں بولی روسی اے، پر اجکل میں زیادہتر پولی زبان وچ ہی بولدا ہاں..." اوہ اپنے بھین بھراواں نال پولی زبان وچ ہی گلّ کردے سن۔ اس توں علاوہ اوہناں نے چھوٹے ہندے ہی فرانسیسی، جرمن اتے عبرانی بولیاں دا علم حاصل کیتا سی۔ اس توں علاوہ سکول وچ اوہناں نے یونانی، لاطینی اتے انگریزی زباناں دی تعلیم حاصل کیتی۔ اوہ سپینی، لتووی اتے وولاپک بولیاں دا علم وی رکھدے سن۔ اوہناں نے کیہا سی کہ اوہ پولی، روسی اتے جرمن زباناں چنگی طرحاں بول سکدے سن، [[فرانسیسی اوہ ٹھیک ٹھاک بولدے سن۔[۲۵]
اوہناں نے 1879-1881 دے دوران ماسکو وچ اتے 1881-1885 وچ وارسا وچ ڈاکٹری دی پڑھائی کیتی۔ اس دوران اوہناں نوں وین شہر وچ ڈاکٹری دی ڈگری وی مل گئی۔[۲۵]
شروع وچ زامنہوف روس پکھی سن پر روسی حکومت ولوں یہودیاں نال ہوندے سلوک نوں دیکھ کے اوہ زینی موومینٹ نال جڑ گئے۔ پہلاں اوہناں نے سوچیا کہ یہودیاں لئی امریکہ وچ الگّ ملک بننا چاہیدا ہے اتے فیر اوہ فلسطین وچ نواں دیس بناؤن دے پکھ وچ ہو گئے۔ 1885 وچ اوہناں نوں اس گلّ دا احساس ہویا کہ فلسطین وچ نواں دیس بناؤنا لگبھگ ناممکن ہےاے ۔ اوہناں دے ایہہ سوچن پچھے ایہہ کارن سن
- دنیاں بھر دے یہودیاں نوں آپس وچ جوڑن والی بولی عبرانی اوہناں دے خیال نال مر چکی زبان سی
- یہودیاں وچ خود دا اک دیس ہون دی بھاونا نوں صحیح نہی منیا جاویگا اتے
- فلسطین دنیا بھر دے یہودیاں لئی چھوٹا پویگا۔ اوہناں دا خیال سی کہ فلسطین وچ حد ویہہ لکھ یہودی آ سکدے ہن اتے باقیاں نوں نویں دیس توں باہر رہنا پویگا۔
وکھ دیس دی تھاں اوہ ہن اس حق وچ سن کہ پوری دنیا دے یہودی سورکھیت رہن اتے اوہناں تے لگے بندھنا نوں ہٹا دتا جاوے۔ اوہناں دے اجیہے وچاراں نے ہی بعد وچ منکھتا (انسانیت) دا دھرم اتے اسپرانتو نے روپ وچ بدل گئے۔[۲۵]
زامنہوف دی پہلی بین القوامی مددگار بولی بناؤن دی کوشش دا نتیجہ لنگوے یونیویرسالا (Lingwe universala) سی۔ لنگوے یونیویرسالا 1878 دی سردیاں تک تیار سی۔ اس وقت زامنہوف اجے وی زمنیزیئم (یورپ دے کئی ملکاں وچ ہائی سکولاں دی تھاں زمنیزئم) ہندے ہن۔ اپنے جنم دن 'تے اوہناں نے اپنے دوستاں نال پہلی وال نویں بولی وچ اک گانا گایا۔ 1881 وچ اوہناں نے نوے سرے تو کوشش شروع کیتی اتے 1885 وچ ایہہ نویں بولی بن کے تیار سی۔ اس وقت اوہ لیٹویادے شہر ویئیسئیائے وچ ڈاکٹر دے طور تے کم کر رہے سن۔ اوہناں دی ایہہ پولی 1887 وچ پہلی کتاب دے روپ وچ ساہمنے آئی۔[۲۵]
اوہناں نے سبیرنیک دے پیؤ دی مالی مدد راہیں اوہ 26 جولائی 1887 نوں اسپرانتو بارے پہلی کتاب چھپواؤن وچ کامیاب ہوئے۔ اسی سال 9 اگست نوں اوہناں نے سبیرنیک نال ویاہ کر لیا۔ فیر اوہناں دے دو بچے ہوئی آدم اتے صوفیا، دونو بچے وڈے ہو کے ڈاکٹر بنے۔ 1904 وچ لودویک اتے کلارا زامنہوف(سبیرنیک دا ویاہ توں بعد بدل گیا سی) دا ناں دی زندگی وچ تیجے بچے نے دستک دتا لدیا زامنہوف۔[۲۵]
چنگے کم دی تلاش وچ زامنہوف اکتوبر 1893 وچ گرودنو آ گئے جتھے اوہناں نے پولیتسیا نام دی گلی وچ 4 نمبر کرائے دی دوکان وچ اک کلینک کھولھ لیا۔ دوکان جرمنی دے کسی لویزا راخمانین دی سی۔[۲۵]
اتھے زامنہوف اپنے ٹبر نال رہن لگّ پئے۔ اوہناں دی بیوی کوئی نوکری نہی کردی سی اتے بچے گھر وچ ہی تعلیم حاصل کردے سن۔ زامنہوفنے زوفیا آنتونوونا اتے سکھوولا نوں اپنے لئی کم کرن لئی رکھ لیا۔ گرودنو وچ زامنہوف گرودنا گبیرن دی ڈاکٹری سبھا دے میمبر وی سن۔ اس توں علاوہ اوہ گرودنا عدالت وچ مددگار ججّ وی سن۔[۲۵] بیلوروسی تریخ دان اگناتووتس دے کتاب مطابق "عدالتی کم-کاج نے اوہناں زامنہوف نوں اصولاں اتے عظمت بارے نوی سوچ دتی۔" [۲۶]
1889 وچ زامنہوف داج وچ ملی رقم نوں پہلاں ہی خرچ کر چکے سن اتے ہن اوہناں دے سر 'تے اپنے بزرگ پیؤ دی ذمہ واری آ گئی سی۔ اس لئی زامنہوف نے چنگی نوکری لبھنی شروع کر دتی۔ ایہناں کارناں کر کے زامنہوف اگلے کئی سالا تک اسپرانتو دی ترقی ول دھیان نہی دے سکے۔ زامنہوفنے 8 نومبر 1897 نوں گرودنا شہر نوں چھڈ دتا اتے وارسا دے اک غریب یہودی علاقے دی گلی جیکا 9 ناں دی گلی وچ رہن لگّ پئے۔ 1900 دے قریب اوہناں دی مالی حالت سدھرن لگّ گئی سی۔[۲۵]
لگبھگ اس دوران ہی اسپرانتو لہندے یورپ وچ مشہور ہون لگّ گئی سی۔ زامنہوفلا ریوو La Revuo ناں دے اسپرانتو بولی دے رسالے وچ مددگار سن اتے اسپرانتو دیاں عالمی میٹنگاں (Universala Kongreso، UK) 'تے جان 'تے وی اوہناں نوں آمدنی ہوندی سی۔ اسپرانتودی پہلی عالمی میٹنگ، فرانس دے شہر بلونجو ناں دے شہر وچ ہوئی سی۔ زامنہوف دے بھرا لین زامنہوف مطابق لگبھگ ویہہ سال توں بعد لودویک نوں کجھ آرام ملیا سی۔ اس توں بعد زامنہوف ہر UK تے گئے۔[۲۵]
زامنہوف فرانس دے شہر پیرس وچ سن 1914 وچ پہلی عالمی جنگ شروع ہو گئی۔ کیوں کہ جرمنی اتے روس اک دوجے دے خلاف لڑ رہے سن، اوہناں دا وارسا واپس جانا ممکن نہی سی۔ پر اوہ سکینڈینیویا ولوں دو ہفتے لمبے سفر توں بعد وارسا پہنچن وچ کامیاب رہے۔ وارسا وچ اوہ مکھ طور تے اینڈرسن دیاں کہانیاں اتے بائیبل دی پرانی کتاب دے ترجمے وچ جٹّ گئے۔ بیماری دے کارن اوہناں نوں ڈاکٹری کرنا چھڈنا پیا اتے اوہناں دے پتر آدم نے کلینک دی واگڈور سنبھال لئی۔[۲۵]
موت نے اوہناں نوں 14 اپریل 1917 نوں آ دبوچیا۔ زامنہوف نوں دو دن بعد دفنا دتا گیا۔ اوہ 1900 توں ہی کمزور دل اتے پیراں دے سنّ ہو جان دی بیماریاں توں پیڑت سن۔[۲۵]
حوالے
سودھو- ↑ Zamenhof birth certificate — سے آرکائیو اصل فی ۲۶ دسمبر ۲۰۲۰
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ وصلة : https://d-nb.info/gnd/118643495 — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اپریل ۲۰۱۴ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ ۳.۳ فرینس دا ببلیوٹیک نیشنل آئی ڈی: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12115775v — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — عنوان : اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم — اجازت نامہ: Open License
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w67w7db2 — subject named as: L. L. Zamenhof — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ subject named as: Ludwik Zamenhof — آئی ایم ایس ایل پی آئی ڈی: https://imslp.org/wiki/Category:Zamenhof,_Ludwik — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — اجازت نامہ: Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ Estonian biographical database ID: http://www2.kirmus.ee/biblioserver/isik/index.php?id=6759 — subject named as: Lazaro Ludoviko Zamenhof — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان : Eesti biograafiline andmebaas ISIK
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/zamenhof-ludwik-lejzer — subject named as: Ludwik Lejzer Zamenhof — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ Gran Enciclopèdia Catalana ID (former scheme): https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0073115.xml — subject named as: Ludwik Lejzer Zamenhof — عنوان : Gran Enciclopèdia Catalana — ناشر: Grup Enciclopèdia
- ↑ وصلة : https://d-nb.info/gnd/118643495 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ دسمبر ۲۰۱۴ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
- ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ وصلة : https://d-nb.info/gnd/118643495 — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۸ ستمبر ۲۰۱۵ — مدیر: الیگزنڈر پروخروف — عنوان : Большая советская энциклопедия — اشاعت سوم — باب: Заменгоф Людвик Лазарь — ناشر: The Great Russian Encyclopedia
- ↑ وصلة : https://d-nb.info/gnd/118643495 — اخذ شدہ بتاریخ: ۳۰ دسمبر ۲۰۱۴ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ ۱۲.۲ ۱۲.۳ ۱۲.۴ ۱۲.۵ ۱۲.۶ ۱۲.۷ مصنف: Alexander Korzhenkov — عنوان : Homarano: La vivo, verkoj kaj ideoj de d-ro L. L. Zamengof — ناشر: Sezonoj تے Lithuanian Esperanto Association سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>tag; name "2e7a22ad7cbb4795782b0b099b1d3fab91a5ebfa" defined multiple times with different content - ↑ ۱۳.۰ ۱۳.۱ ۱۳.۲ http://www.plansprachen.ch/Zamenhof_kaj_Pollando.pdf
- ↑ This Week In History: The language of hope is born — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۱ مئی ۲۰۲۰ — سے آرکائیو اصل فی ۶ مئی ۲۰۲۰ — ناشر: The Jerusalem Post — شائع شدہ از: ۲۲ جولائی ۲۰۱۲
- ↑ Zamenhof — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۷ جنوری ۲۰۱۷ — سے آرکائیو اصل فی ۱ فروری ۲۰۱۷
- ↑ فرینس دا ببلیوٹیک نیشنل آئی ڈی: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12115775v — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — https://web.archive.org/web/20201226064547/https://data.bnf.fr/en/12115775/lejzer_ludwik_zamenhof/ — سے آرکائیو اصل فی ۲۶ دسمبر ۲۰۲۰ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — اجازت نامہ: Open License
- ↑ CONOR.SI ID: https://plus.cobiss.net/cobiss/si/sl/conor/28394851
- ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ ۱۸.۲ ۱۸.۳ ۱۸.۴ ۱۸.۵ http://www.esperanto.es/hef/index.php/que-es/historia/zamenhof — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۷ جنوری ۲۰۱۷
- ↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12115775v — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — اجازت نامہ: Open License
- ↑ این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jn20000701999 — اخذ شدہ بتاریخ: ۴ اکتوبر ۲۰۲۴
- ↑ ۲۱.۰ ۲۱.۱ ۲۱.۲ ۲۱.۳ ۲۱.۴ ۲۱.۵ ۲۱.۶ Nobel Prize People Nomination ID: https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=10372 — ناشر: نوبل فاؤنڈیشن
- ↑ Nobel Prize People Nomination ID: https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=10372 — https://web.archive.org/web/20201215170116/https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=10372 — سے آرکائیو اصل فی ۱۵ دسمبر ۲۰۲۰ — ناشر: نوبل فاؤنڈیشن
- ↑ ۲۳.۰ ۲۳.۱ ۲۳.۲ ۲۳.۳ Igor Galiĉskij۔ "Biografio de nia kara Majstro" (بزبان الإسبرانتو)۔ ۲۲ جولائی ۲۰۱۱ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ ۰۱ دسمبر ۲۰۱۰
- ↑ Edmond Privat (1920). Vivo de Zamenhof (in Esperanto). (Ĉapitro II - Infano en Bjalistok)
- ↑ ۲۵.۰۰ ۲۵.۰۱ ۲۵.۰۲ ۲۵.۰۳ ۲۵.۰۴ ۲۵.۰۵ ۲۵.۰۶ ۲۵.۰۷ ۲۵.۰۸ ۲۵.۰۹ ۲۵.۱۰ ۲۵.۱۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ (1998) Medycyna Nowożytna.
