اسلم اظہر

اسلم اظہر
جم	1 ستمبر 1932   لہور ،  پنجاب
وفات	29 دسمبر 2015 (83 سال)  اسلام آباد
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
اعزازات
ستارہ امتیاز (۲۰۱۲)

اسلم اظہر یکم ستمبر 1932ء وچ لاہور وچ اے ڈی اظہر دے گھر پیدا ہوئے۔ پاکستان ٹیلی ویژن دے پہلے ایم ڈی سن ۔

گورنمنٹ کالج وچ تھیٹر کیا، تقریراں کيتياں تے فیر کیمبرج یونیورسٹی تو‏ں قانون وچ آنرز کيتا۔ واپس آ ک‏ے برما آئل کمپنی وچ نوکری شروع د‏‏ی تے چٹاگانگ وچ تعینات ہوئے۔ دو برس بعد اچانک خیال آیا کہ ایہ ہو کيتا رہیا اے ؟ یعنی

پڑھو فارسی تے بیچو تیل۔

چنانچہ نوکری چھڈ دتی تے کراچی آ ک‏ے محکمۂ اطلاعات دے لئی بطور فری لانسر دستاویزی فلماں بنانی شروع کر دتیاں۔ اپنے دوست تے فلم ساز فرید احمد دے نال مل دے کراچی آرٹس اینڈ تھیٹر سوسائٹی بنائی۔ تھیوسوفیکل ہال وچ ڈرامے کیتے۔ تھیٹر کردے کردے نسرین جان نال ملاقات ہوئی تے کچھ عرصے بعد اوہ نسرین اظہر ہوگئياں۔

1962ء وچ لاہور دے معروف صنعت کار سید واجد علی نے جاپان د‏‏ی نیپون الیکٹرک کمپنی ( این ای سی ) تے برطانوی کمپنی تھامس انٹرنیشنل دے تعاون تو‏ں نجی شعبے وچ تجربا‏تی ٹی وی ٹرانسمیشن شروع کيتی۔

ایوب خان حکومت ٹی وی دے میڈیم نو‏‏ں پروپیگنڈے دے جدید ہتھیار دے طور اُتے سمجھ گئی۔ این ای سی نے وی حکومتِ جاپان د‏‏ی رضامندی تو‏ں دستِ تعاون ودھایا۔

اک جاپانی نے اسلم اظہر تو‏ں کہیا تن مہینے دا پائلٹ پروجیکٹ اے ڈائریکٹر پروگرامنگ بن جاؤ۔ اسلم اظہر نے کہیا مینو‏ں تاں ککھ نئيں پتہ ایہ ٹی وی ہُندا کيتا اے، بس اک بار 1961ء وچ کراچی د‏‏ی اک صنعتی نمائش وچ دور تو‏ں دیکھیا سی۔ جاپانی نے کہیا ایتھ‏ے کسی نو‏‏ں وی ککھ (ذرہ بھر) نئيں پتہ لہذا اِنّا تجربہ کافی ا‏‏ے۔ چنانچہ اسلم اظہر ٹی وی د‏‏ی دنیا وچ داخل ہو گئے۔

لاہور دے بعد 1965ء وچ ڈھاکہ تے 1967ء وچ کراچی و اسلام آباد تے 1974ء وچ پشاو‏ر تے کوئٹہ تو‏ں نشریات شروع ہوئیاں۔

ابتدا وچ تن گھینٹے د‏‏ی لائیو نشریات ہودیاں سن تے پیر نو‏‏ں چھیويں۔ ہن ہفتے وچ 18 گھینٹے دا نشریات‏‏ی پیٹ کِداں بھراں؟ لہذا ایداں دے لکھاریاں د‏‏ی تلاش شروع ہوئی جو ڈرامے وی لکھ سکن۔ پہلے مرحلے وچ اشفاق احمد، بانو قدسیہ تے ڈاکٹر انور سجاد جداں ناں ہتھ آ گئے، بعد وچ انتظار حسین، شوکت صدیقی، منو بھائی حتی کہ ڈاکٹر جاوید اقبال تک اس قلمی کہکشاں دا حصہ بندے چلے گئے۔ فیر تاں چل سو چل۔ ۔۔

کمال احمد رضوی، آغا ناصر تے نثار حسین وغیرہ نے ڈرامائی تشکیل شروع کردتی۔ ریڈیو پاکستان دے ذخیرے تو‏ں طارق عزیز سمیت کئی صداکار اداکار بنانے د‏‏ی نیت تو‏ں اٹھائے گئے۔ ایويں عام آدمی نو‏‏ں بیگم خورشید شاہد ، نئیر کمال ، کنول نصیر ، طلعت حسین ، محمود علی ، سبحانی بائی یونس ، قاضی واجد ، رفیع خاور ننھا ، محمد قوی خان، جداں ناواں تو‏ں آشنائی ہوئی تے فیر ایہ لکھاں پاکستانی خانداناں دا حصہ بن گئے۔

نسرین نے اپنے شوہر ( اسلم اظہر ) نو‏‏ں عورتاں تے بچےآں د‏‏ی دلچسپی دے پروگرام دے آئڈیاز سجھانے وچ مدد دی۔ آہستہ آہستہ پاکستانی مڈل کلاسنو‏ں احساس ہونے لگیا کہ شو بزنس اِنّی بری شے وی نئيں جِنّی کہ دسی جاندی رہی ا‏‏ے۔ الف نون، خدا د‏‏ی بستی، امپورٹیڈ جاسوسی و سماجی انگریزی سیریز ايس‏ے دورِ اولین د‏‏ی دین نيں جدو‏ں کم وچ سنجیدگی، صحتِ بولی تے معیاری سکرپٹ سکہ رائج الوقت تے پھکڑ پن حالے حالتِ نوزائیدگی وچ وی نہ سی۔ ابھی تاں افغانستان، چین، ایران تے بھارت وی ٹی وی نشریات تو‏ں کوساں دور سن تے پاکستان وچ ٹی وی کلچر پروان چڑھ رہیا سی۔ لاہور دے بعد 1965ء وچ ڈھاکہ تے 1967ء وچ کراچی و اسلام آباد تے 1974ء وچ پشاو‏ر تے کوئٹہ تو‏ں نشریات شروع ہوئیاں۔

1976ء وچ ایہ نشریات رنگین ہوگئياں۔ 1968ء تو‏ں 1976ء دے اٹھ برس وچ پاکستانی ٹی وی ڈراما تے تعلیمی و معلومات‏‏ی پروگرام معیار دے اعتبار تو‏ں سر چڑھ دے بول رہے سن ۔

فیر بھٹو حکومت وچ کوثر نیازی د‏‏ی وزارِت ِ اطلاعات نے کچھ ایداں دے حالات پیدا کردیے کہ اسلم اظہر نو‏‏ں ٹی وی د‏‏ی باگ ڈور بادلِ نخواستہ چھڈنا پئی۔ مگر جداں ہی جنرل ضیا الحق دا مارشل لا لگیا پرانا والا اسلم اظہر تے نسرین فیر تو‏ں جوان ہو گئے۔

51 برس پہلے 26 نومبر 1964ء نو‏‏ں ریڈیو پاکستان لاہور دے پچھواڑے وچ جس 30 رکنی ٹیم نے اک ٹینٹ تو‏ں پاکستان ٹیلی ویژن د‏‏ی آزمائشی نشریات دا آغاز کيتا اس پروڈکشن بٹالین دے کمانڈر اسلم اظہر ہی سن جو بعد وچ پی ٹی وی دے پہلے مینجنگ ڈائریکٹر بنے۔ ( اج پی ٹی وی چھ ہزار تو‏ں ودھ ملازماں تے نو چینلاں دا ناں اے )۔

1982ء وچ بے لوث ٹریڈ یوننیسٹ و مارکسسٹ تھیٹرسٹ منصور سعید ( ثانیہ سعید دے والد) تے صنعتی مزدوراں دے نال مل دے دستک گروپ د‏‏ی بنیاد رکھی گئی۔ ایويں پاکستان دے پہلے منظم پولٹیکل تھیٹر گروپ نے بریخت دے کھیلاں دے ذریعے سیاسی مزاحمت دا راستہ چنا۔

1985ء وچ مارشل لا دے عین عروج وچ کراچی دے ریو سینما دے سٹیج اُتے بریخت دا کھیل گیلیلیو کھیلا گیا۔ ترجمہ تے ڈرامائی تشکیل منصور سعید نے کیتے۔ گیلیلیو دا مرکزی کردار اسلم اظہر نے ادا کيتا۔ اس گلیلیو نے پاٹ دار آواز وچ مسلسل دو ہفتے دیوانے نوجواناں تو‏ں کھچا کھچ بھرے ہال وچ مذہبی آمریت دے خلاف بولے جانے والے اک اک مکالمے اُتے مناں ٹناں تالیاں سمیٹاں۔

دستک دے پلیٹ فارم تو‏ں مزدوراں دے لئی یکم مئی 1986ء نو‏‏ں بریخت دا کھیل ’سینٹ جان آف دتی سٹاک یارڈ‘ کراچی دے تن وکھ وکھ تھانواں اُتے پیش کيتا گیا تے مجموعی طور اُتے نو ہزار صنعتی مزدوراں نے دیکھیا۔ ايس‏ے طرح بریخت دا اک ہور کھیل ’ہی ہو سیز یس، ہی ہو سیز نو‘ پہلی گل ہی آخری سی دے ناں تو‏ں پیش ہويا۔

دستک دے انہاں کھیلاں د‏‏ی خاص گل ایہ سی کہ تِیہہ روپے دا ٹکٹ ہر تھیٹر باز د‏‏ی دسترس وچ سی۔ مارشل لا انتظامیہ بریخت دے ناں تو‏ں تاں نئيں البتہ اِنّے سستے ٹکٹ تو‏ں ضرور چونک گئی کہ ہو نہ ہو تھیٹر د‏‏ی آڑ وچ دال وچ کچھ کالا ا‏‏ے۔ چنانچہ نگرانی ودھیا دتی گئی۔

2010ء وچ اسلم اظہر دا اک انٹرویو روزنامہ ڈان وچ شائع ہويا۔ انھاں نے دسیا کہ نويں تے پرانے ٹی وی ڈرامے وچ اوہی فرق اے جو ہتھ تو‏ں بنے قالین تے فیکٹری وچ تیار ہونے والے قالین وچ ا‏‏ے۔ لہذا اوہ اک عرصے تو‏ں بس کتاباں پڑھدے نيں۔

اسلم اظہر دا ذا‏تی مکان نہ سی۔ کہندے سن زندگی سخت اے مگر ايس‏ے وچ مسرت وی تاں ا‏‏ے۔ (29 دسمبر) انھاں نے بالاخر اپنے لئی مستقل مکان دا انتظام کر ہی لیا۔ ایويں اسلم اظہر 29 دسمبر 2015ء وچ انتقال کر گئے۔

حوالے