گرنتھ صاحب
گرنتھ صاحب سکھاں دی مزہبی کتاب ہے۔ ایہنوں سکھ گرواں نے 1469 توں 1708 دے ویلے وچ لکھیا۔ ایہدے 1430 انگ یا صفے نیں۔ ایہہ گرمکھی لپی چ ہے اَتے ایہہ پنجاب چ اَتے پنجابی بولی وچ لکھی گئی ہے۔ دسویں گرو گوبند سنگھ نیں گرنتھ صاحب نوں 11واں تے انتمی گرو کہیا۔
گرو گرنتھ
سودھورتنا رتن مادہ بہو ساگرُ بھریا رام۔۔ انگ: 442 (وغیرہ سری گرو گرنتھ صاحب جی)
سری گرو گرنتھ صاحب جی شبد روپ دے گرو نیں| (سدا اچلّ گریائی) 1765 (1765)بِ: کتک سدی دوج نوں سری حجور صاحب ندیڑ وکھے سری گرو گرنتھ صاحب جی دے سنمکھ، پنجاں سنگھاں (1.پیارے بھائی دھرم سنگھ 2. بھائی دئیا سنگھ جی، 3.بھائی مان سنگھ جی 4. بھائی سنتوکھ سنگھ جی، سیوادار سری حجور صاحب جی 5. بھائی ہرِ سنگھ جی، ستگرو جی دی روز دی ڈائری لکھن والے) تابیا کھڑے کرکے آپ جی نے سارے پنتھ نوں آگیا کیتی:-
آگیا بھئی ادور کی تبی چلائیو پنتھ۔۔
سبھ سکھن کو حکم اے گرو مانیو گرنتھ۔۔
گرو گرنتھ جی مانیو ظاہر گراں کی دیہہ۔۔
جو پربھ کو ملبو چاے کھوج سبد مہہ لیہ۔۔
جن بھے ادب ن بانی دھارا۔۔ جانہُ سو سکھ ناہِ ہمارا۔۔
سری گرو گرنتھ صاحب- وغیرہ گرنتھ جاں وغیرہ سری گرو گرنتھ صاحب کرکے وی جانے جاندے-اجدے سکھاں دے شاکھسات گرو ہن۔ایہناں پدیاں وچ مول شبد اے گرنتھ جس دا لفظی مطلب اے کتاب۔صاحب تے سری ،صاحب ستکار دے لکھائک ہن،گرو شبد گریائی دے وارث ہون نال تعلقات رکدا اے اتے وغیرہ دے لفظی ماہنے ہن مڈھلا یا پہلا، جو اس گرنتھ نں سکھاں دی دوسری پوتر کتاب ‘دسم گرنتھ’جس وچ دسویں پاتشاہ سری گرو گوبند سنگھ جی دیاں بانیاں ہن توں نکھیڑدا اے۔ گرو گرنتھ صاحب داں رچناواں دے رچنہارے وکھ وکھ شرینیاں تے پھرکئنال سمبھندھ رکھدے نیں ،اوہناں وچ ہندو نیں،مسلمان نیں اتے نیویاں تے اچیاں جاتاں دے وی نیں۔
جنے وکھ وکھ رچنہارے ہن انھیاں ہی ہن اس وچ راگ تے راگنیاں۔سارے مضمون نوں وکھ وکھ طرحاں دے شعری روپاں وچ پرگٹایا اے۔ 31 راگ ورتے گئے ہن۔ اوہناں نوں پدیاں،اسٹپدیاں تے 4 لائناں والے سلوکاں وچ قلم بند کیتا اے۔ لمبیاں رچناواں واراں دے روپ وچ ہن۔ایہناں سبھ رچناواں نوں راگاں دے ادھیایاں وچ کرتے دے کرم مطابق رکھیا گیا اے۔1430 انگاں والی بیڑ جس نوں سکھاں دی پرتندھ سبھا شومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی ولوں اس روپ وچ چھاپن دی مانتا اے اک معیار بن گئی اے ۔ اس روپ وچ پنیاں دا کرم ہیٹھ لکھے مطابق ہے-
تتکرا(1-13)،سری راگ(14-93)،ماجھ(94-150)،گؤڑی(151-346)،آسا(347-488)،گوجری(489-526)،دیوگندھاری(527-536)،
بہاگڑا(537-556)،وڈہنس(557-594)،سورٹھ(595-659)،دھناسری(660-695)،جیتسری(696-710)،ٹوڈی(711-718)،بیراڑی(719-720)،
تیلنگ(721-727)،سوہی(728-794)،بلاول(795-858)،گونڈ(854-875)،رامکلی(876-974)،نٹ نرائن(975-983)،مالِ گؤڑا(984-988)،
مارو(989-1106)،تکھاری(1107–1117)،کیدارا(1118–1124)،بھیرؤ(1125–1167)،بیسنت(1158–1196)،سارنگ(1197–1253)،
ملار(1254–1293)،کانڑا(1294–1318)،کلیان(1319–1326)،پربھاتی(1327–1351)،جیجاونتی(1352–1353)،سلوک سہسکرتی(1353–1360)،گاتھا،فناے تے
چؤبولے(1360–1364)،سلوک کبیر(1364–1377)،سلوک فرید(1377–1384)،سوئیئے(1385–1409)،سلوک واراں توں ودھیک(1410–1429)،منداونی تے راگمالا(1429–1430)
گرو گرنتھ صاحب وچ بھگت بانی
سودھوبھگتاں دی بانی: گرو گرنتھ صاحب دے 31 راگاں وچوں 22 راگاں وچ بھگتاں دی بانی اے۔ بھگتاں دے سارے شبد 349 ہن، اتے بھگت-بانی وچ 3 شبد گرو ارجن صاحب جی دے بھی ہن ۔
| بھگت | شبد | بھگت | شبد |
|---|---|---|---|
| بھگت کبیر جی | 224 | بھیکھن جی | 2 |
| بھگت نامدیو جی | 61 | سورداس جی | 1 (صرف تک) |
| رویداس جی | 40 | پرمانند جی | 1 |
| ترلوعدہ جی | 4 | سین جی | 1 |
| فرید جی | 4 | پیپا جی | 1 |
| بینی جی | 3 | سدھنا جی | 1 |
| دھنا جی | 3 | رامانند جی | 1 |
| جیدیو جی | 2 | گرو ارجن دیوَ جی | 3 |
| جوڑ | 352 |
شبداں توں علاوہ گؤڑی راگ وچ کبیر جی دیاں 3 ہور بانیاں ہن- باون اکھری، پندرہ تھتی، ست وار۔ کبیر جی اتے فرید جی دے شلوکاں دے سنگرہ بھی ہن:- کبیر جی = 243 (ایہناں شلوکاں وچ گرو صاحبان دے بھی کجھ) فرید جی = 130 شلوک ہن
بھٹّ اتے بابا سندر جی دی بانی
سودھوبابا سندر جی دی بانی ‘صدو’ راگ رامکلی وچ اے۔ = 6 پؤڑیاں ۔ ہیٹھ لکھے بھٹاں دے سویے گرو گرنتھ صاحب وچ درج ہن:- (1) کلسہار (2) جالپ (3) کیرت (4) بھکھا (5) سلھ (6) بھلھ (7) نلھ (8) بلھ (9) گیند (10) ہربنس {11}متھرا
بھائی گرداس دی اگاہی موجب بھادوں ودی ایکم سمت 1661/1 اگست 1604 والے دن ایہہ سنکلن مکمل ہویا۔ اس اپرنت اس گرنتھ دا تتکرا تے انگ انکت کرنا شروع ہویا۔7000 شبداں دے اس سنگرہ وچ اس ویلے پہلے پنج گروآں ،بھارت دے وکھ وکھ صوبیاں دے 15 بھگتاں تے صوفیاں جنہاں وچ شیخ فرید،کبیر تے بھگت رویداس شامل ہن دی بانی اے۔اس پوتر گرنتھ دے 974 پترے سن جنہاں دے 12”x8”اکار دے 1948 پنے بندے ہن۔ ایہناں وچ کئی خالی پنے وی سن ۔ اوہ جگھاں جتھے گرو ارجن صاحب نے ایہہ گرنتھ دا سنکلن کیتا اتھے ہن گرودوارہ سری رامسر صاحب واقع اے۔
گریائی
سودھوسری گرو گرنتھ صاحب نوں گریائی (گرتا گدی) بارے بھٹّ وحی (تالدا جیند پرگنے دا) وچ ایوں درج اے:-
“گرو گوبند سنگھ محل دسماں بیٹا گرو تیغ بہادر کا پوتا ہرگوبند جی کا پڑپوتا گرو ارجن کا وارث گرو رام داس جی کی سورجبنسِ گوسال گوتر سوڈھی کھتری واسی انندپور پرگنا کہلور مقام نندیڑ تٹ گداوری دکھن دیس سمت ستارا سو پینسٹھ کاتک ماس کی چوتھ شکل پکھے بودوار کے دہری بھائی دئیا سنگھ سے بچن ہویاں سری گرو گرنتھ صاحب لے آؤ۔ بچن پائِ دئیا سنگھ سری گرنتھ صاحب لے تائے۔ گرو جی نے پنج پیسے نریل اگے بھیٹا رکھا متھا ٹیکا سربت سنگت سے کہا میرا حکم اے میرِ جگہ سری گرنتھ جِ کو جاننا۔ جو سکھ جانیگا اوس کی گھال تھائے پویگی گرو تس کی بہڑی کریگا۔“
‘گرو گرنتھ صاحب سدیوی گرو ہن’۔ گرو گوبند سنگھ صاحب دے جوتی جوت سماؤن توں بعد سکھ سماج دی ایہی سوچ تے عقیدہ اے۔ سکھاں دے اؤکڑ بھرے ویلے وی ،جدوں اوہناں نوں غیر-قنونی قرار دتا گیا تے اوہناں نوں جنگلاں وچ شرن لینی پئی ،سکھاں دی سبھ توں وڈملی شے گرو گرنتھ صاحب ہی سی جس اتے اوہناں نوں سبھ توں ودھ مان سی اتے جس نوں اوہناں نے جان دی پرواہ نہ کردے ہوئے وی سبھ توں ودھ محفوض رکھیا۔ ہور کسے نوں اوہناں اس پوتر کتاب دی برابری نہیں کرن دتی۔
مہاراجہ رنجیت سنگھ دے دور وچ ،جس نے خالصہ دے ناں تے ستنتر سامراج قایم کیتا،شخصی اچار وچار تے درباری کار وہار گرو گرنتھ صاحب ادالے ہی مرتکز سی۔جویں کہ ہم عصر دستاویزاں توں پتہ لگدا اے رنجیت سنگھ اپنا دن گرو گرنتھ صاحب دی عبادت توں بعد ہی شروع کردا سی۔دناں دہاراں تے اوہ ہرمندر صاحب امرتسر وکھے گرو گرنتھ صاحب اگے سیس نواؤن جایا کردا سی۔سکھاں واسطے صرف گرو گرنتھ صاحب ہی اکوئک مذہبی عبادت دا مرکز ہن۔ اس توں علاوہ انسان دی شکل وچ یا چنھ دی شکل وچ ہور کجھ وی نہیں۔
گرو گوبند سنگھ اپرنت اس پوتر کتاب نوں ہی گرو کرکے جانیا جاندا اے۔
انٹرنیٹّ ولوں گرو گرنتھ صاحب ٹرانسلیشن
سودھواجوکے یگ وچ گرو گرنتھ صاحب نوں کئی بولیاں وچ پڑھیا جا سکدا اے۔ ایہہ سبھ کجھ مشین ولوں ٹرانسلیشن تے ٹرانسلٹریشن راہیں ممکن ہو سکیا اے۔ اس لئی لڑیندا باہری لنک نال دتا اے۔اس لنک وچ اداہرن دے طور تے پہلے انگ نوں کنڑ بولی وچ مول پاٹھ نوں پڑھن لئی تے ٹرانسلیشن نوں روسی بولی وچ دکھایا گیاjے۔:-
گرو گرنتھ صاحب نوں وکھ وکھ بولیاں وچ مشین راہیں ٹرانسلیشن دا لنک
باہرلے جوڑ
سودھوسری گرو گرنتھ صاحب دی استتِ
گرو گرنتھ صاحب دیاں تصویراں دا لنک
