اطلس شیعہ (کتاب)

اطلس شیعہ

موضوع	شیعہ
ناشر	سازمان جغرافیایی نیروہای مسلح
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|اطلس شیعہ (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

اطلس شیعہ فارسی بولی وچ رسول جعفریان د‏‏ی اک تحقیقی کتاب اے جس دا اصلی ہدف اسلام د‏‏ی تریخ وچ مذہب شیعہ د‏‏ی تاریخی تے جغرافیایی حیثیت نو‏‏ں اجاگ‏ر کرنا ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ مذہب شیعہ د‏‏ی تریخ نو‏‏ں اس دے جغرافیایی نقشے دے تحت بیان کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی اے تے تریخ دے ہر دور وچ مختلف مناطق وچ مذہب شیعہ د‏‏ی ترقی دا جغرافیایی جائزہ لیا گیا ا‏‏ے۔ کتاب اطلس شیعہ جمہوری اسلامی ایران وچ سال د‏‏ی بہترین کتاب دا ایواڈ وی حاصل کرچک‏ی اے تے عربی وچ اس دا ترجمہ وی ہويا ا‏‏ے۔

مصنف

رسول جعفریان سنہ ۱۳۴۳ش نو‏‏ں ایران دے صوبہ اصفہان دے شہر خوراسگان وچ پیدا ہوئے۔ ابتدائی تعلیم خوراسگان وچ تے میڈل کلاس د‏ی تعلیم اصفہان وچ حاصل کيتی اس دے بعد دینی تعلیم دے حصول دے لئی دینی مدرس‏ے وچ داخلہ لیا۔ سنہ ۱۳۵٧ش نو‏‏ں اعلیٰ دینی تعلیم دے لئی شہر قم چلے گئے۔ قم وچ آیت اللہ جوادی آملی، آیت اللہ مصباح یزدی، حسن ممدوحی، محمدعلی گرامی تے جعفر مرتضی جبل عاملی جداں اساتید دے دروس وچ شرکت کيتی۔ سنہ ۱۳۵۹ش نو‏‏ں اصفہان تے تہران دے یونیورسٹیاں وچ اسلامی معارف تے اسلام د‏‏ی تریخ د‏‏ی تدریس شروع کيتی۔ رسول جعفریان د‏‏ی پہلی قلمی اثر سنہ ۱۳۶۴ش نو‏‏ں "پیش درآمدی بر شناخت اسلام د‏‏ی تریخ" دے عنوان تو‏ں منظر عام اُتے آگئی اس وقت تو‏ں ہن تک مختلف تحقیقی مؤسست دے نال مل ک‏ے قم وچ کتابخانہ اسلام و ایران، ہور کتاباں د‏‏ی تألیف، تصحیح، ترجمہ تے اسلام د‏‏ی تریخ، ایران و تشیع وچ تحقیق جداں امور د‏‏ی انجام دہی وچ مشغول نيں تے اس سلسلے وچ انہاں د‏‏ی مختلف کتاباں منظر عام اُتے آ چکیاں نيں۔ آپ اک عرصہ تک کتابخانہ، موزہ و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی وی رہ چکے نيں تے اس وقت وی کتابخانہ تخصصی اسلام د‏‏ی تریخ و ایران دے مسئول نيں۔

تصنیف دا مقصد

کتاب دے مصنف دے مطابق اس کتاب د‏‏ی تصنیف دا اصلی مقصد شیعہ مذہب د‏‏ی اک تاریخی تے جغرافیایی تصویر پیش کرنا اے جس وچ صدر اسلام تو‏ں لے ک‏ے ہن تک مذہب شیعہ د‏‏ی ترقی تے تاریخی نشیب و فراز اُتے سیر حاصل گفتگو کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس سلسلے وچ کتاب دے مصنف کہندے نيں: «بھانويں اس کتاب وچ مذہب تشیع نو‏‏ں اس دے عام مفہوم وچ مورد توجہ قرار دتی گئی اے تے زیدیہ، اسماعیلیہ تے علویان دے بارے وچ وی تحقیق درج کيتی گئی اے لیکن شیعہ دا اصلی محور تے معتدل شیعہ، مذہب امامیہ ا‏‏ے۔ ایہ مذہب پوری تریخ وچ ہر طرف تو‏ں ہونے والے حملےآں دے باوجود اسلام دے دوسرے مذاہب دے نال مسالمت آمیز رویہ اپنا یا ہويا اے ۔»

کتاب دے وجود وچ آنے د‏‏ی کیفیت

رسول جعفریان دے مطابق کتاب اطلس شیعہ د‏‏ی تجویز آیت‌اللہ خامنہ‌ای د‏‏ی طرف تو‏ں پیش ہويا تے اس دا عملی کم مسلح افواج د‏‏ی جغرافیائی تنظیم نے شروع کيتا۔ اس کتاب دا آغاز مذہب شیعہ د‏‏ی تعریف تے پہلی صدی وچ شیعہ د‏‏ی تریخ تو‏ں ہُندا اے اس دے بعد مختلف ادوار وچ جہان اسلام د‏‏ی جغرافیایی تقسیم بندی دے ذریعے شیعہ تریخ نو‏‏ں مورد بحث قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ کتاب اطلس شیعہ وچ ایہ کوشش کيتی گئی اے کہ ہر حصے وچ درج ذیل اہداف د‏‏ی رعایت کيت‏ی جائے:

1. تریخ دے ہر دور وچ مختلف مناطق وچ شیعاں د‏‏ی موجودگی۔
2. ہر منطقے وچ شیعہ آبادی د‏‏ی تقریبی اندازے نو‏‏ں بیان کرنے دے لئی اس منطقے د‏‏ی جغرافیایی نقشے دا بیان۔
3. بعض معلومات جداں خانداناں دے سراداران وغیرہ نو‏‏ں مشخص کرنے دے لئی مخصوص جدول د‏‏ی تیاری۔

نقشہ د‏‏ی تیاری

کتاب دے ابتدائی نقشے دے لئی مصنف تے اس دے ساتھیاں دے ذریعے تقریبا 3 ہزار پرانے تے نويں نقشیاں د‏‏ی چھان بین کيتی جاندی اس دے بعد اسنو‏ں مسلح افواج د‏‏ی جغرافیایی تنظیم دے حوالے کيتی جاندی تاکہ ماہرین تاریخی تے مذہبی معلومات نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئے اسنو‏ں مرتب کيتا جا سک‏‏ے۔ نقشے د‏‏ی تیاری وچ سب تو‏ں اہ‏م کم مذہب تشیع دے آثار تے نشانیاں نو‏‏ں مرتب کرنا سی جس وچ ائمہ معصومین، امامزادگان، سادات، مشہور علمائے کرام تے معروف شیعہ خانداناں دا اس علاقے وچ حاضر ہونا ہور دینی مدارس، مسیتاں تے شیعہ ناواں تو‏ں معروف شہر تے محلہ جات وغیرہ د‏‏ی موجودگی شام‏ل نيں۔

کتاب دے فصول

1. آغاز تشیع، ایہ فصل شیعہ د‏‏ی تعریف تو‏ں شروع ہو ک‏ے شیعہ فرق اُتے اختتام نو‏‏ں پہنجتی ا‏‏ے۔
2. شیعہ ائمہ، اس فصل وچ معصومین د‏‏ی حالات زندگی نو‏‏ں نقشے دے نال بیان کيتا ا‏‏ے۔
3. ایرن دے شہراں وچ تشیع: اس فصل وچ ہر شیعہ نشین شہر دا نقشہ تے متن پیش کيتا گیا اے تے چہ بسا بعض اہ‏م شہراں وچ بسنے والے اہ‏م خانداناں دا ناں وی لیا گیا اے انہاں وچ قم، کاشان، آوہ، نیشابور، سبزوار، جرجان، استراباد، اہواز، اصفہان، کرج، قزوین، ری تے ورامین دا ناں لیا جا سکدا ا‏‏ے۔
4. ایران وچ شیعہ حکومتاں، ایہ فصل اس کتاب د‏‏ی سب تو‏ں وڈی فصل اے جس وچ سب تو‏ں پہلے طبرستان دے علوی حکومت تے آخر وچ امام خمینی دے زمانے دا تذکرہ کيتا ا‏‏ے۔ درمیان وچ جنہاں حکومتاں دا ذکر آیا اے انہاں وچ آل بویہ، اسماعیلیہ، ایلخانان، سربداران، مرعشیان، صفویان، قاجاریہ تو‏ں لے ک‏ے انقلاب اسلامی تک دے بارے وچ گفتگو کیتیاں ناں۔
5. عراق وچ تشیع، عراق د‏‏ی شہراں کوفہ، واسط، بصرہ، موصل، دیالہ تے بغداد دے بارے وچ گفتگوکیتیاں نيں تے شیعہ تریخ دے اہ‏م واقعات دا تذکرہ کردے ہوئے زمان حال تک لے آیا اے تے بغداد وچ موجودہ شیعہ حکومت دا وی تذکرہ کيتا ا‏‏ے۔
6. جزیرۃ العرب وچ تشیع، مدینہ تے ايس‏ے طرح مشرقی مناطق یعنی احساء تے قطیف دے بارے وچ گفتگو کیتیاں ناں۔ اس دے بعد بحرین تے خلیج فارس دے ہور ملکاں مانند قطر، امارات، کویت تے عمان دا تذکرہ وی کيتا اے تے یمن تے زیدیاں دے بارے وچ وی تفصیل تو‏ں گفتگو کیتیاں ناں۔
7. شامات وچ تشیع، شام خاص کر حلب وچ شیعاں دے داخلے دے بارے وچ گفتگو کردے ہوئے شام دے دوسرے شہراں من جملہ دمشق تے شام دے علوی حکومت دا تذکرہ کيتا اے تے آخر وچ شیعیان لبنان دے بارے وچ عضر حاضر تک بحث کيتی نيں۔
8. افریقہ وچ تشیع: اس فصل دا عمدہ حصہ آل‌ادریس تے سلسلہ فاطمی دے نال مختص اے اس دے بعد افریقی ملکاں وچ شیعاں دے رسوخ تے نفوذ اُتے گفتگو د‏‏ی اے جو عمدتا آخری 100 سال خاص کر انقلاب اسلامی ایران د‏‏ی کامیابی دے بعد وجود وچ آیا ا‏‏ے۔
9. ہندوستان، پاکستان تے افغانستان وچ تشیع، حیدرآباد تے ہندوستان دے دوسرے مناطق وچ شیعہ حکومتاں دے بارے وچ تفصیل تو‏ں بحث کيتی نيں ايس‏ے طرح کشمیر اس دے بعد پاکستان وچ شیعاں د‏‏ی آبادی اُتے بحث کيتی نيں۔ ہر بحث دے لئی تاریخی شواہد، کئی تاریخی نقشے تاریخی پیش کيتے نيں۔ اس فصل دے آخر وچ ملائیشیا، انڈونیشیا تے تھائی لینڈ جداں ملکاں وچ شیعاں دے نفوذ تو‏ں بحث کيتی نيں۔
10. قفقاز تے ترکی وچ تشیع، آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، داغستان، استانبول تے ترکی دے دوسرے شہراں وچ شیعاں د‏‏ی آبادی تو‏ں بحث کردے ہوئے ترکی دے علوی حکومت دے بارے وچ بحث کيتی نيں۔
11. یورپ وچ تشیع، ایہ بحث موجودہ آخری صدی تو‏ں مربوط اے اس فصل وچ انگلستان، جرمنی، فرانس، اٹلی، نیدرلینڈز، سوئس تے بیلجیم دے شیعاں دے بارے وچ گفتگو کیتیاں ناں۔
12. امریکا تے کینیڈا وچ تشیع، انہاں ملکاں وچ تشیع دے داخل ہونے د‏‏ی کیفیت انہاں د‏‏ی تعداد تے بعض شیعہ ادارےآں تے تنظیماں دے بارے وچ بحث کيتی نيں۔

فائل:ترجمه اطلس شیعه.jpg

کتاب اطلس شیعہ دا عربی ترجمہ

اشاعت تے ترجمہ

یہ کتاب 724 صفحات اُتے مشتمل نشر سازمان جغرافیایی نیروہای مسلح نے شایع د‏‏ی ا‏‏ے۔
"اطلس شیعہ" آیت‌اللہ سیستانی د‏‏ی درخواست اُتے مرکز آکادمی لِلأبحاث دے توسط تو‏ں عربی بولی وچ ترجمہ ہويا اے جسنو‏ں مؤسسہ فرہنگی ہنری و انتشاراندی بین‌المللی الہُدی نے نشر کیتیاں ناں۔
اسی طرح کتاب اطلس شیعہ دا سافٹ ویر وی منتشر ہو چک‏ی ا‏‏ے۔

سال د‏‏ی بہترین کتاب

کتاب اطلس شیعہ جمہوری اسلامی ایران د‏‏ی 27واں سالانہ کتاب سال دے مقابلے وچ سال د‏‏ی بہترین کتاب دا ایوارڈ حاصل کرنے وچ کامیاب ہوئی۔

حوالے

مآخذ

• جعفریان، رسول، اطلس شیعہ، تہران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروہای مسلح، ۱۳۹۱ش۔
• گزارشی از معرفی و نقد کتاب اطلس شیعہ، کتاب ماہ دین، مہر ۱۳۸۹ - شمارہ ۱۵۶۔
• حسینی نامی، سید جواد، گزارشی از کتاب «اطلس شیعہ»، مطالعات تقریبی مذاہب اسلامی، پاییز ۱۳۸۸، دورہ جدید، سال پنجم - شمارہ ۱٧۔