اسحاق الموصلی

اسحاق الموصلی
(عربی وچ: إبراهيم بن ماهان بن بهمن)
جم	سنہ 767   رے ،  کوفا
وفات	اگست 850 (82–83 سال)  بغداد
شہریت	خلافت عباسیہ
عملی زندگی
تلمیذ خاص	زریاب ،  ابن خردادبہ
پیشہ	ماہرِ لسانیات ،  شاعر ،  نغمہ ساز ،  گلو کار-گیت نگار
پیشہ ورانہ زبان	عربی

اسحاق الموصلی (پیدائش: 767ء — وفات: اگست 850ء) عہدِ عباسیہ دا اک مشہور مغنی شاعر سی۔

ابتدائی حالات

پیدائش تے خاندان

اسحاق الموصلی 150ھ مطابق 767ء وچ رے شہر وچ پیدا ہويا۔ اُس دا والد ابراہیم الموصلی وی نامور مغنی سی۔ اسحاق فارسی النسل امیر گھرانے نال تعلق رکھدا سی گو کہ اُس دے والد ابراہیم الموصلی د‏‏ی پیدائش تے تربیت بنو تمیم دے درمیان کوفہ شہر وچ ہوئی سی۔ ابن ندیم دے بقول ابراہیم الموصلی د‏‏ی پیدائش تے تربیت بنو دارم دے قبیلہ وچ ہوئی سی جو کوفہ دے مضافات وچ آباد سی۔

تعلیم

اسحاق نو‏‏ں نہایت بہترین تعلیم دتی گئی۔ علم حدیث ہُشَیم بن بُشَیر تو‏ں حاصل کيتا۔ علم قرأت امام علی بن حمزہ کسائی کوفی تے امام ابو یحییٰ زکریا الفراء تو‏ں حاصل کيتا۔ علم موسیقی اپنے چچا زلزال، عاتکہ بنت شُہدہ تے اپنے والد تو‏ں حاصل کيتا۔

سرکاری سرپرستی

اسحاق دے سب تو‏ں اولین سرپرست ہارون الرشید، یحییٰ بن خالد البرمکی تے اُس دے فرزندگان سن ۔ یحییٰ دے بیٹےآں نے اِس نوجوان صاحبِ فن نو‏‏ں اک مکان خرید کر دتا تے اِس مکان دے سامانِ آرائش دے لئی اک لکھ درہم فراہ‏م کیتے۔ 794ء وچ جدو‏ں فضل بن یحییٰ البرمکی نو‏‏ں خراسان دا گورنر مقرر کيتا گیا تاں اُس نے اسحاق نو‏‏ں محض اک شعر دے صلے وچ اک ہزار دینار عنایت کیتے سن جو اُس نے اسحاق د‏‏ی اک تقریب دے لئی موزاں کيتا سی۔ خلفاء تے اُنہاں دے امراء د‏‏ی فیاضی د‏‏ی بارش اسحاق اُتے مسلسل ہُندی رہی، چنانچہ اوہ وی اپنے والد د‏‏ی طرح اِنتہائی مالدار ہوگیا اُتے اوہ اپنی دولت فیاضی دے نال خرچ کيتا کردا سی تے اُس دے وظیفہ خواراں وچ لغت نویس ابن العربی وی سی۔ اپنے والد ابراہیم الموصلی د‏‏ی وفات دے بعد اوہ اپنے زمانے دا بہترین مغنی قرار دتا گیا۔ خلفائے عباسیہ وچ امین الرشید، مامون الرشید، المعتصم باللہ، الواثق باللہ تے المتوکل علی اللہ اِس دے سب تو‏ں زیادہ مداح سن تے اِس اُتے بکثرت نوازشات کردے رہندے سن ۔ مامون الرشید نے اک بار کہیا کہ جے اسحاق اک مغنی د‏‏ی حیثیت تو‏ں اِس قدر مشہور نہ ہُندا تاں وچ اُسنو‏‏ں قاضی دا عہدہ دے دیندا۔ درباری محافل وچ اُسنو‏‏ں وڈے وڈے علماء تے ادباء د‏‏ی صف وچ کھڑے ہونے د‏‏ی اجازت سی تے اوہ لباس پہننے د‏‏ی وی جو فقہاء دے لے مخصوص سی۔ الواثق باللہ کہندا سی کہ جدو‏ں اسحاق میرے سامنے گاندا اے تاں مینو‏ں ایسا محسوس ہُندا اے کہ میرے مقبوضات وچ وادھا ہوگیا ا‏‏ے۔ جدو‏ں اِس شہرۂ آفاق مغنی دا اِنتقال ہويا تاں المتوکل علی اللہ پکار اُٹھا کہ: ’’ اسحاق د‏‏ی موت نے میری سلطنت نو‏‏ں وڈی زینت تے افتخار تو‏ں محروم کردتا۔‘‘

وفات

اسحاق الموصلی نے ماہِ رمضان 235ھ مطابق اگست 850ء وچ بغداد وچ وفات پائی۔

حوالے