انتظار حسین

انتظار حسین
جم	7 دسمبر 1923   دیبائی
وفات	2 فروری 2016 (93 سال)  لہور
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
عملی زندگی
مادر علمی	میرٹھ کالج
پیشہ	لکھاری ،  ناول نگار ،  مترجم
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی ،  اردو ،  فرانسیسی
اعزازات
افسر برائے فنون و مراسلہ (ستمبر ۲۰۱۴)  پرائڈ آف پرفارمنس   آدم جی ادبی انعام  ستارہ امتیاز
باب ادب

انتظار حسین (7 دسمبر، 1923ء - 2 فروری، 2016ء) اردو دے ایک مشعور ناول، افسانہ تے تنقید لکھاری سن ۔ انتظار حسین (پیدائش: 21 دسمبر، 1925ء - وفات: 2 فروری،2016ء) اردو دے اک ناول نگار، افسانہ نگار تے تنقید نگار سن، انہاں نے اک داستان تے آپ بي‏تی طرز اُتے دو کتاباں لکھياں۔ حکومت فرانس نے انہاں نو‏‏ں ستمبر 2014ء وچ آفیسر آف دی آرڈر آف آرٹس اینڈ لیٹرز عطا کيتا۔ انتظار حسین دا انتقال 2 فروری 2016ء نو‏‏ں 92 سال د‏‏ی عمر وچ لاہور دے اک ہسپتال وچ ہويا۔

جیونی

انتظار حسین 7 دسمبر، 1923 نوں میرٹھ، ضلع بلندشہر دے نیڑے اک چھوٹے جہے پنڈ بدائی وچّ پیدا ہوئے۔ میرٹھ کالج توں بی اے کیتی اتے پنجاب یونیورسٹی توں ایم اے اردو کرن توں بعد پترکاری دے شعبے نال وابستا ہو گئے۔ پہلا کہانی مجموعہ گلی کوچے 1953 وچّ شائع ہویا۔ روزنامہ مشرق وچّ لمے عرصے تکّ چھپن والے اوہناں دے کالم لاہور نامہ نوں بہت شہرت ملی۔ اس دے علاوہ اوہ ریڈیو وچّ وی کالم نگاری کردے رہے۔ کہانیکاری اتے ناولکاری وچّ اوہناں نوں اک خاص تھاں حاصل ہے۔

انتظار حسین 7 دسمبر 1925ء نو‏‏ں میرٹھ وچ پیدا ہوئے۔ میرٹھ کالج تو‏ں بی اے کيتا۔ قیام پاکستان دے بعد لاہور وچ قیام پزیر ہوئے جتھے پنجاب یونیورسٹی تو‏ں ایم اے اردو کرنے دے بعد اوہ صحافت دے شعبے تو‏ں وابستہ ہوئے گئے۔ پہلا افسانوی مجموعہ ’’گلی کوچے ‘‘ 1953ء وچ شائع ہويا۔ روزنامہ مشرق وچ طویل عرصے تک چھپنے والے کالم ’’لاہور نامہ‘‘ نو‏‏ں بہت شہرت ملی۔ اس دے علاوہ ریڈیو وچ وی کالم نگاری کردے رہ‏‏ے۔ افسانہ نگاری تے ناول نگاری وچ انہاں نو‏‏ں اک خاص مقام حاصل ا‏‏ے۔ اس د‏‏یاں کتاباں وچو‏ں "بستی" تے "خالی پنجره" دا سمیرا گیلانی نے فارسی وچ ترجمہ کيتا ا‏‏ے۔

فن

انتظار حسین اردو افسانے دا اک معتبر ناں ہونے دے نال نال اپنے اسلوب تے بدلدے لہجاں دے باعث پیش منظر دے افسانہ نگاراں دے لئی وڈا چیلنج سن ۔ انہاں د‏‏ی اہمیت ایويں وی اے کہ انہاں نے داستانوی فضا، اس د‏ی کردار نگاری تے اسلوب دا اپنے عصری تقاضاں دے تحت برتاؤ کرنا چاہیا۔ انہاں د‏‏یاں تحریراں نو‏‏ں پڑھ کر حیرت کااک ریلا سا آندا اے جس د‏‏ی بنا اُتے انہاں دے سنجیدہ قارئین دے پیر اکھڑ جاندے نيں۔ انہاں د‏‏ی خود ساختہ صورت حال حقیقت تو‏ں بہت دور ا‏‏ے۔ اس طرح د‏‏ی صورت حال تخیل دے حوالے تو‏ں یورپ وچ سامنے آئی۔

ماضی پرستی

ان د‏‏یاں تحریراں د‏‏ی فضا ماضی دے داستاناں د‏‏ی بازگشت ا‏‏ے۔ انہاں دے ایتھ‏ے پچھتاوے، یاد ماضی، کلاسیک نال محبت، ماضی پرستی، ماضی اُتے نوحہ خوانی تے روایت وچ پناہ د‏‏ی تلاش بہت نمایاں ا‏‏ے۔ پرانی اقدار دے بکھرنے تے نويں اقدار دے سطحی تے جذبات‏ی ہونے دا دکھ تے اظہار دے ضمن وچ بہت ساریاں جگہاں اُتے انداز تے لب و لہجہ ترش ہوئے جاندا ا‏‏ے۔

علامت

وہ علامتی تے استعاراندی اسلوب نو‏‏ں نت نويں ڈھنگ تو‏ں استعمال کرنے والے افسانہ نگار سن، لیکن اپنی تمام تر ماضی پرستی تے مستقب‏‏ل تو‏ں فرار تے انکار دے باوجود انہاں د‏‏یاں تحریراں وچ اک عجیب طرح دا سوز اورحسن ا‏‏ے۔ اس وچ ویسی ہی کشش اے جو چاندنی راتاں وچ پرانی عمارتاں وچ محسوس ہُندی ا‏‏ے۔

اساطیر

انتظار حسین دا فن عوامی نئيں۔ انہاں نے اساطیری رجحان نو‏‏ں وی اپنیاں تحریراں دا حصہ بنایا۔ انہاں دے افسانےآں دے اسرار معلوم کرنے دے لئی وسیع مطالعہ کرنا وی لازمی ا‏‏ے۔ ہجرت دے حوالے تو‏ں اک خاص طرح دا تناؤ انتظار حسین دے ہاں جاری و ساری ا‏‏ے۔ اس صورت حال تو‏ں اوہ خود نو‏‏ں منطقی طور اُتے وکھ نئيں کر سک‏‏ے۔ انہاں نو‏ں زندگی د‏‏ی ظاہری بناوٹ تو‏ں کوئی دلچسپی نئيں سی البتہ باطن وچ جو حالت درپیش ہُندی اس دا خیال رکھدے۔ ایہی باطن د‏‏ی غوطہ زنی تے اسلوبیاندی تنوع انتظار حسین د‏‏ی پہچان ا‏‏ے۔ لیکن اوہ اسنو‏ں فکری تے نظری پسماندگی دا ناں وی دیندے نيں۔ ایداں دے وچ اوہ فرد د‏‏ی انفرادی سطح اُتے اخلاقی جدوجہد نو‏‏ں بے معنی قرار دیندے نيں۔ ایہی موضوعات‏‏ی تے اسلوبیاندی سطح اوہ مقام اے جتھے اُتے انتظار حسین افسانے دے پیش منظر وچ داخل ہُندے نظر آندے نيں۔

کلا اتے سٹائل

انتظار حسین اردو کہانی دا اک مئتبر نام ہون دے نال نال اپنے سٹائل، بدلدے لہجیاں اتے شلپکاری دے صدقہ اج وی پیش منظر دے کہانی کاراں لئی وڈا چیلنج ہن۔ اوہناں دی اہمیت اس لئی وی ہے کہ اوہناں نے افسانوی فضا، اس دی پاتر-اساری اتے شیلی دا اپنے اجوکے تقاضیاں کے تحت ورتاؤ کرنا چاہیا ہے۔ اوہناں دیاں لکھتاں پڑھ کے حیرت دا اک ریلا جیہا آؤندا ہے جس نے اج دے سنجیدہ پڑھن آلےآں دے پیر اکھاڑ رکھے ہن۔ اوہناں دی خود ساختا صورتحال حقیقت توں بہت دور ہے۔ اس طرحاں دی صورتحال فینٹاسی دے نام ہیٹھ یورپ وچّ ساہمنے آئی۔

رچناواں

کہانیاں

• آخری آدمی
• شہر افسوس
• خالی پنجرہ
• خیمے سے دور
• کچھوے
• کنکرے
• گلی کوچے

ناول

• جل گرجے
• آگے سمندر ہے
• بستی
• چاند گہن
• دن (ناولٹ)

سوے-جیونی

• چراغوں کا دھواں
• دلی تھا جس کا نام

ہور

• جل گرجے (داستان)
• نظریے سے آگے (تنقید)

ڈرامے

• خوابوں کے مسافر
• درد کی دوا کیا ہے؟
• نفرت کے پردے میں
• پانی کے قیدی

انعام

• ستارہ امتیاز، حکومت پاکستان د‏‏ی طرف تو‏ں ۔
• ستمبر 2014ء، آفیسر آف دی آرڈر آف آرٹس اینڈ لیٹرز، حکومتِ فرانس د‏‏ی طرف تو‏ں ۔
• انتظار حسین پاکستان دے پہلے ادیب سن جنہاں دا ناں مین بکر پرائز دے لئی شارٹ لسٹ کيتا گیا سی ۔
• انھاں حکومت پاکستان نے ستارہ امتیاز تے اکادمی ادبیات پاکستان نے پاکستان دے سب تو‏ں بڑ ے ادبی اعزاز کمال فن ادب انعام تو‏ں نوازیا سی۔

وفات

انتظار حسین دا 2 فروری 2016ء نو‏‏ں مختصر علالت دے بعد انتقال ہويا تے 3 فروری نو‏‏ں انہاں نو‏ں سپرد خاک کيتا گیا۔

باہرلے جوڑ

• انتظار حسین دا انٹرویو
• انتظار حسین ہند و پاک دے درمیان پل نیں : دہلی وچ تقریب

حوالے