بھارت دیاں ریاستاں تے یونیئن علاقے
بھارت دے صوبے اتے مرکز ماتحت علاقے | |
---|---|
<maplink>: Couldn't parse JSON: Control character error, possibly incorrectly encoded | |
کیٹیگری | راج |
دیس | بھارت |
گنتی | ۲۸ صوبے 9 مرکز ماتحت علاقے |
لوک گنتی | صوبہ: گھٹّ:۶۱۰٬۵۷۷ سکم ؛–ودھ:۱۹۹٬۸۱۲٬۳۴۱ اتر پردیش مرکز ماتحت علاقے: ۶۴٬۴۷۳ لکشدیپ ؛– ۱۶٬۷۸۷٬۹۴۱ دلی |
رقبے | صوبہ: گھٹّ:۳٬۷۰۲ کلومیٹر2 (۱٬۴۲۹ مربع میل) گوا ؛–ودھ:۳۴۲٬۲۶۹ کلومیٹر2 (۱۳۲٬۱۵۱ مربع میل) راجستھان Union territories: گھٹّ:۳۲ کلومیٹر2 (۱۲ مربع میل) لکشدیپ ؛– ودھ:۸٬۲۴۹ کلومیٹر2 (۳٬۱۸۵ مربع میل) انڈیمان اتے نکوبار جزیرے |
حکومت | راج سرکار، مرکز سرکار (مرکز ماتحت علاقے) |
نکی ونڈ | ضلعے، ڈویزناں |
انتظامی مقصد لئی، بھارت نوں چھوٹے حصیاں وچ ونڈیا گیا اے۔ زیادہ تر حصیاں نوں ریاست یا راج کیہا جاندا اے اتے کچھ حصیاں نوں یونین علاقہ کیہا جاندا اے۔ بھارت وچ 28 صوبے تے 8 مرکزی شاست پردیش ہن۔ ایہہ اگے ضلعیاں اتے ڈویژناں وچ ونڈے ہوئے ہن۔
تریخ
سودھوآزادی توں پہلاں
سودھوبرصغیر پاک و ہند اُتے ایہدی پوری تریخ وچ بہت سارے وکھ وکھ نسلی گروہاں ولوں حکمرانی کیتی گئی اے، ہر اکّ نے اس کھیتر وچ انتظامی ونڈ دیاں اپنیاں پالیسیاں دا قیام کیتا۔ برطانوی راج نے زیادہ تر مغلیہ راج دے انتظامی ڈھانچے نوں برقرار رکھیا۔ بھارت نوں صوبےآں (جیہنوں پریزیڈینسی وی کیہا جاندا اے) وچ ونڈیا گیا سی، سدھے طور اُتے بریٹیش ولوں حکمرانی کیتا جاندا سی، اتے ریاستاں، جو کہ ناماتر طور اُتے اکّ مقامی شہزادہ یا برٹش سامراج دے وفادار راجا ولوں نینترت کیتیاں جاندیاں سن، جو کہ ریاستاں اتے اصل سرداری رکھدا سی۔
۱۹۴۷–۱۹۵۰
سودھو۱۹۴۷ اتے ۱۹۵۰ دے وچکار ریاستاں دے پردیساں نوں سیاسی طور اُتے بھارتی سنگھ وچ جوڑ دتا گیا سی۔ زیادہ تر موجودہ صوبےآں وچ رلے ہوئے سن؛ ہورناں نوں نویں صوبےآں وچ متحد کیتا گیا سی، جویں کہ راجستھان، ہماچل پردیش، مدھ بھارت، اتے وندھ پردیش، کئی ریاستاں دے بنے ہوئے سن؛ میسور، حیدرآباد، بھوپال اتے بلاس پور؉ سمیت کجھ وکھرے صوبے بن گئے۔ بھارت دا نواں آئین، جو ۲۶ جنوری ۱۹۵۰ نوں لاگوُ ہویا، نے بھارت نوں اکّ پربھوستا سنپنّ لوکتنتری لوکراج بنایا۔ نویں لوکراج نوں "راجاں دا سنگھ" وجوں وی اعلان کیتا گیا سی۔ ۱۹۵۰ دے آئین نے تن مکھ قسماں دے راجاں وچ انتر کیتا:
- حصہ A راج، جو کہ برطانوی ہند دے سابقہ گورنراں دے صوبے سن، اکّ چنے ہوئے گورنر اتے راج صوبائی اسمبلی ولوں حکمرانی کیتا جاندا سی۔ نوں حصہ اے راج سن:
- آسام (پہلاں آسام صوبہ)،
- بہار (پہلاں بہار صوبہ)،
- بمبئی (پہلاں بمبئی صوبہ)،
- پوربی پنجاب (پہلاں پنجاب صوبہ)،
- مدھ پردیش (پہلاں مرکزی صوبہ اتے بیرار)،
- مدراس (پہلاں مدراس صوبہ)،
- اڑیسہ (پہلاں اڑیسہ صوبہ)،
- اتر پردیش (پہلاں سنیکت صوبہ)، اتے
- مغربی بنگال (پہلاں بنگال صوبہ)۔
- حصہ B راج سابقہ ریاستاں جاں ریاستاں دے گروہ سن، اکّ راجپرمکھّ ولوں نینترت کیتا جاندا سی، جو عام طور اُتے اکّ آئینی راج دا حکمران ہندا سی، اتے اکّ چنی ہوئی صوبائی اسمبلی۔ راجپرمکھّ بھارت دے صدر ولوں نامزد کیتا گیا سی۔ حصہ بی راج سن:
- حیدرآباد (پہلاں حیدرآباد ریاست)،
- جموں اتے کشمیر (پہلاں جموں اتے کشمیر ریاست)،
- مدھ بھارت (پہلاں مرکزی بھارت ایجنسی)،
- میسور (پہلاں میسور ریاست)،
- پٹیالہ اتے ایسٹ پنجاب سٹیٹس یونین (پیپسو)،
- راجستھان (پہلاں راجپوتانا ایجنسی)،
- سوراشٹر (پہلاں بڑودا، مغربی بھارت اتے گجرات راج ایجنسی)، اتے
- تراونکور-کوچینکور (پہلاں تراونکور ریاست اتے کوچین ریاست)۔
- حصہ Cراجاں وچ سابقہ مکھ کمیشنراں دے صوبے اتے کجھ ریاستاں شامل سن، اتے ہریک نوں بھارت دے صدر ولوں نامزد اکّ مکھ کمیشنر ولوں نینترت کیتا جاندا سی۔ حصہ C دے راج سن:
- اجمیر (پہلاں اجمیر-میرواڑا صوبہ)،
- بھوپال (پہلاں بھوپال ریاست)،
- بلاس پور؉ (پہلاں بلاس پور؉ ریاست)،
- کورگ راج (پہلاں کورگ صوبہ)،
- دلی،
- ہماچل پردیش،
- کچھّ (پہلاں کچھّ ریاست)
- منی پور؉ (پہلاں منی پور؉ ریاست)،
- ترپرا (پہلاں ترپرا ریاست) اتے
- وندھ پردیش (پہلاں مرکزی بھارت ایجنسی)۔
- انڈیمان اتے نکوبار جزیرہ دا اکو اکّ حصہ D راج سی، جسدا پربندھن مرکز سرکار ولوں نامزد اکّ لیفٹینینٹ گورنر ولوں کیتا جاندا سی۔
راج مڑقیام، ۱۹۵۶
سودھوآندھرا راج ۱ اکتوبر ۱۹۵۳ نوں مدراس راج دے تیلگو بولن والے اتری ضلعیاں توں بنایا گیا سی۔
چندرناگور دے فرانسیسی اینکلیو نوں ۱۹۵۴ وچ مغربی بنگال وچ تبدیل کر دتا گیا سی۔ اسے سال پانڈیچری، کریکل، یاناؤں اتے ماہے دے سابقہ فرانسیسی اینکلیواں نوں شامل کردے ہوئے، بھارت وچ تبدیل کر دتا گیا سی؛ ایہہ ۱۹۶۲ وچ اکّ مرکز شاست پردیس بن گیا۔
۱۹۵۴ وچ وی، بھارت-پکھی طاقتاں نے دادر اتے ناگر حویلی دے پرتگالی قبضے والے اینکلیوز نوں آزاد کر دتا، جس وچ تھوڑھے ویلے لئی آزاد دادرا اتے نگر حویلی دے راج دا اعلان کیتا گیا۔ ۱۹۶۱ وچ، بھارت نے اس نوں دادرا اتے نگر حویلی دے مرکز شاست پردیش وجوں شامل کر لیا۔
راج مڑقیام ایکٹ، ۱۹۵۶ نے لسانی ریکھاواں دے بنیاد اُتے راجاں دا مڑقیام کیتا جس دے نتیجے وجوں نویں راجاں دی سرجنا ہوئی۔
اس ایکٹ دے نتیجے وجوں:
- مدراس راج نے اپنا نام برقرار رکھیا، کنیاکماری ضلعے نوں تراونکور-کوچینکور بناؤن لئی جوڑیا گیا۔
- آندھرا پردیش ۱۹۵۶ وچ حیدرآباد راج دے تیلگو بولن والے ضلعیاں وچ آندھرا راج دے ولین نال بنایا گیا سی۔
- کیرل نوں مالابار ضلعے اتے مدراس راج دے دکھنی کینرا ضلعیاں دے کاسرگوڈ تالک نوں تراونکور-کوچینکور نال ملا کے بنایا گیا سی۔
- میسور راج نوں بیلاری اتے دکھنی کینرا (کاسرگوڈ تالک نوں چھڈّ کے) دے ضلعیاں اتے مدراس راج توں کوئمبٹور ضلعے دے کولیگل تالک، بمبئی راج دے بے لغام، بیجاپور؉ ، اتری کینرا اتے دھارواڑ دے ضلعیاں نوں جوڑ کے مڑ متحد کیتا گیا سی، کنڑ بہو گنتی والے ضلعے بدر، رائچور اتے کلبرگی حیدرآباد راج اتے کورگ راج توں۔
- مدراس راج دے دکھنی کینرا اتے مالابار ضلعیاں وچکار ونڈے گئے لکشدیپ جزیرہ، امنیڈیوی جزیرہ اتے منیکوئے جزیرہ، نوں اکجٹّ اتے مرکز شاست پردیش لکشدیپ وچ متحد کیتا گیا سی۔
- بمبئی راج نوں سوراشٹر راج اتے کچھّ راج، مدھ پردیش دے ناگپور ڈویزن دے مراٹھی بولن والے ضلعیاں اتے حیدرآباد راج دے مراٹھواڑا کھیتر نوں جوڑ کے وڈا کیتا گیا سی۔
- راجستھان اتے پنجاب نے ترتیب وار اجمیر راج اتے پٹیالہ اتے پوربی پنجاب راج سنگھ توں کھیتر حاصل کیتے اتے بہار دے کجھ پردیش مغربی بنگال نوں تبدیل کر دتے گئے۔
۱۹۵۶ توں بعد
سودھوبمبئی مڑقیام ایکٹ ولوں ۱ مئی ۱۹۶۰ نوں بمبئی راج گجرات اتے مہاراشٹر دے لسانی راجاں وچ ونڈیا گیا سی۔سابقہ مرکز شاست پردیس ناگالینڈ نے ۱ دسمبر ۱۹۶۳ نوں راج دا درجہ حاصل کیتا۔ پنجاب مڑقیام ایکٹ، ۱۹۶۶ دے نتیجے وجوں ۱ نومبر نوں ہریانہ دی سرجنا ہوئی اتے پنجاب دے اتری ضلعیاں نوں ہماچل پردیش وچ تبدیل کر دتا گیا۔ایکٹ نے چنڈی گڑھ نوں اکّ مرکز شاست پردیس اتے پنجاب اتے ہریانہ دی سانجھی راجگڑھ وجوں وی منونیت کیتا اے۔
۱۹۶۹ وچ مدراس راج دا نام بدل کے تاملناڈو رکھیا گیا سی۔ اتر-پوربی راجاں منی پور؉ ، میگھالیہ اتے ترپرا دا گٹھن ۲۱ جنوری ۱۹۷۲ نوں کیتا گیا سی۔ ۱۹۷۳ وچ میسور راج دا ناں بدل کے کرناٹک کر دتا گیا۔ ۱۶ مئی ۱۹۷۵ نوں سکم بھارتی سنگھ دا ۲۲واں راج بن گیا اتے راج دی راجشاہی نوں ختم کر دتا گیا۔ ۱۹۸۷ وچ، اروناچل پردیش اتے مزورم ۲۰ فروری نوں راج بن گئے، اس توں بعد ۳۰ مئی نوں گوآ، جدوں کہ پہلاں گوآ دا مرکز شاست پردیش، دمن اتے دیو دے اتری ایکسکلیو دماؤ اتے دیؤ دمن اتے دیو وجوں اکّ وکھرا مرکز شاست پردیش بن گیا۔
نومبر ۲۰۰۰ وچ، تن نویں راج بنائے گئے سن، یعنی:
- چھتیسگڑھ (پوربی مدھ پردیش توں)
- اترانچل (اتر مغربی اتر پردیش توں) (۲۰۰۷ وچ اتراکھنڈ دا نام بدلیا گیا) اتے
- جھارکھنڈ (مدھ پردیش مڑقیام ایکٹ - ۲۰۰۰, اتر پردیش مڑقیام ایکٹ - ۲۰۰۰ اتے بہار مڑقیام ایکٹ - ۲۰۰۰ دے لاگوُ ہون دے نال)
۲۰۰۷ وچ پانڈیچیری دا نام پڈوچیری رکھیا گیا سی اتے ۲۰۱۱ وچ اڑیسہ دا نام بدل کے اوڈیشا رکھیا گیا سی۔ تیلنگانا ۲ جون ۲۰۱۴ نوں شمال مغربی آندھرا پردیش دے دس سابقہ ضلعیاں توں بنایا گیا سی۔
اگست ۲۰۱۹ وچ، بھارت دی پارلیمنٹ نے جموں اتے کشمیر مڑقیام ایکٹ، ۲۰۱۹ پاس کیتا، جس وچ جموں اتے کشمیر راج نوں دو مرکز شاست پردیساں وچ پنرگٹھت کرن دے اپبندھ ہن؛ جموں اتے کشمیر اتے لداخ، ۳۱ اکتوبر ۲۰۱۹ توں اسنوں لاگوُ کر دتا گیا۔ بعد وچ اسے سال نومبر وچ، بھارت سرکار نے دمن اتے دیؤ اتے دادرا اتے نگر حویلی دے مرکز شاست پردیساں نوں دادرا اتے نگر حویلی اتے دمن اتے دیو وجوں جانے جان والے اکّ مرکز شاست پردیش وچ ۲۶ جنوری ۲۰۲۰ توں لاگوُ کرن لئی قانون پیش کیتا۔
ناں | ISO 3166-2 code[۱] | آبادی | علاقہ (km2) |
دفتری بولی |
پایۂ تخت | وڈا شہر (راجگڑھ توں علاوہ) |
سنگھنائی آبادی | شرحِ خواندگی(%) | کل آبادی دے مطابق شہری آبادی دا تناسب | شرحِ جنس |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
آندھرا پردیش | AP | 84,665,533 | 275,045 | تیلگو ، اردو ، انگریزی | حیدر آباد دکن | 308 | 67.66 | 27.3 | 992 | |
اروناچل پردیش | AR | 1,382,611 | 83,743 | انگریزی | اٹانگر | 17 | 66.95 | 20.8 | 920 | |
آسام | AS | 31,169,272 | 78,550 | آسامی ، بوڈو (علاقائی) ، کربی زبان | دسپور | گوہاٹی | 397 | 73.18 | 12.9 | 954 |
بہار | BR | 103,804,637 | 99,200 | اردو ، ہندی ، میتھلی ، مگدھی | پٹنہ | 1102 | 63.82 | 10.5 | 916[۲] | |
چھتیس گڑھ | CT | 25,540,196 | 135,194 | چھتیس گڑھی ، اردو ، ہندی | رائے پور | 189 | 71.04 | 20.1 | 991 | |
گوا | GA | 1,457,723 | 3,702 | کونکنی | پناجی | واسکو دا گاما | 394 | 87.40 | 62.2 | 968 |
گجرات | GJ | 60,383,628 | 196,024 | گجراتی ، ہندی ، انگریزی | گاندھی نگر | احمد آباد | 308 | 79.31 | 37.4 | 918 |
ہریانا | HR | 25,353,081 | 44,212 | ہندی ، ہریانوی (علاقائی) | چندی گڑھ (شراکت شدہ ، متحدہ عملداری) |
فرید آباد | 573 | 76.64 | 28.9 | 877 |
ہماچل پردیش | HP | 6,856,509 | 55,673 | ہندی | شملہ | 123 | 83.78 | 9.8 | 920 | |
جموں تے کشمیر | JK | 12,548,926 | 222,236 | اردو ،[۳] کشمیری ، ڈوگری | سری نگر (گرما) جموں (سرما) |
124 | 68.74 | 24.8 | 883 | |
جھاڑکھنڈ | JH | 32,966,238 | 74,677 | اردو ، ہندی | رانچی | جمشید پور | 414 | 67.63 | 22.2 | 947 |
کرناٹک | KA | 61,130,704 | 191,791 | اردو ، کنڑا | بنگلور | 319 | 75.60 | 34.0 | 968 | |
کیرالا | KL | 33,387,677 | 38,863 | ملیالم ، انگریزی | ترواننت پورم | 859 | 93.91 | 26.0 | 1,084 | |
مدھیہ پردیش | MP | 72,597,565 | 308,252 | اردو ، ہندی | بھوپال | انڈور | 236 | 70.63 | 26.5 | 930 |
مہاراشٹر | MH | 112,372,972 | 307,713 | مراٹھی ، اردو | ممبئی | 365 | 82.91 | 42.4 | 925 | |
منی پور | MN | 2,721,756 | 22,347 | منی پوری | امپھال | 122 | 79.85 | 25.1 | 987 | |
میگھالیا | ML | 2,964,007 | 22,720 | کھاسی ، پنار زبان ، گارو ، ہندی ، انگریزی | شلونگ | 132 | 75.48 | 19.6 | 986 | |
میزورم | MZ | 1,091,014 | 21,081 | میزو | آئیزول | 52 | 91.58 | 49.6 | 975 | |
ناگالینڈ | NL | 1,980,602 | 16,579 | انگریزی | کوہیما | دیماپور | 119 | 80.11 | 17.2 | 931 |
اڑیسا [۴] | OR | 41,947,358 | 155,820 | اڑیہ | بھوبنیشور | 269 | 73.45 | 15.0 | 978 | |
پنجاب (بھارت) | PB | 27,704,236 | 50,362 | پنجابی ، ہندی | چندی گڑھ (شراکت شدہ ، متحدہ عملداری) |
لدھیانہ | 550 | 76.68 | 33.9 | 893 |
راجستھان | RJ | 68,621,012 | 342,269 | ہندی | جے پور | 201 | 67.06 | 23.4 | 926 | |
سکم | SK | 607,688 | 7,096 | Nepali, Bhutia, Lepcha, Limbu, Newari, Kulung,[حوالہ درکار] Gurung, Manggar, Sherpa, Tamang, Sunwar | گنگٹوک | 86 | 82.20 | 11.1 | 889 | |
تامل ناڈو | TN | 72,138,958 | 130,058 | تامل | چنائی | 480 | 80.33 | 44.0 | 995 | |
تری پورہ | TR | 3,671,032 | 10,491.69 | بنگالی ، تری پوری | اگرتلا | 555 | 87.75 | 17.1 | 961 | |
اتر پردیش | UP | 199,581,477 | 243,286 | اردو ، ہندی[۵] | لکھنؤ | کانپور | 828 | 69.72 | 20.8 | 908 |
اتراکھنڈ | UT | 10,116,752 | 53,566 | ہندی ، سنسکرت | دہرادون (interim) | 189 | 79.63 | 25.7 | 963 | |
مغربی بنگال | WB | 91,347,736 | 88,752 | بنگالی ، انگریزی | کولکتہ | 1,029 | 77.08 | 28.0 | 947 |
ناں | ISO 3166-2 code[۱] | آبادی | دفتری زبان |
پایۂ تخت | وڈا شہر | پنڈ دے اعداد | شہر دے اعداد | سنگھنائی آبادی | شرحِ خواندگی(%) | کل آبادی اتے شہری آبادی دا تناسب | شرحِ جنس |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
انڈمان تے نکوبار جزیرے | AN | 379,944 | ہندی ، تمل ، تیلگو ، انگریزی | پورٹ بلیئر | 547 | 3 | 46 | 86.27 | 32.6 | 878 | |
چندی گڑھ | CH | 1,054,686 | ہندی ، انگریزی ، پنجابی | چندی گڑھ | 24 | 1 | 9,252 | 86.43 | 89.8 | 818 | |
دادرا تے نگر حویلی | DN | 342,853 | ہندی ، گجراتی ، انگریزی | سلواسا | 70 | 2 | 698 | 77.65 | 22.9 | 775 | |
دمن تے دیو | DD | 242,911 | مراٹھی ، گجراتی ، انگریزی ، ہندی | دمن | 23 | 2 | 2169 | 87.07 | 36.2 | 618 | |
لکشادیپ | LD | 64,429 | ملیالم ، انگریزی | کواراتی | آندروت | 24 | 3 | 2013 | 92.28 | 44.5 | 946 |
قومی دارالحکومتی عملداری دلی | DL | 16,753,235 | — | دہلی | 165 | 62 | 11,297 | 86.34 | 93.2 | 866 | |
پونڈیچری | PY | 1,244,464 | فرانسیسی ، تامل تیلوگو (علاقائی) ، ملیالم (علاقائی) | پونڈیچیری | 92 | 6 | 2,598 | 86.55 | 66.6 | 1,038 |
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ «Code List: 3229». UN/EDIFACT. GEFEG. بایگانیشده از اصلی در ۲۵ دسمبر ۲۰۱۸. دریافتشده در ۲۵ دسمبر ۲۰۱۲.
- ↑ http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/bihar/Provisional%20Population%20Totals%202011-Bihar.pdf
- ↑ http://www.mapsofindia.com/events/republic-day/offical-languages-india.html
- ↑ "Orissa's new name is Odisha". The Times Of India. 24 March 2011. https://web.archive.org/web/20121105024620/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-03-24/india/29182775_1_odia-odisha-orissa-chief-minister. Retrieved on ۱۳ جولائی ۲۰۱۶.
- ↑ «Archive copy». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۰۹-۰۶-۱۹. دریافتشده در ۲۰۱۶-۰۷-۱۳.