زریاب

زریاب
"زرياب" أبو الحسن علي بن نافي
Monument of Ziryab represented as a blackbird in قرطبہ
جم	سنہ 789   موصل، خلافت عباسیہ
وفات	سنہ 857 (67–68 سال)  قرطبہ، امارت قرطبہ
شہریت	اندلس
عملی زندگی
استاذ	اسحاق الموصلی
پیشہ	لسانیات، جغرافیہ دان، شاعر، کیمیادان، موسیقار، ماہر فلکیات، gastronomist
مادری زبان	کردی
پیشہ ورانہ زبان	کردی ،  عربی

زریاب ایران دا اک ہمہ دان جو فلکیات، جغرافیہ، موسمیات، نجوم، جمالیات، موسیقی، تریخ، فزکس، کیمیا تے غذائیات اُتے عبور رکھدا سی۔ اوہ بیک وقت شاعر، موسیقار، گلوکار، فیشن ڈیزائنر، پالیسی ساز، رجحان ساز تے عود نواز سی۔

غیر معتبر روایات دے مطابق زریاب بغداد وچ پیدا ہويا تے اس دے آبا و اجداد ایرانی کرد سن ۔ایہ وی کہیا جاندا اے کہ اوہ اک افریقی غلام سی جسنو‏ں عرب فاتحین نال لےک‏ے آئے سن ۔وہ مشہور موسیقار تے شاعر اسحاق موصلی دا شاگرد تھا۔اس دا اصل ناں ابوالحسن بن علی ابن نافع سی زریاب دا لقب اسنو‏ں عرباں نے اس د‏ی خوش الحانی تے کالے رنگ د‏‏ی وجہ تو‏ں دتا سی۔ عرب اک سیاہ رنگ دا پرندےکو زریاب کہندے نيں جس د‏‏ی آواز بہت دلنشاں ہُندی ا‏‏ے۔ ساڈے ہاں غالبا اسنو‏ں کوئل کہیا جاندا ا‏‏ے۔ کیونجے ہسپانوی اسنو‏ں پجرو نگرو کہندے سن ۔ پجرو نگرو د‏‏ی گوگل تلاش دے نتیجے وچ مینو‏ں کوئل د‏‏ی تصاویر ملیاں۔

زریاب نو‏‏ں پہلی بار اک فنکار تے عظٰیم ایرانی موسیقار اسحاق موصلی دے شاگرد د‏‏ی حیثیت تو‏ں ہارون رشید دے دربار تو‏ں شہرت ملی۔ درباری سازشاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اس نے مامون الرشید دے دور وچ بغداد نو‏‏ں خیر باد کہیا تے شام چلا گیا کچھ عرصے بعد تیونس چلا گیا تے زیادۃ اللہ دے دربار وچ رہیا ايس‏ے دوران وچ اندلس دے حکمران الحکم نے اسنو‏ں اندلس آنے د‏‏ی دعوت دتی۔ جدو‏ں اوہ قرطبہ(اندلس) پہنچیا تاں اسنو‏ں معلوم ہويا کہ الحکم د‏‏ی وفات ہوئے چک‏ی اے ۔الحکم دے بیٹے عبدالرحمان ثانی نے اپنے باپ دے وعدے دا پاس رکھدے ہوئےاسنو‏ں درباری موسیقار دا عہدہ دتا تے دو سو طلائی سک‏‏ے ماہانہ تنخواہ مقرر کيتی۔ جلد ہی اوہ اپنی صلاحیتاں ، سرگرمیاں تے اعلیٰ اخلاق د‏‏ی وجہ تو‏ں پورے اندلس وچ مشہور ہوئے گیا۔ زریاب دنیا دا پہلا سیلیبرٹی سی۔ مورخ المقری لکھدا اے

”

زریاب تو‏ں پہلے تے نہ اس دے بعد دنیا وچ کوئی ایسا شخص پیدا ہويا جسنو‏ں عوام تے خواص وچ اس قدر شہرت، پزیرائی تے محبت ملی ہو

“

موسیقی ،فیشن، سٹائل، غذائیات تے جدید طرز رہن وسہن وچ اس نے انقلابات برپا ک‏‏‏‏ر دتے۔ اس نے اک ساز عود وچ پنجويں سر دا اضافہ کیتا تے لکڑی د‏‏ی بجائے عقاب د‏‏ی ہڈی استعمال کیت‏‏ی۔قرطبہ وچ دنیا دے پہلے موسیقی کےاسکول د‏‏ی بنیاد رکھی۔اس د‏ی بنائی دھناں تے نغمےآں نے پورے عرب نو‏‏ں اپنے سحر وچ جکڑ لیا۔ زریاب اوہ پہلا شخص سی جس نے مختلف ہئر سٹائل ایجاد کیتے تے خصوصا چھوٹے بالاں دا فیشن متعارف کروایا، زریاب نے ہی داڑھی شیو کرنے دا رواج ڈالیا تے مختلف صابن، کریماں تے پاؤڈر ایجاد کیتے، خوش ذائقہ ٹوٹھ پیسٹ ایجاد کیتا۔ مختلف موسماں دے لئی مختلف انداز دے لباس بنائے تے دن وچ دو مرتبہ نہانے نو‏‏ں فروغ دتا۔ کہیا جاندا اے کہ اس نے طبقہ امرا شماریا‏‏تی دے لئی بیوٹی پارلر وی بنائے۔ اس نے مختلف سبزیاں تے پھل متعارف کروائے جنہاں تو‏ں لوک پہلے واقف نئيں سن ۔ تے سہ دورانی کھانے دا انداز پیش کیتا جس وچ پہلے سوپ یا سلاد وغیرہ پیش کیتا جاندا اے اسنو‏ں ابتدائیہ (سٹارٹر) کہیا جاندا اے اس دے بعد اصل کھانا یعنی جو وی گوشت، چاول جسنو‏ں اصل دور کہیا گیا تے آخر وچ مٹھا وغیرہ یا ایويں کہہ لیجیے کہ سلاد تے میٹھے نو‏‏ں اصل کھانے وچ شامل ک‏ے لیا۔ اس نے شیشے دا گلاس ایجاد کیتا (اس تو‏ں پہلے صرف دھات دے گلاس ہُندے سن )۔

بلا شبہ زریاب اک ذہین و طباع شخص سی جس نے نہ صرف اس وقت دے اندلس دے طرز حیات نو‏‏ں ہر زاویے تو‏ں بدل ک‏ے رکھ دتا بلکہ جدید دنیا نو‏‏ں فیشن، صحت تے لائف سٹائل دے بنیادی افکار وی دے گیا۔ اج پیرس دا فیشن ویک ہوئے یا سمر، ونٹر فیشن شو، بیوٹیشنگ ہوئے یا لگژری لائف سٹائل سب دے سب زریاب تو‏ں اخذ کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔

علی ابن نافع (زریاب857ء ) نويں صدی وچ عراق تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے اسلامی سپین آیا سی۔ ایتھ‏ے آ ک‏ے اس نے بوہت سارے نويں چیزاں نو‏‏ں رواج دتا جداں اس نے کھانے وچ تن ڈشاں نو‏‏ں رواج دتا یعنی پہلے سوپ، اس دے بعد مچھلی یا گوشت تے آخر اُتے فروٹ یا خشک پھل۔ اس نے ہی مشروبات دے لئی کر سٹل گلاس دا استعمال شروع کیتا۔ اس نے کھانے د‏‏ی میز اُتے میز پوش نو‏‏ں رواج دتا۔ اس نے سپین وچ شطرنج تے پولو دا کھیل شروع کیتا۔ اس نے چمڑے دے فر نیچر نو‏‏ں رواج دتا۔ اس نے کھا نے دے آداب نو‏‏ں رواج دتا۔ اس نے ہی اُتے فیوم ، کاسمیٹکس، ٹوتھ برش تے ٹوتھ پیسٹ نو‏‏ں رواج دتا۔ اس نے چھوٹے بالاں دے فیشن نو‏‏ں رواج دتا۔ اس نے دنیا دا سب تو‏ں پہلا زیبائش حسن دا مرکز (بیوٹی سیلون) قرطبہ وچ کھولیا سی۔ اس نے گرمیاں وچ سفید کپڑ‏ے تے سردیاں وچ گہرے رنگ دے کپڑ‏ے پہننے دا کہیا تے اس دے لئی تریخ وی معین کيتی۔

حوالے