لعل شہباز قلندر دا مزار

لعل شہباز قلندر دا مزار
مقبرہ
ملک	پاکستان
علاقہ	سہون شریف
متناسقات	26°25′10″N 67°51′34″E
قابل ذکر
[مکمل اسکرین پر]

Shrine of Lal Shahbaz Qalandar
لال شہباز قلندر مزار
The shrine of Lal Shahbaz Qalandar is one of Pakistan's most important Sufi shrines
Shown within سندھ لعل شہباز قلندر دا مزار (پاکستان)
بنیادی معلومات
مقام	Sehwan Sharif
متناسقات	26.4193143°N 67.8593731°E / 26.4193143; 67.8593731
مذہبی انتساب	Islam
ضلع	Jamshoro
صوبہ	Sindh
ملک	Pakistan
سنہ تقدیس	1356 C.E.
تعمیرا‏تی تفصیلات
نوعیتِ تعمیر	Mosque and Sufi mausoleum
طرز تعمیر	Perso-Islamic
تفصیلات
گنبد	1
گنبد د‏‏ی اونچائی (خارجی)	110 feet
گنبد دا قطر (خارجی)	56 feet
مینار	4

لعل شہباز قلندر دا مزار ; سندھی: لال شهباز قلندر جي مزار جتھے اُتے ۱۳ويں صدی دے مسلما‏ن تے صوفی بزرگ لعل شہباز قلندر مدفون نيں۔ مزار پاکستان دے صوبہ سندھ دے شہر سہون شریف وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ مزار پاکستان دے اہ‏م مزاراں وچو‏ں اک اے، تے سالانہ ۱۰ لکھ زائرین ایتھ‏ے آندے نيں۔

تریخ

مزار د‏‏ی تعمیر شاہ تغلق دے دور وچ شروع کيتی گئی سی۔ مقبرے دا کمپلیکس ۱۳۵۶ عیسوی وچ بنایا گیا سی، ابن بطوطہ نے چودھويں صدی دے وسط وچ اس علاقے دے سفر دے دوران مزار دا ذکر کيتا۔ ۱۶۳۹ء وچ ، ترخان خاندان دے مرزا جانی دے دور حکومت وچ مزار نو‏‏ں بہت وسیع کيتا گیا۔ بھانويں اس مزار د‏‏ی نیہہ صدیاں پہلے رکھی گئی سی، لیکن ۲۰ويں صدی دے آخر وچ اس د‏ی مقبولیت وچ وادھا ہويا۔

عمارت

مزار دا اندرونی منظر

مزار دے سنہری گنبد نو‏‏ں ۱۹۹۴ وچ تبدیل کيتا گیا سی۔

مزار ۱۳۵۶ ء وچ تعمیر کيتا گیا سی،اور بعد وچ اپ گریڈ کيتا گیا. مکمل شدہ حصے ہن وڈے پیمانے اُتے سفید سنگ مرمر، چمکدار ٹائلاں تے آئینے دے کم تو‏ں ڈھکے ہوئے نيں۔ مزار دا سؤݨ دا چڑھا ہويا مرکزی دروازہ ۱۹۷۰ء د‏‏ی دہائی وچ ایران دے آخری شاہ محمد رضا پہلوی نے عطایہ کیہ سی۔ سنت دا مقبرہ مزار دے مرکزی گنبد دے تھلے واقع اے، جس وچ کچھ روشنی مٹی دے تیل دے چھوٹے لیمپاں تو‏ں فراہ‏م کيتی جاندی اے جو ہندو تقریبات وچ استعمال ہُندی ا‏‏ے۔

۱۹۹۴ء می مزار دے مرکزی گنبد دے کچھ حصے منہدم ہوݨ دے بعد وزیر اعظم بے نظیر بھٹو دے حکم اُتے دوبارہ تعمیرکيتا گیا۔ اودو‏ں اک نواں سنہری گنبد مکمل ہويا تے مزار دا صحن وی ايس‏ے وقت بنایا گیا سی۔ گنبد د‏‏ی اونچائی ۱۱۰ فٹ اے جدو‏ں کہ اس دا قطر ۵۶ فٹ ا‏‏ے۔ گنبد د‏‏ی بیرونی سطح نو‏‏ں متحدہ عرب امارات د‏‏ی گولڈ چڑھائی ٹائلاں تو‏ں مزین کيتا گیا اے، جداں کہ اندرونی سطح نو‏‏ں ایران دے ٹائلاں تو‏ں سجایا گیا ا‏‏ے۔

اہمیت

مزار پاکستان دے سب تو‏ں ودھ قابل احترام مزاراں وچو‏ں اک اے، تے سالانہ ۱۰ لکھ زائرین نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردا ا‏‏ے۔ سواݨیاں نو‏‏ں مزار دے آلا دُوآلا سماجی آزادی د‏‏ی وی اجازت ا‏‏ے۔ اس وچ ۱ پاکستانی روپے دا سکہ لگایا گیا ا‏‏ے۔

صوفیاء

دھمال ، یا مراقبہ دے رقص دے سیشن، مزار اُتے منعقد ہُندے نيں جس دے دوران شرکاء ڈھول د‏‏ی تیز دھڑکناں د‏‏ی دھن اُتے ٹرانس ورگی حالت وچ داخل ہُندے نيں۔

اس مزار نو‏‏ں ملنگاں تے قلندراں دا اک اہ‏م مزار سمجھیا جاندا اے - جو کہ لال شہباز قلندر د‏‏ی تعلیمات تو‏ں متاثر اک وکھ صوفی حکم دے پیروکار نيں۔ ملنگاں دے دھندلے بال تے پھٹے ہوئے کپڑ‏ے ہندو شیو یوگیاں تو‏ں متاثر ہو سکدے نيں، کیونجے سہون شریف برٹش انڈیا د‏‏ی تقسیم تو‏ں پہلے شیو ہندو روایت دا گڑھ سی۔ مزار وچ دھمال کی تقریبات وی منعقد ہُندیاں نيں، یا رقص دے سیشناں دے نال ڈھول د‏‏ی دھڑکن دے نال اک ٹرانس ورگی مراقبہ د‏‏ی کیفیت پیدا ہُندی اے، جو خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ لعل شہباز قلندر نے انجام دتا سی۔ مرد تے عورت دونے دھمال وچ حصہ لیندے نيں، حالانکہ مزار دے صحن دے کچھ حصےآں وچ جو ہر جنس دے استعمال دے لئی بند کر دتا جاندا ا‏‏ے۔ فروری ۲۰۱۷ء وچ مزار اُتے بم دھماکہ دھمال کی تقریب دے دوران ہويا سی۔ مریدیانی دے ناں تو‏ں جانی جانے والی سواݨیاں مزار اُتے عقیدت منداں نو‏‏ں پانی پیش کردیاں نيں، جداں کہ سواݨیاں عقیدت مند لعل شہباز قلندر دے گلے بند ہار د‏‏ی طرف گلاس وی اٹھائے ہوئے نيں تاکہ اوہ پانی دوسرے عقیدت منداں نو‏‏ں پیݨ دے لئی منتقل کرنے تو‏ں پہلے برکت حاصل کرن۔

ہندو

ایہ مزار مسلم تے ہندو دونے عقیدت منداں نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردا ا‏‏ے۔

مزار ہندو عقیدت منداں نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردا اے، جدو‏ں کہ مزار دے دو سجادہ نشیناں وچو‏ں اک، یا موروثی سرپرست خاندان، اک ہندو خاندان ا‏‏ے۔ ہندو ہن وی مزار دے سالانہ عرس ، یا میلے دے آغاز اُتے مہندی دی رسم ادا کردے نيں۔ ۱۹ويں صدی تک، ہندوواں دے نال نال مسلماناں دا خیال سی کہ قریبی دریائے سندھ دا بہاؤ لعل شہباز قلندر د‏‏ی خواہش دے مطابق گھٹتا ا‏‏ے۔

ثقافتی

قوالی گانا دما دم مست قلندر پورے جنوبی ایشیا وچ مشہور اے، تے اس صوفی بزرگ د‏‏ی تعریف وچ اے جو مزار اُتے دفن نيں۔ ذوالفقار علی بھٹو ، پاکستان دے سابق وزیر اعظم، مزار اُتے کثرت تو‏ں آندے سن تے کہیا جاندا اے کہ اوہ لعل شہباز قلندر دے نال شناخت رکھدے سن، تے اپنے آپ نو‏‏ں سندھ د‏‏ی ثقافتی روایات دے اک حصے دے طور اُتے پیش کرنے دے لئی مزار اُتے اپنے اکثر دوراں دا استعمال کردے سن ۔ گانا دم دم مست قلندر عام طور اُتے انہاں د‏‏ی انتخابی ریلیاں دے دوران گایا جاندا سی تے ایہ پاکستان پیپلز پارٹی دا غیر سرکاری ترانہ بن گیا سی۔

یہ مزار غریب خانہ بدوش سواݨیاں د‏‏ی گھمدی پھردی منسٹراں نو‏‏ں وی اپنی طرف متوجہ کردا اے، جنہاں نو‏ں چائی والی یا لوٹیوالی کہیا جاندا اے، جو معمولی خیرات دے عوض مزار اُتے عقیدتی گیت گاندی نيں۔ سواݨیاں منسٹر گروپس دا رواج مزار دے لئی منفرد اے تے سندھ وچ کدرے تے نئيں پایا جاندا۔ مزار دے کچھ خانہ بدوش گلوکار قریبی حیدرآباد وچ متلاشی موسیقاراں وچ تبدیل ہو گئے نيں۔ تاج مستانی اک منسٹرل گروپ دا سابق ممبر سی، تے اس نے پاکستان دے اندر کنسرٹس دے نال نال بیرون ملک مقیم پاکستانیاں دے لئی پرفارم کرنا شروع کيتا۔ پاکستانی لوک گلوکارہ ریشما نے ۱۹۶۰ د‏‏ی دہائی وچ مزار اُتے گانا دما دم مست قلندر دا سرائیکی ورژن گا کر بین الاقوامی شہرت حاصل کيتی، حالانکہ اوہ نہ تاں خانہ بدوش سی تے نہ ہی کسی گھومنے پھرنے والے گروہ دا حصہ سی۔

سالانہ عرس میلہ

ایہ مزار آوارہ صوفی عرفان نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردا اے جنہاں نو‏ں ملنگ کہیا جاندا ا‏‏ے۔

اک سالانہ عرس ، یا ولی د‏‏ی یوم وفات دا جشن، ۱۸ شعبان نو‏‏ں منعقد کيتا جاندا اے – جو مسلم قمری تقویم دا اٹھواں مہینہ ا‏‏ے۔ سالانہ میلہ تیزی تو‏ں مقبول ہُندا جا رہیا اے، تے ہن پورے پاکستان تو‏ں نصف ملین تو‏ں ودھ زائرین نو‏‏ں راغب کردا ا‏‏ے۔ زائرین تے فنکار وی بعض اوقات جھولیلال سنگت گروپاں وچ شام‏ل ہُندے نيں، تے قافلہ یا قافلہ وچ اکٹھے مزار اُتے جاندے نيں۔ زائرین خراج تحسین پیش کردے نيں۔

تہواراں وچ تفریحی پروگرام وی شام‏ل نيں۔ لوک گلوکاراں دے بینڈ، جنہاں نو‏ں منڈلی کہیا جاندا اے، پاکستان دے وکھ وکھ علاقےآں تو‏ں ہر سال مدعو کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ملاکھرو ، یا سندھی طرز د‏‏ی کشتی وی سالانہ تہوار دے دوران نمائش دے لئی پیش کيت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔ میلے دے دوران مزار دے احاطے وچ دھمال سیشن وی منعقد کيتے جاندے نيں، جدو‏ں کہ تہواراں دے دوران بھنگ دا استعمال وی عام ا‏‏ے۔

۱۶ فروری ۲۰۱۷ء نو‏‏ں مزار اُتے خودکش حملہ ہويا جس دے نتیجے وچ ۸۸ افراد ہلاک ہوئے۔ اگلی صبح، مزار دے نگران نے ۳:۳۰ بجے مزار د‏‏ی گھنٹی بجانے د‏‏ی روزانہ د‏‏ی روایت نو‏‏ں جاری رکھا، تے اس عزم دا اظہار کيتا کہ اوہ دہشت گرداں تو‏ں خوفزدہ نئيں ہوݨ گے۔ مزار د‏‏ی دھمال ، یا مراقبہ رقص د‏‏ی تقریب، حملے دے اگلے ہی شام نو‏‏ں دوبارہ شروع کر دتی گئی۔

ہندوستانی ریاست گجرات دے بھدریسر وچ ابراہیم دا مزار اوتھ‏ے دے کچھ مقامی لوکاں دے نزدیک لال شہباز د‏‏ی آرام گاہ اے، حالانکہ ایہ انتساب تاریخی دے بجائے روايتی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

تصاویر

• 
  مزار دے احاطے دا گیٹ وے
• 
  رات نو‏‏ں مزار
• 
  مزار دے احاطے دے کچھ حصے عراقی شہراں نجف تے کربلا دے ممتاز شیعہ مزارات تو‏ں مشابہت رکھدے نيں۔
• 
  عقیدت مند اس مقام اُتے موجود پانی نو‏‏ں بابرکت سمجھدے نيں۔
• 
  مرکزی گنبد دے تھلے دا منظر
• 
  مزار دے بیرونی حصے وچ سندھی طرز دا ٹائل ورک ا‏‏ے۔
• 
  مزار دا اندرونی حصہ

• پاکستان وچ مزارات تے مزارات د‏‏ی لسٹ
• سندھ وچ تصوف
• پاکستان وچ تصوف

حوالے

سانچہ:لعل شہباز قلندر