بیگم خورشید شاہد
| بیگم خورشید شاہد | |
| Begum Khursheed Shahid
| |
| ناں : | خورشید شاہد |
| دیس : | پاکستان |
| جمݨ تریخ : | 19 نومبر 1931 |
| مرن تریخ : | 27 جون 2021 |
| مرنستھان : | لہور پنجاب |
| قبرستان : | ڈی ایچ اے قبرستان لہور |
| رہائش : | لہور پنجاب |
| کَم : | اداکارہ، صداکارہ، گلوکارہ |
| خاصیئت : | ڈراما، فلم، تھیٹر، ریڈیو |
| گھر آلا : | سلیم شاہد |
| نیاݨے : | سلمان شاہد (پُتر) |
| ایوارڈ : | تمغا حسن کارکردگی |
بیگم خورشید شاہد اک پاکستانی اداکارہ سن ۔ اوہ 19 نومبر 1931 نوں پیدا ہوئیاں ۔ ہندوستان تے پاکستان دیاں عظیم اداکاراواں وچوں اک ، بیگم خورشید شاہد نے 9 سال دی عمر وچ دہلی وچ اپݨے کیریئر دا آغاز آل انڈیا ریڈیو توں بطور گلوکارہ تے اداکارہ کيتا سی ۔
اک گلوکارہ دی حیثیت نال، بیگم خورشید شاہد نے چار عظیم استاداں روشن لال بھگت ، فیروز نظامی ، بھائی لال محمد امبرسری تے روشن آرا بیگم توں تربیت حاصل کيتی ۔ لیکن اوہناں نوں اداکاری وچ زیادہ کامیابی ملی ۔ ایہ ایسا ہُنر اے جیہنوں مشاہدے ، مشقت تے تجربے دے ذریعے اوہناں نے خود سِکھیا ۔ بیگم خورسید شاہد 1947 وچ پاکستان ہجرت کر کے لہور آ گئیاں تے تھیٹر وچ اک اہم کھلاڑی بَݨ گئياں ۔ اوہناں نے 1964 وچ پاکستان ٹیلی ویژن کارپوریشن وچ شمولیت اختیار کيتی تے اگلےآں دو دہاکےآں وچ ٹیلی ویژن دے ذریعے تیار کردہ کچھ بہترین ڈرامےآں وچ وی کم کيتا ۔ 90 دے دہاکے وچ اوہ ٹیلی ویژن توں مایوس ہوݨا شروع ہوگئیاں ۔ اوہناں نوں لگیا کہ میڈیم بہت تیزی نال کمرشل ہُندا جارہیا اے تے ایہدا مسلسل زوال آرہیا اے ۔ بیگم شاہد نے آہستہ آہستہ ٹیلی ویژن توں خود نوں وکھ کر لیا ۔ پرائڈ آف پرفارمنس ، پاکستان دے اک اعلا سِڡل ایوارڈ دی فاتح ، بیگم خورشید شاہد نے لہور دے ٹھوکر نیاز بیگ وچ اپݨے ریجھاں نال سجائے گھر وچ سکون تے عِزت دی زندگی گزاری ۔ عظیم اداکارہ نے اپݨے آپ نوں پُر سکون رکھیا تے اس توں خوش سن کہ اپݨی زِندگی وچ اک فنکار دی حیثیت نال بہت کچھ حاصل کيتا ۔ خورشید شاہد نے اہنی فنی زندگی دا آغاز آل انڈیا ریڈیو توں کيتا سی ۔ فنی زندگی دا آغاز گلوکارہ دے طور تے کیتا ۔ روشن آرا بیگم دی شاگردی اختیار کيتی تے موسیقی دیاں وڈیاں وڈیاں محفلاں وچ داد و تحسین وصول کیتی ۔ بعد وچ ریڈیو پاکستان اُتے صداکاری تے پاکستان ٹیلی ویژن اُتے اداکاری دے جوہر دکھائے ۔ اوہناں دے مشہور ڈرامےآں وچ فہمیدہ دی کہانی استانی راحت کی زبانی دا ناں سر فہرست اے ۔ چَند فلماں وچ وی کم کيتا جیہناں وچ چنگاری تے بھولا ساجن دے ناں شامل نيں ۔ حکومت پاکستان نے اوہناں نوں 1984ء نوں صدارتی تمغا حسن کارکردگی عطا کيتا سی ۔ معروف اداکار سلمان شاہد اوہناں دے پُتر نيں ۔
گائیکی
سودھوبیگم خورشید شاہد اداکاری تے گائیکی لئی اک ’’ فطری ‘‘ پرتیبھا دے نال پیدا ہوئیاں سن ۔ اوہ کہندیاں نيں ، "ميں اپݨیاں بھیݨاں وچ سَبھ توں چھوٹی سی تے ساڈا اک بھائی سی ۔" "ميں تے میریاں بھیݨاں بہت حوصلہ افزا سی تے اسیں گاݨا ، ناچ تے اداکاری وچ بہت زیادہ وقت گزاردے سی ۔ دہلی وچ ایہ خوشی دے وقت سن ۔ ساڈے گوانڈھ وچ غیر منقولہ گھراں وچوں اک باغ وچ ماربل دا اک وڈا پلیٹ فارم سی ۔ ایہ ساڈا اسٹیج سی ۔ اسيں گھر وچ چپکے رہندے تے گھنٹےآں اپنے عارضی اسٹیج اُتے پرفارم کر دے سی ۔ ایتھوں ميں اداکاری تے گلوکاری وچ کیریئر بݨاوݨ دا فیصلہ کيتا سی ۔ اوہناں دے بچپن وچ سبھ توں وڈا اثر رام لیلا دا سی ۔ تھیٹر وچ شیواجی پارک وچ پرفارمنس ہُندی سی جو منٹو روڈ اُتے اوہناں گھر دے نیڑے سی ۔ رام لیلا نے اوہناں نوں متوجہ کيتا ۔ رام لیلا ہندو مہاکوی رامائن اُتے مبنی رام (ہندو دیوتا وشنو دا ساتواں اوتار) دی زندگی دی اک انتہائی ڈرامائی تے واضح تصویر اے ۔ رام لیلا دے انعقاد دی روایت 16 ويں صدی وچ اس وقت شروع ہوئی جدوں ہندو سنت تے شاعر گوسوامی تُلسی داس نے رامائین نوں سنسکرت بولی دی بجائے عوام دی بولی ، اوادھی وچ جواب ِدتا ۔ رام لیلا نوں مسلسل 10 دن دی مدت وچ انجام دتا جاندا اے: نواراتری (درگا دی پوجا دے لئی نو راتاں دا تہوار) تے دسہرا (تہوار دے دسويں دن) ۔ اس کارکردگی دا اختتام رام تے راون (رامیان وچ شیطان بادشاہ تے ولن) دے وچکار آخری جنگ دے خاتمے دے نال ہويا ۔ جنگ وچ رام دی فتح برائی اُتے بھلائی دی فتح دا اشارہ اے ۔ بیگم شاہد کہندیاں نیں "ميں تے میریاں بھیݨاں رام لیلا نوں دیکھݨ لئی مہینےآں انتظار کردے سی ۔ ایہ پروڈکشن رنگا رنگ تھیٹر سی تے تیز سنجیدہ سی ۔ اوہناں نے ہندوستان تے پاکستان وچ جدید تھیٹر دی بنیاد رکھی ۔ ميں رام لیلا دی پروڈکشن دی نسبت بہتر ڈائیلاگ ڈلیوری تے وائس پروجیکشن کدی نئيں دیکھی ۔ ڈرامےآں دا انعقاد بیرون ملک سینکڑیاں سامعین لئی کيتا گیا سی جو زمین اُتے بیٹھے دیکھدے سی ۔ اوہناں پروڈکشنز وچ کوئی مائیکرو فون تے اسپیکر استعمال نئيں ہوئے سی ۔ اداکاراں نوں ایہ یقینی بݨاوݨا سی کہ اوہناں دی آواز حاضرین دے ہر فرد تک پہنچے ۔" بیگ خورشید دا لہور وچ ملیکا موسوی روشن آرا بیگم نال تعارف ہويا تے فورن ای اوہناں دی شخصیت تے اوہناں دی موسیقی نوں بے حد پسند کيتا ۔ اس نے زندگی بھر دی دوستی دی شکل اختیار کيتی ۔ لالا موسا وچ اوہناں دے گھر باقاعدگی نال آوݨا جاݨا شروع کيتا ۔ اوہناں نوں دیدی (وڈی بھیݨ) کہندے سی ۔ بیگم خورشید نوں روشن آرا بیگم لئی بے حد احترام سی جیہناں نوں ماں ، استاد ، بھیݨ تے رازدار سمجھدیاں نیں ۔ اوہناں دی موسیقی جادوئی سی ۔ بیگم خورشید شاہد نوں روشن آرا بیگم دی شاگرد بݨݨ دی بہت خواہش سی تے متعدد مواقع اُتے باضابطہ آغاز دی درخواست کيتی اک دن اوہناں نے گاݨا گایا ۔ راگ جیت کلیان (شام وچ گایا ہويا اک پینٹاٹونک راگ) وچ راگ جیت کلیان وچ اک ولمبیٹ خیال (کلاسیکی موسیقی دی صنف جو آہستہ مزاج وچ گایا) گاݨا شروع کيتا جو اوہناں نے بھائی لال محمد لئی سکھیا سی ۔ روش آراء بیگم دے شوہر چودھری احمد خان ، برآمدے وچ بیٹھے سی تے گاݨا سݨ سکدے سی ۔ اوہناں نے پُچھیا ، "روشن ، کوݨ گا رہیا اے ؟ ”جَد اوہناں نوں معلوم ہويا کہ ایہ خورشید نیں تے اوہناں نے ریمارکس دِتے ،” واہ! جوٹھا پاݨی پیݨ نال اِنا اثر ہو جاندا اے (عمدہ! اک عظیم گلوکار دی خدمت تے رہ کے کوئی کس طرحاں سِکھدا اے ) ۔ اس توں بعد اوہ اندر چلے گئے تے جیت کلیان نوں راگ بھوپالی تے دیسکر توں وکھ رکھݨ دے انتظام دے بارے وچ تعریف کيتی ۔ اگلی صبح ، دیدی نے بیباس (صبح سویرے پینٹاٹونک راگ گایا) گایا ۔
بیگم خورشید شاہد نوں گاݨے وچ وڈی کامیابی نئيں ملی ۔ اوہ کہندیاں نيں ، "مینوں زندگی وچ کچھ افسوس نیں ۔ ایہناں وِچوں اک کامیاب کلاسیکی گلوکارہ نہ بݨݨا اے ۔ اوہناں نے دسیا کہ جدوں ميں 1962 وچ ہندوستان گئی سی اداکار موتی لال راجونش نے مشورہ دتا سی کہ ہندوستان واپس آواں تے بطور گلوکارہ روشن لال ناگراتھ دے نال کم کراں ۔ مینوں بھارت وچ گلوکارہ تے پاکستان وچ اک اداکارہ سمجھیا جاندا اے ۔ پاکستان وچ لوک میری گائیکی دی تعریف کردے نظر آتے پَر مینوں ہمیشا اک اداکارہ دی حیثیت نال دیکھدے سن ۔ مینوں اک کنسرٹ یاد اے جِتھے میں مہدی حسن تے اقبال بانو نال پرفارم کیتا ۔
تھیٹر اداکاری
سودھوبیگم خورشید شاہد نے اپݨے اداکاری کیریئر دا آغاز پاکستان وچ تھیٹر توں کيتا ۔ اوہناں نے لہور آرٹس کونسل (الحمرا آرٹس کونسل) دے ذریعے لائے گئے متعدد اسٹیج ڈرامےآں وچ اداکاری کیتی تے پنجاہ دے دہاکے دے آخر تے سَٹھ دے دہاکے دے شروع وچ پاکستانی تھیٹر دا سَبھ توں وڈا ناں بݨ گئیاں ۔
ٹی وی ڈراما اداکاری
سودھوپاکستان ٹیلی ویژن کارپوریشن دا قیام 1964 وچ عمل وچ آیا ۔ ادارے دے پہلے پروگرام ڈائریکٹر تے پاکستان ٹیلی ویژن دے بانی ، اسلم اظہر ، تھیٹر وچ کم دے ذریعے بیگم شاہد نوں جاݨدے سن تے اوہناں نوں ٹیلی ویژن وچ شامل ہوݨ دی دعوت دتی ۔ بیگم خورشید شاہد دا کہݨا اے کہ "مینوں اسلم اظہر دے پُچھݨ اُتے میرا مطالبہ ایہ سی کہ ٹیلی ویژن اُتے موجود ہور اداکاراں توں زیادہ مینوں اُجرت دِتی جاوے ۔ ایہ مطالبہ لالچ دے تحت نئیں سی بلکہ اک آرٹسٹ دی حیثیت نال اپݨے وقار نوں برقرار رکھݨ دی خواہش سی تاکہ اداکاری دے میرے دو دہاکےآں توں زیادہ دے تجربے نوں مناسب طور اُتے پہچاݨیا جاوے تے قدر کيتی جاوے ۔ ٹیلی ویژن لئی خورشید شاہد دا پہلا ڈراما اک مخولیا ڈراما سی جیہدا ناں رس ملائی سی ۔ ایہ اک بہت وڈی کامیابی سی ۔ اس ڈرامے توں بعد ٹیلی ویژن اوہناں لئی کئی سالاں تَک اوہناں دی زِندگی بݨ گیا ۔ اس ادارے نے اوہناں نوں عزت دی نگاہ نال دیکھیا تے اک اداکارہ دی حیثیت نال بہت سارے مواقع فراہم کیتے ۔ اوہناں نے ٹیلی ویژن لئی سینکڑےآں ڈرامے کیتے ۔ جیہناں وچ سمندر ، سہیل ، مَن چلے کا سودا ، چابی چابیاں ، وادی پُر خار ، حقدار ، فشار ، معصوم ، فہمیدہ کی کہانی استانی راحت کی زبانی تے بوٹا فرام ٹوبھا ٹیک سنگھ شامل نيں ۔ فہمیدہ کی کہانی استانی راحت کی زبانی زیادہ اہم اے ۔
فہمیدہ کی کہانی استانی راحت کی زبانی بیگم خورشید شاہد دے کیریئر دا اک یادگار ڈراما سی ۔ اشفاق احمد دے طاقتور کھیل نے معاشرے اُتے دولت دے ظاہری نمائش دے اثرات نوں بیان کیتا سی ۔ ایہدے وچ اک غریب نوجوان لڑکی ، فہمیدہ دے دُکھاں اُتے توجہ دِتی گئی اے جو اپݨے چاراں پاسے دولت دی نمائش دیکھ سکدی اے لیکن سمجھ نئيں سکدی سی کہ خدا ولوں اوہنوں خوشحالی توں کیوں دور رکھیا گیا اے ۔ دولت دی چمکدی ہوئی نمائش دے درمیان ظاہری تضاد ، جیہنے فہمیدہ نوں گھیر لیا سی تے اوہدی اپݨی سخت غربت اوہدی اذیت تے مصائب دی وجہ سی ۔ اوہنے آخر کار فہمیدہ دی جان لے لئی ۔ بیگم خورشید شاہد نے اوہدی والدہ استانی راحت دا کردار ادا کيتا ۔ جیہناں نے مادہ پرست معاشرے وچ معمولی زندگی گزارن تے اپݨے وقار دے تحفظ لئی سخت محنت کیتی ۔ بیگم خورشید شاہد نے کہیا کہ اس ڈرامے وچ بیک وقت ماں دی معصوم کمی تے اس دی بیٹی دی تکلیف لئی ہمدردی ظاہر کرن وچ کامیاب ہو گئی ۔ آخر وچ اکیلی بیٹی دی موت دے منظر نوں ریکارڈ کيتا گیا تاں سیٹ اُتے موجود ہر شخص روندا سی ۔ ایہ شاید میری زندگی دی بہترین کارکردگی سی ۔