بھگتی لہر
.jpg)
بھگتی لہر بھارت وچّ وچکار ویلےآں وچّ چلی مذہبی جاگرتی دی تحریک سی۔ اس تحت رچی گئی بانی نے سماجی نابرابری اتے نفرت نوں ختم کر کے بھگتی اتے سانجھیوالتا دے در-دروازے کھولھے سن۔ اس لہر نوں بھگتی انقلاب کہہ کے وی یاد کیتا جاندا ہے۔[۱]
بھارت وچ ہر لہر دا مڈھ دیس دے شمال وچّ بجھیا، پر بھگتی لہر دی ابتدا اٹھویں صدی عیسوی وچّ دکھنی بھارت وچّ ہوئی۔ اس لہر نوں دکھنی بھارت وچّ چلاؤن والے رامانز تے اتری بھارت وچّ بھگت رامانند ہوئے ہن۔ ایہہ لہر مکھ روپ وچّ سماجی غلامی تے براہمن ازم دے کٹڑ فلسفے دے خلاف اک ردعمل وجوں شروع ہوئی منی جاندی ہے۔ اس ویلے وچّ خوشیاں حاصل کرن دی نصیحت دتی پنجاب توں باہرلے بھگتاں نے وی آچیت ہی اتھوں دے ناتھ جوگیاں تے صوفیاں وانگ دیس دی لوک-بولی وچّ اعلی سوچاں نوں لوکاں تکّ پہنچایا۔ ایہناں دے خیال عامَ طور `تے صوفی مت تے گرمتِی وچاردھارا نال میل کھاندے ہن۔ ایہناں بھگتاں نے وی ناتھ-جوگیاں تے صوفیاں وانگ اپنی رچنا راگاں وچّ ہی کیتی ہے۔ جس اپر پنجابی دا اثر دکھدا ہے۔ سو ایہناں بھگتاں دی بانی وچّ عربی فارسی شبداں دے تتسمّ گھٹّ تے تدبھوَ روپ ملدے ہن۔ صوفی تے گرمتِی شعری-دھارا نال موضوع، شبداولی تے سٹائل دی سانجھ کرکے ہی ایہناں نوں گرو گرنتھ صاحب وچّ قابل قدر تھاں حاصل ہویا ہے۔
بھائی گرداس نے ایہناں بھگتاں دا اپنیاں واراں وچّ خاص طور `تے ذکر کیتا ہے۔ بھگتی نوں شاعری دے مکھ دھارواں وچّ ونڈیا ہویا ہے
بھگت
سودھونِرگُن دھاراا والے جنہاں وچوں بھگت کبیر جی اتے بھگت رویداس جی سرمور ہن، نرول نرنکار جو رنگ-روپ رہت ہے تے کن-کن وچّ وسیا ہویا ہے، نوں ہی سمردے ہن۔ سرگن دھارا وچّ رام اتے کرشن دی بھگتی کردے سن۔ ایہناں وچوں سورداس، میراں بائی تے تلسی داس آدی ہندی کاوَ اس دھارا دے شورمنی کوی ہوئے ہن۔ اس طرحاں گورو گرنتھ صاحب وچلے بھگت:
- بھگت رامانند جی
- بھگت کبیر جی
- بھگت رویداس جی
- بھگت نامدیو جی
- بھگت جے دیو جی
- بھگت ترلوچن جی
- بھگت سدھنا جی
- بھگت پرمانند بینی جی
- بھگت سین جی
- بھگت دھنا جی
- بھگت پیپا جی
- بھگت سورداس جی شامل ہن۔
گرو گرنتھ صاحب توں باہرلے بھگتاں وچّ پیلو، کانھاں، سادھو جن، ولی رام، دادو، ننوآ درشن، سندر داس،سری چند، دیال انیمی، غریب داس، بھگت نامدیو جی۔
بھگت نامدیو جی
سودھو مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت نامدیو |
آپ جی دا جنم 1270 ای. وچّ مہاراشٹر دے اک پنڈ نرسی بامنی وکھے اک چھیبا پریوار وچوں ہویا منیا گیا ہے۔ نابھہ جی رچت بھگت مالا وچّ نامدیو دا جنم اک کنواری کنیا دی ککھوں پرماتما دے سنجوگ نال ہویا دسیا گیا ہے۔ ایہناں دے پتا دا ناں داماشیٹ اتے ماتا دا ناں گولابائی سی الگّ-الگّ ودواناں نے ماتا پتا دے اس ناں نوں تھوڑھا بہت فرق نال لکھیا ہے۔ آچاریاں پرشرام چترویدی آچاریا چترویدی اچاریا رام چندر سکول نربھی سنگھ آدی وداوان نامدیو جی دے 61 پد گورو گرنتھ صاحب وچّ سنکلت ہن ایہہ بانی پرمانک ہے۔ بھگتی مارگ وچّ آپ جی نوں کہ شرومنی بھگت منیا جاندا ہے۔ آپ دی رچنا وچّ مراٹھی، راجستانی، پچھمی ہندی تے پوربی پنجابی دے نال-نال فارسی شبداولی دا پربھاو وی ویکھیا جا سکدا ہے۔ گورو گرنتھ صاحب وچّ آپ دے اٹھ شبد اکی راگاں وچّ درج ہن۔ نام دیوَ جی دی بھگتی یاتراں سرگن دھارا وچوں ہندی ہوئی نرگن تکّ پہنچدی ہے۔ نامدیو جی سارے دکھنی تے اتری بھارت وچّ بھرمن کردے رہے ہن۔ اک پرمپرا انوسار منیا جاندا ہے کہ پرماتما نے آپ کئی وار پرتکھ ہو کے نامدیو نوں درشن تے اس دی چھنّ بنہی گھوڑھی تے وچھیری وی بخشی۔ نامدیو دی پوائی چھپری تے دھنے دیاں گٔوآں چاریاں۔ ؛؛بھگت نامدیو جی دا دہانت 1350 ای. وچّ ہویا منیا جاندا ہے۔ بھگت نامدیو دیاں رچناواں بھارتی ساہت وچّ ادتی ستھان رکھدیاں ہن۔
بھگت جے دیوَ
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت جیدیو |
ایہناں دا جنم دکھنی بنگال دے پنڈ کندولی وکھے 1170 ای. وچّ ہویا۔ کجھ ودواناں انوسار ایہناں دا جیون کال بارہویں تیرھویں صدی ای. ہے۔ آپ بنگال دے راجا لچھمن سین دے پنج رتناں وچوں سن۔ اوہ جات دے براہمن سن پر اوہناں وچّ جاتی ابھیمان بالکل ہی نہیں سی۔ گورو ارجن دیوَ جی نے وی اس گل ول سنکیت کیتا ہے۔ “جےَ دیوَ تیاگیو اہمیوَ" گورو گرنتھ صاحب وچّ جےَ دیوَ جی دے دو شبد راگ گزری تے راگ مارو وچّ اکت ہن۔ ‘گیت گووند` آپ جی دوارا سنسکت وچّ رچی گئی پرسدھ رچنا ہے۔ ایہہ رچنا نرگن بھگتی دیاں سدھانتک روڑھیاں نال سمیل رکھدی ہے۔ اتے گورو گرنتھ صاحب وچّ شامل ہون کرکے گرمتِ کاوَ-دھارا دا انکھڑواں انگ ہے۔
بھگت کبیر جی
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت کبیر |
| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت کبیر تے بھگتی لہر |
بھگت کبیر جی رامانند دا چیلا اتے اتر پردیش دا رہن والا سی۔ اسدی اپنی تک شکل جنم شوپوری رویا دے آدھار تے اس نوں کاشی نواسی منیا جاندا ہے۔ کبیر جی دا جنم 1398 ای. وچّ بنارس دے نیڑے اک براہمن ودھوا دی ککھوں ہویا منیا جاندا ہے۔ لوک مانتا انوسار کسے ودھوا نے اسنوں جنم دے کے، سماجک نموشی توں بچن لئی بنرس دے نیڑے اک تلإ دے کنڈھے رکھ دتا اتھو نیرو نامک اک نرسنتان مسلمان جلاہا بچے نوں گھر لے آیا اتے اسدی پتنی نیما نے کبیر جی نوں پتراں وانگ پالیا۔ نرگن بھگتی سمپردائے دے سنت کویاں وچّ کبیر دا پرمکھ ستھان ہے۔ ڈاکٹر: رتن سنگھ جگی انوسار کبیر جی نے اپنیاں رچناواں وچّ دسیا ہے۔ کہ پربھو دا سمرن منکھ لئی بہت ضروری ہے۔ اس وچّ رچی رکھن دی دات گورو دے در توں پراپت ہندی ہے۔ کبیر جی بھگت کرم توں بعد وی کسے پرکار دا کوئی حق نہیں جتاؤندے سگوں اپنا سبھ کجھ بڑی نمرتا سہت پربھو دے چرناں وچّ ارپت کر دندے ہن۔ کبیر میرے کجھ مہہ کچھ نہیں جو کچھ جو تیرا تیرا تجھ کؤ سؤپتے کیا لاگے میرا۔۔ ؛؛کبیر دے پرماتما بارے وچار انوبھوَ آدھارت ہن۔ کبیر جی دے ناں تے وشال ساہت ملدا ہے۔ گورو گرنتھ صاحب وچّ آئیاں کبیر جی دیاں رمینیا دے اک سنگریہہ نوں ‘باون اکھری` کیہا جاندا ہے اسے پرکار اک رچنا نوں ‘بیجک` دا نہ دتا ہے۔
بھگت کبیر دا ویلا پندرہویں صدی دا اے تے ایس دا سانگا اوس ویلے دی چلدی بھگتی لہر نال وی جوڑیا جاندا اے۔ بھگتی دا مطلب اے لگن، صدق، پریم ۔کسے نال لَو لگ جانا یاں devotion۔ بھگتی لہر اٹھویں صدی وچ لمے (دکھنی) ہندوستان وچ چھوہی تے پندرہویں صدی تیک ایہہ اُبھے (شمالی )ہندوستان اپڑ گئی۔
ایس توں پہلے ساریاں لہراں اُبھے ہندوستان وچ اُٹھیاں سن جویں ایتھے ای پہلیاں وڈیاں کتاباں لکھیاں گئیاں جویں چارے وید مڑ ایتھے ای بدھ مت، جین مت تے دوجیاں فکری تے فلسفیانہ لہراں چلیاں پر مڑ اٹھویں صدی وچ اُبھے ہندوستان توں ایہہ آگوائی کھس گئی تے ایہہ آگوائی لمے ہندوستان ول تر گئی۔ لمے ہندوستان وچ ای مڑ ہندو مت دیاں سدھار لہراں جمیاں' ودھدیاں تے پُنگریاں۔ ایتھوں ای مڑ وشنومت' شیومتاں دے رشیاں نے بھگتی دے مٹھ جوڑے تے ایتھے ای شنکر اچاریہ ' رامانج تے ہور مہان فیلسوف جمے تے مڑ رامانج دے اک شاگرد رامانند راہیں ایہہ لہر اُبھے ہندوستان اپڑی۔
بھگتی لہر دے لمے ہندوستان وچ جمن دے وسیبی تے سیاسی کارن نیں۔ اُبھے ہندوستان وچ ہرش دی سرکار مکن نال سیاسی ایکتا مک گئی تے نکیاں نکیاں ریاستاں بن گئیاں جو ہر ویلے آپس وچ لڑدیاں رہندیاں سن۔ بدھ مت تے جین مت مک گیا تے ایہہ لہراں شیو تے وشنو مت نے آپس وچ رلا لئیاں تے ہندومت نوں نویں شکل دے دتی۔ ایس دے اُلٹ لمے ہندوستان وچ ہندو مت اک سپھل مذہب سی۔ ایہہ بدھ مت تے جین مت نال لڑدا رہیا تے اخیر جت گیا۔ کجھ ریاستاں لماں خشحالی دا ویلا ہنڈاھیا تے نالے ایتھے ای مسلماناں دا ایتھائیں وسدے واسیاں نال پہلا میل ہویا جو وپار کرن لئی سمندر راہیں ایتھے آئے مڑ اوہناں پورے ہندوستان تے مَل مار لیا۔
بھگتی دا وچار اُکا نواں نہیں۔ ہندوستان وچ ہمیش بھگت رہے نیں تے ایتھے سدا توں دیوے' دیوتیاں تے اوتاراں دی پوجا ہوندی رہی اے۔ ویداں دے ویلے توں لے مڑ اُپنشداں ' بھگوت گیتا وچ سانوں بھگتی دا وچار لبھدا اے۔ ایہہ وچار بھاویں وشنو مت سن یاں کرشن دے رنگ وچ کسے نہ کسے شکل وچ موجود رہے۔ مڑ ایہو وچار پُراناں وچ ' تے بدھ مت تے جین مت وچ وی سن۔ پر ایہناں ساریاں بھگتاں تے اصلوں بھگتی لہر دا ایہہ فرق سی پئی بھگتی آلیاں ایہہ ساری لہر لوک رنگ وچ توری تے ایہہ بھگت گاون تے عام شاعری وچ لکھے گے تے لوکاں دیاں بولیاں وچ رچے گے تے ایہناں گاؤناں دے لکھن آلے بوہتے شاعر ہیٹھلے میل وچوں سن سگوں اوس میل وچوں جس نوں شودر آکھیا جاندا سی۔ ایہہ شاعر تے بھگت پنڈو پنڈ تے شہرو شہر پھردے سن تے لوکاں نوں گا کے آپنا کلام سناؤندے سن۔
آکھیا جاندا اے پئی ایہہ لہر پہلے تامل ناڈو توں چھوہی تے مڑ ایہہ دکن وچ آئی تے مڑ ایہہ اُبھے ہندوستان اپڑی تے اخیر چڑھدے ول۔
بھاویں اسیں سارے بھگتاں تے شاعراں نوں اک لڑی وچ پرو دینے آں پر ایہناں بھگتاں دی آپس وچ ونڈ وی سی تے اسیں ایہناں دیاں دو وڈیاں ڈھانیاں بنا سکنے آں۔ جتھے کتھے وی بھگتی لہر چڑھی ایس وچ فرق سی ویلے دا ' تھاں دا تے اوس بھگتی پوجا دا جو ایس دا ٹیچا سی۔ کجھ بھگت رب دی اک خاص شکل دی بھگت سن تے کجھ اصلوں اوس دے بے شکل ہوون نوں ای مندے سن۔ کجھ وشنو دے پجاری سن کجھ شو دے تے کجھ دیوی ماتا دے۔ کجھ دا اُلار اندر دی چپ ول سی تے کجھ بڑے جلالی تے جذبیاں نال بھرے سن۔
ایہناں فرقاں دے ہوندیاں ایہناں وچ سانجھ وی سی۔ جویں نام ساریاں وچ سانجھا سی تے ایہہ رب دی اک شکل سی۔ نام نرا رب دا ٹھپہ نہیں سی سگوں رب دا اک جیوندا جاگدا انگ سی۔ نام نام چپنا تے آپنے من پسند رب دی شان تے اوہدے سوہپن دے گاون گاونا بھگتی دیاں شکلاں سن۔ مندر وچ جا کے ریت موجب رسماں کرن نوں بوہتی تھاں نہیں دتی جاندی سی تے سدھے رب نال کلام کرن نوں بوہتا آدر دتا جاندا سی۔ مندراں دے ریتی پروہتاں تے برہمناں نالوں گرواں دی سکھلائی تے سنگت نوں بوہتا وڈھایا جاندا سی۔ بھگتی لہر آلیاں دا سبھا ساری جاتی نال کُھلا سی تے بھاویں اوہ مرد ہوون یاں سوانی۔ کئی چوکھا اثر رکھن آلیاں سوانیاں وی بھگت سن تے شودر جات وچوں سن۔
بھگت رویداس جی
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت رویداس |
نرگن بھگتی کاوَ-دھارا وچّ کبیر جی وانگ بھگت رویداس دا وی بڑا سنمان یوگ ستھان ہے۔ اتری بھارت وچّ بھگتی لہر دا وکاس کرن آپ دا اہم یوگدان منیا جاندا ہے۔ اوہ رامانند دی شش پرمپرا وچوں کبیر دے سمکالی اتے بنارس دے وسنیک سمجھے جاندے ہن۔ اوہناں دا جنم بنارس دے نیڑے لہرتارا تلإ دے آس پاس 1376 ای. وچّ ہویا۔ آپ دے پتا دا ناں راگھن اتے ماتا دا گھربنیا دسیا جاندا ہے۔ بھگت رویداس بہت ہی نمر سبھاء والے اتے اندروں باہروں اک سن۔ اوہناں دے جیون بارے ملدی جانکاری توں پتہ لگدا ہے کہ نیویں سمجھی جاندی چمار جاتی نال سنبندھت ہندے ہوئے وی اپنے گیان تے پربھو بھگتی راہی سریشٹتا تے پرسدھی پراپت کر گئے۔ گورو گرنتھ صاحب وچّ ایہناں دے 40 شبد 16 راگاں وچّ درج ہن۔ ایہناں 40 شبدا توں علاوہ “ریداس جی کی بانی" نامک اک ہتھ لکھت پوتھی ناگری پرچارنی سبھ کول اپلبدھّ ہے۔ بھاشا وبھاگ پنجاب نے وی ایہناں دیاں رچناواں نوں ‘بانی گورو رویداس` سرلیکھ ادھین 1984 ای: وچّ پرکاشت کروایا ہے۔ اس وچّ گورو گرنتھ صاحب وچلی بانی توں علاوہ 87 پد باہرلی بانی دے وی انکت کیتے گئے ہن۔ رویداس جی نوں عربی فارسی بھاشا دا وی گیان سی راگ گؤڑی دے شبد وچّ فارسی رنگ اگھڑیا ہے۔ آپ جی دے انتم سمیں بارے کوئی پرمانک جانکاری نہیں ملدی اک روائتی انوسار اوہ 1491 ای. وچّ سورگواس ہوئے منے جاندے ہن۔
بھگت رامانند جی
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت رامانند |
بھگتی لہر دیاں جڑھاں بھاویں کافی دور دے سمیں تکّ پجدیاں ہن پرنتو اس دا موڈھی رامانند نوں ہی منیا جاندا ہے۔ اوہناں دا جنم 1366 ای. وچّ دکھن مانکوٹ پنڈ وکھے اک براہمن پریوار وچّ سشیلا ناں دی عورت دی ککھوں ہویا۔ آپ دے پتا دا ناں سدن شرما سی۔ پہلاں آپ رام-سیتا دے اپاشک سن پر پھر نرگن دے اپاسنا ولّ رچت ہو گئے۔ رامنند جی بڑے ادار درشٹی کون دے مالک سن۔ اوہناں نوں عورتاں اتے پچھڑیاں ذاتیاں لئی وی بھگتی دے دوار کھولھ دتے۔ فلسروپ بھگتی کاوَ وچّ اداروادی چیتنا دا وکاس ہویا رامانند نے سنسکرت دی تھاں ہندی سدھوکڑی بھاشا نوں اپنا پرچار مادھئم بنایا۔ سنسکرت وچّ آپ دے نہ تے کئی رچناواں ملدیاں ہن جنہاں وچوں دو مہتوپورن سمجھیاں جاندیاں ہن۔ پہلی سری ویشنومتابج بھاسکر جس وچّ پرمکھ سدھانت انکت ہن، دوجی ‘سری راماچرن پدھتی` جس وچّ پوجا پرنالی بارے دسیا گیا ہے۔ گورو گرنتھ صاحب وچّ رامانند جی دا اک ‘شبد` بسنت راگ ادھین درج ہے۔ آپ جی دا دیہانت 1467 ای. وچّ کاشی وکھے ہویا دسیا جاندا ہے۔
بھگت ترلوچن جی
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت ترلوچن |
ایہناں دے جیون کال بارے کوئی ٹھوس جانکاری نہیں ملدی۔ بھائی کانھ سنگھ نابھہ (مہانکوش، پنہ 609) انوسار بھاگت ترلوچن دا جنم 1268 ای. وچّ مہانراشٹر دے ضلع شعلہ پور دے بارسی قصبے وچّ ہویا۔ آپ دا جنم 1267 ای. وچّ گجرات وچّ ہویا وی منیا جاندا ہے۔ کجھ ودواناں انوسار اوہناں دا جدی پنڈ اتر پردیش وچّ سی اتے گیان دیوَ دے سمپرک وچّ آؤن مگروں اوہ مہاراشٹر ولّ چلے گئے۔ گورو گرنتھ صاحب وچّ ترلوچن جی دے چار شبد، سری راگ، گزری تے دھناسری راگ ادھین درج ہن۔ ایہناں دی بھاشا اپر مراٹھی دا پربھاو پرتکھ ہے۔ آپ جی فرماؤندے ہن کہ منکھ جنم کوڈیاں بدلے گوا بیٹھدا ہے: مایہ موٹھا چیتسِ ناہی جنم گواہیو آلسیا ؛؛بھگت ترلوچن دے ویکتیتو دی سبھ توں وڈی وشیشتا ایہی سی کہ اوہ سادھوآں پرتی بے حدّ شردھا تے ستکار رکھدے سن اتے اوہناں دی بھوجن آدی نال سیوا کردے سن۔
بھگت پیپا
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت پیپا |
ایہناں دا رامانند جی دی شش پرمپرا وچّ مہتوپورن ستھان ہے اتے ایہہ اوہناں دے دوسرے ششاں کبیر اتے بھگت رویداس آدی وانگ ہی پرسدھ ہوئے ہن۔ پیپا جی دے جنم بارے کوئی صحیح جانکاری پراپت نہیں ہے پر آپ دا جنم 15 وی صدی دے آرنبھ وچّ ہویا منیا جاندا ہے۔ بھگت پیپا جی پہلاں راجستھان دی ریاست گگرونگڑھ دے راجا سن۔ ڈاکٹر. رتن سنگھ جگی انوسار بچپن توں ہی آپ دے من وچّ ویراگ دی بھاونا وکست ہون لگّ پئی سی، جو راج گدی اتے بیٹھن پرنت وی اسے طرحاں بنی رہی۔ سادھ سنتاں دی سیوا کرن وچّ آپ دا بہت من لگدا سی۔ پہلا آپ دیوی دے اپاشک سن پر اک ویشنو سادھو توں پربھاوت ہو کے سوآمی رامانند دے چیلے بن گئے اتے راج بھاگ تیاگ کے ادھیاتمک جگیاسا دی پورتی لئی سادھنا کرن لگّ پئے۔ گورو گرنتھ صاحب وچّ راگ دھناسری دے انترگت اوہناں دا اچاریا ‘شبد` انکت ہے۔ اسدی بھاشا اتے راجستھانی دا پربھاو پرتکھ ہے۔
بھگت سدھنا جی
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت سدھنا |
اک روایت انوسار بھگت سدھنا جی دا جنم سندھ پرات دے سہواں پنڈ وچّ چودویں صدی دے آرنبھ وچّ ہویا۔ وکھو-وکھرے تھاواں نامدیو دے سمکالی سن اتے بھگت رویداس توں پہلاں ہو چکے سن۔ اس طرحاں آپ دا جیون کال 14 ویں صدی منیا جا سکدا ہے۔ آپ دے جیون دا مڈھلا سماں پتا پرکھی قصائی دا کم کرن وچّ گزاریا۔ بعد وچّ آپ بھگتی وچّ لین ہو گئے۔ بلاول راگ وچّ سدھنا جی دا اک ‘شبد` گورو گرنتھ صاحب وچّ انکت ہے۔ اس وچّ آپ دی نمرتا تے آتم سمرپن دی خوبصورت ابھویکتی ہوئی ہے۔ آپ فرماؤندے ہن کہ بھگتی ہر ماڑے کرم دا پھل ناس کرن یوگ ہے۔ اوہ اپنا آپ تیاگ کے پربھو دے ہی ہو جاندے ہن: مے ناہی کچھ ہؤ نہیں کچھ ایہہ ن مورا۔ اؤسر لجا راکھ لیہُ سدھنا جنُ تورا۔
بھگت دھنا جی
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت دھنا |
آپ جی دا جنم 1415 ای وچّ راجستھان دے پنڈ دھوآن وچّ ہویا۔ دھنا جی جٹّ سن پرنتو اک براہمن دی ٹھاکر پوجا توں پربھاوت ہو کے بھگتی ولّ پریرت ہو گئے۔ منیاں جاندا ہے اوہناں نے اپنے درڑھ وشواش صدقہ پتھر وچوں ربّ پراپت کر لیا سی۔ پہلی عمر وچّ آپ مورتی پوجک سن پر ‘مہان کوش` انوسار کاشی جا کے سوامی رامانند توں گورو دی کا لین اپرنت آپ نراکار بھگتی ول پرورت ہو گئے بھگت دھنا جی دے دو پدے راگ آسا وچّ اتے اک راگ دھناسری ادھین گورو گرنتھ صاحب وچّ درج ہن۔ آپ جی نے 98 سالاں دی عمر بھوگی منی جاندی ہے۔
بھگت سین
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت سین |
اک مانتا انوسار سین جی دا جنم 15 ویں صدی دے ادھ وچّ ہویا۔ ‘مہان کوش` انوسار آپ باندھنگڑ دے ‘راجا رام` دے نائی سن۔ رامانند جی دی شش پرمپرا وچّ وی ایہناں دا مہتوپورن ستھان ہے۔ اک روایت انوسار جدوں اک رات آپ راجے دی سیوا وچّ نہ جا سکے تاں پربھو اوہناں دے روپ دھار کے آپ آ گیا۔ پربھو دے آپ آؤن کارن راجے دا گٹھیئے دا روگ دور ہو گیا۔ ایؤ راجے نوں سارا بھید سمجھ آ گیا اتے سین پرتِ اس دے من وچّ شردھا پیدا ہو گئی۔ بھگت سین جی بانی دا کیول اک ہی شبد سری گورو گرنتھ صاحب وچّ درج ہے۔ سدھکڑی بھاشا وچّ رچے گئے اس شبد وچّ پرماتما دی وراٹ آرتی لئی دھوپ دیپ دی تھاں دل دے سچے پریم نوں اہمیت دتی گئی ہے۔
بھگت بینی جی
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت بینی |
بھگت بینی جی دا جنم 11 ویں صدی وچّ ہویا۔ آپ لک لک کے بھگتی کریاں کردے سن۔ گھردیاں تے باہردیاں نوں جھوٹھ بولدے کہ میں راج دربار وچّ نوکر ہاں۔ آپ دی گپت بھگتی بارے بھائی گرداس جی لکھدے ہن کرم کرو ادھیاتمی ہورس کسےَ نہ الکھ لکھاوے آپ جی دے تنّ شبد سری راگ رامکلی تے پربھاوی راگ وچّ گورو گرنتھ صاحب وچّ درج ہن۔
بھگت پرمانند
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت پرمانند |
ایہناں دے جیون برتانت بارے کوئی پرمانک سمگری نہی ملدی۔ انومان ہے کہ آپ جی دا جنم چودویں صدی دے اخیر وچّ ہویا۔ بھائی کانھ سنگھ نابھہ مہان کوش وچّ بھگت پرمانند جی نوں بارسی دا وسنیک دسدے ہن۔ اک مانتا انوسار پربھو بھگتی وچّ ہر سمیں لین رہن کارن آپ دے نیناں وچوں ہمیشہ نیر وگدا رہندا سی۔ بھگت پرمانند دا سارنگ راگ وچّ اچاریا اکو اک شبد سری گورو صاحب وچّ درج ہے۔
بھگت سرداس جی
سودھو| مکھ لیکھ لئی ویکھو: بھگت سرداس |
بھائی کانھ سنگھ نابھہ مطابق آپ دا پہلا نام مدن موہن براہمن سی۔ آپ سنسکرت ہندی تے فارسی دے ودوان سن۔ روایت ہے کہ پہلاں اوہ اودھ دے سندیل، علاقہ دے حاکم سن پر پھر ویراگ دھارن کرکے پربھو دا سرمن کرن لگّ پئے۔ بھگت سورداس جی نیترہین سن اتے سنمان ہتّ ہی اوہناں دا اہنام پرچلت ہویا۔ سورداس ویراگی سبھاء دے نشٹھوان بھگت سن۔ اہنا نے سری کرشن نوں پورن برہم سمجھ کے اوہناں نے سری کرشن نوں پورن برہم سمجھ کے اوہناں پرتی نرچھل اتے نشکام بھگتی دا پرواہ چلایا۔ سورداس اک مہان سنگیتکار سن۔ اوہناں دے ناں نال بھاویں درجناں رچناواں جوڑیاں جاندیا ہن پرنتو پرمکھ رچناواں تنّ ہن سور، ساگر، سورسارولی اتے ساہتی لہری۔ نمرتا آتم سمرپن دی بھاوناں، سنسارک وشیا پرتیئرچی والی ویراگ بھاونا سیو تچھتا اتے پتت ہون دا احساس آدی وشیشتاوا اوہناں نوں مہان بھگتاں دی قطار وچّ لیا کھڑھا کردیاں ہن۔ آپ جی دی اک تک تے اک شبد محلہ پنجواں دے ناں ہیٹھ گورو گرنتھ صاحب وچّ راگ سارنگ ادھین درج ہن۔ ؛؛ایہناں توں الاواں گورو گرنتھ صاحب دے کجھ کو ہور بھگت کوی جویں کہ بابا سندر جی، ستا تے بلونڈ، بھٹّ کوی آدی سن۔ جنہاں بہت اچے کوٹیدیاں رچناواں کیتیاں ہن اتے ایہناں توں بنا گورو گرنتھ صاحب باہرلے بھگت جویں کانا، چھجو، پیلو وغیرہ۔
سٹہ
سودھوسری گرو گرنتھ صاحب دے ایہناں نرگنی عالمی نظریعے دے دھارنی بھگتاں نے پوری انسانی نسل تے پوری دنیا دی بانی رچی ہے۔ بھارتی فلسفہ ایہناں دی شعری رچنا دا مول سوماں سی۔ ایہہ بھگت عامَ لوکاں وچوں ہوئے ہن اتے عامَ لوکاں ورگا ہی جیون بتیت کردے رہے ہن۔ سارے دیس دا بھرمن کردے رہن کارن ایہناں دی پرسدھی دور-2 تکّ پھیل گئی سی۔ ایہہ بھگت بھیکھ، پاکھنڈ وہم-بھرم، ذات-پات، رنگ، نسل اوچ نیچ وغیرہ سارے فرق مٹاؤن لئی کوشش کردے رہے ہن۔[۲][۳][۴][۵]
ایہ وی ویکھو
سودھوحوالے
سودھو