محمود علی
محمود علی (انگریزی: Mahmud Ali)، (جم: 1 ستمبر 1919ء، وفات: 17 نومبر 2006ء) پاکستان دے اک سیاستدان تے تاحیات وفاقی وزیر سی۔ اوہ تحریک پاکستان دا سرگرم حِصہ سی۔
| محمود علی | |
 | |
| Mahmud Ali
| |
| تا حیات وفاقی وزیر پاکستان | |
| جمݨستھان : | سونام گنج، سلہٹ، آسام (ہُݨ بنگلا دیش) |
| جمݨ دیہاڑ : | 1 ستمبر 1919ء |
| مرن دیہاڑ : | 17 نومبر 2006ء |
| مرن تھاں : | لہور پنجاب (پاکستان) |
| قومیئت : | پاکستانی |
| عہدے : | تا حیات وفاقی وزیر |
| کم : | سیاسی رہنما |
| پارٹی : | مسلم لیگ ، گھنا تنتری دَل، پاکستان ڈیموکریٹک پارٹ |
| رہائش : | اسلام آباد پاکستان |
| تدفین : | پاکستان |
| تعلیم : | گریجوئیشن، لاء |
| والد : | مولوی مجاہد علی |
| ماں : | مُجتبا خاتون چوہدری |
| ویاہ : | 19 جنوری 1947ء |
| جیون ساتھی : | ہاجرہ خاتون |
| نیاݨے : | 4 دھی آں ، 1 پُت |
خاندانی پچھوکڑ
سودھومحمود علی 1 ستمبر 1919ء نوں سونام گنج، سلہٹ، آسام (ہُݨ بنگلا دیش) وچ پیدا ہوئے ۔ اوہناں دے والد مولوی مجاہد علی علی گڑھ مسلم یونیورسٹی توں لاء گریجوئیٹ سی ۔ محمود علی دے دو چچا مولوی منور علی تے مولوی مصدر علی وی علی گڑھ مسلم یونیورسٹی دے سابق پڑھیار سن ۔ مولوی منور علی وکیل سی ۔ آسام دے وزیر اعلا سر سید محمد سعد اللہ دی کابینا وچ 1946ء تک وزیر رہے ۔ 1951ء وچ اپݨی وفات تک چڑھدے پاکستان دی اسمبلی دے مِمبر رہے ۔ مولوی مصدر علی آسام دی صوبائی ایگزیکٹِو سروس وچ رہے ۔ محمود علی دے دادا مولوی مشرف علی شہبازپور، ضلع برہمنباریا توں تعلق رکھدے سی ۔ محمود علی دی ماں مُجتبا خاتون چوہدری سونام گنج، سلہٹ دے زمیندار مولوی محمد اکبر چوہدری دی دھی سی ۔ محمود علی ڈیڈھ ورھے دے سی جد اوہناں دے والد مولوی مجاہد علی فوت ہو گئے ۔ دو ورھے مگروں اوہناں دی ماں دا ویاہ اوہناں دے چچا منور علی نال کر دِتا گیا ۔
بھیݨ بھراء
سودھومحمود علی 3 بھراء سن ۔ محمود علی درمیان وچ سی ۔ وڈے بھراء دا نام احمد علی سی تے چھوٹے بھراء دا ناں مشرف محسن علی سی جو پہلاں ای فوت ہو گئے سی ۔ احمد علی دا ٹبر سلہٹ، بنگلادیش وچ رہندا اے ۔
ویاہ
سودھو16 اگست 1947ء نوں کلکتا وچ ہوݨ آلے مسلم ہِندو فسادات دے متاثرین مسلماناں واسطے لیڈی بریبورن کالج دے ہوسٹل وچ اک کیمپ قائم کیتا گیا ۔ محمود علی کالج دا دورا کرن لئی اوتھے گئے تے کیمپ دی نگرانی کرن آلی ایم اے اسلامیات دی اک پڑھیار ہاجرا خاتون نوں اوتھے دیکھیا ۔ محمود اوہناں دے کردار توں بہت متاثر ہوئے ۔ اوہناں نال مُلاقات کر کے اپݨے تاثرات نال آگاہ کیتا تے اوہناں نوں ویاہ لئی پرپوز کیتا ۔ ہاجرا نے حامی پَعھر لئی تے حتمی فیصلا اپݨے ماپےآں دی اجازت نال مشروط کَر لیا ۔ محمود نے کَعھر جا کے اپݨی ماں نوں دسیا تے اوہ وی راضی ہو گئیاں ۔ پہلاں منگݨی ہوئی تے منگݨی توں کُش مہینے بعد 19 جنوری 1947ء نوں محمود علی تے ہاجرہ خاتون دا ویاہ ہو گیا ۔ ویاہ بہت سادگی نال ہویا ۔ ہاجرہ دا تعلق ضلع مالدا نال سی ۔ محمود علی بارات لے کے سونام گنج، ضلع سلہٹ توں 700 میل دور ضلع مالدا گئے ۔
نیاݨے
سودھومحمود علی دیاں 4 دھی آں تے 1 پُت اے ۔ سبھ توں وڈی دھی رعنا یاسمین اے اوہناں دے شوہر رفیق الاسلام اسلام آرکیٹیکٹ نیں ۔ اک دھی ریتا نسرین امریکا وچ اے اوہناں دے شوہر امریکی مُسلم نیں ۔ اک دھی ڈاکٹر شنیلا پروین نے قائداعظم یونیورسٹی اسلام آباد توں اینتھروپالوجی وچ ایم فل وچ ٹاپ کیتا اے ۔ اوہناں دا ویاہ نیروبی (کینیا) وچ ہویا ۔ اوتھے اوہ یونیسکو وچ ملازمت کردیاں نیں اوہناں دے شوہر نیروبیئن مسلمان نیں تے کینیڈیئن سفارت خانے وچ ملازمت کر دے نیں ۔ سبھ توں نِکی دھی سیما یاسمین نے نفسیات وچ ایم اے کیتا اے ۔ اوہناں نے پہلاں اخبار "دی مسلم" تے بعد وچ "دی نیشن" وچ کم کیتا ۔ پُت یوسف کمال نے کراچی یونیورسٹی توں بی اے کیتا ۔ فیر پاکستان انٹرنیشنل ایئر لائنز دے مارکیٹِنگ کھیتر نال جُڑ گئے ۔ اس توں مگروں اوہناں نے برازیل وچ شِپِنگ دا کاروبار شروع کیتا ۔
تعلیم
سودھوسکولنگ دا آغاز سونام گنج ہائی سکول توں کیتا ۔ 1937ء وچ گورمِنٹ جوبلی ہائی اسکول توں میٹرک کیتا تے 1942ء وچ شیلدنگ ، آسام سینٹ انتھونیز کالج توں انگلش وچ گریجوئیشن کیتی ۔ اس توں مگروں لاء کالج کلکتا وچ داخلہ لیا ۔
تحریک پاکستان وچ سیاسی کردار
سودھوایہ تحریک پاکستان دے زور دا زمانا سی ۔ عبد الحمید خان بھاشانی نے اوہناں نوں مُسلم سٹوڈنٹس آرگنائزیشن دا سیکرٹری بݨا دِتا ۔ محمود علی نے دن رات تحریک پاکستان لئی جدو جہد کیتی ۔ پڑھیاراں نوں وی نال لے کے چلے ۔ 1944ء وچ آسام مسلم لیگ دے صدر مولانا عبدل حمید بھاشانی نے اوہناں نوں صوبائی مُسلم لیگ ورکِنگ کمیٹی دا مِمبر نامزد کر دِتا ۔ 1946ء وچ آسام مسلم لیگ دے جنرل سیکرٹری چُݨے گئے ۔ سیاسی تحریک دے دوران آسام دی دھوبری جیل وچ قید وی رہے ۔ 3 جون 1947ء نوں مانٹ بیٹن ولوں برصغیر پاک و ہند دی آزادی دے اعلان توں بعد 21 جون 1947ء نوں سینٹرل جیل گوہاٹی وچوں رہا ہوئے ۔ سیاسی تحریک دے دوران اوہناں دیاں قائد اعظم محمد علی جناح نال وی مُلاقاتاں ہُندیاں رہندیاں سی ۔
سلہٹ ریفرنڈم
سودھو
تفصیلی لی لئی ویکھو: سلہٹ ریفرنڈم
محمود علی دا تعلق ضلع سلہٹ نال سی ۔
3 جون 1947ء دے برطانوی منصوبے دے تحت پورے آسام دی بجائے صِرف ضلع سلہٹ (موجودہ سلہٹ ڈویژن) وچ ای ریفرنڈم کرایا جاݨا سی ۔ محمود علی نے ضلع سلہٹ (موجودہ سلہٹ ڈویژن) نوں پاکستان وچ شامل کروݨ لئی بڑی محنت کیتی ۔ 6 جولائی 1947ء نوں ریفرنڈم دا اِنعقاد ہویا جیہڑا اکثریت نال پاکستان نے جِت لیا ۔ ایہدے نتیجے وچ ضلع سلہٹ پاکستان دا حصہ بَݨ گیا ۔
صحافت
سودھومحمود علی نے 1948ء وچ ناو بلال دے نام نال اک ستوارا وار اخبار شروع کیتا ۔ محمود تے اوہناں دی بیوی ہاجرہ اس اخبار واسطے کَم کر دے رہے ۔ اس اخبار دے پہلے ایڈیٹر دیوان محمد اظراف سی ۔ ایہ اخبار 1958ء وچ ایوب خان دے مارشل لاء تک جاری رہیا ۔ 1968ء وچ ایہ اخبار دوبارہ شروع ہویا تے 1971ء وچ بند ہو گیا ۔
پاکستان بݨݨ مگروں سیاسی سرگرمیاں
سودھو1950ء وچ کلکتا وچ مسلماناں دے قتل عام دے رد عمل وچ چڑھدے پاکستان وچ دنگے شروع ہو گئے ۔ ضلع سلہٹ دے ڈپٹی کمشنر ایچ ایچ نعمانی نے سیفٹی ایکٹ دے تحت محمود علی نوں جیل بھیج دتا ۔ حالات خراب ہو جاݨ دی وجہ توں وزیر اعظم لیاقت علی خان نے ضلع سلہٹ دا دورا کیتا ۔ اوہناں نوں پتا چلیا کہ محمود علی گِرفتار نیں ۔ لوکاں دے احتجاج تے محمود علی دی رہائی دا حُکم دِتا تے اُس ڈپٹی کمِشنر نوں ہمیشا لئی فارغ کر دِتا گیا ۔ محمود علی بنگالی بولی نوں اردو دے نال پاکستان دی قومی بولی دا درجہ دیݨ دے حامی تے تے وَن یونٹ دے مخالف سی ۔ 1952ء وچ محمود علی نے اک نویں سیاسی جماعت گھنا تنتری دَل تشکیل دِتی ۔ 1953ء وچ ساریاں اپوزیشن جماعتاں نے یونائیٹڈ فرَنٹ دے ناں نال اتحاد بݨایا تاں گھنا تنتری دَل وی ایہدا حِصا بݨی ۔ 1954ء دے الیکشن وچ یونائیٹڈ فرَنٹ دے پلیٹ فارم توں سونام گنج توں جِت کے چڑھدا پاکستان اسمبلی دے مِمبر بݨ گئے ۔ چڑھدے پاکستان وچ گورنر راج لگݨ مگروں بہت سارے کارکُناں تے رہنماواں نوں گرفتار کر لیا گیا ۔ محمود علی وی بیوی بچےآں سمیت نظربند ہو گئے ۔ گورنر جنرل پاکستان ملک غلام محمد نے جولائی 1955ء وچ دوسری دستور ساز اسمبلی اسمبلی مُنتخب کیتی تے محمود علی وی اوہدے مِمبر مُنتخب کر لئے گئے ۔ محمود علی نومبر 1955ء وچ سکیورٹی ایکٹ دے تحت گرفتار کراچی توں گِرفتار کر لئے گئے تے سینٹرل جیل کراچی وچ رکھے گئے ۔ ایوب خان دے مارشل لاء ہٹوݨ مگروں دوجے لیڈراں نال مِل کے مُلک بھر دے دورے کیتے ۔ نیشنل ڈیموکریٹک پارٹی دے پلیٹ فارم توں متحرک ہوئے ۔ 1964ء وچ پاکستان ڈیموکریٹک فرَنٹ قائم ہویا ۔ ایہدے چیئرمین نورل امین تے سیکرٹری جنرل محمود علی بݨے ۔ 1969ء وچ ایوب خان ولوں سدی گئی گول میز کانفرنس وچ شِرکت کیتی ۔ 1969ء وچ 4 جماعتاں دے اغام نال اک نویں جماعت پاکستان ڈیموکریٹک پارٹی تشکیل دِتی ۔ نورل امین ایہدے صدر تے محمود علی نائب صدر بݨے ۔
چڑھدے پاکستان دی علیحدگی مگروں
سودھومحمود علی پاکستان نوں کٹھا رکھݨ دے سخت حامی تے بنگلا دیش دے قیام دے شدید مخالف سی ۔ اوہناں نے ساری زندگی بنگلا دیش نوں وکھ مُلک دے طور تے تسلیم نئیں کیتا ۔ بنگلا دیش بݨݨ توں بعد محمود علی نے ہمیشا ہمیشا لئی لہندے پاکستان (موجودہ پاکستان) نوں ای اپݨا مُلک چُݨ لیا تے ٹبر سمیت ایتھے ای رہݨ دا فیصلا کیتا تے ساری زندگی ایتھے ای رہے ۔ کدی بنگلا دیش نئیں گئے ۔ ذُلفقار علی بھٹو نے بنگلا دیش نوں تسلیم کر لیا تے محمود علی نوں وی بنگلا دیش تسلیم کرن لئی زور دِتا پر محمود علی نے صاف اِنکار کَر دِتا ۔
بنگلا دیش بݨݨ مگروں حکومت پاکستان وچ خدمات
سودھومحمود علی نے بنگلا دیش بݨݨ مگروں حکومت پاکستان وچ اپݨیاں خدمات سر انجام دتیاں ۔ جنرل یحیا خان دے برطرف ہوݨ توں بعد ذُلفقار علی بھٹو نے بطور سِول مارشل لاء ایڈمنسٹریٹر حکومت سنبھال لئی ۔ محمود علی نوں سیاسی امور دے مشیر دی حیثیئت نال اس حکومت وچ شامل کر لیا گیا بعد وچ وزیر مُملِکت برائے قومی امور تے بیرون مُلک پاکستانیز تے جیل خانہ جات مقرر کیتے گئے ۔ 19 دسمبر 1974ء نوں ذولفقار علی بھٹو دی حکومت وچ نیشنل کونسل آف سوشل ویلفیئر پاکستان ، وزیر مُملِکت دے عہدے نال مقرر کیتے گئے ۔ 16 جون 1994ء نوں ایہ عُہدا ختم کردتا گیا پر وزیر دی حیثیئت برقرار رہی ۔
1977ء وچ جنرل ضیاء الحق دی حکومت وچ اوہناں نوں مشیر برائے محولیات ، ہاوسنگ اینڈ ورکس دا اضافی چارج دِتا گیا ۔ کُش عرصے بعد صحت تے بہبود آبادی انچارج وزیر تے 1978ء وچ قنون تے پارلیمینٹری امور دے انچارج وزیر رہے ۔ 1985 صدر ضیاء الحق نوں بنگلا دیش وچ طوفان تے سلھاب دے متاثرین دی مدد کرن لئی کہیا ۔ صدر ضیاء الحق اوہناں دے کہݨ امدادی سامان لے کے بنگلا دیش گئے جیہنوں بنگالی لوکاں نے بہت سراہیا تے پاکستان زندا باد دے نعرے لائے ۔
وزیر اعظم نواز شریف نے اوہناں نوں اپݨے بنگلا دیش دے دورے وچ نال لے کے جاݨ واسطے اصرار کیتا پر محمود علی نے بنگلا دیش دا دورا کرن ایہ کہہ کے انکار کر دِتا کہ بنگلا دیش نوں تُسیں وَکھ مُلک تسلیم کیتا اے میں نئیں ۔ محمود علی نے کئی مُلکاں دے سرکاری دورے کیتے سی ۔
تا حیات وفاقی وزیر
سودھو1974ء وچ حکومت پاکستان نے محمود علی نوں تا حیات وفاقی وزیر بݨا دِتا ۔
بنگلا دیش ولوں وزارت تے شہریئت دی پیشکش
سودھومحمود علی نے بنگلا دیش ولوں شہریئت دی پیشکش ٹھکرا دِتی ۔ پاکستان دے صدر ضیاء الحق نوں بنگلا دیش دے صدر ضیاء الرحمان نے کہیا کہ سانوں حکومت وچ کُش لوکاں دی ضرورت اے تُسیں محمود علی سانوں دے دیو ۔ صدر ضیاء الحق نے جواب دِتا : ایہ تاں محمود دی مرضی اے، اسیں کُش نئیں کر سَکدے ۔ براہ راست محمود علی نال گَل کرن دی کِسے نوں جُرت نئیں ہوئی کیونکہ اوہ پاکستان دے کٹر حامی تے بنگلا دیش دے قیام دے مخالف سی ۔
تحریک تکمل پاکستان
سودھومحمود علی نے 7 اکتوبر 1986ء نوں لہور وچ مینار پاکستان تھلے تحریک تکمیل پاکستان دی بنیاد رکھی تے بانی چیئرمین دی حیثیئت نال اعلان لہور پیش کیتا ۔
وفات
سودھومحمود علی 17 نومبر 2006ء نوں لہور وچ فوت ہو گئے ۔ ہینا بلاک دے کول مون لائٹ سکول وچ نیاݨےآں دے اک پروگرام وچ تقریر کردے ہوئے اوہناں نے آخری ساہ لیا ۔ کُش منٹ تقریر کرن مگروں اوہ کرسی اُتے ڈِگھ گئے ۔ اوہناں نوں فوری طورتے پنجاب انسٹیٹیوٹ آف کارڈیالوجی لے جایا گیا جِتھے اوہناں نوں مُردا قرار دے دِتا گیا ۔
اعزازات
سودھوپاکستانی حکومت نے 1974ء وچ محمود علی نوں پاکستان دے تاحیات وفاقی وزیر دا سرکاری رتبہ دِتا گیا۔ پاکستان پوسٹ نے فروری 2020ء وچ اوہناں دی تصویر نال اک یادگاری ٹکٹ جاری کیتا۔