درویش
حضرت داتا گنج بخش رحمتہ اللہ علیہ کشف المحجوب وچ لکھدے نيں کہ درویش ( فقیر ) اوہ اے جس دے پاس کچھ وی نہ ہوئے تے نہ کسی چیز توں اس دا نقصان ہوئے۔ نہ تاں اسباب دنیاوی دے موجود ہونے توں اوہ غنی ہُندا ہوئے تے نہ انہاں دی عدم موجودگی توں انہاں دا محتاج ہوئے۔ اسباب دا ہونا نہ ہونا اس دے لئی برابر ہوئے تے جے انہاں اسباب دی عدم موجودگی و دستیابی اُتے اوہ خوش ہوئے تاں جائز اے۔ اس لئی کہ مشائخ صوفیا نے فرمایا اے کہ درویش جِنّا تنگدست ہُندا اے اِنّا ہی اوہ خوش ہُندا اے کیونجے اسباب دا ہونا درویش دے لئی بہت برا اے۔ یحی بن معاذ رازی رحمتہ اللہ علیہ فرماندے نيں کہ صحیح فقیرکی علامت ایہ اے کہ بندہ کمال ولایت و قیام مشاہدہ دی صفت جاندے رہنے تے حق توں دور ہوئے جانے توں ڈردا رہے۔ ردیم بن محمد رحمتہ اللہ علیہ فرماندے نيں کہ فقیر دی تعریف ایہ اے کہ فقیر دا باطن اغراض نفسانی توں تے اس دا بدن آفت توں محفوظ ہوئے تے جو احکام اس اُتے فرض نيں، برابر ادا ہُندے رنيں۔ ابوالحسن نوری رحمتہ اللہ علیہ فرماندے نيں کہ فقیر اوہ اے کہ چیز دے نہ ہونے دی صورت وچ خاموش رہے تے ہونے دی صورت وچ اسنوں خرچ کرے۔ مسلم فقیر جو اپنے مخصوص عقائد تے آئین ملی دی رو توں غربت و عسرت دی زندگی بسر کرنے دے پابند ہُندے نيں۔ انہاں دے بے شمار سلسلے نيں۔ اکثر سیلانی زندگی دے عادی ہُندے نيں۔ ساڈے ملک وچ قلندراں دے کچھ گروہ ايسے ذیل وچ آندے نيں۔ انہاں وچ بعض عورتاں دی طرح رنگین کپڑے تے زیور پہندے نيں۔ انہاں دا خیال اے جس طرح آراستہ عورت مرد نوں بھاندی اے۔ ايسے طرح اوہ وی خدا دے نزدیک مقبول ہون گے۔ درویشاں دے چار بنیادی سلسلے نيں۔
1۔ نقشبندی
2۔ سہروردی
3۔ قادری
4۔ چشتی
اپنے سلسلے وچ آخر کار انہاں مین توں کسی اک دے نال تعلق رکھدا اے۔ حضرت معین الدین چشتی اجمیر۔ خواجہ بختیار کاکی دہلوی۔ چشتیہ سلسلے نال تعلق رکھدے نيں۔ سہروردی سلسلے دے سب توں معزز درویش حضرت بہا الدین زکریا ملتانی ہوئے نيں جنہاں دا مزار ملتان دے قلعے وچ اے۔ فارسی دے مشہور شاعر حضرت سعدی وی اس سلسلے دے درویش سن تے اس سلسلے دے بانی ابوحفص شہاب الدین سہروردی دے مرید خاص سن ۔ نقشبندی سلسلے وچ حضرت مجدد الف ثانی دے ناں توں ہر مسلمان واقف اے۔ سلسلہ قادریہ دے بزرگاں دی گدیاں ملتان، اُچ تے بغداد وچ نيں۔
