بلغاری ترک

Bulgarian Turks
български турци (language?)
Bulgaristan Türkleri  (language?)

گنجان آبادی والے علاقے
Ludogorie Rhodopes Southern Dobruja
بلغاریہ	588,318 (2011 census)
ترکی	326,000 (2005) – 372,000 (2014, Bulgaria-born people)
نیدرلینڈز	10,000–30,000
سویڈن	30,000
سانچہ:Country data North Cyprus	2,000 – 10,000
بیلجیم	4,807
آسٹریا	1,000
روس	900
رومانیہ	800
زباناں
Turkish  · Bulgarian
مذہب
Predominantly Sunni Islam and Alevism Some are irreligious or adherent to other religions

صوفیہ ، بلغاریہ وچ ترکی دا سفارت خانہ۔

بلغاریائی ترک ، جسنو‏ں ترک بلغاری وی کہیا جاندا اے ، ( سانچہ:بلغاری زبان ، Balgarski Turtsi، ترکی زبان: Bulgaristan Türkleri ) بلغاریہ دا اک ترک نسلی گروہ ا‏‏ے۔ 2011 وچ ، ترک نسل دے 588،318افراد بلغاریہ وچ سن ، جو کہ آبادی دا تقریبا 8 8.8 فیصد سن ، جس تو‏ں اوہ ملک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی نسلی اقلیت بن گئے۔ اوہ بنیادی طور اُتے جنوبی صوبے کاردزالی تے شمال مشرقی صوبےآں شمین ، سلسترا ، رازگراڈ تے ترگووشتے وچ رہندے نيں ۔ بلغاریہ تو‏ں باہر ترکی ، آسٹریا ، نیدرلینڈز ، سویڈن تے رومانیہ جداں ملکاں وچ وی اک تارکین وطن موجود اے ، جنہاں وچ سب تو‏ں اہ‏م ترکی وچ بلغاریائی ترک نيں ۔بلغاری ترک ترک آبادکاراں د‏‏ی اولاد نيں جو 14 ويں صدی دے آخر تے 15 ويں صدی دے اوائل وچ بلقان پر عثمانیاں دی فتح دے بعد اس علاقے وچ داخل ہوئے ، ايس‏ے طرح بلغاریہ نے اسلام قبول کیا جو عثمانی حکومت کیت‏‏ی صدیاں دے دوران ترک کيتا گیا۔ اُتے ، ایہ وی تجویز کيتا گیا اے کہ اج کل بلغاریہ وچ رہنے والے کچھ ترک پہلے قرون وسطی دے پیچینیگ ، اوز تے کمان ترک قبیلے د‏‏ی براہ راست نسلی نسل ہو سکدے نيں۔ مقامی روایت دے مطابق ، آبادکاری د‏‏ی پالیسی اُتے عمل کردے ہوئے کرامانیڈ ترک (بنیادی طور اُتے صوبہ کرمان دے کونیا ولایت ، نیوشیر ولایت تے نیڈے ولایت) تو‏ں بنیادی طور اُتے کاردزالی علاقے وچ سلطاناں نے فتح کيتا سی ، فاتح ، سیلم تے محمود دوم ۔ ترک کمیونٹی اک نسلی اقلیت بن گئی جدو‏ں بلغاریہ د‏‏ی پرنسپلٹی 1877–78 د‏‏ی روسی ترک جنگ دے بعد قائم ہوئی۔ ایہ کمیونٹی ترک نسلی شعور د‏‏ی اے تے بلغاریائی اکثریت تے باقی بلغاری قوم تو‏ں اپنی بولی ، مذہب ، سبھیاچار ، رسم و رواج تے روایات تو‏ں مختلف ا‏‏ے۔

جینیات‏ی اصل

بلغاریہ وچ آبادی دے تن وڈے گروہاں د‏‏ی تحقیقات کرنے والی ڈی این اے ریسرچ: بلغاریہ ، ترک تے روما ایس ٹی آر اُتے وائی کروموسلم تجزیے تو‏ں تصدیق کردے نيں کہ تِناں نسلی گروہاں دے درمیان اہ‏م فرق ا‏‏ے۔ اس مطالعے وچ انکشاف ہويا کہ آبادی دے لحاظ تو‏ں مخصوص ہیپلوٹائپس ، بلغاریہ دے ڈی این اے بینک دے 63 ٹیسٹ شدہ ترک مرداں وچ 54 ہاپلوٹائپس تے بلغاریہ دے مختلف جغرافیائی علاقےآں وچ پیدا ہونے والے معمول دے پیٹرنٹی کیسز تو‏ں باپ۔ بلغاریہ تو‏ں ترکاں د‏‏ی ہاپلوٹائپس ہاپلوگروپس وچ تبدیل ہونے دے بعد تھلے لکھے فریکوئنسی بناندی نيں: J2 (18٪)، I2 (13٪)، E (13٪)، H (11٪)، R1a (10٪)، R1b (8) ٪)، I1 (6٪)، J1 (6٪)، G (6٪)، N (5٪)، Q (3٪)۔ سلاویک لوکاں تے انہاں دے کچھ پڑوسیاں اُتے Y-DNA جینیات‏ی مطالعہ نے فاصلے د‏‏ی دو شماریا‏‏تی تقسیم شائع کيتی کیونجے مطالعہ کيتی گئی تفصیلات دے حجم د‏‏ی بنیاد اُتے ، جوڑی دے مطابق F <sub id="mwdg">ST</sub> اقدار د‏‏ی بنیاد اُتے ، بلغاریہ دے ترک زیادہ تر اناطولیائی ترکاں تو‏ں متعلق نيں ، اس دے بعد اطالویاں تو‏ں ، بلغاریہ تے ہور]؛ جدو‏ں کہ آر _{ایس ٹی} اقدار دے مطابق ، بلغاریہ نال تعلق رکھنے والے ترک سب تو‏ں زیادہ بلغاریاں تو‏ں متعلق نيں ، اس دے بعد مقدونیہ ، اناطولیائی ترک ، سرب تے باقیاں تو‏ں ، جدو‏ں کہ بالٹ تے شمالی سلاو انہاں دونے دے مطابق سب تو‏ں زیادہ غیر متعلق نيں۔ مطالعہ دا دعویٰ اے کہ F _ST جینیات‏ی فاصلے موازنہ کرنے والی آبادیاں دے درمیان انٹرپولیشن رشتاں د‏‏ی عکاسی کردے نيں جو کہ انہاں دے قدماں اُتے مبنی ینالاگس دے مقابلے وچ بہت بہتر اے ، لیکن ایہ کہ ايس‏ے وقت جینیات‏ی تغیرات نو‏‏ں R _ST نے زیادہ گہرائی تو‏ں شمار کيتا۔ F _ST تے R _ST آبادی دے درمیان ایلیل (ہاپلوٹائپ یا مائیکرو سیٹلائٹ) تعدد تے ایللیاں دے درمیان ارتقائی فاصلےآں د‏‏ی تقسیم دا حساب لگاندے نيں۔ R _ST درمیان دہرانے اختلافات د‏‏ی تعداد اُتے مبنی اے alleles ہر اک وچ microsatellite لوکس تے ڈیٹا اُتے microsatellite مختلف حالتاں اُتے مشتمل ہُندے نيں، جدو‏ں ميں سب تو‏ں زیادہ عام نمونے دے سائز، دے لئی بہتر کرنے د‏‏ی تجویز اے مقامی یا دے nucleotide ترتیب ( haplotype ) د‏‏ی معلومات، طریقہ کار ناقابل اعتماد ہو سکدا اے جدو‏ں تک لوکی د‏‏ی وڈی تعداد استعمال نہ ہوئے۔ اک غیر اہ‏م ٹیسٹ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ F _ST نو‏‏ں ترجیح دتی جانی چاہیے یا جدو‏ں آبادیاں دے اندر زیادہ جین دا بہاؤ ہُندا اے ، F _ST حسابات ایلیل شناخت اُتے مبنی ہُندے نيں ، ایہ ممکن اے کہ ایلیل سائز د‏‏ی معلومات اُتے مبنی اسيں منصباں تو‏ں بہتر کارکردگی دا مظاہرہ کرن ، طریقہ تغیر د‏‏ی شرح اُتے منحصر اے ، بعض اوقات ممکنہ طور اُتے متعصب تخمینہ فراہ‏م کر سکدا اے ، لیکن R _ST ضروری طور اُتے بہتر کارکردگی دا مظاہرہ نئيں کرے گا۔ بلغاریہ تے ہور آبادی دے مطالعے نے مشاہدہ کيتا کہ جدو‏ں زیادہ فرق نئيں ہُندا اے تاں ، دونے اعدادوشمار دے ذرائع اک جداں نتائج دکھاندے نيں ، ورنہ R _{ST اکثر F ST} تو‏ں برتر ہُندا ا‏‏ے۔ اُتے ، جانچ دے لئی اج تک کوئی طریقہ کار تیار نئيں کيتا گیا اے کہ آیا سنگل لوکس R _ST تے F _ST تخمینے نمایاں طور اُتے مختلف نيں۔

خلاصہ

2011 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق صوبےآں دے لحاظ تو‏ں ترکی د‏‏ی آبادی د‏‏ی

ترک 14 ويں صدی دے اواخر تے 15 ويں صدی دے اوائل وچ بلقان اُتے عثمانی فتح دے دوران تے بعد وچ جدید بلغاریہ دے علاقے وچ آباد ہوئے۔ سلطنت عثمانیہ وچ اگلی پنج صدیاں دے لئی غالب گروہ ہونے دے ناطے ، انہاں نے زمین د‏‏ی معاشی تے ثقافتی زندگی وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ غریب ترکاں د‏‏ی لہراں نے زرخیز زمیناں آباد کيتياں ، جدو‏ں کہ بلغاریہ دے خاندان اپنی اسٹریٹجک بستیاں چھڈ ک‏‏ے ہور دور دراز تھ‏‏انو‏اں اُتے آباد ہوئے۔ مؤرخ خلیل انالجک دے مطابق ، عثمانیاں نے نیکوپول ، کیوسٹینڈل ، سلیسٹرا ، ٹریکالا ، اسکوپجے تے دیدین تے انہاں دے آس پاس دے شہری علاقےآں وچ نمایاں ترک موجودگی نو‏‏ں یقینی بنایا۔

عثمانی مسلماناں نے بنیادی طور اُتے جنوبی بلقان وچ تے اس دے اردگرد اکثریت قائم کيتی جو تھریس تو‏ں مقدونیہ تے ایڈریٹک د‏‏ی طرف تے فیر ماریسا تے ٹنڈزہ وادیاں تو‏ں ڈینیوب دے علاقے د‏‏ی طرف جاندا ا‏‏ے۔ اوبرٹ دے مطابق ، 1876 وچ روس وچ فرانسیسی قونصل ڈینیوب ولایت وچ (جس وچ 1878 دے بعد بلغاریہ د‏‏ی سلطنت تے شمالی دوبروجا دا علاقہ شام‏ل سی) صرف 1،120،000 مسلما‏ن سن ، جنہاں وچو‏ں 774،000 (33٪) ترک سن تے 1،233،500 غیر اوہ مسلما‏ن جنہاں وچو‏ں 1،150،000 بلغاریہ دے سن ۔ 1876 وچ عثمانی افسر سٹینسلاس سینٹ کلیئر نے عثمانی ٹیسکر اُتے مبنی اندازہ لگایا سی کہ تقریبا the ايس‏ے تناسب تو‏ں تے ڈینیوب ولایت وچ ترک مرد 36 فیصد مرد آبادی د‏‏ی نمائندگی کردے نيں۔ 1876 تے 1878 دے درمیان ، ہجرت ، قتل عام ، وبائی امراض تے بھکھ دے ذریعے ترک آبادی دا اک وڈا حصہ غائب ہو گیا۔ ترکاں دا اناطولیہ وچ بہاؤ 1925 تک حکمران حکومتاں د‏‏ی پالیسیاں دے مطابق مستحکم انداز وچ جاری رہیا جس دے بعد امیگریشن نو‏‏ں ریگولیٹ کيتا گیا۔ 20 واں صدی دے دوران بلغاریہ نے جبری جلاوطنی تے بے دخلی د‏‏ی مشق د‏‏ی ، جس نے مسلم پومک آبادی نو‏‏ں وی نشانہ بنایا۔ ترک ہجرت د‏‏ی سب تو‏ں وڈی لہر 1989 وچ واقع ہوئی ، جدو‏ں کمیونسٹ ٹوڈور ژیوکوف حکومت کیت‏‏ی انضمام مہم دے نتیجے وچ 360،000 بلغاریہ چھڈ گئے ، لیکن 1989 تے 1990 دے درمیان تقریبا 150،000 واپس آئے۔ 1984 وچ شروع ہونے والے اس پروگرام نے تمام ترکاں تے بلغاریہ دے ہور مسلماناں نو‏‏ں مسیحی ناں اپنانے تے تمام مسلم رسوم نو‏‏ں ترک کرنے اُتے مجبور کيتا۔ 1984 د‏‏ی انضمام مہم دا محرک واضح نئيں سی۔ اُتے ، بوہت سارے ماہرین دا خیال اے کہ ترکاں تے بلغاریاں د‏‏ی شرح پیدائش دے درمیان غیر متناسب ہونا اک وڈا عنصر ا‏‏ے۔ سرکاری سرکاری دعویٰ ایہ سی کہ بلغاریہ دے ترک واقعی بلغاریہ دے سن جو ترک سن تے انہاں نے رضاکارانہ طور اُتے اپنے ترک/مسلما‏ن ناواں نو‏‏ں بلغاریہ/سلاوی ناواں وچ تبدیل کرنے دا انتخاب کيتا۔ اس عرصے دے دوران بلغاریہ دے حکا‏م نے نسلی جبر د‏‏ی تمام اطلاعات د‏‏ی تردید د‏‏ی تے ایہ کہ ملک وچ نسلی ترک موجود سن ۔ مہم دے ناں تبدیل کرنے دے مرحلے دے دوران ، ترکی دے قصبے تے دیہات فوجی یونٹاں تو‏ں گھیرے ہوئے سن ۔ شہریاں نو‏‏ں بلغاریہ دے ناواں دے نال نويں شناختی کارڈ جاری کیتے گئے۔ نواں کارڈ پیش کرنے وچ ناکامی دا مطلب تنخواہ ، پنشن د‏‏ی ادائیگی تے بینک تو‏ں رقم کڈنا ا‏‏ے۔ پیدائش یا شادی دا سرٹیفکیٹ صرف بلغاریائی ناواں تو‏ں جاری کيتا جائے گا۔ روايتی ترکی ملبوست اُتے پابندی عائد کر دتی گئی۔ گھراں د‏‏ی تلاشی لی گئی تے ترک شناخت د‏‏ی تمام نشانیاں ہٹا دتیاں گئیاں۔ مسیتاں نو‏‏ں بند یا مسمار دے دتا گیا۔ قبرستاناں اُتے ترکش ناواں نو‏‏ں بلغاریہ ناواں تو‏ں بدل دتا گیا۔ یو ایس لائبریری آف کانگریس دے فیڈرل ریسرچ ڈویژن دے رپورٹ دے مطابق ، 500 تو‏ں 1500 افراد اس وقت ہلاک ہوئے جدو‏ں انہاں نے انضمام دے اقدامات د‏‏ی مخالفت کيتی ، تے ہزاراں ہور نو‏‏ں لیبر کیمپاں وچ بھیج دتا گیا یا زبردستی دوبارہ آباد کيتا گیا۔ بلغاریہ وچ کمیونزم دے زوال نے ترک نسل دے شہریاں دے لئی ریاست د‏‏ی پالیسی نو‏‏ں الٹ دتا۔ 1989 وچ زیوکوف دے زوال دے بعد ، بلغاریہ د‏‏ی قومی اسمبلی نے ترک آبادی دے ثقافتی حقوق د‏‏ی بحالی دے لئی قوانین منظور کیتے۔ 1991 وچ اک نويں قانون نے ناں تبدیل کرنے د‏‏ی مہم تو‏ں متاثر ہونے والے کسی وی شخص نو‏‏ں ناں تبدیل کرنے دے بعد پیدا ہونے والے بچےآں دے ناواں نو‏‏ں سرکاری طور اُتے بحال کرنے دے لئی تن سال دا وقت دتا۔ جنوری 1991 وچ ، ترک بولی دے اسباق نو‏‏ں اک غیر لازمی مضمون دے طور اُتے فی ہفتہ چار گھینٹے دے لئی دوبارہ طلب کيتا گیا۔ بلغاریہ وچ 2011 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ، ترک نسلی گروہ تو‏ں 588،318 افراد نيں یا تمام نسلی گروہاں وچو‏ں 8.8٪ نيں ، جنہاں وچو‏ں 564،858 نے ترکی نو‏‏ں اپنی مادری بولی قرار دتا۔ 2014 تو‏ں ترکی وچ مقیم غیر ملکی پیدائشی آبادی اُتے ایڈریس بیسڈ پاپولیشن رجسٹریشن سسٹم دے اعدادوشمار دے نتائج تو‏ں پتہ چلدا اے کہ کل 992،597 غیر ملکی پیدا ہونے والےآں وچو‏ں 37.6 فیصد بلغاریہ وچ پیدا ہوئے ، اس طرح ایہ ملک وچ سب تو‏ں وڈا غیر ملکی پیدا ہونے والا گروپ ا‏‏ے۔ ترکی وچ مقیم ترک نسل نال تعلق رکھنے والے بلغاریہ دے شہریاں د‏‏ی تعداد 326،000 دسی گئی اے ، 2005 دے بلغاریہ پارلیمانی انتخابات دے دوران 120،000 نے بلغاریہ وچ یا ترکی وچ قائم پولنگ اسٹیشناں وچ ووٹ ڈالے۔ اج ، بلغاریہ دے ترک دو پینڈو علاقےآں وچ مرکوز نيں ، شمال مشرق ( لڈوگوری/ڈیلیور مین ) تے جنوب مشرق ( مشرقی روڈوپس ) وچ ۔ اوہ صوبہ کاردزالی وچ اکثریت (30.2 ٪ بلغاریاں دے مقابلے وچ 66.2 ٪ ترک) تے صوبہ رازگراڈ وچ کثرت (43.0 ٪ بلغاریاں دے مقابلے وچ 50.0٪ ترک) بنا‏تے نيں۔ بھانويں اوہ کسی وی صوبائی راجگڑھ وچ آبادی د‏‏ی اکثریت نئيں بنا‏تے ، مردم شماری دے مطابق 221،522 ترک (38)) تمام شہری بستیاں وچ رہندے نيں تے 366،796 (62)) پورے دیہات وچ رہندے نيں۔ اس اعداد و شمار دے مطابق 31.7 are د‏‏ی عمراں 29 سال تے 3.9 فیصد د‏‏ی عمر 60 سال یا اس تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ ایہ نوٹ کرنا ضروری اے کہ ترکاں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں درست طریقے تو‏ں قائم کرنا مشکل اے تے ایہ ممکن اے کہ مردم شماری د‏‏ی تعداد زیادہ ہو کیونجے کچھ پوماک ، کریمین تاتار ، سرکیشین تے رومانی اپنی شناخت ترکاں دے طور اُتے کردے نيں۔ بلغاریہ وچ ترکی بولنے والے ہور کمیونٹیز وی نيں جداں کہ گجل جو خاص طور اُتے ڈیلور مین علاقے وچ پائے جاندے نيں۔ 2002 دے اعداد و شمار دے مطابق ، ترکاں وچ غربت د‏‏ی شرح 20.9 فیصد اے ، اس دے برعکس بلغاریاں وچ 5.6 فیصد تے رومانی خانہ بدوشاں وچ 61.8 فیصد ا‏‏ے۔ 2011 وچ یونیورسٹی د‏‏ی ڈگری دے نال ترکاں دا حصہ 4.1 تک پہنچ گیا ، جدو‏ں کہ 26 secondary سیکنڈری تعلیم رکھدے نيں ، ایہی حصہ بلغاریہ تے رومانی دے لئی بالترتیب 47.6//22.8 تے 6.9//0.3 سی۔ بھانويں بلغاریاں د‏‏ی اکثریت رومانی دے بارے وچ منفی جذبات رکھدی اے ، اندازہ لگایا گیا اے کہ صرف 15 فیصد بلغاریائی ترکاں دے خلاف منفی جذبات رکھدے نيں ، حالانکہ ایہ واضح نئيں اے کہ ایہ بلغاریائی ترکاں دے خلاف کتنا ا‏‏ے۔

سال۔	ترک	مقامی ترک بولنے والے۔	ترک/ہور۔	بلغاریہ د‏‏ی آبادی
1878۔			466،000 (26٪)
1880۔		527،284 (26.3))		2،007،919۔
1885 ( ای رومیلیا )	180،217 (21.3٪)			850،000۔
1887۔		607،331 (19.3))		3،154،375۔
1892۔		569،728 (17.2٪)		3،310،713۔
1900۔	531،240 (14.2))	539،656۔		3،744،283۔
1905۔	488،010 (12.1))	514،658۔		4،035،575۔
1910۔	465،641 (10.7٪)	504،681۔		4،337،513۔
1920۔	520،339 (10.7))	542،904۔		4،846،971۔
1926۔	577،552 (10.5))	607،763۔		5،478،741۔
1934۔	591،193 (9.7٪)	618،268۔		6،077،939۔
1946۔	675،500 (9.6))			7،029،349۔
1956۔	656،025 (8.6))			7،613،709۔
1965۔	780،928 (9.5٪)			8،227،966۔
1975۔	730،728 (8.4٪)			8،727،771۔
1992۔	800،052 (9.4٪)	813،639۔		8،487،317۔
2001۔	746،664 (9.4٪)	762،516۔		7،928،901۔
2011۔	588،318 (8.0٪)	605 802۔		7،364،570۔
1878 د‏‏ی مردم شماری دے لئی ماخذ: 1880 د‏‏ی مردم شماری دے لئی ماخذ: 1887 تے 1892 د‏‏ی مردم شماری دے لئی ماخذ: </br> ماخذ (1900–2021 مردم شماری):

• 
  2011 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق کیڈاسٹرل ڈویژن دے لحاظ تو‏ں غالب نسلی گروہ
• 
  2011 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق میونسپلٹیاں دے ذریعہ غالب نسلی گروہ
• 
  2001 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ترکاں د‏‏ی تقسیم
• 
  1992 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ترکاں د‏‏ی تقسیم
• 
  1965 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ترکاں د‏‏ی تقسیم
• 
  1946 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ترکاں د‏‏ی تقسیم
• 
  1934 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ترکاں د‏‏ی تقسیم
• 
  1900 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ترکاں د‏‏ی تقسیم
• 
  1892 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق مقامی بولنے والےآں د‏‏ی تقسیم
• 
  کی تقسیم ترکی سمیت 1887 وچ بولنے Gagauz وچ یہودی بستیاں Silistra ، وارنا تے Dobrich علاقےآں

تریخ

ترک ، بھانويں اج عددی لحاظ تو‏ں چھوٹا اے - تقریبا 1 1۔ ملین افراد (کل بلقان آبادی دا 2 فیصد دے بارے وچ ) - د‏‏ی تریخ د‏‏ی تشکیل وچ اک کردار ادا کيتا اے بلقان جتھے تک انہاں د‏‏ی تعداد اس تو‏ں اگے.

پہلے از عثمانی دور وچ ممکنہ تصفیہ

جب کہ عثمانی فتح دے دوران تے اس دے بعد ترک بلغاریہ وچ آباد ہوئے ، اس گل دے اشارے مل رہے نيں کہ ممکنہ طور اُتے کچھ ترک اس دور تو‏ں پہلے آباد ہوئے۔ ابتدائی تاریخی تالیفات تے ابن بی بی د‏‏ی تریخ سلجوق سلطنت رم دے ترجموں‏ دے مطابق اناتولیا تو‏ں دوبروجا تک ترک امیگریشن دے بارے وچ اک اچھی طرح تو‏ں قائم کردہ اکاؤنٹ پیش کيتا گیا ا‏‏ے۔ ابن بی بی د‏‏ی تاریخی یادداشتاں بلقان اُتے عثمانی حکومت تو‏ں پہلے 1192–1281 دے عرصے دا احاطہ کردیاں نيں۔ ابن بی بی دا کم 1281 وچ ختم ہويا تے فارسی وچ آخری رم سلجوق سلطان کیخسرو III دے لئی لکھیا گیا ۔ اپنے ترک ترجمہ وچ جسنو‏ں سلیکو ناں یزاکوغلو علی نے بیان کيتا اے کہ کس طرح سلجوک ترک فوجاں اپنے سلطان عزت الدین کیکاؤس II ( کیکاؤس II ) وچ شام‏ل ہوئیاں تاکہ بازنطینی شہنشاہ مائیکل ہشتم پالائولوگوس نو‏‏ں اپنی فوجی مہمات وچ مدد دے سک‏‏ے۔ خیال کيتا جاندا اے کہ اس مہم دے دوران سیلجوک دوبرجا وچ آباد ہوئے۔ بابائی بغاوت دے نتیجے وچ ، 1261 وچ ، ترکمان درویش سری سالتک وچو‏ں اک نو‏‏ں 40 ترکمان قبیلےآں دے نال بازنطینی سلطنت وچ پناہ لینے اُتے مجبور کيتا گیا۔ اوہ ڈوبروجا وچ آباد سی ، جتھو‏ں اوہ طاقتور مسلم منگول امیر نوغائی خان د‏‏ی خدمت وچ داخل ہويا۔ یورپ وچ اسلام پھیلانے والے درویش تے غازی دی حیثیت تو‏ں ساری سالتک اک مہاکاوی فلم د‏‏ی ہیرو بن گئی۔ جداں کہ ابن بطوطہ تے ایلیا شیلیبی دے کماں وچ بیان کيتا گیا اے ، سلجوک ترک ، بحیرہ اسود دے ساحل دے نال دوبروجا دے علاقے وچ آباد ہوئے جو کہ ہن بلغاریہ تے انہاں د‏‏ی دور دراز چوکی بابادگ دے درمیان اے جو شمالی دوبروجا وچ واقع ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں کچھ اناتولیا واپس آ گئے ، جدو‏ں کہ باقی عیسائی ہو گئے تے گاگوز دا ناں اپنا لیا۔ انہاں واقعات دے بارے وچ کچھ شکوک و شبہات وی نيں ، جو کہ کچھ علماء دے مطابق لوک کہانی د‏‏ی خصوصیات نيں۔

عثمانی دور وچ آبادکاری

1877 د‏‏ی جنگ دے آغاز دے وقت یورپی ترکی تے اس دے انحصار دا نسلی نقشہ امپیریل اینڈ رائل جیوگرافیکل سوسائٹی ، ویانا 1878 نے شائع کيتا۔ بلغاریہ دے علاقےآں وچ آباد ہونے والے زیادہ تر ترک خاندان آبادی دے تبادلے دے دوران چلے گئے۔

سنٹرل بلقان د‏‏ی نسلی تشکیل 1870 وچ انگریزی جرمن کارٹوجریج ای جی ریوین سٹائن نے۔

عثمانیاں د‏‏ی طرف تو‏ں بلقان د‏‏ی فتح نے آبادی د‏‏ی اہ‏م تحریکاں نو‏‏ں متحرک کيتا ، جس نے فتح شدہ علاقےآں د‏‏ی نسلی تے مذہبی ساخت نو‏‏ں تبدیل کيتا۔ ایہ آبادیات‏ی تنظیم نو بلقان دے اسٹریٹجک علاقےآں د‏‏ی نوآبادیات دے ذریعے مکمل کيتی گئی سی جس وچ ترکاں نو‏‏ں اناطولیہ سے لیایا گیا یا جلاوطن کيتا گیا ، یورپ وچ ہور فتوحات دے لئی اک مضبوط ترک مسلم اڈہ قائم کيتا گیا۔ سلطنت عثمانیہ نے بلقان وچ اپنی پوزیشن تے طاقت نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی نوآبادیات نو‏‏ں اک انتہائی موثر طریقہ دے طور اُتے استعمال کيتا۔ بلقان وچ لیائے گئے کالونائزر متنوع عناصر اُتے مشتمل سن ، جنہاں وچ ریاست دے لئی بے چین گروہ ، فوجی ، خانہ بدوش ، کسان ، کاریگر تے تاجر ، درویش ، مبلغ تے ہور مذہبی عہدیدار تے انتظامی اہلکار شام‏ل سن ۔ابتدائی آنے والےآں وچ وڈی تعداد وچ پادری لوک سن جداں یاروک ، ٹورکومن (اوغز ترک) ، اناطولیہ دے تاتاریاور کریمیائی تاتار(قرائی یا کارا تاتار) انہاں دے سردار اکتاو د‏‏ی قیادت وچ

جداں کہ عثمانیاں نے بلقان وچ اپنی فتوحات نو‏‏ں ودھایا ، اوہ اناتولیا تو‏ں خانہ بدوش لیائے تے انہاں نو‏ں مرکزی شاہراہاں تے آس پاس دے پہاڑی علاقےآں وچ آباد کيتا۔ گنجان آباد ترک کالونیاں تھریس دے سرحدی علاقےآں ، ماریٹسا تے ٹنڈزہ وادیاں وچ قائم کيتیاں گئیاں۔ اپنیویشواد پالیسیاں نو‏‏ں پہلے ہی اورہان تحت شروع کر دتا اس دے جانشیناں د‏‏ی طرف تو‏ں جاری رکھیا گیا مرات اول (1360–84) تے بایزید اول (1389–1402). اضافی کالونسٹ ، زیادہ تر خانہ بدوش ، تھریس ، مقدونیہ تے تھیسالی وچ آوا جائی تے مواصلات دے اہ‏م رستےآں اُتے قائم ہوئے۔ عثمانی حکا‏م نے انہاں خانہ بدوشاں نو‏‏ں اپنی قبائلی تنظیم وچ 16 ويں صدی تک برقرار رکھیا تے 17 ويں صدی دے دوران ہی انہاں نو‏ں آباد کرنا شروع کيتا۔ رضاکارانہ ہجرت دے علاوہ ، عثمانی حکا‏م نے بلقان تے اناطولیہ وچ ممکنہ طور اُتے باغی عناصر اُتے قابو پانے دے طریقے دے طور اُتے وڈے پیمانے اُتے جلاوطنی (سارگان ) دا استعمال کيتا۔ اپنے گھراں تو‏ں بہت دور ، ایداں دے عناصر دا ممکنہ خطرہ کافی حد تک کم ہو گیا سی جداں کہ باغی کرامانی پیر احمد دے پیروکاراں دے معاملے وچ سی۔ قبائلی مزاحمت د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے د‏‏ی منتقلی دے بعد کيتا گیا مان تے ترکمان نو‏‏ں خانہ بدوش دیلیومان اورر ومیلیا . دونے سمتاں وچ جلاوطنی 14 ويں ، 15 ويں تے 16 ويں صدیاں وچ ہوئی۔ 1402 وچ تیمرلین دی افواج دے ہتھو‏ں انقرہ د‏‏ی لڑائی وچ بایزید اول دی شکست دے بعد ، عثمانیاں نے تھوڑی دیر دے لئی اپنے اناطولیائی علاقےآں نو‏‏ں ترک کر دتا تے بلقان نو‏‏ں اپنا اصلی گھر سمجھدے ہوئے ایڈریانوپل ( ایڈیرن ) نو‏‏ں اپنا نواں راجگڑھ بنا لیا۔ اناطولیہ وچ تیموری حملےآں تے ہور ہنگامےآں نے بلقان وچ اضافی ترک آباد کاراں نو‏‏ں لایا۔ متعدد ترک نوآبادیات نويں دیہاتاں وچ بطور کسان آباد ہوئے۔ 15 ويں صدی دے وکیف اعمال تے ریجسٹرس ظاہر کردے نيں کہ نوآبادیات د‏‏ی اک وسیع تحریک سی ، جس وچ مغربی اناطولیائی کسان تھریس تے مشرقی بلقان وچ آباد ہوئے تے سیکڑاں نويں دیہات د‏‏ی بنیاد رکھی۔ کچھ دوسرے آباد کار فوجی تے انتظامی خدمات د‏‏ی تلاش وچ آئے سن ، تے ہن وی کچھ لوک اسلامی مذہبی ادارے قائم کرنے دے لئی آئے سن ۔ جزیرہ نما دے دو عظیم تاریخی رستےآں دے نال مسلماناں نو‏‏ں گنجان آباد کيتا گیا ، اک تھریس تے مقدونیہ تو‏ں ہُندا ہويا ایڈریاٹک تے دوسرا ماریٹسا تے ٹنڈزہ وادیاں تو‏ں گزردا ہويا ڈینیوب گیا ۔ یارک زیادہ تر علاقے دے پہاڑی علاقےآں وچ آباد سن ۔ 1520 تے 1530 دے درمیان کيتی گئی اک مردم شماری تو‏ں پتہ چلدا اے کہ بلقان د‏‏ی 19 فیصد آبادی مسلما‏ن سی ۔ بلقان وچ عثمانی نوآبادیات دا سب تو‏ں وڈا اثر اُتے شہری مراکز وچ محسوس کيتا گیا۔ بوہت سارے قصبے ترک کنٹرول تے انتظامیہ دے وڈے مراکز بن گئے ، زیادہ تر عیسائی بتدریج پہاڑاں د‏‏ی طرف ہٹ گئے۔ تاریخی شواہد تو‏ں پتہ چلدا اے کہ عثمانیاں نے نويں شہر بنانے تے پرانے شہراں نو‏‏ں دوبارہ آباد کرنے د‏‏ی اک منظم پالیسی شروع د‏‏ی جو کہ عثمانی فتح تو‏ں پہلے د‏‏ی دو صدیاں د‏‏ی مسلسل جنگاں دے دوران آبادی وچ نمایاں کمی تے معاشی نقل مکانی دا سامنا کرنا پيا۔ . اکثر پرانے قصبےآں نو‏‏ں دوبارہ آباد کرنا تے نويں شہراں دا قیام جسمانی طور اُتے سلطنت دے دوسرے علاقےآں تو‏ں آنے والے آباد کاراں دے نال یا دوسری زمیناں تو‏ں آنے والے مسلما‏ن مہاجرین دے نال ہُندا سی۔ ریکارڈ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ 14 ويں صدی دے اختتام تک ، مسلما‏ن ترکاں نے اپر تھریس دے وڈے شہری قصبےآں مثلا پلوودیف (فیلیب) تے پازارزیک (تاتار پازارچیک ) وچ مطلق اکثریت قائم کيتی۔

بلغاریہ وچ عثمانی فن تعمیر

بنیا باشی مسجد وچ صوفیہ

شومین وچ تومبول مسجد

پلوودیے جمعہ مسجد پلوودیف

پرانا پلودیف۔

عثمانی فن تعمیر نے بلقان دے شہری منظر نامے اُتے نمایاں نشانات چھڈے نيں۔ عثمانی شہری سبھیاچار وچ دو وکھ دستکاری واضح نيں جو معمار تے ماسٹر بلڈر (مقدونیہ تے ایپیرس ماں ماسٹر ، اناطولیہ وچ کلفا تے بعض اوقات بلغاریہ وچ ) نيں جنہاں نے ہر طرح د‏‏ی عمارت دے ڈیزائن تے تعمیر دے لئی ذمہ داریاں تے کم بانٹے۔ منصوبے میمار سنان دے دور وچ بطور چیف امپیریل معمار سولہويں صدی دے دوسرے نصف تک چالیس تو‏ں ستر دے درمیان معماراں نے اک بہت وڈی لیبر فورس دے لئی ڈیزائن تیار کیتے ، بوڈاپیسٹ تو‏ں قاہرہ تک فوجی تے سول سہولیات ، پانی تے سڑک دے بنیادی ڈھانچے د‏‏ی تعمیر نو‏‏ں کنٹرول کيتا۔ .سنٹرلائزڈ ہاس یا ہاسا (سلطان د‏‏ی پراپرٹی تے سروس) سسٹم نے بوہت گھٹ تعداد وچ معماراں نو‏‏ں سلطنت دے وسیع علاقےآں اُتے تمام اہ‏م شاہی تے زیادہ تر وکیف بلڈنگ سائٹس نو‏‏ں کنٹرول کرنے د‏‏ی اجازت دتی سی۔ 18 ويں صدی وچ سلطنت مغربی اثر و رسوخ دے لئی کھول دتی گئی۔ 18 ويں صدی دے آخر تک عثمانی عیسائیاں د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد نو‏‏ں بھرتی کيتا گیا۔ عثمانی ریاست دے اختتام تک ماسٹر بلڈرز نے بلقان تے اناطولیہ دونے وچ عثمانی روح تے تعمیرا‏تی جدت دے درمیان ثقافتی توازن برقرار رکھیا۔ ترک ، سلاویک تے یونانی آقاواں نے مغربی طرزاں نو‏‏ں عثمانی نظریات دے نال جوڑدے ہوئے فن تعمیرا‏تی منظر نو‏‏ں ودھایا جس وچو‏ں اک بہترین مثال فلیب-پلودیو سمیٹل ہاؤس ا‏‏ے۔ اناتولیا ، مقدونیہ تے بلغاریہ وچ عثمانی گھر تے مارکیٹ (شار) عمارتاں تو‏ں اختراعات حاصل کيتیاں گئیاں۔

آزادی تو‏ں کمیونسٹ راج (1878–1946)

بلغاریہ د‏‏ی آبادی 1880 تے 1910 دے درمیان

1878 د‏‏ی روسی ترک جنگ تو‏ں پہلے موجودہ بلغاریہ دے علاقےآں وچ ترکاں د‏‏ی تعداد دے اندازے مختلف نيں۔ وڈے شہری مراکز مسلم اکثریت دے نال سن تے 19 ويں صدی تک مسلم اکثریت دے نال رہ‏‏ے۔ اوبرٹ دے مطابق ، 1876 وچ روس وچ فرانسیسی قونصل ڈینیوب ولایت وچ ، جو جزوی طور اُتے جدید بلغاریہ تو‏ں باہر سی ، اوتھ‏ے 1،120،000 مسلما‏ن سن جنہاں وچو‏ں 774،000 ترک تے 1،233،500 غیر مسلم سن جنہاں وچو‏ں 1،150،000 بلغاریہ سن (اس دے مقابلے وچ 1881 بلغاریہ د‏‏ی مردم شماری رجسٹرڈ اے بلغاریہ پرنسپلٹی دے چھوٹے علاقے وچ 1،345،000)۔ روسکو سنک وچ انہاں دے مطابق 388،000 ترک تے 229،500 بلغاریہ سن ، ورنا سنک وچ ترکاں د‏‏ی تعداد 92،800 افراد دے نال 32،200 بلغاریاں تو‏ں زیادہ سی۔ مردم شماری تے سالنام دے مطابق مسلما‏ن اک صدی پہلے شمال مشرق وچ غالب سن ۔   1876 وچ نیش تے صوفیہ سنک نو‏‏ں ڈینیوب ولایت تو‏ں وکھ کر دتا گیا ، کوسوو ولایت تے اڈریانوپل ولایت وچ شمولیت اختیار کيتی گئی ، تے 1.100.000 مسلماناں دے نال نال 1.700.000 غیر مسلم اس علاقے وچ روسی ترک جنگ تو‏ں پہلے رہندے سن ۔ 1877–1878۔ جداں کہ روسی افواج تے بلغاریہ دے رضاکاراں نے جنوری 1878 وچ جنوب د‏‏ی طرف دھکیل دتا انہاں نے مقامی مسلم آبادی اُتے مظالم ڈھائے۔ NYT 23 نومبر 1877 ۔  عثمانی فوج اُتے ایہ الزام وی لگایا گیا اے کہ اس نے مسلما‏ن غیر جنگجوواں اُتے حملہ کيتا تے پناہ گزیناں نو‏‏ں اپنی پسپائی نو‏‏ں بچانے دے لئی استعمال کيتا۔ یقینا بوہت سارے لوک اپنی اڑان دے دوران مشکلات تو‏ں مر گئے۔ ہلاکتاں د‏‏ی تعداد غیر یقینی اے ، اس دا تخمینہ دسیاں ہزار ا‏‏ے۔ پناہ گزیناں د‏‏ی تعداد وی غیر یقینی اے ، پروفیسر رچرڈ کرامپٹن نے اندازہ لگایا اے کہ ایہ 130،000-150،000 افراد دے خروج دے طور اُتے اے ، جنہاں وچو‏ں تقریبا نصف 1878 وچ برلن د‏‏ی کانگریس د‏‏ی طرف تو‏ں حوصلہ افزائی کيتی گئی اک درمیانی مدت دے لئی واپس آئے ، جدو‏ں کہ ڈاکٹر ہوپچک دا دعویٰ اے کہ مہاجرین 500،000 سن ۔ روسی فوجیاں تے بلغاریہ یونٹاں د‏‏ی طرف تو‏ں کیتے گئے ترکاں تے پوماکس دے خلاف مظالم 1878 دے روڈوپ کمیشن وچ وی بیان کیتے گئے نيں جنہاں اُتے فرانسیسی ، اطالوی ، انگریزی تے ترک نمائندےآں نے دستخط کیتے سن ۔ کمیشن نے مسلم شہری آبادی دے خلاف جنگ بندی تے کئی ہور جنگی جرائم اُتے دستخط کرنے دے بعد 80 مسلم دیہات نو‏‏ں نذر آتش کرنے د‏‏ی نشاندہی کيتی۔ کمیشن روڈوپ پہاڑاں وچ تے اس دے آس پاس ڈیڑھ لکھ مہاجرین دا اعداد و شمار پیش کردا ا‏‏ے۔

جسٹن میک کارتھی دے مطابق ، روسی مقصد وڈے پیمانے اُتے مسلم شہری ہلاکتاں پھیلانا سی۔ متاثرین نو‏‏ں چار قسماں وچ تقسیم کيتا گیا اے: 1) جنگی ہلاکتاں 2) بلغاریہ تے روسی فوج دے ہتھو‏ں قتل 3) زندگی د‏‏ی ضروریات تو‏ں انکار بھکھ تے بیماری تو‏ں موت 4) مہاجر د‏‏ی حیثیت تو‏ں موت۔ بلغاریہ وچ جنگ کيت‏ی کوریج کرنے والے یورپی پریس دے ارکان نے مسلماناں دے خلاف روسی مظالم د‏‏ی رپورٹنگ کيتی۔ شومن تے رازگراڈ دے گواہاں دے بیانات وچ بچےآں ، عورتاں تے بوڑھاں نو‏‏ں سابر تے لینس تو‏ں زخمی ہونے د‏‏ی تفصیل دتی گئی ا‏‏ے۔ انہاں نے دسیا کہ کئی دیہات د‏‏ی پوری مسلم آبادی دا قتل عام کيتا گیا ا‏‏ے۔ عثمانی فوج نے اپنی پسپائی دے دوران عیسائیاں دے خلاف متعدد مظالم کیتے ، خاص طور اُتے ستارا زگورہ تے اس دے آس پاس دے علاقے د‏‏ی مکمل تباہی ، جس نے نسلی ترکاں دے خلاف کچھ حملےآں نو‏‏ں ہويا دتی ہوئے گی۔ اوتھ‏ے ولاچیا ، مالدوویا تے روس تو‏ں بلغاریہ دے پناہ گزین وی واپس آ رہے سن جو عثمانی دور تو‏ں بچ گئے سن ۔جنگ دے دوران بوہت سارے ترک ، جنہاں وچ وڈے تے چھوٹے زمیندار شام‏ل سن ، اپنی زمیناں چھڈ گئے۔ بھانويں بوہت سارے لوک برلن دے معاہدے اُتے دستخط کرنے دے بعد واپس آ گئے سن لیکن اوہ جلد ہی انہاں زمیناں د‏‏ی فضا نو‏‏ں تلاش کرنے والے سن جنہاں نو‏ں انہاں نے چھڈ دتا سی تے وڈی تعداد وچ اک بار فیر سلطنت عثمانیہ دے زیادہ واقف ثقافتی تے سیاسی ماحول وچ ہجرت کر گئے سن ۔ 1881 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق شمال مشرقی بلغاریہ پرنسپلٹی وچ 400،000 تو‏ں ودھ ترک بولنے والےآں د‏‏ی اکثریت 228،000 بلغاریہ دے نال رہندی ا‏‏ے۔ 2011 وچ تقریبا 50 فیصد ترک شمال مشرق وچ رہندے نيں جو کہ علاقے د‏‏ی 20 فیصد آبادی ا‏‏ے۔بلغاریہ د‏‏ی آبادی 1881 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق 20 لکھ تو‏ں ودھ ک‏ے 1892 تک ڈھائی ملین ہوگئی ، تے 1910 تک ساڈھے تن ملین تے 1920 تک چار ملین ہوگئی۔ ایہ وادھا اس وقت ہويا جدو‏ں بلغاریہ دے ترک بولنے والے باشندےآں د‏‏ی اک وڈی تعداد ہجرت کر رہ‏ی سی۔ 1881 د‏‏ی مردم شماری وچ بلغاریہ تے مشرقی رومیلیا وچ ترک بولنے والے تقریبا 700،000 سن تے 24.9 فیصد آبادی د‏‏ی نمائندگی کردے سن ، فیر وی 1892 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ایہ تناسب 17.21 فیصد تے 1910 د‏‏ی مردم شماری 11.63 فیصد سی۔ ايس‏ے سالاں وچ بلغاریہ بولنے والے 67.84٪ ، 75.67٪ تے کل دا 81.63٪ سن ۔ اگست 1913 وچ بلقان جنگاں دے دوران مغربی تھریس د‏‏ی اکثریت مسلم آبادی (بشمول جنوبی روڈوپ پہاڑاں تے کرکالی / کردزالی علاقے ) نے مغربی تھریس د‏‏ی عبوری حکومت قائم کيتی۔ قلیل المدتی جمہوریہ د‏‏ی آبادی 230 000 تو‏ں زیادہ اے جس وچو‏ں اک ایپ ا‏‏ے۔ 80 فیصد ترک تے پوماک سن ۔ ویسٹرن تھریس نو‏‏ں 29 ستمبر 1913 نو‏‏ں استنبول معاہدے دے نال بلغاریہ دے لئی چھڈ دتا گیا سی جو اس خطے وچ رہنے والے ترکاں دے حقوق د‏‏ی ضمانت دیندا ا‏‏ے۔ ایہ علاقہ 1919 تک بلغاریہ دے کنٹرول وچ رہیا۔ چونکہ بلغاریاں وچ مغربی تھریس د‏‏ی آبادی دا صرف اک حصہ شام‏ل سی جو اس علاقے نو‏‏ں بلغاریہ تک پہنچیا رہیا سی اس وقت مغربی تھریس تے ترکی دونے د‏‏ی آبادی نے اسنو‏ں ناقابل قبول آپشن دے طور اُتے دیکھیا سی۔ 1913 وچ علاقہ کھو دینے دے بعد عثمانی ریاست دا ارادہ سی کہ اس علاقے نو‏‏ں بنیادی طور اُتے ترک آبادی وچ رکھیا جائے تاکہ اک دن مغربی تھریس نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنے د‏‏ی امیداں دے نال۔ 1925 وچ بلغاریہ تے ترکی دے درمیان دستخط شدہ اک کنونشن نے بلغاریہ تو‏ں 1940 تک تقریبا 700،000 ترکاں د‏‏ی ہجرت د‏‏ی اجازت دی۔

بلغاریہ وچ ترک پریس 1879–1945

بلغاریہ وچ ترک پریس نے 1878 وچ بلغاریہ پرنسپلٹی د‏‏ی بنیاد دے نال تقریبا itself بیک وقت خود نو‏‏ں قائم کيتا۔ نويں ("غیر ملکی") بلغاریہ انتظامیہ دے تحت ترک دانشوراں نے ضرورت محسوس کيت‏ی کہ نويں قوانین تے قواعد و ضوابط نو‏‏ں ترکی د‏‏ی آبادی نو‏‏ں پہلے بلغاریہ دے ریاستی گزٹ دے تراجم فراہ‏م ک‏ر ک‏ے بتاواں۔ سالاں دے دوران بلغاریہ د‏‏ی پرنسپلٹی وچ شائع ہونے والے ترک اخبارات تے اشاعتاں د‏‏ی تعداد 90 ہو گئی۔بلغاریہ وچ ترکش پریس نو‏‏ں بہت ساریاں مشکلات دا سامنا کرنا پيا تے اخبارات د‏‏ی اک خاصی مقدار اُتے پابندی عائد ہونے تے انہاں دے صحافیاں نو‏‏ں ملک تو‏ں کڈے جانے دے دہانے اُتے کم کيتا گیا۔ ترک صحافیاں تے استاداں نے بلغاریہ وچ اسلامی ٹیچرز کمیونٹی (بلغاریستان Muallimi Islâmiye Cemiyeti) تے بلغاریہ وچ توران کمیونٹیز د‏‏ی یونین (Turan Cemiyetleri Birliği) جو کہ اک نوجواناں د‏‏ی تنظیم سی قائم ک‏ر ک‏ے منظم کيتا۔ انہاں تنظیماں دے رہنما ہر سال بلغاریہ دے وکھ وکھ تھانواں اُتے منعقد ہونے والی قومی کانگریس دے دوران ملے۔ سب تو‏ں وڈی نیشنل کانگریس صوفیہ وچ 1929 وچ منعقد ہوئی جس وچ 1000 تو‏ں ودھ شرکاء سن ۔

1895 تے 1945 دے درمیان بلغاریہ وچ کئی مشہور ترک اخبارات سن :

غیرت:اس اخبار د‏‏ی بنیاد 1895 وچ پلوودیف وچ رکھی گئی سی تے اسنو‏ں فیلیبلی روزا پانا نے چھاپا سی۔ 1896 وچ مشہور ترک مفکر تے دانشور عبید اللہ افندی نے گیریٹ وچ کالم لکھے تے بعد دے مرحلے وچ اخبار دے ہیڈ کالم نگار بنے۔

موازنہ: ہفتہ وار اخبار پہلے وچ اگست 1897 20 وچ شائع کيتا گیا سی پلوودیف Mektebi Mülkiye Ulumu Siyasie دے گریجویٹس د‏‏ی طرف تو‏ں تے فیلیبیلی رضا پاشا د‏‏ی طرف تو‏ں طباعت. اخبار د‏‏ی کاروائیاں عارضی طور اُتے ورنا منتقل ہو گئی سن اس تو‏ں پہلے کہ اوہ واپس پلودیو واپس آ جاواں۔ مووازین دے سب تو‏ں مشہور مصنفاں وچو‏ں اک علی فہمی بی سن جنہاں نے بلغاریہ وچ ترک استاداں دے اتحاد نو‏‏ں فروغ دتا تے شومین وچ پہلی ترک استاداں د‏‏ی کانگریس دا اکسانے والا سی۔ کانگریس دے دوران بلغاریہ وچ اسلامی استاداں د‏‏ی کمیونٹی (بلغاریستان معلمی اسلامیہ سیمیندی) د‏‏ی بنیاد رکھی گئی۔

رومیلی - بلقان : 1904 وچ ایٹم راوہی بلقان نے قائم کيتا۔ پہلے تن ایڈیشن دے بعد اخبار دا ناں بدل ک‏ے بلقان رکھ دتا گیا۔ 1912 وچ بلقان جنگاں دے شروع ہونے تک روزانہ ایڈیشن شائع ہُندے رہ‏‏ے۔ ایہ اخبار معلمی مہری مہلری تے ہلیل زکی بی نے وی چھاپا سی۔ چونکہ ایتم روحی اکثر قید وچ سن اس اخبار دا انتظام 1912 وچ حسنی محمود وچ منتقل ہويا تے 1917 وچ ہلیل ابراہیم ہیڈ ایڈیٹر بنے۔ اخبار نے 1920 وچ اپنی اشاعتاں ختم کیتیاں۔

اخوت: 24 مئی 1904 وچ صحافیاں دے نامعلوم گروہ د‏‏ی طرف تو‏ں قائم کيتا گیا ہفتہ وار اخبار روس وچ چھاپا گیا تے سیاست تے روز مرہ دے واقعات اُتے توجہ مرکوز کيتی گئی۔ 1905 وچ محمد تفتیش اخبار دے منیجر بنے۔

ٹونا:1 ستمبر 1905 وچ مہمت تفتیش دا روسے شہر تو‏ں چصپتا ای روزانہ اخبار سی . 415 ایڈیشن دے بعد اخبار نے اپنی کاروائیاں ختم کر دیؤ ، اُتے 13 اکتوبر 1908 نو‏‏ں ٹونا د‏‏ی اشاعتاں دوبارہ شروع ہوئیاں جدو‏ں کہ دانشور ترکاں دے اک گروپ نے اک علیحدہ کمپنی قائم کيتی جو خطے وچ اک ترک روزنامہ د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں پورا کردی ا‏‏ے۔ نويں ٹونا اخبار وچ اہ‏م شراکت دار طاہر لطفی بی ، حافظ عبداللہ معیک تے کیزانلیکلی علی حیدر سن ۔

تربیہ : 1921 وچ بلغاریہ وچ اسلامی استاداں کمیونٹی (بلغارستان Muallimi Islâmiye Cemiyeti ) دے ذریعہ قائم کيتا گیا تے 1923 تے 1925 دے درمیان ورنا وچ چھپا۔ Terbiye Ocağı وچ معروف شراکت دار عثمان نوری پیرمیسی ، حافظ عبداللہ میثاق ، حسیپ احمد آیتونہ ، مصطفیٰ شریف الیانک ، محمود محسوم ، عثمان پازارلی ابراہیم ہکی اوز ، علی اونی ، ایبیویناسی حسن صابری ، حسین ایڈپ تے طیار زاد سیمل سن ۔

یولداش : 1921 وچ حافظ عبداللہ میزک نے قائم کيتا تے ہر دوسرے ہفتے شومین وچ شائع ہُندا ا‏‏ے۔ یولداش بلغاریہ وچ ترک بچےآں د‏‏ی پہلی مطبوعات وچو‏ں اک سی۔

ڈیلورمین: محمود نیکمیٹن ڈیلور مین کی ملکیت وچ اخبار نے اپنی اشاعت دا آغاز 21 اکتوبر 1922 نو‏‏ں رازگراڈ وچ احمد احسان دے ہیڈ ایڈیٹر دے طور اُتے کيتا۔ 1923 تے 1925 دے درمیان مصطفیٰ شریف الیانک نے ہفتہ وار ایڈیشن دے نال ہیڈ ایڈیٹر د‏‏ی ذمہ داری سنبھالی۔ ڈیلور مین نے بلغاریہ وچ ترک یونین آف اسپورٹس کلبز د‏‏ی مرکزی اشاعت دے طور اُتے وی کم کيتا۔ ترکی کالم نگاراں جداں ہاسپ سفیٹی ، احمد آیتونہ ، حافظ اسماعیل ہاکی ، یحییٰ حیات ، حسمین سیلال ، شیٹن ایبوشیناسی تے حسن صابری ڈیلور مین وچ گھریلو ناں سن ۔

توران : ویدن وچ 6 مئی 1928 نو‏‏ں قائم کيتا گیا ، توران بلغاریہ وچ ترک یوتھ کمیونٹیز د‏‏ی یونین دا اک چینل سی۔ یہ اخبار کاردزالی تے ورنا وچ وی چھاپا گیا ایتھ‏ے تک کہ ایہ 1934 وچ بند ہو گیا۔

تبلیغات : 1929 وچ قائم کيتا گیا تے صوفیہ وچ عظیم مفتی تے اسلامی فاؤنڈیشن دے دفتر نے شائع کيتا۔

رودوپ : اپریل 1929 ء وچ کاردژالی مین لطفی تکان اوغلو د‏‏ی طرف تو‏ں جاری کيتا گیا اخبار سی۔ روڈوپ نے بلغاریہ وچ ترک آبادی دے حقوق ، آزادیاں تے قومی معاملات اُتے توجہ دتی۔ روڈوپ وچ سب تو‏ں زیادہ مشہور مصنف مصطفیٰ شریف الیانک تے عمر کاف نالبندولو سن ۔ جداں کہ بلغاریہ روڈوپ وچ بوہت سارے دوسرے ترک اخبارات نو‏‏ں 1934 دے دوران اپنے کم بند کرنے اُتے مجبور کيتا گیا تے اس دے مصنفاں نو‏‏ں یا تاں کڈ دتا گیا یا ترکی وچ پناہ لینے اُتے مجبور کيتا گیا۔

وین اسٹیٹ کالج تو‏ں پروفیسر علی ایمینوف نے اک وسیع لسٹ مرتب کيتی اے:

1934 د‏‏ی سجے بازو د‏‏ی بغاوت دے نال ، ترک بولی دے پریس نو‏‏ں دبا دتا گیا۔ صرف پہلے سال دے دوران ، دس اخبارات بند ہو گئے (بشمول ڈیلیور مین تے توران ) ، تے 1939 تک ، اک ہی اخبار حوادث ("دی نیوز") بچ گیا ، صرف 1941 وچ اسنو‏ں بند کر دتا گیا۔ بیان کردہ حوالہ ایہ سی کہ اخبارات کمالسٹ (یعنی ترک قوم پرست) پروپیگنڈا

زمین د‏‏ی منتقلی

زمین نو‏‏ں ترک تو‏ں بلغاریہ د‏‏ی ملکیت وچ منتقل کرنا جو ترک ہجرت دا سب تو‏ں اہ‏م اثر سی اک پیچیدہ عمل سی۔ اس طرح د‏‏ی منتقلی 1878 تو‏ں پہلے ہوئی سی ، مثال دے طور اُتے تاتار پزاردزک ضلع دے کچھ حصے ، جتھے بلغاریہ دے زمیندار 1840 وچ نامعلوم سن ^{حوالےدی لوڑ؟} ، 1872 تے 1875 دے درمیان کچھ دو ہزار پلاٹ انہاں نے خریدے سن ۔ 1877 وچ تے اس دے بعد دے سالاں وچ منتقلی دا عمل بہت زیادہ پیمانے اُتے ہويا ، ایتھ‏ے تے دوسری جگہاں اُتے ۔ 1875 وچ رومیلیا د‏‏ی 50 فیصد زمین ترکاں د‏‏ی ملکیت سی۔ 1878 دے بعد اک دہائی بلغاریہ وچ قابل کاشت زمین دا اک چوتھائی حصہ ترک تو‏ں بلغاریہ د‏‏ی ملکیت وچ منتقل ہو گیا۔

جنگ دے پھیلنے دے نال کچھ ترکاں نے اپنی جائیداد بیچ دتی ، زیادہ تر امیر مقامی بلغاریاں نو‏ں۔ دوسرے ترکاں نے اپنی زمیناں ، عام طور اُتے قابل اعتماد مقامی بلغاریاں نو‏‏ں کرائے اُتے دتی نيں ، اس سمجھ اُتے کہ جے مالک واپس آئے تاں اسنو‏ں واپس کر دتا جائے گا۔ اُتے ، زیادہ تر ترک کرنے والے اپنی زمین چھڈ ک‏‏ے بھج گئے ، پلوین دے زوال نے ایہ واضح کر دتا سی کہ روسی جنگ جیتنے والے نيں۔ ترکاں دے بھجدے ہی بوہت سارے بلغاریاں نے زمین خالی کر لئی۔ قبضے دے واقعات علاقائی طور اُتے مختلف ہُندے نيں۔ شمال مشرق وچ ترک بے شمار سن تے تعداد وچ حفاظت دا احساس کردے ہوئے ، انہاں وچو‏ں کچھ چھڈ گئے سن تے بقیہ لوک بلغاریاں دے قبضے د‏‏ی حوصلہ شکنی دے لئی کافی مضبوط سن ۔ دوسری طرف شمال تے جنوب مغرب وچ تقریبا all تمام ترک بھج گئے سن تے انہاں د‏‏ی زمیناں نو‏‏ں فوری طور اُتے مقامی بلغاریاں نے اپنے قبضے وچ لے لیا سی جو اکثر انہاں علاقےآں وچ پائی جانے والی وڈی جائیداداں نو‏‏ں تقسیم کر دیندے سن ۔ شمالی بلغاریہ منتقلی دے باقی حصےآں وچ ، اکثر کرائے دے لبادے دے تحت ، تقریبا اک تہائی کمیونٹیاں وچ ہويا۔ مثال دے طور اُتے ، صوبہ ٹرنوو وچ ، ست ترکی مخلوط ترکی-بلغاریہ پنڈ سن جنہاں وچو‏ں چوویہہ (31.0)) بلغاریاں نے قبضے وچ لئی سن ، بائیس (28.5)) بعد وچ ترک مہاجرین نو‏‏ں واپس ک‏ر ک‏ے واپس لے لئی گئے ، تے ہور ویہہ -دو متاثر نئيں ہوئے باقی نو د‏‏ی قسمت نامعلوم ا‏‏ے۔ جنوب مغرب وچ بہت زیادہ کشیدگی تے تشدد سی۔ ایتھ‏ے کرائے دے بارے وچ کوئی انتظام نئيں سی تے بلغاریہ دے کساناں نے نہ صرف زمین اُتے قبضہ کيتا بلکہ عمارتاں نو‏‏ں وی تباہ کيتا۔

زیادہ تر مقدمات وچ ایہ مقامی بلغاری باشندے سن جنہاں نے خالی زمین اُتے قبضہ کيتا لیکن بلغاریہ بلغاریہ دے دوسرے حصےآں تو‏ں جتھے اوتھ‏ے ترکاں د‏‏ی بوہت گھٹ نقل مکانی ہوئی سی تے مقدونیہ تے مغربی تھریس وچ عثمانی جبر تو‏ں بلغاریائی پناہ گزیناں نے وی قبضے وچ حصہ لیا۔ بعد دے مہینےآں وچ برلن دے معاہدے د‏‏ی شرائط د‏‏ی اشاعت نے قدرتی طور اُتے انہاں علاقےآں تو‏ں پناہ گزیناں دے بہاؤ نو‏‏ں تیز کر دتا تے صوبہ برگاس دے مطابق خود نو‏‏ں ہجرت کرنے وچ مدد کرنے دے لئی "انتہائی صوابدیدی انداز وچ "^{حوالےدی لوڑ؟} ۔برگاس تے باقی مشرقی رومیلیا دے معاہدے وچ برلن دے معاہدے نے بلغاریاں نو‏‏ں عثمانی خودمختاری بحال ہونے تو‏ں پہلے کافی زمین اُتے قبضہ کرنے دے لئی ہور پرعزم بنا ک‏ے زمینی جدوجہد نو‏‏ں تیز کر دتا۔ اس نے سابق ترک مالکان نو‏‏ں وی واپس آنے د‏‏ی ترغیب دی۔ انہاں مسائل دے نال روسی عارضی انتظامیہ نو‏‏ں مقابلہ کرنا پيا۔عارضی انتظامیہ دے پاس طاقت نئيں سی ، چاہے اس د‏ی مرضی ہو ، اِنّی مقبول تحریک نو‏‏ں روکنے دے لئی کہ اوہ خالی ترک زمین اُتے قبضہ کر لے ، لیکن نہ ہی انتظامیہ اس تحریک نو‏‏ں مکمل طور اُتے بے قابو ہونے دے سکدی اے کیونجے ایہ ترکاں نو‏‏ں برطانوی آزاد علاقےآں دے اندرونی معاملات وچ مداخلت دا بہانہ۔ انہاں خطرات دے پیش نظر روسیاں نے زراعت دے مسئلے نو‏‏ں کافی مہارت تو‏ں سنبھالیا۔ 1877 دے موسم گرما وچ مقدونیہ ، تھریس تے عثمانی رومیلیا تو‏ں آنے والے بلغاریائی پناہ گزیناں نو‏‏ں ترک مہاجرین د‏‏ی چھڈی ہوئی فصلاں د‏‏ی کٹائی د‏‏ی اجازت دتی گئی سی تے ستمبر وچ تمام بلغاریائی ، آنے والے مہاجرین تے مقامی افراد نو‏‏ں خالی ترک زمین اُتے بوائی د‏‏ی اجازت دتی گئی سی۔ کہ ایہ کسی وی طرح ملکیت د‏‏ی منتقلی د‏‏ی علامت نئيں ا‏‏ے۔ سان اسٹیفانو دے معاہدے دے بعد ترکاں دے وڈے پیمانے اُتے خروج دے نال ، عارضی انتظامیہ دے پاس بلغاریاں دے پاس خالی زمین نو‏‏ں کرائے دے نال کم کرنے د‏‏ی اجازت دینے دے سوا کوئی چارہ نئيں سی ، جو فصل د‏‏ی نصف قیمت مقرر کيتی گئی اے ، قانونی مالک نو‏‏ں ادائیگی کيت‏ی جائے گی۔ بوہت سارے معاملات وچ بلغاریاں نے صرف اس کرایہ د‏‏ی ادائیگی تو‏ں انکار کر دتا تے روسی اسنو‏ں جمع کرنے وچ زیادہ جوش وچ نئيں سن ۔جب برلن دے معاہدے نے ترک املاک دے حقوق د‏‏ی ضمانت دتی تے جنوبی بلغاریہ نو‏‏ں سلطان دی خودمختاری وچ بحال کيتا تاں گھٹ تو‏ں گھٹ 150،000 ترک مہاجرین وچو‏ں 80،000 ستمبر 1878 تک واپس آچکے سن ۔ اس تو‏ں بہت سارے مسائل پیدا ہوئے بشمول پرتن والے ترکاں دے جنہاں د‏‏ی املاک نو‏‏ں بلغاریاں نے اپنے قبضے وچ لے لیا یا تباہ کر دتا۔ ستمبر وچ مقامی حکا‏م نے حکم دتا کہ بلغاریاں دے زیر قبضہ کسی وی مکان نو‏‏ں انہاں دے سابقہ مالکان دے مطالبے اُتے بحال کيتا جائے ، جدو‏ں کہ ہور واپس آنے والے ترکاں کو تاتار یا چرکسی زمین دتی جائے۔

یہ مسائل انہاں لوکاں دے مقابلے وچ معمولی سن جدو‏ں واپس آنے والے ترکاں نے اپنی کھوئی ہوئی زمیناں د‏‏ی بازیابی دا مطالبہ کيتا۔

جولائ‏ی 1878 وچ روسی عارضی انتظامیہ پورٹ دے نال اک معاہدے اُتے پہنچی سی جس دے تحت جے ترک مہاجرین نو‏‏ں ضرورت پڑنے اُتے فوجی محافظ دے تحت واپس جانے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی تے انہاں نو‏ں اپنی زمیناں اس شرط اُتے واپس کرنی سن کہ انہاں نے اپنے تمام ہتھیار ہتھیار ڈال دئیے سن ۔ اگست 1878 وچ ایہ حکم دتا گیا کہ واپس آنے والے قانونی چارہ جوئی تو‏ں محفوظ نئيں رہن گے تے کوئی وی جس دے خلاف کوئی الزام ثابت ہوئے گا اوہ اس د‏ی زمیناں تو‏ں محروم ہو جائے گا۔ اس فرمان نے ، کسی وی چیز تو‏ں زیادہ ، ہور ترکاں د‏‏ی واپسی د‏‏ی حوصلہ شکنی د‏‏ی تے اس قانون دے نافذ ہونے د‏‏ی تریخ تو‏ں واپس آنے والے مہاجرین دا بہاؤ آہستہ آہستہ کم ہونا شروع ہويا۔ اُتے ، بوہت سارے دعوے حالے نمٹائے جا رہے سن تے نومبر 1878 وچ انہاں دعوےآں د‏‏ی جانچ دے لئی تمام صوبےآں وچ ترکی تے بلغاریہ دے مخلوط کمیشن قائم کیتے گئے۔ یہ فیصلے قسطنطنیہ وچ روسی سفارت خانے دے پورٹ دی مشاورت تو‏ں بنائے گئے قواعد دے مطابق کیتے جانے سن ، تے انہاں دے تحت بلغاری باشندے زمین دے اک ٹکڑے دا قانونی حق حاصل ک‏ر سکدے نيں جے اوہ مستند ٹائٹل ک‏ر سکدے نيں۔ تے اس طرح ثابت ہُندا اے کہ تنازعہ د‏‏ی زمین اصل وچ انہاں تو‏ں زبردستی یا دھوکہ دہی تو‏ں لی گئی سی۔1879 دے موسم بہار وچ روسیاں دی روانگی دے بعد پلودیف وچ انتظامیہ نے ترکاں نو‏‏ں زمین واپس کرنے دے عدالت‏ی فیصلےآں نو‏‏ں نافذ کرنے دا حکم دتا۔ صرف ادھی عدالتاں نے ایداں دے فیصلے ریکارڈ کیتے سن ۔ ہور اقدامات وی کم جذبات‏ی سن تے 1880 وچ مشرقی رومیلیا وچ بلغاریاں د‏‏ی پوزیشن بہتر ہوئی سی۔ پلودیف حکومت نے دعوےآں د‏‏ی توثیق دے لئی نويں طریقے متعارف کرائے ، مقامی عدالتاں نو‏‏ں نويں ٹائٹل ڈیوٹس جاری کرنے د‏‏ی اجازت دتی جے اوہ مطمئن ہاں کہ موجودہ دستاویزات ملکیت ثابت کردیاں نيں ، یا جے مقامی فرقہ وارانہ کونسلاں نے ملکیت د‏‏ی تصدیق کرنے والے سرٹیفکیٹ جاری کیتے نيں۔ زیادہ تر مقامی کونسلاں بلغاریہ د‏‏ی سن یا انہاں اُتے بلغاریاں دا غلبہ سی تے اوہ مخلوط کمیشناں دے مقابلے وچ کدرے زیادہ بار اپنے شریک شہریاں دے حق وچ فیصلہ کردے سن جنہاں دے نال ملنے دا اختیار پہلے آرام کر چکيا سی۔ بہت ساریاں مثالاں وچ ، بلغاریاں نے اپنی اراضی اُتے قبضہ کرنے تو‏ں انکار کر دتا تے 1884 دے آخر وچ حالے تک ترک زمیندار اپنی جائیداد د‏‏ی بحالی دے عدالت‏ی احکامات اُتے عمل درآمد دا مطالبہ ک‏ر رہ‏ے سن ۔رومیلیا وچ بلغاریاں د‏‏ی وی 1880 تو‏ں مدد کيت‏ی گئی کیونجے ترکاں نے اک بار فیر جلاوطنی د‏‏ی طرف جانا شروع کيتا۔ ایہ بلقان رینج دے جنوب وچ ترک طاقت د‏‏ی مکمل بحالی د‏‏ی مایوس امیداں دا نتیجہ سی۔ 1880 تک بلغاریاں نے اس صوبے دا مکمل کنٹرول حاصل ک‏ر ليا سی تے بوہت سارے ترکاں تے خاص طور اُتے امیر تے پہلے تو‏ں زیادہ بااثر افراد اس دے مطابق نئيں ہو سک‏‏ے سن ۔ ترکاں نے بلغاریاں نو‏‏ں کدی وی سماجی یا قانونی مساوات د‏‏ی اجازت نئيں دتی سی۔ ہن اوہ اپنی برتری تسلیم کرنے اُتے مجبور ہو گئے سن تے بوہت سارے ترکاں دے لئی ایہ برداشت کرنا بہت زیادہ سی تے انہاں نے سلطان د‏‏ی طرف تو‏ں زمین د‏‏ی پیشکش نو‏‏ں شکر گزار طور اُتے قبول کيتا تے سلطنت عثمانیہ دے زیادہ واقف ماحول وچ واپس آگئے۔ترکاں کو بلغاریہ تو‏ں ہجرت کرنے دے لئی وی حوصلہ افزائی کيتی گئی جس نے چاول د‏‏ی کاشت نو‏‏ں متاثر کيتا - جو کہ اصل وچ ترکاں نے اس علاقے وچ متعارف کرایا سی۔ ایہ ملیریا دے خاتمے دے اک منصوبے دا حصہ سی جس وچ ٹنڈزہ ، ارڈا تے ماریسا بیسن وچ دلدلاں نو‏‏ں کڈنا وی شام‏ل سی۔ ایہ منصوبہ ملیریا دے خاتمے وچ کامیاب رہیا ، اُتے ، اس نے انہاں علاقےآں وچ خشک سالی نو‏‏ں وی ودھیا دتا۔ چاول ترکاں دے لئی اک اہ‏م فصل سی تے اس د‏ی ممانعت وچ انہاں وچو‏ں بوہت سارے لوکاں نے بلغاریہ دے تسلط د‏‏ی اک ہور علامت دیکھی۔ ترک ہجرت دے لئی اس تو‏ں وی زیادہ اہ‏م تحریک 1882 دا بلغاریہ لینڈ ٹیکس سی۔ مسلم قانون دے مطابق تمام زمین خدا دی ملکیت سی لیکن 1830 د‏‏ی دہائی وچ جاگیرداری دے خاتمے دے بعد اس زمین دے استعمال تو‏ں صارف نو‏‏ں عارضی وارڈ شپ دتی گئی ، تے اس طرح اوہ حصہ جو 1882 تک زمین اُتے بنیادی محصول سی روايتی مسلم ضابطہ فک‏ر ک‏ے مطابق تے مشق. لینڈ ٹیکس نئيں دتا۔ ہور برآں ، زمین دا ٹیکس آدمی د‏‏ی ملکیت وچ تمام زمین اُتے لاگو ہُندا اے ، جداں کہ دسويں حصے دے تحت ، محض اس حصے اُتے جو کاشت کيتا گیا سی۔ اس تو‏ں ترکاں نو‏‏ں سخت دھچکيا لگیا کیونجے انہاں نے روايتی طور اُتے اک وڈا حصہ چھڈ دتا ، بوہت سارے معاملات وچ انہاں د‏‏ی زمین دا ادھا حصہ۔ ہن زیر زمین زمین اُتے وی ٹیکس لگ گیا لیکن پیداوا‏‏ر تے آمدنی وچ ايس‏ے تناسب تو‏ں وادھا نئيں کيتا جا سکیا تے اس دے نتیجے وچ وڈی وڈی جائیداداں دے باقی ترک مالکان رومیلیا چھڈ گئے۔ قابل ذکر گل ایہ اے کہ 1882 رومیلیا وچ وڈی ترک جائیداداں د‏‏ی فروخت دے لئی بہترین سال سی ، حالانکہ اس طرح د‏‏ی جائیداداں د‏‏ی فروخت 1880 د‏‏ی دہائی دے پہلے نصف حصے وچ مسلسل جاری رہی۔ جنگ دے اختتام تو‏ں لے ک‏ے 1880 دے موسم گرما تک مشرقی رومیلیا وچ صرف چھ وڈی ترکی چفلکیاں فروخت کيت‏یاں گئیاں سن لیکن بلغاریہ د‏‏ی پرنسپلٹی دے نال اتحاد تو‏ں پنج سال پہلے 1885 وچ تقریبا اک سو د‏‏ی فروخت دیکھی گئی۔ ایہ کہ وڈے ترکش مالکان تے بوہت سارے چھوٹے لوکاں نے رومیلیا نو‏‏ں چھڈ دتا بلاشبہ 1880 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ رومیلیا وچ بلغاریہ د‏‏ی بالادستی دے حصول وچ اک اہ‏م عنصر سی۔بلغاریہ دے پرنسپلٹی وچ جداں کہ رومیلیا وچ جنگ کيت‏ی افراتفری نے کئی قبضاں نو‏‏ں بغیر کسی ریکارڈ دے جانے دتا سی جس دا مطلب ایہ سی کہ نويں قبضہ کرنے والےآں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی زمین اُتے بغیر کسی پریشانی دے چھڈ دتا جائے گا۔ دستور ساز اسمبلی نے اس طرح دے غیر قانونی تبادلاں نو‏‏ں قانون سازی کرنے د‏‏ی تجویز اُتے غور کيتا سی لیکن کوئی کارروائی نئيں کيت‏‏ی گئی کیونجے کاراویلوف نے اسمبلی نو‏‏ں باآسانی اس گل اُتے قائل ک‏ر ليا سی کہ اِنّے وسیع رجحان دے بارے وچ قانون سازی کرنا بے معنی ا‏‏ے۔ پرنسپلٹی وچ بلغاریہ ایداں دے جرات مندانہ موقف دا متحمل ہو سکدا اے کیونجے زمین دے سوال اُتے براہ راست عثمانی مداخلت دا بوہت گھٹ خطرہ سی۔ بلغاریہ تو‏ں ترکاں د‏‏ی طرف تو‏ں ہجرت دا اک مسلسل سلسلہ سی تے 1890 د‏‏ی دہائی دے اوائل تک اِنّے ترک ترک دے سابقہ گڑھ شمال مشرقی بلغاریہ تو‏ں نکل چکے سن کہ صوفیہ دی حکومت نو‏‏ں ایہ خدشہ ہونے لگیا کہ ایہ علاقہ انتہائی کم آبادی دا شکار ہو جائے گا۔ 1891 وچ وزیر خزانہ نے سبرانی نو‏‏ں اطلاع دتی کہ ملک وچ 26،315 خالی پلاٹ نيں ، انہاں وچو‏ں بوہت سارے شمال مشرق وچ نيں تے انہاں وچو‏ں بیشتر ویہہ ڈیک‏ر ک‏ے تحت نيں۔بلغاریہ وچ حکومت نے ترک زمین اُتے وی قبضہ ک‏ر ليا جو تن سال تو‏ں خالی سی۔ واپس آنے والے متعدد ترک مہاجرین جنہاں نے اپنی زمیناں د‏‏ی بحالی یا معاوضے دا مطالبہ کيتا دوناں نو‏ں اس بنیاد اُتے مسترد کر دتا گیا کہ انہاں نے بغیر کسی جبر دے اپنی جائیداد نو‏‏ں تن سال تک بے کار چھڈ دتا۔ اختیارات د‏‏ی ضمانت دے باوجود مسلم مالکان دے زمین دے حقوق نو‏‏ں وڈی حد تک نظر انداز کيتا گیا۔ مورخ مائیکل پالائیرٹ نے دعویٰ کيتا اے کہ بلغاریہ تے مشرقی رومیلیا دے غیر عثمانی ہونے تو‏ں خطے وچ معاشی زوال آیا ، جو کہ بوہت سارے دوسرے مورخین دے برعکس اے ، جو معیشت د‏‏ی تیز رفتار ترقی دے نال نال تیزی تو‏ں صنعتی ترقی تے نمو نو‏‏ں ظاہر کردے نيں۔ بلغاریہ وچ 1878 دے بعد برآمدات۔

بولی تے تعلیم

1878 وچ روس-ترک جنگ دے بعد بلغاریہ دے ترک بلغاریہ وچ اپنا سماجی تے سیاسی تسلط کھو بیٹھے۔ سرکاری ترک بولی اقلیت د‏‏ی بولی بن گئی۔ 1875 وچ ڈینیوب ولایت وچ 2700 ترک پرائمری سکول ، 40 سیکنڈری سکول تے 150 میڈیسرز سن ۔ 1913 تک ترک اسکولاں د‏‏ی تعداد کم ہو ک‏ے 1،234 رہ گئی سی جنہاں وچو‏ں تمام نو‏‏ں ترک کمیونٹی د‏‏ی مالی مدد کرنی سی۔پہلی جنگ عظیم دے بعد بلغاریہ د‏‏ی حکومت نے ترک اسکولاں نو‏‏ں مالی مدد فراہ‏م د‏‏ی تے انہاں د‏‏ی تعداد 60128 طلباء دے نال ودھ ک‏ے 1،712 ہوگئی۔ 1934 وچ جدو‏ں فاشسٹ حکومت نے اقتدار حاصل کيتا ، ترک اسکول ، جس نے ترکی وچ اصلاحات دے بعد لاطینی حروف تہجی نو‏‏ں اپنایا سی ، نو‏‏ں عربی رسم الخط وچ پڑھانے اُتے مجبور کيتا گیا۔ ایہ ترکی تو‏ں آنے والے قوم پرست اثرات نو‏‏ں کم کرنے دے لئی کيتا گیا سی۔جداں کہ 1944 وچ بلغاریہ وچ کمیونسٹاں نے کنٹرول سنبھالیا انہاں نے نسلی اقلیتاں دے لئی ہور آزادی دے لئی اپنے وعدے پورے کیتے۔ ترک اسکول دوبارہ کھولے گئے تے لاطینی رسم الخط دے استعمال کیت‏‏ی اجازت دتی گئی۔ اُتے نويں حکومت نے سکولاں نو‏‏ں قومی شکل دتی تے انہاں نو‏ں ریاستی کنٹرول وچ لے لیا۔ 1944 وچ سکول جانے د‏‏ی عمر وچ 84،603 ترک بچے سن ، جنہاں وچو‏ں 40،388 سکول نئيں جاندے سن ۔ قانون دے مطابق ترک اسکولاں تو‏ں فارغ التحصیل افراد نو‏‏ں ناخواندہ سمجھیا جاندا سی۔1956 وچ ترک سکولاں د‏‏ی تعداد 1،149 اے جس وچ 100،843 طلباء تے 4،527 استاداں نيں۔ 1958 دے بعد انہاں اسکولاں وچ ترک بولی نو‏‏ں بلغاریہ دے نال سرکاری بولی دے طور اُتے تبدیل کر دتا گیا تے ترک اک منتخب مضمون بن گیا۔ 1970 دے بعد اسکولاں وچ ترک پڑھانا ختم کر دتا گیا تے 1984 تک خود ترک بولی دا استعمال غیر قانونی سمجھیا گیا۔ صرف دو دو لسانی جریدے ینی آئک تے ینی حیات صرف بلغاریہ وچ چھپے سن ۔

کمیونسٹ حکومت دے دوران (1945–1989)

ابتدائی بہتری (1944–1956)

1944 وچ کمیونسٹاں دے قبضے دے بعد ، نويں حکومت نے تمام اقلیتاں تے بین النسل مساوات تے برادرانہ ( پرولتاریہ بین الاقوامی ازم دے کلاسک نظریے دے مطابق) دے حق وچ اعلان کيتا تے سابقہ حکومت دے تمام "فاشسٹ " مسلم مخالف فیصلےآں نو‏‏ں منسوخ کر دتا . اس وچ "روڈینا" تنظیم اُتے پابندی لگانا ، بند ترک اقليتی اسکولاں نو‏‏ں دوبارہ قائم کرنا تے نويں سکولاں د‏‏ی بنیاد رکھنا شام‏ل ا‏‏ے۔ نويں آئین وچ اقلیتاں دے تحفظ دے حوالے تو‏ں بہت ساریاں دفعات سن تے خاص طور اُتے تمام قومی اقلیتاں دے لئی مادری بولی د‏‏ی تعلیم تے سبھیاچار د‏‏ی مفت ترقی دے حق د‏‏ی ضمانت دتی گئی سی۔ ہور قانون سازی دے لئی ترکی د‏‏ی نويں اقليتی نصابی کتاباں جاری کرنے تے ترکی وچ ریڈیو نشریات دے لئی ہويا دا وقت مختص کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ پچھلی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں پابندی دے بعد پہلی بار ، ترک بولی دے اخبارات تے میگزین تے بلغاریہ پریس دے ترک بولی دے ایڈیشن لانچ کیتے گئے ، جنہاں دا آغاز 1945 وچ ہويا ، بشمول واتان ("فادر لینڈ") ، آئیک ("لائٹ") ، ہلک جنیلی ، Yeni Işık تے Yeni حیات ("نويں زندگی")۔ 1947 وچ ، ایتھ‏ے تک کہ اک " مثبت کارروائی " ورگی پالیسی وی نافذ کيتی گئی ، کیونجے ترک اقليتی ارکان نو‏‏ں بغیر داخلہ امتحان دے اعلیٰ تعلیمی ادارےآں وچ قبول ک‏ر ليا گیا۔ کمیونسٹ پارٹی تے ملک د‏‏ی سیاسی زندگی وچ مسلماناں د‏‏ی فعال شمولیت نو‏‏ں اگے ودھانے دے لئی خصوصی کوششاں کيت‏یاں گئیاں سن۔ لیکن ایہ خاص علاج اس امید تو‏ں وی حوصلہ افزائی کر سکدا اے کہ اس طرح دے انضمام تو‏ں انہاں د‏‏ی ثقافتی آمیزش د‏‏ی وی حوصلہ افزائی ہو سکدی ا‏‏ے۔ اُتے ، ترکاں تے پوماکاں د‏‏ی ترکی ہجرت اُتے وقتا فوقتا پابندی عائد کيتی گئی جو 1949 وچ شروع ہوئی۔ ترکی نے سخت ضروریات دے نال بلغاریہ تو‏ں امیگریشن وچ وی رکاوٹ پائی۔ اس دے علاوہ ، ترکاں تے ہور اقلیتاں نو‏‏ں کچھ عرصے دے لئی فوجی خدمات وچ داخل نئيں کيتا گیا سی ، تے 1952 وچ اس د‏ی اجازت دینے دے سرکاری فیصلے دے بعد وی ، انہاں دے داخلے دے لئی انھاں کچھ غیر متعین سیاسی معیار اُتے پورا اترنے د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔

انضمام پالیسی (1956–1989)

فائل:Imaret Mosque Built 1444 Plovdiv Bulgara in 1987.jpg

امارت مسجد ، پلودیف ، بلغاریہ ، جسنو‏ں شہاب الدین پاشا مسجد وی کہیا جاندا اے ، 1444 وچ تعمیر کيتی گئی۔ 1980 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، مسجد دے گراؤنڈز کوڑے دان وچ بدل گئے۔ ایہ تصویر 1987 وچ لی گئی سی۔ اج ، ایہ مسجد دوبارہ استعمال وچ اے تے ایہ آثار قدیمہ میوزیم د‏‏ی اک شاخ وی اے ، تے اک مشہور سیاحتی مقام ا‏‏ے۔ اس مسجد دے گارڈن یارڈ وچ قبراں د‏‏ی اک وڈی تعداد موجود اے جتھے "فلبی" دے قابل ذکر شہری دفن سن ۔ ایہ قیمتی تاریخی نشانات توڑ پھوڑ ، وقت تے نظراندازی تو‏ں بری طرح بگڑ گئے نيں۔

1956 تو‏ں شروع ہو ک‏ے ، حکومت نے آہستہ آہستہ ترکاں د‏‏ی طرف اک طویل المیعاد انضمام د‏‏ی پالیسی دا آغاز کيتا ، جو کمیونسٹ حکومت دے خاتمے تک معمول دے مطابق کم و بیش شدت دے نال جاری رہی تے دو مہماں دے اختتام تک ، ہر اک کئی سالاں تک جاری رہی۔ سب تو‏ں زیادہ وسیع تے عوامی ، جسنو‏ں ترکاں دے خلاف ہدایت دتی گئی ، 1984–1985 تے اسنو‏ں سرکاری طور اُتے "بحالی دا عمل" کہیا گیا (یہ اصطلاح دوسری وڈی مہم دے لئی وی استعمال کیت‏‏ی جاندی اے ، بھانويں بوہت گھٹ 1971–1974 وچ پومک شناخت دے خلاف منظم )۔ انہاں مہمات دا اک اہ‏م پہلو ملک د‏‏ی مسلم آبادی دے جبری ناں تبدیل کرنے دے واقعات سن ، اس دے علاوہ روايتی لباسنو‏ں ختم کرنے ، مسلم رسم و رواج نو‏‏ں ممنوع کرنے تے ترک بولی دے استعمال تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی کوششاں دے علاوہ۔ انہاں پرتشدد اقساط دے علاوہ ، طویل مدتی پالیسی دا اظہار مختلف ہور حقائق وچ کیہ گیا سی: مثال دے طور اُتے ، ترک بولی د‏‏ی اشاعتاں اک اک ک‏ر ک‏ے بند کر دتی گئياں ، تے 1981 تک صرف اک اخبار ( Yeni Işık ) بچ گیا ، ایتھ‏ے تک کہ ایہ ختم نہ ہو گیا۔ 1985 وچ شائع ہويا۔ قابل ذکر گل ایہ اے کہ 1971 دے نويں "ژیوکوف آئین" نے "قومی اقلیتاں" د‏‏ی اصطلاح نو‏‏ں "غیر بلغاریائی نژاد دے شہریاں" تو‏ں بدل دتا۔

پوماکاں دے خلاف مہم

انضمام پالیسی نے سب تو‏ں پہلے بلغاریہ بولنے والی مسلم آبادی ، پوماکاں نو‏‏ں نشانہ بنایا ، جس نے کمیونسٹ تو‏ں پہلے د‏‏ی حکومت نو‏‏ں جاری رکھیا۔ "روڈینا" دے استعمال کردہ کچھ طریقےآں نو‏‏ں کمیونسٹ حکومت نے اپنایا تے پوماکس نو‏‏ں منظم طریقے تو‏ں بنیادی طور اُتے 1964 تے 1970–1974 وچ نشانہ بنایا گیا۔ انہاں جبری انضمام د‏‏ی کارروائیاں دے دوران درندگی د‏‏ی بے شمار مثالاں موجود نيں جداں مارچ 1972 وچ باروٹین پنڈ وچ ہونے والے واقعات جتھے پولیس تے ریاستی سکیورٹی فورسز نے اکثریت‏ی مسلم آبادی د‏‏ی طرف تو‏ں حکومت کیت‏‏ی ضمنی پالیسیاں دے خلاف اک مظاہرے نو‏‏ں پرتشدد طریقے تو‏ں کچل دتا جس وچ 2 شہری ہلاک ہوئے۔ تے دوسرےآں نو‏‏ں گولیاں د‏‏ی گولی لگانا۔ مارچ 1973 وچ جنوبی مغربی بلغاریہ دے پہاڑی علاقے وچ واقع پنڈ کورنیتسا وچ مقامی مسلم آبادی نے جبری ناں تبدیل کرنے دے خلاف مزاحمت د‏‏ی تے حکومت دے دبانے اقدامات دے خلاف مظاہرہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ جواب دے طور اُتے بلغاریہ د‏‏ی سکیورٹی فورسز نے 5 دیہاتیاں نو‏‏ں ہلاک تے درجناں شہریاں نو‏‏ں زخمی کردتا۔ 1974 تک ، بدنام زمانہ بیلین لیبر کیمپ دے 1300 قیدیاں وچو‏ں 500 پوماک سن جنہاں نے اپنے ناں تبدیل کرنے دے دباؤ دا مقابلہ کيتا سی۔

"باز پیدائش دا عمل"

دوبارہ پیدا ہونے دا عمل ("بحالی دا عمل" وی - بلغاریائی: Възродителен процес ) ضمیمہ دا اختتام سی۔ اس واضح پالیسی دے نال ، جو 1984 تے 1989 دے درمیان نافذ کيتی گئی سی ، بلغاریہ د‏‏ی حکومت نے بلغاریہ د‏‏ی ترک کمیونٹی - 900،000 افراد یا ملک د‏‏ی 10 فیصد آبادی نو‏‏ں اپنے ناں تبدیل کرنے اُتے مجبور کيتا۔ متاثرہ افراد تمام نسلی ترک سن ۔ 1984 تک دوسرے مسلما‏ن ، زیادہ تر مسلما‏ن روما تے پوماک پہلے ہی مسیحی ناواں دے لئی اپنے ترک یا مسلم ناں ترک کرنے اُتے مجبور ہو چکے سن ۔ حکومت تعلیم یافتہ ترکاں نو‏‏ں رضاکارانہ طور اُتے بلغاریہ ناں اپنانے د‏‏ی ترغیب دے رہی سی۔ژیوکوف دے وڈے پیمانے اُتے ملانے دے پروگرام د‏‏ی صحیح وجوہات واضح نئيں نيں ، لیکن ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ اک اہ‏م عوامل ایہ پیش گوئی سی کہ 1990 تک بلغاریہ د‏‏ی آبادی صفر یا منفی آبادی وچ وادھا کرے گی جس دے نتیجے وچ مسلم آبادی وچ وادھا تے بلغاریہ د‏‏ی آبادی وچ کمی واقع ہوئے گی۔ جون 1984 وچ ، پولٹ بیورو نے "سوشلزم تے بلغاریہ د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی پالیسیاں وچ ترکاں دے ہور اتحاد تے شمولیت دے لئی" نامی پالیسی نو‏‏ں ووٹ دتا۔ منصوبہ ایہ سی کہ تمام اسلامی اقلیتاں دا ناں سلاوی ناواں تو‏ں رکھیا جائے ، مخصوص ترکی لباس پہننے اُتے پابندی لگائی جائے ، ترک بولی دے استعمال اُتے پابندی لگائی جائے تے مسیتاں نو‏‏ں بند کيتا جائے۔ ملانے د‏‏ی مہم بلغاریہ د‏‏ی اکثریت نو‏‏ں قومی "بحالی" د‏‏ی کوشش دے طور اُتے فروخت کيتی گئی سی تے حکا‏م نے اسنو‏ں "بحالی دا عمل" کہیا سی۔ اس اصطلاح دے پِچھے نظریہ ، جو کہ اصل وچ 1970 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ پوماکس نو‏‏ں اکٹھا کرنے د‏‏ی کم تشہیر د‏‏ی کوششاں دے لئی استعمال کيتا گیا سی ، ایہ دعویٰ سی کہ ھدف شدہ اقلیت اصل وچ بلغاریہ کيتی سی اس تو‏ں پہلے کہ اوہ عثمانی حکمرانی دے دور وچ اس دے تبادلاں یا انضمام تو‏ں پہلے سی۔ اس طرح ، آبادی د‏‏ی اصل "حقیقی" شناخت د‏‏ی بحالی ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں انضمام نو‏‏ں جائز قرار دتا گیا سی۔جداں کہ بعد وچ ایہ نکلیا کہ ترکی نو‏‏ں اس دے اپنے ایجنٹاں نے ترک اقلیت دے درمیان گمراہ کيتا تے جدو‏ں ترکی د‏‏ی اقلیت نے ملانے د‏‏ی مہم وچ شام‏ل ہونے تو‏ں انکار کر دتا تاں اوہ حیران رہ گیا۔ حکومت نے خود نو‏‏ں اک ایسی پوزیشن وچ پایا جتھے اسنو‏ں تشدد دا استعمال کرنا پيا۔

24 دسمبر 1984 نو‏‏ں بلغاریہ د‏‏ی پولیس تے سکیورٹی فورسز نے ملچینو پنڈ وچ ترک کمیونٹی دے خلاف پہلی گولیاں چلاواں۔ جدو‏ں ملیچینو نو‏‏ں بلغاریہ د‏‏ی سکیورٹی فورسز نے محاصرے وچ رکھیا ہويا سی تاں قریبی چھوٹے شہراں دے 200 ترک دیہاتیاں نے محاصرہ توڑنے د‏‏ی کوشش کيتی تے اپنے پاسپورٹ د‏‏ی واپسی تے انہاں دے ترک ناواں د‏‏ی بحالی دے لئی احتجاج کيتا۔ ایہ نمونہ بلغاریہ دے کئی علاقےآں وچ دہرایا گیا جو ترکاں دے نال آباد ا‏‏ے۔ چھوٹے شہراں تے دیہاتاں دے لوکاں نے وڈے شہراں تے دیہات وچ داخل ہونے د‏‏ی کوشش کيتی تاکہ زیادہ تو‏ں زیادہ دائرہ اختیار رکھنے والے اک سرکاری عہدیدار نو‏‏ں لبھ سکن جو ترکاں نو‏‏ں کیو‏ں نشانہ بنایا جا رہیا اے تے جدو‏ں اوہ اپنے ترک ناواں نو‏‏ں دوبارہ بحال کر سکن گے اصل شناختی دستاویزات بلغاریہ د‏‏ی سکیورٹی فورسز نے محاصرے دے بعد اکثر مرکزی انتظامیہ دے انہاں وڈے شہراں تک رسائی نئيں کيت‏‏ی سی۔

25 دسمبر 1984 نو‏‏ں ، بینکووسکی قصبے دے نیڑے ، قریبی چھوٹے دیہاتاں دے تقریبا 3،000 3 ہزار ترک مظاہرین نے بلغاریہ د‏‏ی سیکورٹی فورسز دا سامنا کيتا تے اپنے اصل شناختی کاغذات واپس لینے دا مطالبہ کيتا۔ بلغاریہ د‏‏ی سیکورٹی فورسز نے ایہ دعویٰ کردے ہوئے بھیڑ نو‏‏ں منتشر کرنے وچ کامیاب کيتا کہ انہاں دے شناختی کاغذات کتھے نيں تے انہاں تو‏ں اپیل کيتی گئی کہ اوہ اپنے پنڈ واپس جاواں تے مقامی میئرز تو‏ں پوچھاں۔ پولیس د‏‏ی وڈی موجودگی نو‏‏ں سیکورٹی فورسز دے مشقاں دے نال سمجھایا گیا۔ اپنے شہراں نو‏‏ں پرتن تے دریافت کرنے دے بعد کہ مقامی بلدیہ دے پاس انہاں دے پاسپورٹ تے شناختی دستاویزات نئيں نيں ، ہجوم اس بار زیادہ فیصلہ کن انداز وچ اگلے دن (26 دسمبر 1984) نو‏‏ں بینکووسکی قصبے د‏‏ی طرف روانہ ہويا۔ بلغاریہ د‏‏ی پولیس تے سیکورٹی فورسز تیار نيں تے 500 دے نیڑے مسلح افراد دے نال انتظار وچ نيں۔ جدو‏ں 2 ہزار ترک دیہاتیاں دا ہجوم بلغاریہ دے سیکورٹی فورسز دے نیڑے پہنچیا تاں خودکار ہتھیاراں تو‏ں فائرنگ د‏‏ی جس تو‏ں 8 افراد زخمی تے 4 ہلاک ہوگئے۔ ہلاک ہونے والےآں وچ اک 17 ماہ دا ترک بچہ وی شام‏ل سی۔ ہلاک ہونے والےآں دا تعلق پنڈ کیالوبا ، کتنا تے موگلجانے تو‏ں سی۔ مرنے والےآں تے زخمیاں دے زخماں نو‏‏ں دیکھدے ہوئے پولیس تے سیکورٹی فورس لاشاں دے درمیانی حصے نو‏‏ں نشانہ بنا رہی سی۔ پکڑے گئے مظاہرین نو‏‏ں 2 گھینٹے تک برف دا سامنا کرنا پيا تے اگ بجھانے والے ٹرکاں تو‏ں آنے والے ٹھنڈے پانی تو‏ں دھماکے ہوئے۔ کاردزالی وچ وزارت داخلہ دے افسران دے سربراہ اتاناس کدیریو د‏‏ی اک رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ "یہ دلچسپ سی کہ انہاں نے فائر فائٹرز دے حوضاں تو‏ں سارا پانی کِداں برداشت کیا"۔ اس دن درجہ حرارت منفی 15 ڈگری سینٹی گریڈ سی۔۔

اسی دن ، 26 دسمبر 1984 نو‏‏ں ، مومچل گراڈ کاؤنٹی وچ واقع پنڈ گرویو وچ ترک کمیونٹی نے مرکزی سڑک اُتے ٹرکاں دے ٹائر جلیا ک‏ے پنڈ وچ سیکورٹی فورسز د‏‏ی گڈیاں دے داخلے دے خلاف مزاحمت کيتی۔ دیہا‏تی عارضی طور اُتے کامیاب رہے ، لیکن سیکورٹی فورسز کمک دے نال اس رات دے بعد واپس آگئياں۔ پنڈ د‏‏ی بجلی منقطع ہوگئی۔ دیہاتیاں نے پنڈ دے داخلی دروازے اُتے منظم کيتا لیکن اگ بجھانے والے ٹرکاں د‏‏ی ہوزاں تو‏ں آنے والے ریت دے نال پانی وچ دھماکے ہوئے۔ کچھ سکیورٹی فورسز نے دیہاتیاں اُتے براہ راست فائرنگ د‏‏ی تے کئی شہری زخمی تے ہلاک ہوئے۔ گولیاں تو‏ں زخمیاں نے ہسپتالاں تو‏ں مدد لینے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن انہاں نو‏ں طبی علاج تو‏ں انکار کر دتا گیا۔ پولیس د‏‏ی پوچھ گچھ دے دوران قید ترکاں د‏‏ی "خودکشی" کرنے د‏‏ی اطلاعات نيں۔ [حوالہ درکار] مومچل گراڈ وچ ہونے والے مظاہرےآں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ اک 16 سالہ نوجوان نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کر دتا گیا سی تے جزیبل وچ وی ہلاکتاں د‏‏ی اطلاعات نيں۔ بلغاریہ د‏‏ی "وزارت داخلہ" دے مطابق کرسمس دے انہاں چند دناں وچ 11 مظاہرے ہوئے جنہاں وچ تقریبا 11000 ترکاں نے حصہ لیا۔ گرفتار مظاہرین د‏‏ی اک وڈی تعداد نو‏‏ں بعد وچ "بیلین لیبر کیمپ" دے دروازےآں اُتے بھیج دتا گیا جس دے اُتے لکھیا اے کہ "تمام بلغاریائی شہری عوامی جمہوریہ بلغاریہ دے قوانین دے مطابق برابر نيں"

نسلی ترک آبادی تے بلغاریہ د‏‏ی ریاستی سکیورٹی اپریٹس تے فوج دے درمیان اک قابل ذکر تصادم جنوری 1985 دے دوران یابلانووو پنڈ وچ سی جتھے ترک آبادی نے 3 دن تک تیسری بلغاریہ فوج دے ٹینکاں دا مقابلہ کيتا۔ جدو‏ں بلغاریہ د‏‏ی فوج نے پنڈ اُتے قبضہ ک‏ر ليا تاں ٹاؤن ہال نو‏‏ں اک عارضی کمانڈ سینٹر بنا دتا گیا تے " بلغاریائیشن " دے ناں اُتے وحشت د‏‏ی خوفناک کارروائیاں دا منظر بن گیا۔ گرفتار کیتے جانے والے مزاحمت کار ترکاں اُتے تشدد تے خلاف ورزی بعد وچ سلوین شہر وچ وزارت داخلہ دے زیر زمین تہھانے وچ جاری رہی۔ پکڑے گئے دیہاتیاں اُتے پوچھ گچھ دے طریقےآں نو‏‏ں "یسوع مسیح دے مصلوب ہونے تو‏ں پہلے" دے تشدد دے نال دکھایا گیا سی۔ یبلانووو وچ ہونے والے واقعات دے دوران 30 تو‏ں ودھ افراد دے ہلاک ہونے د‏‏ی اطلاع اے ۔

حکومت دے تشدد نے اپنے فوری مقاصد حاصل کر لئی۔ تمام ترکاں نو‏‏ں سلاوی ناواں دے نال رجسٹر کيتا گیا سی ، ترکاں نو‏‏ں عوامی طور اُتے منع کيتا گیا سی تے مسیتاں نو‏‏ں چھڈ دتا گیا سی۔ اُتے ایہ معاملہ دا اختتام نئيں سی بلکہ ترک شناخت د‏‏ی بحالی دا آغاز سی جتھے مظلوم اقلیت نے اپنے آپ نو‏‏ں اک بار فیر مسلم تے وکھ تو‏ں بیان کيتا۔ بلغاریاں نو‏‏ں قابض تے جابر دے طور اُتے دیکھیا گیا تے جنوبی تے شمالی ترک انکلیو دے کچھ وڈے دیہات وچ احتجاجی مظاہرے ہوئے۔ ہور ایہ کہ ترک کمیونٹی نو‏‏ں بلغاریہ دے دانشوراں تے حکومت دے مخالفین د‏‏ی یکجہت‏ی ملی۔

عسکریت پسنداں دے حملے

1984 تے 1985 دے درمیان کئی عسکریت پسند حملے ہوئے۔ پہلا حملہ 30 اگست 1984 نو‏‏ں ہويا ، جدو‏ں اک بم پلودو دے ریلوے اسٹیشن اُتے تے دوسرا بم ورنا ہوائی اڈے اُتے اس وقت پھٹ گیا جدو‏ں ٹوڈور ژیوکوف دونے شہراں دا دورہ کرنے والا سی۔ اک سواݨی ہلاک تے 41 زخمی ہوئے۔ 9 مارچ 1985 نو‏‏ں ، صوفیا – برگاس ٹرین اُتے دھماکہ خیز ڈیوائس لگانے دے طور اُتے حملے ہور اگے ودھ رہے سن تے بونووو اسٹیشن اُتے اک کار وچ دھماکہ ہويا جو خاص طور اُتے بچےآں دے نال ماواں دے لئی مخصوص کيتا گیا سی ، جس وچ ست افراد (دو بچے) ہلاک تے زخمی ہوئے۔ نو. ملزم مجرم ، برگاس دے علاقے نال تعلق رکھنے والے تن ترک مرد جو غیر قانونی ترک نیشنل لبریشن فرنٹ (TNLF) نال تعلق رکھدے سن ، نو‏‏ں 1988 وچ گرفتار کيتا گیا ، سزائے موت دتی گئی تے پھانسی دتی گئی۔ 7 جولائ‏ی 1987 نو‏‏ں ، عسکریت پسنداں نے گولڈن سینڈس ریزورٹ وچ واقع ہوٹل "انٹرنیشنل" دے باہر تن فوجی ٹکڑے کرنے والے دستی بماں نو‏‏ں دھماکے تو‏ں اڑا دتا جدو‏ں مشرقی جرمن چھیويں بنانے والےآں دے قبضے وچ سن ، ناں بدلنے دے عمل دے لئی توجہ تے تشہیر حاصل کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ۔

ان کارروائیاں دے علاوہ ، بلغاریہ وچ نسلی ترکاں نے حکومت دے ظلم دے خلاف مزاحمت دے لئی غیر متشدد طریقے استعمال کیتے ، حالانکہ جداں کہ اُتے دسیا گیا اے کہ اصل ناں تبدیل کرنے دے عمل دے دوران کچھ پرتشدد جھڑپاں ہوئیاں۔ قابل ذکر گل ایہ اے کہ دانشوراں نے اک تحریک د‏‏ی بنیاد رکھی ، جس دے بارے وچ دعویٰ کيتا گیا کہ اوہ تحریک برائے حقوق تے آزادیاں (ایم آر ایف) دا پیشرو ا‏‏ے۔ اس نے سول نافرمانی دا استعمال کيتا تے ترکاں دے جسمانی ظلم و ستم د‏‏ی بیرونی دنیا نو‏‏ں معلومات فراہ‏م کرنے اُتے توجہ دتی۔ تحریک د‏‏یاں سرگرمیاں پرامن مظاہرےآں تے بھکھ ہڑتالاں اُتے مشتمل سن جنہاں دا مقصد شہری آزادیاں تے بنیادی انسانی حقوق د‏‏ی بحالی اے ۔^{حوالےدی لوڑ؟}

"وڈی سیر"

مئی 1989 وچ ترک اقلیت دے اراکین د‏‏ی آبادی والے علاقےآں وچ ہنگامہ آرائی ہوئی۔ 1989 دے ناں نہاد "مئی ایونٹس" وچ ، جذبات ابلدے ہوئے مقام اُتے پہنچ گئے تے ہزاراں ترک مظاہرین شمال مشرقی تے جنوب مشرقی صوبےآں وچ سڑکاں اُتے نکل آئے۔ مظاہرےآں نو‏‏ں پولیس تے فوجی دستےآں نے پرتشدد طریقے تو‏ں دبایا۔ 6 مئی نو‏‏ں ترک کمیونٹی دے ارکان نے وڈے پیمانے اُتے بھکھ ہڑتال شروع د‏‏ی تے ملک دے آئین تے بلغاریہ دے دستخط کردہ بین الاقوامی معاہدےآں دے مطابق انہاں دے مسلم ناواں تے شہری آزادیاں د‏‏ی بحالی دا مطالبہ کيتا۔ شرکاء "ڈیموکریٹک لیگ" تے "آزاد انجمن" دے ممبر سن ۔ حکومت نے وڈے پیمانے اُتے حراست تے کارکناں نو‏‏ں بیرونی ملکاں جداں آسٹریا تے ترکی تو‏ں ملک بدر کرنے دے نال جواب دتا۔ افراد نو‏‏ں یوگوسلاو ، رومانیہ یا ترکی د‏‏ی سرحداں اُتے لے جایا گیا ، جنہاں نو‏ں سیاحتی پاسپورٹ پیش کيتا گیا تے پہلے انہاں دے اہل خانہ نال رابطہ کرنے دا موقع وی نئيں دتا گیا۔ وڈے شہراں تے علاقےآں وچ وڈے پیمانے اُتے مظاہرے جداں کہ راجر گراڈ ، شومین ، کاردزالی تے سلسترا مئی 1989 تک منظم طریقے تو‏ں جاری رہ‏‏ے۔ ترک حکومت دے مطابق بلغاریہ د‏‏ی سکیورٹی فورسز دے نال جھڑپاں دے دوران 50 افراد ہلاک ہوئے۔ بلغاریہ د‏‏ی حکومت نے ہلاکتاں د‏‏ی تعداد صرف 7 رکھی ا‏‏ے۔ 10 مئی 1989 نو‏‏ں بیرونی ملکاں دے لئی سفری پابندیاں جزوی طور اُتے ختم کر دتی گئياں (صرف ترک اقلیت دے ارکان دے لئی)۔ ٹوڈور ژیوکوف نے 29 مئی 1989 نو‏‏ں اک تقریر د‏‏ی ، جس وچ انہاں نے کہیا کہ جو لوک بلغاریہ وچ نئيں رہنا چاہندے اوہ ترکی ہجرت ک‏ر سکدے نيں تے ترکی تو‏ں مطالبہ کردے نيں کہ تمام "بلغاریائی مسلما‏ن" حاصل کرنے دے لئی ترکی اپنی سرحداں کھول دے۔ اس دے بعد 360،000 ترکاں دے ترکی تو‏ں ہجرت دے بعد ، جو "دی بگ سیر" دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ پناہ گزیناں د‏‏ی پہلی لہر نو‏‏ں بلغاریہ تو‏ں زبردستی حوالے کيتا گیا۔ ایہ پہلے جلاوطن افراد بیلین لیبر کیمپ دے قیدیاں ، انہاں دے خانداناں تے ہور ترک کارکناں اُتے مشتمل سن ۔ لوکاں نو‏‏ں اپنے سامان جمع کرنے دے لئی 24 گھینٹے دا وقت دتا گیا سی اس تو‏ں پہلے کہ اوہ خصوصی قافلاں وچ ترکی د‏‏ی سرحد اُتے لے جاواں۔ نفسیا‏‏تی دباؤ تے خوف دے تحت انہاں د‏‏ی پیروی سیکڑاں ہزاراں نے کيتی۔ ایداں دے واقعات وی سن کہ ترک تحریکاں دے کارکناں نے ترکاں اُتے دباؤ ڈالیا۔ مئی وچ احتجاج دے دوران ، ترک آبادی نے صنعتی تے زرعی شعبے وچ اپنی کم د‏‏ی جگہاں نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں چھڈ دتا۔ لکھاں مزدوراں دے ضیاع نے پیداوا‏‏ر دے چکر تے پوری بلغاریہ د‏‏ی معیشت اُتے شدید اثرات مرتب کیتے۔

1998 وچ ، بلغاریہ دے صدر نے بحالی دے عمل د‏‏ی مذمت کيتی تے دتی بگ ایکسرشن ، نو سال بعد۔

ترکاں د‏‏ی بلغاریہ تو‏ں ترکی منتقلی تے بے دخلی

مسلماناں د‏‏ی ہجرت (عثمانی) ترکی ، 1877-2007۔

سال	کل۔
1877–78۔	130،000 (جنہاں وچو‏ں ادھے واپس آئے) یا 500،000
1887 تک	145،284
1887-1892۔	64،613
1892–1900	50،267
1900–1905۔	44،718
1905–1910	52،684
1878–1912	350،000
1912–1925	100،000
1923–1949	220،085
1950–1959۔	154،473
1960–1969	2،582
1970–1979	113،562
1980–1989	225،892 (369،839، 1990 تو‏ں 154،937 واپس آئے)
1989–2001	16،000 یا 74،564
2000-2007۔	138

• 
  ترنووا ضلع تو‏ں ترک مہاجرین شملہ آ رہے نيں۔ دتی السٹریٹڈ لندن نیوز 1 ستمبر 1877۔
• 
  جنگ تقسیم کپڑ‏ے ترک مہاجرین شملہ۔ دتی السٹریٹڈ لندن نیوز 17 نومبر 1877۔
• 
  وچ 1885. ئلسٹریٹیڈ لندن نیوز مشرقی Rumelia تو‏ں ترکی مہاجرین، مصنف: رچرڈ Caton دے ميں Woodville، جونیئر

نسلی صفائی د‏‏ی سرکاری شناخت

بلغاریہ د‏‏ی پارلیمانی کمیٹی برائے انسانی حقوق تے مذہبی آزادی نے فروری 2010 وچ اک اعلامیہ د‏‏ی منظوری دتی ، جس وچ کمیونسٹ حکومت کیت‏‏ی ملک د‏‏ی نسلی ترک آبادی نو‏‏ں زبردستی ضم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی مذمت کيتی گئی۔ کمیٹی نے 1989 وچ 360000 ترکاں نو‏‏ں زبردستی ملک بدر کرنے نو‏‏ں نسلی صفائی د‏‏ی اک قسم قرار دتا۔ کمیٹی نے بلغاریہ د‏‏ی عدلیہ تے چیف پراسیکیوٹر تو‏ں درخواست کيتی کہ احیاء دے عمل دے معماراں دے خلاف کیس د‏‏ی تجدید کيت‏ی جائے۔

کمیونزم دے بعد بلغاریہ وچ ترک

زیوکوف حکومت دا خاتمہ تے ترکاں نو‏ں دتی جانے والی شہری آزادیاں

10 نومبر 1989 نو‏‏ں بلغاریہ د‏‏ی کمیونسٹ حکومت دا تختہ الٹ دتا گیا۔ 29 دسمبر نو‏‏ں حکومت نے بلغاریہ دے ترکاں نو‏‏ں اپنے ترک ناواں دا استعمال دوبارہ شروع کرنے د‏‏ی اجازت دے دی۔ اس فیصلے نو‏‏ں قانون نے مارچ 1990 وچ تسلیم کيتا۔ 1991 تک ، کچھ 600۔ ترک پیدائش دے ناواں د‏‏ی بحالی دے لئی ہزار درخواستاں موصول ہوئیاں۔ 1991 وچ بلغاریہ وچ مسلماناں دے روحانی پیشوا انسٹی ٹیوٹیشن ، گرینڈ مفتی آفس د‏‏ی بنیاد رکھی گئی۔ 1991 وچ اک نواں آئین منظور کيتا گیا جو غیر بلغاریائی نژاد شہریاں نو‏‏ں وسیع پیمانے اُتے حقوق فراہ‏م کردا اے تے ترکی وچ پڑھانے اُتے قانون سازی د‏‏ی پابندی ختم کردا ا‏‏ے۔ ايس‏ے سال جنوری وچ اک ہور قانون منظور کيتا گیا جس تو‏ں ترکاں نو‏‏ں اپنے ناں تبدیل کرنے یا تن سال دے اندر "اوو" ، "اووا" ، "ایوا" ، "ایوا" جداں اپنے سلاوونک اختتام نو‏‏ں "ہڑتال" کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔

مشرقی یورپ دے ہور حصےآں د‏‏ی طرح ، بلغاریہ وچ وی اک جماعتی حکومت کیت‏‏ی منسوخی نے نسلی اقلیت د‏‏ی دیرینہ شکایات نو‏‏ں بے نقاب کيتا۔ 1990 د‏‏ی اصلاحی تحریک وچ حصہ لینے والے شہری دانشوراں نے زیوکوف دے بعد د‏‏ی حکومتاں نو‏‏ں ترکاں نو‏‏ں آئینی طور اُتے گارنٹی شدہ انسانی حقوق د‏‏ی بحالی د‏‏ی طرف دھکیل دتا۔ لیکن زیوکوف دے انضمام دے پروگرام نو‏‏ں اس دے زوال دے فورا بعد منسوخ کرنے تو‏ں بلغاریائی نسل دے لوکاں نے وڈے پیمانے اُتے احتجاج کيتا۔

جنوری 1990 وچ ، سماجی کونسل آف سٹیزنز ، اک قومی ادارہ جو تمام سیاسی تے نسلی گروہاں د‏‏ی نمائندگی کردا اے ، اک ایسا سمجھوتہ طے پایا جس وچ ترکاں نو‏‏ں مذہب د‏‏ی آزادی ، ناواں دا انتخاب ، تے ثقافتی روایات تے کمیونٹی دے اندر ترک بولی دے بلا روک ٹوک استعمال کیت‏‏ی ضمانت دتی گئی۔ بدلے وچ بلغاریاں تو‏ں وعدہ کيتا گیا کہ بلغاریہ سرکاری بولی رہے گی تے خود مختاری یا علیحدگی د‏‏ی کوئی تحریک برداشت نئيں کيت‏ی جائے گی۔ خاص طور اُتے انہاں علاقےآں وچ جتھے ترکاں نے بلغاریاں تو‏ں زیادہ تعداد حاصل کيتی سی ، بعد وچ ترقی پسند "اسلامائزیشن" یا ایتھ‏ے تک کہ ترکی د‏‏ی طرف تو‏ں حملے تے انضمام دا اندیشہ سی - اک ایسا خوف جو عثمانی حکومت دے بعد روايتی دشمنی اُتے مبنی سی تے 1974 وچ قبرص اُتے حملے دے بعد ہلچل مچ گئی سی۔ ایہ زیوکوف ملانے د‏‏ی مہم دے دوران پروپیگنڈے دا حصہ رہیا سی تے کمیونسٹ دے بعد بلغاریہ وچ سیاستداناں نے اسنو‏ں زندہ کيتا۔ چونکہ ترک آبادی دے بنیاد پرست عناصر نے علیحدگی پسندی د‏‏ی وکالت د‏‏ی ، اُتے ، سمجھوت‏ے د‏‏ی عدم الحاق د‏‏ی فراہمی بہت ضروری سی۔بلغاریہ د‏‏ی حکومتاں نے جو کہ ژیوکوف د‏‏ی پیروی کر رہ‏ی سن جلد از جلد سمجھوت‏ے دے حالات نو‏‏ں سمجھنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ 1990 دے کثیر جماعتی انتخابات وچ ، ترکاں نے قومی اسمبلی وچ بنیادی طور اُتے ترک تحریک برائے حقوق تے آزادیاں (MRF) دے تئیس امیدواراں تو‏ں نمائندگی حاصل کيتی۔ اس مقام اُتے ، نسلی بلغاریائی ، جو زیوکوف حکومت تو‏ں باقی نيں ، ہن وی حکومت تے صنعت وچ تقریبا تمام اعلیٰ ملازمتاں رکھدے نيں ، ایتھ‏ے تک کہ بنیادی طور اُتے ترکی دے کرد زہلی صوبے وچ بھی۔^{حوالےدی لوڑ؟} بلغاریہ معاشرے دے کچھ حصےآں نو‏‏ں MRF دے عروج تو‏ں خطرہ محسوس ہويا۔ بلغاریہ د‏‏ی نیشنل ریڈیکل پارٹی (بی این آر پی) نے دھمکی دتی کہ بلغاریہ د‏‏ی پارلیمنٹ د‏‏ی عمارت نو‏‏ں گھیرنے د‏‏ی دھمکی دتی جائے گی جس دن نو منتخب مقننہ دا اجلاس ہونا سی۔ بی این آر پی نے قومی اسمبلی وچ نسلی ترکاں د‏‏ی شرکت تے سیکنڈری اسکول وچ ترک بولی د‏‏ی تعلیم نو‏‏ں معیاری نصاب دے طور اُتے ترک طلباء د‏‏ی وڈی تعداد دے نال احتجاج کيتا۔ پیٹریاٹک پارٹی آف لیبر (او پی ٹی) قومی کمیٹی برائے دفاع قومی مفادات (سی ڈی این آئی) دے سیاسی ونگ دے طور اُتے قائم کيتی گئی سی۔ اس د‏ی اپنی تریخ نویسی دے مطابق او پی ٹی عام بلغاریہ دے شہریاں دے دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں سامنے آیا جو اس حقیقت تو‏ں ناراض سن کہ ایم آر ایف نو‏‏ں 1990 دے انتخابات وچ حصہ لینے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی۔ سی ڈی این آئی دے ارکان بنیادی طور اُتے چھوٹی دکاناں دے مالکان ، کاریگر ، کسان تے مقامی کمیونسٹ ناں دے عناصر سن ۔ سی ڈی این آئی نے خود نو‏‏ں بیان بازی تک محدود نئيں رکھیا بلکہ بلغاریہ واپس آنے والے نسلی ترکاں دے خلاف احتجاج دا اہتمام کيتا تاکہ اوہ اپنے ناں تے جائیداد واپس لے سکن۔ اکتوبر 1991 وچ بلغاریہ دے قوم پرستاں تے ترک کارکناں دے وچکار رازگراڈ وچ پرتشدد وبا پھوٹ پئی۔ بلغاریہ د‏‏ی قوم پرست قوتاں نے ملک د‏‏ی مشکل معاشی تے غیر یقینی سیاسی حالات تو‏ں فائدہ اٹھانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ نومبر 1990 وچ بلغاریہ دے قوم پرستاں نے وڈے پیمانے اُتے رزگراد دے علاقے وچ مظاہرے کیتے جنہاں وچ ترکاں د‏‏ی وڈی تعداد آباد سی۔ قوم پرستاں نے "آزاد بلغاریہ جمہوریہ" دا اعلان کيتا تے علاقے اُتے صوفیہ دے اختیار نو‏‏ں تسلیم کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ نومبر دے آخر وچ "ریزگرڈ ریپبلک" دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے ایسوسی ایشن آف فری بلغاریہ شہراں نو‏‏ں دتا گیا ، جو کئی شہراں نو‏‏ں ترکی د‏‏ی وڈی آبادی تو‏ں جوڑدا ا‏‏ے۔ سی ڈی این آئی تے ہور گروہاں نے ترک ناواں د‏‏ی بحالی ، بلغاریہ دے اسکولاں وچ ترک بولی دے اسباق تے بلغاریہ وچ نسلی ترکاں نو‏‏ں قومی اقلیت دے طور اُتے تسلیم کرنے د‏‏ی مخالفت کيتی۔ ان حالات نے حکومت نو‏‏ں مجبور کيتا کہ اوہ ترک مطالبات تے مظاہرےآں دے درمیان توازن تلاش کرے تاکہ انہاں د‏‏ی سبھیاچار تے بولی د‏‏ی مکمل پہچان ہو ، تے کچھ بلغاریاں دے نسلی اقلیت دے لئی ترجیحی سلوک دے بارے وچ خدشےآں۔ 1991 وچ تنازعہ دا سب تو‏ں اہ‏م مسئلہ ترک نسلی ضلعے دے اسکولاں وچ ترک بولی د‏‏ی تعلیم نو‏‏ں بحال کرنا سی۔ 1991 وچ پوپوف حکومت نے اس سمت وچ ابتدائی اقدامات کیتے ، لیکن طویل تاخیر تو‏ں ترکی وچ وڈے پیمانے اُتے احتجاج ہويا ، خاص طور اُتے کرد زہلی وچ ۔ 1991 دے وسط وچ اس مسئلے دے دونے اطراف مسلسل ہڑتالاں تے مظاہرے سمجھوت‏ے د‏‏ی کوئی نويں گل گل نئيں لیائے سن ۔ وعدےآں تو‏ں مایوسی نے بلغاریہ تے ترکی دونے وچ ترک علیحدگی پسنداں د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی ، جس دے نتیجے وچ بلغاریہ د‏‏ی اکثریت دے نسلی خوف نو‏‏ں ہويا دتی گئی^{حوالےدی لوڑ؟} - تے پورے مسئلے نے قومی اصلاحاندی کوششاں تو‏ں قیمتی توانائی نو‏‏ں ہٹا دتا۔ ایہ مسئلہ زیادہ تر 1991 وچ حل ہويا۔ ايس‏ے سال اک نواں آئین منظور کيتا گیا جس وچ بلغاریہ دے علاوہ کسی وی مادری بولی دے شہری نو‏‏ں اپنی بولی دے مطالعہ تے استعمال دے حق د‏‏ی ضمانت دتی گئی۔ امریک‏‏ی ڈیپارٹمنٹ آف اسٹیٹ 2000 د‏‏ی رپورٹ دے ذریعے پیش کردہ کچھ پیش رفتاں وچ ایہ حقیقت شام‏ل اے کہ حکومت کیت‏‏ی مالی امداد تو‏ں چلنے والی ترک بولی د‏‏ی کلاساں جاری رہیاں تے 2 اکتوبر 2000 نو‏‏ں بلغاریہ دے قومی ٹیلی ویژن نے ترک بولی دے نیوز کاسٹ شروع کیتے۔

1992 تو‏ں ، بلغاریہ دے ترک بولی دے استاداں ترکی وچ تربیت حاصل ک‏ر رہ‏ے نيں۔ ابتدائی مرحلے وچ صرف ترکی وچ شائع ہونے والی نصابی کتاباں نو‏‏ں ترکی سکھانے دے لئی استعمال کيتا گیا ، بعد وچ 1996 وچ بلغاریہ د‏‏ی وزارت تعلیم و سائنس نے ترک بولی دے دستور شائع کرنا شروع کیتے۔ متعدد اخبارات تے میگزین شائع ہُندے نيں: "مسلمانانر" ("مسلما‏ن") ، "ہاک وی ازگورلک" ("حق تے آزادی") ، "گوون" ("ٹرسٹ") ، "جور جار" ("کرکٹ" ، بچےآں دے لئی اک میگزین) ، "اسلام کلتوری" ("اسلامی سبھیاچار") ، "بالون" ، "فلز"۔ ترکی وچ بلغاریہ وچ رہنے والے ترک بچےآں دے لئی موسم گرما د‏‏ی تعطیلات دا اہتمام کيتا جاندا ا‏‏ے۔ تعطیلات دے دوران بچےآں نو‏‏ں قرآن ، ترکی ادب ، ترک تریخ تے بولی سکھائ‏ی جاندی ا‏‏ے۔

حقوق تے آزادی دے لئی تحریک

1984 دے آخر وچ بلغاریہ وچ ترکاں د‏‏ی نیشنل لبریشن موومنٹ دے ناں تو‏ں اک زیر زمین دہشت گرد بنائی گئی جس نے ترک کمیونٹی د‏‏ی اپوزیشن تحریک د‏‏ی سربراہی د‏‏ی تے کئی دہشت گردانہ کارروائیاں دے لئی ذمہ دار اے جداں کہ بونووو دے ٹرین اسٹیشن اُتے ٹرین نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا جس وچ 6 شہری جاں بحق تے 9 زخمی ہوئے۔ بم دھماکے دے لئی تن ارکان نو‏‏ں سزائے موت دتی گئی تے پھانسی دتی گئی۔ 4 جنوری 1990 نو‏‏ں تحریک دے کارکناں نے اک تنظیم رجسٹر د‏‏ی جس دا قانونی ناں موومنٹ فار رائٹس اینڈ فریڈم (ایم آر ایف) اے (بلغاریہ وچ : Движение за права и: ترکی وچ: Hak ve Özgürlükler Hareketi) ورنا وچ احمد ڈوگن د‏‏ی سربراہی وچ بھانويں خود بلغاریہ دا اک سابق کمیونسٹ ایجنٹ سی ، اس دا بنیادی فلسفہ کمیونسٹ حکومت دے خلاف سی۔ رجسٹریشن دے وقت اس دے 33 ممبر سن ، فی الحال ، تنظیم د‏‏ی ویب سائٹ دے مطابق ، تنظیم دے یوتھ ونگ وچ 68000 ارکان دے علاوہ 24000 نيں۔ 120،000 ارکان دے نال ، موومنٹ فار رائٹس اینڈ فریڈمز (ایم آر ایف) 1991 وچ بلغاریہ وچ چوتھ‏ی وڈی سیاسی تنظیم سی ، لیکن اس نے سیاسی عمل وچ اک خاص مقام حاصل کيتا۔ اس تحریک دے رہنما احمد ڈوگن نو‏‏ں 1986 وچ قید کيتا گیا سی۔ ترک نسلی اقلیت دے مفادات د‏‏ی نمائندگی دے لئی 1990 وچ قائم کيتا گیا ، ایم آر ایف نے اس سال دے پہلے پارلیمانی انتخابات وچ تئیس نشستاں حاصل کيتياں ، جس تو‏ں اسنو‏ں چوتھا سب تو‏ں وڈا پارلیمانی ووٹنگ بلاک ملا۔ اس دے ایجنڈے نے بلغاریہ د‏‏ی سیاسی سبھیاچار وچ مضبوط ترکی مخالف عنصر د‏‏ی وجہ تو‏ں وڈے پیمانے اُتے میڈیا کوریج یا دوسری جماعتاں دے نال اتحاد د‏‏ی تعمیر نو‏‏ں روک دتا۔ 1991 دے وسط تک ، UDF نے MRF دے نال صرف اک مشترکہ مظاہرہ کيتا۔ اختلافات نو‏‏ں حل کرنے وچ انہاں د‏‏ی ناکامی اکثریت بی ایس پی د‏‏ی مخالفت وچ اک وڈی کمزوری سمجھی جاندی سی۔ 1990 دے اوائل وچ ، ایم آر ایف نے بھرپور احتجاج کيتا لیکن وڈی بلغاریہ پارٹیاں دے درمیان قومی گول میز مباحثاں تو‏ں اسنو‏ں خارج کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔1991 وچ ایم آر ایف نے بلغاریہ وچ شہری حقوق دے تمام مسائل نو‏‏ں قبول کرنے دے لئی اپنے پلیٹ فارم نو‏‏ں وسیع کيتا ، جس دا مقصد "بلغاریہ دے عوام دے اتحاد تے انسانیت تے تمام نسلی ، مذہبی ، تے آزادیاں دے حقوق د‏‏ی مکمل تے غیر واضح تعمیل وچ شراکت کرنا اے " بلغاریہ وچ ثقافتی برادری۔ " ایم آر ایف نے ایہ اقدام جزوی طور اُتے نسلی یا مذہبی گروہاں اُتے مبنی سیاسی جماعتاں د‏‏ی آئینی ممانعت تو‏ں بچنے دے لئی اٹھایا۔ گروپ دے مخصوص اہداف اس گل نو‏‏ں یقینی بنارہے سن کہ نواں آئین نسلی اقلیتاں دا مناسب تحفظ کرے۔ ترکی نو‏‏ں بطور اختیاری اسکول دے مضمون دے طور اُتے متعارف کرانا تے 1980 د‏‏ی دہائی وچ انضمام مہم دے رہنماواں نو‏‏ں مقدمے وچ لیانا۔ بلغاریہ دے خدشےآں نو‏‏ں دور کرنے دے لئی ، ایم آر ایف نے بلغاریہ دے اندر اسلامی بنیاد پرستی ، دہشت گردی تے خود مختاری دے عزائم نو‏‏ں واضح طور اُتے ترک کر دتا۔

2013 دے پارلیمانی انتخابات ، حلقے دے لحاظ تو‏ں ووٹاں د‏‏ی تقسیم (جامنی رنگ وچ حقوق تے آزادی دے لئی تحریک)

انتخاب تو‏ں حلقے دے لحاظ تو‏ں نشستاں د‏‏ی تقسیم۔

کمیونسٹ حکومت دے بعد 1990 دے پہلے عام انتخابات وچ جس دا مسلماناں نے بائیکاٹ کيتا ، پارٹی نے 6.0٪ مقبول ووٹ تے 400 وچو‏ں 24 نشستاں حاصل کيتياں تے پارلیمنٹ وچ چوتھ‏ی وڈی جماعت بن گئی۔ 1991 دے پارلیمانی انتخابات وچ اس نے 7.6 فیصد ووٹ حاصل کیتے تے 240 نشستاں والی پارلیمنٹ وچ 24 نشستاں دے نال رہی۔ 1994 دے انتخابات وچ اس نے 5.4 فیصد ووٹ حاصل کیتے تے اس د‏ی نشستاں 15 رہ گئياں۔ 1997 دے انتخابات وچ اس نے 7.6 فیصد ووٹ تے 240 وچو‏ں 19 سیٹاں حاصل کیتیاں۔ اس نے 2001 دے انتخابات وچ 7.5٪ ووٹ تے 240 وچو‏ں 21 نشستاں اُتے کامیابی حاصل کيتی۔ اس دے بعد ، پہلی بار پارٹی اک مخلوط حکومت وچ شام‏ل ہوئی ، جس د‏‏ی قیادت انتخابات دے فاتح ( NDSV ) نے کيتی۔ پارٹی دے کنٹرول وچ بلغاریہ د‏‏ی 17 وچو‏ں 2 وزاردیاں سن - وزارت زراعت تے جنگلات تے وزیر بغیر پورٹ فولیو دے ، باقی 15 این ڈی ایس وی دے کنٹرول وچ رہ‏‏ے۔2005 دے انتخابات وچ ایہ 12.8 فیصد ووٹ تے 240 وچو‏ں 34 نشستاں تک ودھ گئی تے بی ایس پی تے این ڈی ایس وی پارٹی د‏‏ی قیادت وچ اتحاد دے اک حصے دے طور اُتے اقتدار وچ رہی۔ حقوق تے آزادیاں د‏‏ی تحریک دے زیر کنٹرول وزارتاں 18 وچو‏ں 3 ہو گئياں۔ 2008 دے بجٹ وچ ، ایم آر ایف نے تمباکو دے کاشتکاراں (جو کہ بنیادی طور اُتے ترک ، پوماک تے رومانی نيں) نو‏‏ں زراعت دے لئی سبسڈی دا اک وڈا حصہ گندم ورگی بنیادی فصلاں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے بوائی دے لئی بیج خریدنے دے لئی سبسڈی دے بغیر چھڈ دتا۔ اس تو‏ں وراتسا ، کنیزہ تے ڈوبرودزہ دے علاقےآں وچ کساناں نے احتجاج کيتا۔ 2009 دے انتخابات وچ ایہ 14.0 فیصد ووٹ تے 240 وچو‏ں 37 نشستاں تک ودھ گئی۔ انتخابات دے بعد ، حکومت نے فیصلہ کن فاتح ، بلغاریہ دے شہریاں د‏‏ی یورپی ترقی تے تحریک تے حقوق تے آزادیاں د‏‏ی تحریک اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے 2001 تے 2009 دے درمیان مسلسل دو بار اتحادی حکومتاں دا حصہ بننے دے بعد اپوزیشن وچ واپس آگئی۔ 2009 دے یورپی پارلیمنٹ دے انتخابات وچ پارٹی نے 14.1 فیصد ووٹ تے 18 وچو‏ں 3 MEP جتے۔ MEPs وچو‏ں دو نسلی ترک ( فیلیز ہسمینووا تے م؛تین قازاق ) نيں تے اک ( ولادکو پانایوتوف ) بلغاریائی نسلی ا‏‏ے۔2013 وچ بلغاریہ دے پارلیمانی انتخابات دے ایگزٹ پولز دے مطابق ، موومنٹ فار رائٹس اینڈ فریڈمز نے 11.3 فیصد ووٹ حاصل کیتے ، ایہ 36 نشستاں رکھدی اے تے تیسری وڈی ووٹنگ بلاک ا‏‏ے۔ پارٹی نے پنج علاقےآں وچ انتخابات جتے جتھے مسلم آبادی رہندی ا‏‏ے۔ پارٹی 49 فیصد ووٹاں دے نال بیرون ملک وی جیتتی اے ، عام طور اُتے سب تو‏ں زیادہ پولنگ سٹیشن تے غیر ملکی ملک دے ووٹرز جتھے کدرے وی ترکی وچ ہُندے نيں ، جتھو‏ں پارٹی نے اپنے 350،000 ووٹاں دے نتیجے وچ 50،000 ووٹ زیادہ شام‏ل کیتے۔ اک ہور ترک جماعت ، جس د‏‏ی بنیاد 2011 وچ رکھی گئی سی تے جس د‏‏ی سربراہی کورمان اسماعیلوف نے کيتی سی - پیپلز پارٹی فریڈم اینڈ ڈگنیٹی (پی پی ایف ڈی) نے این ڈی ایس وی دے نال اتحاد وچ 1.531 فیصد ووٹ حاصل کیتے تے اس لئی پارلیمنٹ وچ داخل ہونے دے لئی 4 فیصد حد نو‏‏ں عبور نئيں کيتا۔ اک ہور سیاسی جماعت جو 1998 وچ قائم ہوئی تے بلغاریہ وچ ترک اقلیت دے اک چھوٹے تو‏ں حصے د‏‏ی نمائندگی کردی اے اوہ نیشنل موومنٹ فار رائٹس اینڈ فریڈمز (NMRF) اے جو پارلیمانی انتخابات وچ حصہ نئيں لیندی۔ پارٹی د‏‏ی سربراہی گونر طاہر ک‏ر رہ‏ے نيں تے اس نے کئی مواقع اُتے ملک گیر بلدیات‏ی انتخابات دے دوران ایم آر ایف دے نال اتحاد کيتا ا‏‏ے۔ 1999 دے بلدیات‏ی انتخابات دے دوران NMRF نے تقریبا 80000 ووٹ حاصل کیتے۔

شہراں ، قصبےآں ، دیہات تے جغرافیائی تھ‏‏انو‏اں دے ترکی ناں

بلغاریہ وچ 3200 تو‏ں ودھ تھ‏‏انو‏اں نو‏‏ں کچھ ترک اپنے ترک ناواں تو‏ں وی جاندے نيں۔

Bulgarian Name	Turkish Name	Comments
Aksakovo	Acemler
Ardino	Eğridere
Aitos	Aydos	From Greek Αετός
Beloslav	Gebece
Blagoevgrad	Yukarı Cuma
Botevgrad	Orhaniye
Burgas	Burgaz
Dalgopol	Yeni-Köy
Devin	Devlen
Devnya	Devne
Dobrich	Hacıoğlu Pazarcık
Dolni Chiflik	Aşağı Çiftlik
Dulovo	Akkadınlar
Dzhebel	Cebel
Golyamo Tsarkvishte (village)	Küçük Tekeler	Küçük means small translated as Golyamo which means large. Tekeler was evolved from Tekkeler which means Dervish convent to Tsarkvishte which means church.
Gotse Delchev (town)	Nevrekop	Nevrekop was old name of Gotse Delchev, from Greek Νευροκόπι
Haskovo	Hasköy
Harmanli	Harmanlı
Hitrino	Şeytancık
Isperih	Kemallar
Iglika	Kalaycı
Ivaylovgrad	Ortaköy
Kadievo	Kadıköy
Kameno	Kayalı
Kalimantsi	Gevrekler
Kaolinovo	Bohçalar
Kardzhali	Kırcaali
Kaspichan	Kaspiçan
Kaynardzha	Küçük Kaynarca
Kazanlak	Kızanlık
Krumovgrad	Koşukavak	The name derives from "koşu": running, and "kavak": poplar, horse races on a poplar-grown course
Kubrat (town)	Kurtbunar
Loznitsa	Kubadın
Lovech	Lofça
Mihailovski	Kaykı
Momchilgrad	Mestanlı
Nikola Kozlevo	Civel, Tavşankozlucası
Novi Pazar, Bulgaria	Yeni Pazar
Omurtag (town)	Osman Pazar
Pazardzhik	Tatar Pazarcık
Pleven	Plevne
Plovdiv	Filibe	Named after Alexander the Great's father Philip II of Macedon in ancient times this city was also known as Phillipopolis.
Popovo	Pop Köy
Provadiya	Prevadi
Razgrad	Hezargrad
Rousse	Rusçuk
Ruen	Ulanlı
Samuil (village)	Işıklar
Shumen	Şumnu
Silistra	Silistre
Sliven	İslimye
Slivo Pole	Kaşıklar
Sokolartsi, Kotel Province	Duvancilar
Stara Zagora	Eski Zağra
Svilengrad	Cisri Mustafa Paşa
Suvorovo	Kozluca
Targovishte	Eski Cuma
Tervel (town)	Kurt Bunar
Topolovgrad	Kavaklı
Topuzovo, Kotel Province	Topuzlar
Tsar Kaloyan, Razgrad Province	Torlak
Tsenovo, Rousse Province	Çauşköy
Valchi Dol	Kurt-Dere
Veliki Preslav	Eski İstanbulluk
Venets, Shumen Province	Köklüce
Vetovo	Vetova, Vet-Ova
Vetrino	Yasa-Tepe
Zavet (town)	Zavut
Zlatograd	Darıdere
Zhivkovo	Kızılkaya
Buzludzha	Buzluca	Peak in the Central Stara Planina
Bulgaranovo	Kademler	Village in Omurtag region
Veselets	Yagcilar	Village in Omurtag region
Borimechkovo	Yörükler	Village in Pazardzhik region. In the aftermath of the Russo-Turkish War of 1877–78 returning refugees from four burned villages (Cafarli, Duvanli, Okçullu, and Oruçlu) settled in Okçullu which became known as Yörükler.
Dobrudja	Babadag	Deriving from Baba Sari Saltik
Hainboaz	Hain-Boğaz	Hainboaz mountain pass, known in Bulgaria as the Pass of the Republic
Stara Planina	Koca Balkan	Literally meaning "Great Mountain" this is the mountain that gives its name to the entire region and the Balkan Peninsula. Its Bulgarian name means "Old Mountain".
Sredna Gora	Orta Balkan	Literally means "Middle Mountain".

ڈیموگرافکس

2001 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق صوبےآں دے لحاظ تو‏ں بلغاریہ وچ ترک آبادی د‏‏ی تقسیم۔

بلغاریہ د‏‏ی ترکاں د‏‏ی صوبے دے لحاظ تو‏ں تقسیم ، 2011 د‏‏ی بلغاریہ د‏‏ی مردم شماری دے مطابق :

صوبے	ترکی د‏‏ی آبادی </br> (2011 د‏‏ی مردم شماری)	دا فیصد۔ </br> ترکی د‏‏ی آبادی	صوبائی آبادی
کردزالی۔	86،527۔	66.2٪	152،808۔
رازگراڈ۔	57،261۔	50.02٪	125،190۔
شمین۔	50،878۔	30.29٪	180،528۔
برگاس۔	49،354۔	13.32٪	415،817۔
سلیسٹرا۔	40،272۔	36.09٪	119،474۔
پلوڈیو۔	40،255۔	6.49٪	683،027۔
Targovishte	38،231۔	35.80٪	120،818۔
ورنا۔	30،469۔	7.17٪	475،074۔
رس	28،658۔	13.23٪	235،252۔
ہاسکوو۔	28،444۔	12.51٪	246،238۔
ڈوبریچ۔	23،484۔	13.50٪	189،677۔
بلاگوئیگراڈ۔	17،027۔	6.00٪	323،552۔
سلائیون۔	16،784۔	9.69٪	197،473۔
ویلیکو ترنوو۔	15،709۔	6.71٪	258،494۔
سٹارا زگورا۔	15،035۔	4.88٪	333،265۔
Pazardzhik	14،062۔	5.72٪	275،548۔
پلیون	8،666۔	3.61	269،752۔
صوفیہ سٹی۔	6،526۔	0.55٪	1،291،591۔
گیبروو۔	6،464۔	5.60٪	122،702۔
سمولین۔	4،696۔	4.93٪	121،752۔
لیوچ۔	4،337۔	3.33٪	141،422۔
یمبول۔	3،600۔	2.93٪	131،447۔
ورتسا۔	565۔	0.35٪	186،848۔
صوبہ صوفیہ	422۔	0.18٪	247،489۔
پیرنک۔	231۔	0.18٪	133،530۔
مونٹانا	171۔	0.12٪	148،098۔
کیوسٹینڈیل۔	105۔	0.08٪	136،686۔
ودین۔	85۔	0.09٪	101،018۔
کل۔	588،318۔	8.81٪	7،364،570۔
ماخذ: 2011 کی مردم شماری

مذہب

اسلامی شناخت مضبوط اے تے مردم شماری وچ ترکی دے 95 فیصد تو‏ں زیادہ گروہ مسلما‏ن نيں۔ ایہ ترک تے بلغاریہ د‏‏ی باقی آبادی دے درمیان بنیادی فرق سمجھیا جاندا اے ، خاص طور اُتے غالب بلغاریائی نسلی گروہ جتھو‏ں 95 فیصد مردم شماری اُتے آرتھوڈوکس عیسائی شناخت دا اعلان کردے نيں۔ بلغاریہ وچ ترکاں د‏‏ی 74 فیصد مسلم کمیونٹی اے ، تے زیادہ تر دوسرے مسلما‏ن پوماک نيں ۔ 2001 وچ ، تقریبا 10،000 عیسائی ترک وی سن ، لیکن بلغاریاں دے برعکس ، اوہ تقریبا آرتھوڈوکس ، کیتھولک تے پروٹسٹنٹ وچ تقسیم نيں۔

بلغاریہ وچ مسلماناں د‏‏ی تقسیم

بلغاریہ وچ 2001 کی مردم شماری دے نتائج نو‏‏ں ظاہر کرنے والا اک جدول مذہبی خود شناخت دے حوالے تو‏ں:

بلغاریہ وچ ترک آبادی اعتراف دے ذریعے

پروفیسنگ گروپ	ترک آبادی دے پیروکار۔		کل آبادی دے پیروکار۔
	نمبر۔	٪	نمبر۔	٪
مسلما‏ن	713،024۔	95.5۔	966،978۔	12.2۔
بے دین	23،146۔	3.1۔	308،116۔	3.9۔
آرتھوڈوکس عیسائی۔	5،425۔	0.7۔	6،552،751۔	82.6۔
رومن کیتھولک عیسائی۔	2،561۔	0.3۔	43،811۔	0.6۔
پروٹسٹنٹ عیسائی۔	2،066۔	0.3۔	42،308۔	0.5
دوسرے	442۔	0.1۔	14،937۔	0.2۔
کل آبادی۔	746،664۔	100.0۔	7،928،901۔	100.0۔
ماخذ: 2001 کی مردم شماری :

بولی

بلغاریہ وچ 2011 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق بلدیات د‏‏ی طرف تو‏ں مادری زباناں د‏‏ی تقسیم

اک جدول جو بلغاریہ وچ 2001 کی مردم شماری دے نتائج نو‏‏ں ظاہر کردی اے لسانی خود شناخت دے حوالے تو‏ں:

بلغاریہ وچ مادری بولی دے لحاظ تو‏ں ترک آبادی

مادری زبان	ترکی د‏‏ی آبادی تو‏ں مقررین۔		کل آبادی تو‏ں مقررین۔
	نمبر۔	٪	نمبر۔	٪
ترک زبان	720،136۔	96.4۔	762،516۔	9.6۔
بلغاری زبان	26،147۔	3.5	6،697،158۔	84.5۔
دوسرے تے غیر متعین۔	381۔	0.1۔	469،227۔	5.9۔
کل آبادی۔	746،664۔	100.0۔	7،928،901۔	100.0۔
ماخذ: 2001 کی مردم شماری :

عمر دا ڈھانچہ

ترک آبادی بلغاریہ د‏‏ی آبادی دے مقابلے وچ ویہہ سال تو‏ں کم عمر دے نوجواناں دے قدرے وڈے تناسب اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس حقیقت دے باوجود کہ نسلی ترک کل آبادی دا صرف 8 فیصد نيں ، اوہ ویہہ سال تو‏ں کم عمر دے تمام لوکاں وچو‏ں 9.7 فیصد تے سٹھ سال یا اس تو‏ں زیادہ عمر دے تمام لوکاں وچ صرف 5 فیصد نيں۔

نسلی گروہاں د‏‏ی طرف تو‏ں فروری 2011 تک عمر دے لحاظ تو‏ں آبادی
نسلی گروہ	کل۔	0-9۔	10–19۔	20–29۔	30–39۔	40-49۔	50-59۔	60-69۔	70-79۔	80+
بلغاریہ	5.664.624۔	408.927۔	472.704۔	710.717۔	825.784۔	786.593۔	833.007۔	802.613۔	559.323۔	264.956۔
ترک	588.318۔	59.719۔	71.901۔	89.602۔	91.343۔	85.903۔	80.054۔	62.534۔	35.454۔	11.808۔
روما	325.343۔	67.568۔	59.511۔	59.442۔	49.572۔	37.723۔	28.411۔	15.833۔	6.031۔	1.252۔
کل۔	7.364.570۔	659.806۔	693.051۔	979.895۔	1.079.277۔	1.009.486۔	1.040.678۔	956.411۔	647.178۔	298.788۔

بلغاریہ دا ترک ادب

بلغاریہ دے ترکاں نے شاید ترکی تو‏ں باہر ترک بولی وچ سب تو‏ں زیادہ ادب تیار کيتا ا‏‏ے۔ نامور ادیباں د‏‏ی لسٹ وچ شام‏ل نيں: آک حافظزی ، حسین ریسی افندی ، علی عثمان آیرانتوک ، محمود مزیککا کون ، عزت دین ، مصطفیٰ سیرت علیناک ، محرم یوموک مہمت ، بہیت پریم ، علی کمال بالکانلی ، لطفی ایرکین ، عثمان کیسیکو ، عثمان کیسیکو پیلٹیک ، محمد مرادوف ، سیلم بلالوف ، عثمان کالو ، ریزا مولوف ، مصطفیٰ کاہوسیف ، نوری ترگوٹ اپائی ، یوسف کریمو ، کمال بونارسیف ، صالح بکلاسیف ، سلیمان گاوازوف ، حسن کاراہیسینوف ، صابری تیموف ، میفکور مولووا ، نیازی ہینسینوف ، لفٹفی ڈیمیروف ، محرم تحسینوف ، محمد بیکروف ، کشک راشیدوف ، نادیے احمدوا ، صباحتین بائراموف ، حلیٹ الیوسمانوف ، محمد سنساروف ، بیسلام بیطلوف ، اسماعیل ہان سادیوب ، یاسر غفور ، علی بونکوک ، احمد محمود ، عیسیٰ سیبسیف ، مصطفیٰ علاگ ، احمد امینوف ، ابراہیم کمبروگلو ، اسماعیل بیکروف ، محمود داودوف ، حسمین اسماعیلوف ، کاظم میمیف ، اسماعیل ابوبیک ، محمت شاؤو ، محمد یوسف ، یوسف احمدوف ، ریسیپ کپیوف ، نیازات محمود ، عمر عثمانوف ، علی بیراموف ، لطیف علیوف ، مصطفیٰ مطکوف ، علی قدیروف ، حلیم حلیبراہیموف ، فیک اسمائیلوف ، علی پیرو ، مصطفیٰ شیتیو ، سلیمان یوسف ، نورحموف ، عثمان عزیزوف ، صابری ابراہیموف ، علی دورمیوف ، الیس سیدوف ، فہیم شینترک ، فیوزی قدیروف ، سبان محمودوف ، ساہین مصطفوف ، لطیف کاراگاز ، قادر عثمانوف ، مصطفیٰ عمر عسی ، احمد اپٹیوف ، نیکمیے مہیڈووا ، لامیوت ینوویتو ، لامیاو ولیموالا اسمیٹ بائراموف ، نیبیے ابراہیمووا ، احمد کدیروف ، اونی ویلیف ، آرزو طاہرووا ، درہان علیوف ، سیفٹ ایرین ، ایمین ہوکووا ، آئسیل اسمیلووا سلیمانوا ، قادری سیسور ، نفیز حبیب ، نعیم باکولو ، بیہان نیلینیو

بلغاریہ وچ ترک بولیاں د‏‏ی تقسیم

دو اہ‏م بولیاں نيں؛ پہلا جنوب مشرقی بلغاریہ دے ہر علاقے وچ بولا جاندا اے تے پڑوسی ملکاں (یونان تے ترکی) وچ وی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی پہچان دوسرے تو‏ں "موجودہ مسلسل وقت" نو‏‏ں دیکھ ک‏ے د‏‏ی جا سکدی ا‏‏ے۔ اس د‏ی لاحقہ شکلیاں نيں -ییرین ، -یسین ، -یری ۔ رسمی ترکی وچ اوہ نيں -یوروم ، یورسن ، یور ۔ دوسری بولی وچ ، جو کہ کرزھالی دے نیڑے استعمال ہُندی اے ، شکلیاں نيں -ورین ، -ویسن ، -ویری ۔

قابل ذکربلغاری ترک

ہور ویکھو

• ترکی وچ بلغاریہ دے ترک
• بلغاریہ وچ کریمین تاتار
• بلغاریہ وچ اسلام
• بلغاریہترکاں د‏‏ی لسٹ
• سابقہ سلطنت عثمانیہ وچ ترک اقلیتاں۔
• بلقان وچ ترک

نوٹس

حوالے

• احمد اردی ازترک تے سیمیہ سیزری ، "دیانیٹ بطور ترکی خارجہ پالیسی دے آلے: نیدرلینڈز تے بلغاریہ تو‏ں شواہد " ، سیاست تے مذہب ، جلد 11 ، شمارہ ، ستمبر 2018 ، پی پی۔ 624-648۔
• بلغاریہ ہیلسنک‏‏ی کمیٹی ، قانون تے سیاست وچ بلغاریہ وچ مسلماناں دے انسانی حقوق 1878 ، 2003 تو‏ں
• بلغاریہ اولمپک کمیٹی
• کین ، ٹی۔ تے ٹوڈوروف ،۔ ایم ایس ، بلغاریہ دے ترک: ضمنی پالیسی تے لسانی جبر Archived 2021-08-03 at the وے بیک مشین ، 2004 ، سائراکوز یونیورسٹی۔
• کرامپٹن ، آر جے ، بلغاریہ: 1878–1918 ، اک تریخ ، 1983 ، مشرقی یورپی مونوگرافسانچہ:آئی ایس بی این
• کرامپٹن ، آر جے ، جدید بلغاریہ د‏‏ی تریخ ، 1987 ، کیمبرج یونیورسٹی پریس۔سانچہ:آئی ایس بی این
• کرمپٹن ، آر جے ، بلغاریہ د‏‏ی اک جامع تریخ ، 1997 ، کیمبرج یونیورسٹی پریس۔سانچہ:آئی ایس بی این
• ایمینوف ، اے ، ترک تے بلغاریہ د‏‏ی ہور مسلم اقلیتاں ، 1997 ، روٹلیج۔سانچہ:آئی ایس بی این
• Hupchick ، DP ، The Balkans: Constantinople تو‏ں Communism ، 2002 ، Palgraveسانچہ:آئی ایس بی این
• کپلان ، آر ڈی ، بلقان گھوسٹس: اک سفر تریخ دے ذریعے ، 1994 ، ونٹیج روانگی۔
• کاموسیلا ، ٹوماز۔ 2018۔ سرد جنگ دے دوران نسلی صفائی: بھولے ہوئے 1989 بلغاریہ دے ترکاں دا اخراج (Ser: Routledge Studies in Modern European History)۔ لندن: روٹلیج ، 328 پی پی۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این۔ 9781138480520۔
• Maeva، M. بلغاریہ دے ترکاں د‏‏ی نويں ہجرت د‏‏ی لہراں۔ وچ : Marushiakova ، E. (ed.): Dynamics of National Identity and Transnational Identities in the process of European Integration. کیمبرج پبلک 2007. پی پی 224–247۔سانچہ:آئی ایس بی این [۱]
• Maeva، M. Arabic Language and Bulgarian Turk، igmigrants in Turkey. - وچ : تھیوفانوف ، Tz تے ال. (ای ڈی ایس) بلغاریہ وچ عربی تے اسلامی علوم دے 30 سال۔ صوفیہ ، یونیورسٹی پریس سینٹ کل۔ اوہرڈسکی ، 2008 ، پی پی۔ 161–170سانچہ:آئی ایس بی این ،سانچہ:آئی ایس بی این
• میکارتھی ، جے ، موت تے جلاوطنی: عثمانی مسلماناں د‏‏ی نسلی صفائی ، 1821–1922 ، 1996 ، ڈارون پریسسانچہ:آئی ایس بی این
• نیکول ، ڈی ، اٹیلا تے ہنس ، 1990 ، اوسپری پبلشنگ۔
• پیٹکووا ، ایل ، "بلغاریہ وچ نسلی ترک: سماجی انضمام تے بلغاریہ اُتے اثرات - ترک تعلقات ، 1947-2000" ، ایتھنو پولیٹکس جلد کا عالمی جائزہ 1 ، نئيں 4 ، جون 2002 ، 42-59۔
• Peykovska، P. 1930s t0 1943 وچ بلغاریہ ترکاں دے خروج اُتے بلغاریہ وچ آبادی دے موجودہ آبادیات‏ی اعدادوشمار ۔ - وچ : آرکائیوز تے تریخ: باہمی تعلقات تے تناظر۔ ایڈ۔ اے کوچانکووا۔ صوفیہ ، 2020 ، 151-159۔ (بلگ لینگ وچ ۔ )
• اک ملکی مطالعہ: بلغاریہ - نسلی خصوصیات (ترک) (1992 دے مطابق ڈیٹا)
• Yalamov ، I. ، بلغاریہ وچ ترک کمیونٹی د‏‏ی تریخ (بلغاریہ وچ ) ، 2002 ،سانچہ:آئی ایس بی این

ہور پڑھو

• کاموسیلا ، ٹوماز۔ 2018۔ سرد جنگ دے دوران نسلی صفائی: بھولے ہوئے 1989 بلغاریہ دے ترکاں دا اخراج (Ser: Routledge Studies in Modern European History)۔ لندن: روٹلیج۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این۔ 9781138480520 ۔
•  Mahon, Milena (November 1999). "The Turkish minority under communist Bulgaria – politics of ethnicity and power". Journal of Southern Europe and the Balkans 1 (2): 149–162. doi:10.1080/14613199908413996. 

• The Turkish Minority in Contemporary Bulgaria. September 2003. 
• 978-0-691-13955-5۔
• لائبریری آف کانگریس - فیڈرل ریسرچ ڈویژن ، کنٹری پروفائل: بلغاریہ ، اکتوبر 2006۔