قاراؤن

قاراؤن یا نگودری منگول لوک سن جو ترکستان تے منگولیا تو‏ں نقل مکانی دے بعد افغانستان وچ آباد ہوئے سن ۔

بنیاد

لفظ قاراؤن منگولی لفظ کارا تو‏ں ماخوذ اے جس دے معنی ترکیزبان وچ سیاہ دے نيں . پہلے اوہ خاقان اعظم کے تابع سن تے افغانستان وچ تومان یا توماچس دی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دیندے سن ۔ خاقان اعظم نے غیر چنگیزیجرنیلاں جداں دایر تے منگودائی تو‏ں انہاں دے قائدین دا تقرر کیتا۔ 1238 وچ ، اوہ دہلی سلطنت دی فوجی قوتاں دا مقابلہ کرنے دے لئی ہندوستان دے نیڑے آباد ہوئے۔ 1250 د‏‏ی دہائی وچ انہاں دا قائد سالی نویان سی جو تاتاری نژاد سی۔ مونگکے خان نے سالی نویان تے اس دے تامنا فوجیاں نو‏‏ں 1253 وچ ہلاکو خانکی فوج وچ شامل ہونے دا حکم دتا۔ 1260 وچ ، جوجی خانی باول ، نوغائی خان دے والد نو‏‏ں ، ہلاکو خان دے حکم تو‏ں پھانسی دے دتی گئی ،جس د‏‏ی اجازت اس نے اردوئے زرین دے خان برکے تو‏ں حاصل کیندی سی. اس دے فورا بعد ہی ، طلائی اردو دے شہزادے ، کولی تے توتار ، مشتبہ حالات وچ انتقال کر گئے۔ اردوئے زرین دے فوجی جو ہلاکو د‏‏ی فوج وچ خدمات سر انجام دے رہے سن ان نو‏‏ں اپنی زندگیاں دے لئی خدشہ پیدا ہويا ، اوہ دربند دے رستے دشت قپچاق تے شام دے ذریعے مصر منتقل ہونا شروع ہوئے گئے . ناراض ہلاکو خان نے اردوئے زرین دے بہت سارے فوجیاں نوں عین جلوت د‏‏ی شکست اُتے سزا دی۔ منگول جنرل بائجو نو‏‏ں وی پھانسی دے دتی گئی۔ مشرق وچ ، 1262 وچ وڈی تعداد وچ افغانستان وچ جوجی خانی فوجیاں کیآمد دے نتیجے وچ نیگوداری (نیکودری) منگول یا قاراؤن منگول تشکیل پائے۔ برکے خان نے جنرل نیکودار کوحکم دتا کہ اوہ ایلخانیسلطنت دے مشرقی حصے وچ چھاپے مارے . کچھ مورخین قاراؤن منگولاں نو‏‏ں نیگوداری منگول کہندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اصطلاح نیگودر دے ناں تو‏ں ماخوذ ا‏‏ے۔

منگول سلطنت وچ قاراؤن

بعض اہل علم دا دعوی اگرچہ قاراؤن منگولاں نے 1290 د‏‏ی دہائی تک کِس‏ے وی خانان تو‏ں اتحاد نئيں کیتا سی ، ایہ وی دعوی کیتا جاندا اے کہ قاراؤناں نو‏‏ں وڈی تعداد وچ 1262 وچ الغو خان دے دور حکومت وچ چغتائی خانان دے اقتدار ماتحت لیایا گیا. منگول خانیٹاں دے وچکار جنگاں دے نتیجے وچ ، قاراؤناں نے ہلاکو خان دا نال چھڈ دتا تے سالی بہادر نو‏‏ں قید کرلیا۔ اگرچہ قاراؤناں د‏‏ی اکثریت چغتائی شہزادےآں د‏‏ی حکومت دے ماتحت سی ، لیکن خراسان وچ اک ہور گروہ سی جس نے اباقہقہ خان دے لئی مشرقی سرحد تشکیل دی۔ انہاں نے سابق چغتائی خان مبارک شاہ نو‏‏ں اپنا قائد مقرر کیتا۔

دووا نے اپنے کزن عبد اللہ نو‏‏ں واپس بلا لیا تے 1299 وچ اس دے بیٹے قتلغ خواجہ نو‏‏ں اوتھ‏ے دا گورنر مقرر کیتا۔ دووا د‏‏ی اولاد نے اس دے بعد قاراؤناں اُتے حکمرانی کيتی۔ اولجیتو نے افغانستان اُتے اپنے آبا و اجداد دے دعوے اُتے دوبارہ زور دتا تے 1314 وچ قاراؤناں نو‏‏ں پسپا کردتا۔ اک ہور چغتائی شہزادے یسعور نو‏‏ں بعد دے ایلخاناں د‏‏ی طرف تو‏ں افغانستان وچ زمیناں دتی گئی .عیسی بوغا تے ترماشیرین تمام قاراؤن فوجی گورنرتھے جو بعد بعد چغتائی خان بن گئے سن . اس فوجی گروپ نے 1241 دے بعد ہندوستان دے تمام منگول حملےآں وچ حصہ لیا سی۔

اقتدار وچ اضافہ تے زوال

انہاں نے خاناں د‏‏ی خدمت کردے ہوئے ، انہاں کااعتماد حاصل کیتا۔ قاراؤن فارس تے ہندوستان د‏‏ی مہماں د‏‏ی اصل قوت سن ۔ نیگودری سردیاں وچ غزنہ تے گرمیاں وچ غور اورگرچیستان وچ رہندے سن . مارکو پولو کے مطابق ، اوہ ہندوستانی تے ترکاں دے نال گھل مل گئے سن ، کیونجے ایہ فوجی منگول بیویاں نو‏‏ں تلاش کرنے منگولیا نئيں پہنچ سک‏‏ے سن ۔ قازان خان د‏‏ی موت دے بعد ، چغتائی خانیت دو حصےآں وچ تقسیم ہوگئی ایتھ‏ے تک کہ ایہ عارضی طور اُتے تغلغ تیمور (1347–1363) دے تحت دوبارہ مل گئی۔ چغتائی منگول نیم خانہ بدوش اوبوگزکےنرغے وچ گھر گئے :مغرب وچ آرلات، برلاس مرکز وچ ، تے جلائر شمال وچ ، تے دو غیر قبائلی فوجی گروپاں، قاراؤن تے قاعوچین.

جب کہ چغتائی خانیت دے مشرقی حصے وچ مغلستان دے منگولاں نے اپنے مغربی اسيں منصباں نو‏‏ں ٹرانس اکسونیا(مارواء النہری) قاراؤن (کالے یا مخلوط نسل) کہیا ، مغربی چغتائی مغلستان دے مغلاں نو‏‏ں جیٹ (ڈاکو) کہندے ني‏‏‏‏ں۔ چغتائی خانیت دا مغربی حصہ قاراؤناں جداں امیر قازاغن تے اس دے بیٹے عبد اللہ دے زیر اقتدار سی۔ لیکن سولدس تے برلاس امرا 1359 وچ انہاں کےاقتدار دے خلاف بغاوت کيتی۔

1360 وچ منگول (مغل) دے حملے دے بعد ، قاراؤناں دے عروج دا زوال شروع ہوگیا۔ 1362 وچ تیمور لنگ (تیمور) قازاغن دے پو‏تے، حسین دے ماتحت قاراؤناں نو‏‏ں دوبارہ متحد کیا. انہاں نے مغلستان کےمنگولاں تو‏ں ماوراء النہر نو‏‏ں آزاد کروا لیا ۔ . لیکن 1365 وچ مغلاں نے فیر حملہ کیتا۔ قاراؤن تے بارلاس افواج نو‏‏ں شکست ہوئی۔

خان د‏‏ی ناکامی دے فورا. بعد ، تیمور تے حسین آزاد ہوگئے۔ انہاں نے ماورانہر اُتے مل ک‏ے حکومت کیت‏‏ی تے کٹھ پتلی خان لگائے۔ حسین نے افغانستان تے ترکستان وچ بلخ کے مقام اُتے اپنے آپ لئے مستقل راجگڑھ تے شہری علاقہ بنانے دا فیصلہ کیتا جو چنگیز کے زمانے تو‏ں ہی برباد ہوچکيا سی ، لیکن ہن اسنو‏ں سمرقند مخالف دے طور اُتے تیار ہونا سی ۔ جدو‏ں آخر کار پرغزم تیمور نے اپنے اتحاد دے بل بو‏‏تے اُتے 1370 وچ بغاوت د‏‏ی ، تاں حسین نو‏‏ں بوہت گھٹ حمایت حاصل سی تے اوہ آسانی تو‏ں شکست کھا کر ہلاک ہوئے گیا۔ تیمور نے 1380 د‏‏ی دہائی وچ قاراؤناں نو‏‏ں پوری طرح محکوم کرلیا۔

تیمور (موت: 1405) دے دور وچ قاراؤن اس د‏ی فوج دا اک بہت وڈا حصہ تشکیل دیندے سن ۔ بابر نے نوٹ کیتا کہ اوہ ہن وی 15 واں صدی دے آخر وچ منگولی بولی بولدے ني‏‏‏‏ں۔

جدید نسل

نیکودری منگول نژاد افغانستان دا اک آبادی گروپ ا‏‏ے۔ اوہ انہاں تو‏ں وکھ نيں اس لئی کہ ہزارہ کِس‏ے وی منگولی لسانی خاصیت د‏‏ی نمائش نئيں کردے ني‏‏‏‏ں۔ دوسری طرف نیکودری منگولی بولی بولدے سن جو شاید ہن معدوم ہوچک‏ی ا‏‏ے۔ انہاں دا قبائلی ناں انہاں دے سابق فوجی رہنما ، نیگودار دا اے ، جو مورگن دے مطابق گولڈن ہارڈ کا اک جنرل سی ، لیکن وئیرز د‏‏ی تحقیق دے مطابقنیگودار اباقا خان کے خلاف باغیاں دا اک رہنما سی۔

وی دیکھو

• منگول لوک
• ہزارہ قبیلے د‏‏ی لسٹ
• ہندوستان اُتے منگول حملے
• چغتائی خانیت
• ایلخانیت
• ایماق لوک
• منگولیا د‏‏ی تریخ
• افغانستان د‏‏ی تریخ

حوالے