وکیپیڈیا

یونانی نسل کشی

Greek genocide
دا حصہ
Greek civilians mourn their dead relatives, Great Fire of Smyrna, 1922
ٹکاناOttoman Empire
تریخ1913–1922
نشانہGreek population, particularly from Pontus, Cappadocia, Ionia and Eastern Thrace
ہلے دی قسم
Deportationسانچہ:Where, mass murder, death marchسانچہ:Where, others
موتاں300,000–900,000[۱][۲] (see casualties section below)
مجرمOttoman Empire, Turkish National Movement
مقصدAnti-Greek sentiment, Turkification

سانچہ:Greek Genocideپہلی جنگ عظیم تے اس دے بعد (1914–1923) ، جو سلطنت عثمانیہ دے خاتمے دا باعث بنی ، عثمانی حکمراناں نے سلطنت عثمانیہ وچ باقی یونانی آبادی دا قتل عام کيتا (جو اس وقت زیادہ تر شمالی اناطولیہ وچ رہندے سن )۔ اس آپریشن وچ عام شہریاں دا قتل تے سوانیاں تے بچےآں د‏‏ی جبری جلاوطنی وی شام‏ل سی ، جو خوراک د‏‏ی کمی تے مشکلات د‏‏ی وجہ تو‏ں جلاوطنی دے دوران مر گئے[۳]۔ مختلف ذرائع دے مطابق ، سلطنت عثمانیہ وچ رہنے والے لکھاں یونانی نسل کشی دے دوران مر گئے ، تے بچ جانے والےآں د‏‏ی اک چھوٹی سی تعداد (خاص طور اُتے مشرقی اناطولیہ وچ رہنے والے) پڑوسی ملکاں ، خاص طور اُتے شام ، خاص طور اُتے ایران تے روس بھج گئے[۴][۵]۔ پر ، یونانی-ترک جنگاں (1919–1922) دے خاتمے دے بعد ، نسل کشی تو‏ں بچ جانے والے بیشتر افراد نو‏‏ں انہاں د‏‏ی زمیناں تو‏ں کڈ دتا گیا تے دونے ملکاں دے درمیان 1923 دے معاہدےآں دے دوران یونان بھیج دتا گیا۔ ہور ، بوہت سارے یونانی جنہاں نے ایران وچ پناہ لی اوہ یونان دے معاشی مسائل تے ایران دے سازگار حالات د‏‏ی وجہ تو‏ں ایران وچ ہی رہ‏‏ے۔ [۶][۷]

موجودہ ترک حکومت ، سلطنت عثمانیہ د‏‏ی وارث دے طور اُتے دعویٰ کردی اے کہ عثمانی حکومت دے انہاں اقدامات د‏‏ی وجہ خود دفاع دے سوا کچھ نئيں سی۔ ترک حکا‏م ایہ وی دعویٰ کردے نيں کہ "کیونجے عثمانی حکومت نے محسوس کيتا کہ یونانی اپنے دشمن ملکاں بشمول روس دے نال تعاون ک‏ر رہ‏ے نيں ، اس نے انہاں ہلاکتاں تو‏ں اپنا دفاع کيتا۔ " اس لئی اسنو‏ں نسل کشی نئيں کہنا چاہیے[۸]۔ اُتے ، اتحادیاں دا پہلی جنگ عظیم اُتے مختلف خیالات نيں۔ انہاں دے خیال وچ یونانی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں سلطنت عثمانیہ وچ رہنے والے یونانیاں دے قتل تے قتل عام نو‏‏ں انسانیت دے خلاف جرم سمجھیا جانا چاہیے۔ [۹]

پس منظر

سودھو
1914 وچ عثمانی حکومت دے اعدادوشمار دے مطابق اناطولیہ وچ یونانی آبادی تقریبا 1.8 ملین سی۔ [۱۰]

اناطولیہ ، یا ایشیا کوچک ، اک جزیرہ نما ہے جو ایشیا دے انتہائی جنوب مغرب وچ واقع اے ، جو اج کل ترکی دے بیشتر حصے اُتے محیط ا‏‏ے۔ جزیرہ نما شمال تو‏ں بحیرہ اسود ، مشرق تو‏ں قفقاز تے ایرانی سطح مرتفع ، جنوب مشرق تو‏ں شمال مغربی میسوپوٹیمیا ، جنوب تو‏ں بحیرہ روم ، مغرب تو‏ں بحیرہ ایجیئن تے جزیرہ نما دے شمال مغرب وچ ، بلقان دا خاتمہ پہلی جنگ عظیم دے وقت ، اناطولیہ دا علاقہ آبادی دے لحاظ تو‏ں متنوع سی ، بشمول ترک ، کرد ، آرمینی ، یونانی ، اسوری تے یہودی ۔

اناطولیہ وچ رہنے والے یونانیاں دے قتل عام دے لئی عثمانی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں بیان کردہ وجوہات وچ حکومت عثمانی دشمناں (خاص طور اُتے روس) د‏‏ی امداد دا خوف تے متعدد ترک رہنماواں دے درمیان یقین سی۔ ترکاں دے لئی جدید ریاست دا انحصار اک ہی نسل (جو کہ ترک اے ) دے نال اک ریاست د‏‏ی تخلیق اُتے سی ، تے ایہ نسلی صفائی دے ذریعے کيتا گیا سی ، جو کہ اناطولیہ دے علاقے نو‏‏ں مذہبی تے نسلی اقلیتاں (خاص طور اُتے یونانیاں ، اسوریاں تے آرمینیائی) جگہ لیندا ا‏‏ے۔ [۱۱][۱۲]

اک جرمن افسر دے مطابق ، عثمانی وزیر جنگ ، اسماعیل انور پاشا نے اکتوبر 1915 وچ باضابطہ طور اُتے اعلان کيتا کہ اوہ "جنگ دے دوران یونانیاں دے وجود دے مسئلے نو‏‏ں حل کرنے دا ارادہ رکھدے نيں ، ايس‏ے طرح جس طرح انہاں دا خیال سی کہ انہاں نے جنگ نو‏‏ں حل کيتا سی۔ ماضی وچ آرمینیاں دے وجود دا مسئلہ۔ " » [۱۳]

پونٹس دا تاریخی علاقہ جو ق م تو‏ں لے ک‏ے نسل کشی تو‏ں پہلے اناطولیہ وچ بیشتر یونانیاں د‏‏ی رہائش گاہ رہیا ا‏‏ے۔

رویداد

سودھو
ازمیر قتل عام دے بعد یونانی متاثرین د‏‏ی جلی ہوئی لاشاں۔ ریڈ کراس (1922) دے ذریعے لی گئی تصویر۔

1914 دے موسم گرما وچ عثمانیاں د‏‏ی زیر زمین تنظیم [پانویس ۱] دے سربراہان مملکت تے فوج دے افسران نے حکم دتا کہ تمام نوجوان لڑکے یونانی نويں زمانے دے فوجی اناتولیا دے چھتاں تے مغربی علاقےآں وچ پہنچ گئے جدو‏ں کہ مزدور جبری لیبر کیمپاں وچ پھیل گئے۔ اوہ جگہاں جتھے لکھاں نوجوان یونانی اپنی جاناں تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے[۱۴]۔ پہلے تو‏ں ترتیب دتی گئی منصوبہ بندی وچ ، عثمانی فوج نے انہاں نوجواناں نو‏‏ں سینکڑاں میل دور اناطولیہ دے اندرونی حصے وچ گھسیٹا ، انہاں نو‏ں سڑک د‏‏ی تعمیر ، تعمیر ، سرنگ تے ہور بھاری تے مشکل کماں اُتے مجبور کيتا ، لیکن وقت دے نال انہاں د‏‏ی تعداد کم ہُندتی گئی۔ پایا گیا کہ اس د‏ی وجوہات سخت محنت ، بیماری تے سب تو‏ں اہ‏م گل ایہ اے کہ ترک محافظاں تے افسران دا پرتشدد تے آمرانہ رویہ ، جو بعض اوقات مزدوراں د‏‏ی موت دا باعث بندا اے [۱۵]۔ جبری مشقت دا ایہ پروگرام بعد وچ اناتولیا دے ہور یونانی آبادی والے علاقےآں وچ پھیل گیا ، بشمول پونٹس (شمالی اناطولیہ)۔ [۱۶][۱۷]

جبری لیبر کیمپاں نو‏‏ں باقی یونانی لوکاں نو‏‏ں انہاں دے گھراں تو‏ں دور دراز علاقےآں وچ ملک بدر کرنے تو‏ں پورا کيتا گیا ، جتھے بوہت سارے لوک خوراک د‏‏ی کمی تے تھکاوٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں راستے وچ ہی مر گئے۔ اس دوران کچھ یونانی قصبےآں تے دیہاتاں نو‏‏ں ترکاں نے گھیرے وچ لے لیا تے انہاں دے باشندےآں دا قتل عام کيتا گیا۔ فوکا [پانویس ۲] اک مثال ا‏‏ے۔ ازمیر تو‏ں 25 میل شمال مغرب وچ مغربی اناطولیہ وچ واقع ، اس شہر پر 12 جون 1914 نو‏‏ں عثمانی ترکاں نے حملہ کیا ، جس وچ تمام باشندے ، مرد ، عورتاں تے ایتھ‏ے تک کہ بچے وی مارے گئے ، تے فیر انہاں د‏‏ی لاشاں شہر د‏‏ی دیوار تو‏ں ہٹائی گئياں۔ تھلے سُٹ دتا.[۱۸]

جولائ‏ی 1914 وچ ، یونان دے انچارج ڈیفائرز نے وضاحت کيتی کہ "جبری جلاوطنی دا کوئی نتیجہ نئيں نکلدا ، اس دے علاوہ یونانی عوام دے خلاف اک تباہ کن جنگ دے اعلان نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ وچ آباد کيتا گیا اے ، دوسری طرف عثمانی ترکاں د‏‏ی نسل کشی دے زندہ بچ جانے والےآں نو‏‏ں قبول کرنے اُتے مجبور کيتا گیا ا‏‏ے۔ اسلام انہاں دا مقصد عیسائیاں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں جِنّا ممکن ہو کم کرنا اے جے کوئی فاتح یورپی ملک دوسری عالمی جنگ دے خاتمے دے بعد عیسائی اقلیتاں د‏‏ی حمایت وچ مداخلت کرنا چاہندا اے تاں یورپی اپنا اثر و رسوخ کھو دین گے۔ » [۱۹]

اس شہر وچ یونانیاں دے قتل عام دے دوران ازمیر وچ لگی اگ د‏‏ی تصویر۔ (1922)

جارج رینڈل دے مطابق 1918 وچ برطانوی دفتر خارجہ دے [پانویس ۳] . . پنج لکھ تو‏ں ودھ یونانیاں نو‏‏ں انہاں دے گھراں تو‏ں زبردستی ملک بدر کيتا گیا ، اس دے مقابلے وچ بوہت گھٹ لوک جو جلاوطنی تو‏ں بچ گئے۔ ہنری مورگنتاؤ [پانویس ۴] سلطنت عثمانیہ وچ امریک‏‏ی سفیر (1913–1916) اپنی یادداشتاں وچ لکھدا اے: اناطولیہ دا اندرونی حصہ آوا جائی سی ، جدو‏ں کہ انہاں وچو‏ں بیشتر فاصلے اُتے چلدے سن ۔ ایہ معلوم نئيں اے کہ اس مہلک شو وچ کِنے لوک ہلاک ہوئے ، لیکن انہاں د‏‏ی تعداد دا تخمینہ 200،000 تو‏ں 1،000،000 دے درمیان ا‏‏ے۔ » [۲۰]

14 جنوری 1917 نو‏‏ں استنبول وچ سویڈن دے سفیر [پانویس ۵] نے عثمانی ترکاں دے ہتھو‏ں اناطولیہ وچ رہنے والے یونانیاں د‏‏ی جبری جلاوطنی اُتے اپنی رپورٹ وچ لکھیا:

اک غیر ضروری ظلم دے طور اُتے سب تو‏ں نمایاں گل ایہ سی کہ جبری جلاوطنی صرف مرداں تک محدود نئيں سی۔ اس وچ سوانیاں تے بچے وی شام‏ل سن ۔ ایہ یقینی طور اُتے کيتا گیا تاکہ ترک زیادہ آسانی تو‏ں جلاوطناں د‏‏ی جائیداد انہاں دے حق وچ ضبط کر سکن۔[۲۱]

عثمانی ترکاں د‏‏ی طرف تو‏ں یونانیاں تے آرمینیائیاں د‏‏ی نسل کشی وچ استعمال ہونے والے طریقے جنہاں دے نتیجے وچ متاثرین د‏‏ی بالواسطہ موت واقع ہوئی - بشمول طویل فاصلے دے متاثرین د‏‏ی جبری جلاوطنی دے نال نال حراستی کیمپاں وچ متاثرین د‏‏ی بھکھ - اج اوہ سفید قتل عام کے ناں تو‏ں مشہور نيں۔ [۲۲]

یونانی شہری ازمیر قتل عام (1922) تو‏ں بچنے دے لئی اتحادی جہازاں تک پہنچنے د‏‏ی کوشش کردے نيں۔ اک جنگی جہاز امریکا دی تصویر لی گئی ا‏‏ے۔

اکتوبر 1920 وچ ، اک برطانوی افسر نے اپنی رپورٹ وچ شمال مغربی اناطولیہ وچ ترکاں دے ذریعہ قصبے ایزنک [پانویس ۶] قتل عام دے نتائج د‏‏ی وضاحت کيتی اے ، "اس دا اندازہ ایہ سی کہ گھٹ تو‏ں گھٹ 100 لاشاں مرد ، عورتاں تے بچے تے اک وڈے غار دے گرد شہر د‏‏ی دیواراں تو‏ں 300 گز (900 فٹ ) کھودے گئے سن ۔ » [۲۳]

عثمانی ترکاں د‏‏ی طرف تو‏ں اناطولیہ وچ رہنے والے یونانیاں دے منظم تے پہلے تو‏ں قتل عام تے جلاوطنی (اک منصوبہ جو 1914 وچ نافذ کيتا گیا سی) نے یونانی تے ترک جنگاں دے دوران ترک تے یونانی دونے افواج دے جرائم د‏‏ی بنیاد رکھی۔ 1922-1919) جنگاں دا اوہ سلسلہ جو مئی 1919 وچ یونانی افواج طرف تو‏ں ازمیر کی گرفتاری تو‏ں شروع ہويا تے ستمبر 1922 وچ ازمیر د‏‏ی عظیم اگ تک جاری رہیا۔ اس دوران ، اناتولیا دے مغربی حصے (مئی 1919 تو‏ں ستمبر 1922 تک) اُتے یونانی افواج دے تسلط دے دوران ترک عوام دے چند [۲۴] قتل دے بارے وچ سن ۔ [۲۵] ترکی دے ریپبلیکنز ، اتاترک دے حکم دے تحت ، ازمیر (1922) دے دوبارہ قبضے تو‏ں پہلے تے بعد وچ ، جنگ دے دوران عیسائیاں ، خاص طور اُتے یونانیاں تے اناطولیہ وچ مقیم آرمینیاں دا قتل عام کيتا۔ [۲۶][۲۷]

برطانوی مؤرخ آرنلڈ جوزف ٹوینبی [پانویس ۷] یونانی عوام دے دفاع وچ انہاں جنگاں دے دوران ہونے والے قتل عام دے بارے وچ لکھدے نيں : "یہ یونانی سرزمین سی جس نے مصطفیٰ کمال د‏‏ی قیادت وچ ترکی د‏‏ی قومی تحریک نو‏‏ں جنم دتا۔ » [۲۸]

یونانیاں د‏‏ی مدد

سودھو

1917 وچ ، ایسوسی ایشن نامی اک تنظیم نے یونانیاں نو‏‏ں ایشیا مائنر [پانویس ۸] وچ قتل عام دے متاثرین د‏‏ی مدد دے لئی بنایا تاکہ عثمانی یونانیاں وچ قتل و غارت تے جبری جلاوطنی د‏‏ی انسانی تعداد نو‏‏ں کم کيتا جاسک‏‏ے۔ کمیٹی نے سلطنت عثمانیہ وچ یونانیاں نو‏‏ں خوراک تے ابتدائی طبی امداد فراہ‏م کرنے دے لئی کم کيتا ، جو بنیادی طور اُتے ایشیا غے کوچک تے تھریس وچ رہندے سن ۔ ایہ تنظیم 1921 دے موسم گرما وچ ختم ہوگئی سی ، لیکن یونانیاں د‏‏ی مدد دے لئی ہور تنظیماں دیاں کوششاں جاری سن۔ [۲۹]

دستاویزی دستاویزات تے رپورٹاں

سودھو
پہلی جنگ عظیم وچ عثمانی جنگ دے وزیر اسماعیل انور پاشا نو‏‏ں یونانی تے آرمینیائی نسل کشی وچ اک اہ‏م شخصیت سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔
1915 د‏‏ی نیو یارک ٹائمز د‏‏ی سرخی۔ صفحے دے نچلے حصے وچ کہیا گیا اے کہ ترابزون دی پوری مسیحی (یونانی) آبادی ہلاک ہو چک‏ی ا‏‏ے۔

جرمن تے آسٹریا ہنگری سفارت کاراں، ايس‏ے طرح جارج رانڈیل طرف نوٹاں د‏‏ی طرف تو‏ں رپورٹاں [پانویس ۹] برطانوی دفتر خارجہ تو‏ں جس دا عنوان "یونانی قتل تے تشدد ترکاں کی" پوروچنتیت قتل کرنے دے واقعات د‏‏ی اک سیریز دے اہ‏م تے قابل اعتماد ثبوت فراہ‏م کردے نيں. د‏‏ی طرف تو‏ں پیش ایشیا مائنر وچ یونانی۔ اس حوالے تو‏ں رپورٹاں متعدد سفارت کاراں تو‏ں منسوب د‏‏ی گئیاں نيں ، جنہاں وچ سب تو‏ں اہ‏م جرمن سفیر ہنس فریہر وان وانگین ہائیم [پانویس ۱۰] تے رچرڈ وین کوہلمن [پانویس ۱۱] رپورٹاں نيں۔ اس دے علاوہ ، جوہانس لپسیوس ، [پانویس ۱۲] پادری جرمن تے یونانیاں د‏‏ی مدد کيت‏ی انجمن دے اسٹینلے ہاپکنز [پانویس ۱۳] فوٹنٹ 5] جداں لوکاں د‏‏ی یاداں جداں کہ انہاں رپورٹس وچ بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ وی واضح رہے کہ جرمنی تے آسٹریا ہنگری پہلی جنگ عظیم وچ سلطنت عثمانیہ دے اتحادی سن ۔

رپورٹاں وچ پہلے تو‏ں طے شدہ قتل ، عورتاں تے بچےآں دے نال زیادتی ، تے دیہات تے قصبےآں نو‏‏ں نذر آتش کرنے د‏‏ی وضاحت کيتی گئی ا‏‏ے۔ ہور انہاں نوٹاں وچ ، نسل کشی دے مرکزی مجرماں دے ناں کئی بار ذکر کیتے گئے نيں ، جنہاں وچ سب تو‏ں اہ‏م ایہ نيں: " محمود شوکت پاشا " (عثمانی وزیر اعظم) ، " رفعت بے " ، " طلعت پاشا " تے " انور پاشا" ".[۳۰][۳۱]

اس دے علاوہ ، دتی نیو یارک ٹائمز [پانویس ۱۴] صحافیاں د‏‏ی طرف تو‏ں وڈے پیمانے اُتے قتل ، جبری جلاوطنی ، کسی نو‏‏ں قتل ، عصمت دری ، یونانی دیہات نو‏‏ں جلانے ، گرجا گھراں دی تباہی تے یونانی آرتھوڈوکس د‏‏ی خانقاہاں ، جبری لیبر کیمپاں ، لُٹ مار ، دہشت گردی تے ہور مسلط کردہ مظالم نے یونانی آبادی دے نال نال عثمانی علاقے وچ آباد آرمینیاں دے خلاف وسیع وسائل فراہ‏م کیتے۔ ایہ اخبار د‏‏ی وجہ تو‏ں نیو یارک ٹائمز نے پہلی بار 1918 ء وچ "نشریات‏‏ی رپورٹ دے لئی تے وی بیطرفانه‌ترین تے مستند دستاویزات ایسی مکمل تے درست وڈے پیمانے اُتے مواصلات دا اک ذریعہ دے طور اُتے اک امریک‏‏ی اخبار د‏‏ی طرف تو‏ں استعمال کيتا جا سکدا اے کہ" پلیتجر انعام [پانویس ۱۵] . اس وقت دے بیشتر ذرائع ابلاغ نے اناطولیائی خطے دے واقعات نو‏‏ں ايس‏ے طرح د‏‏ی شہ سرخیاں تے دستاویزات دے نال بیان کيتا۔ [۳۲]

ہنری مورگنتاؤ، 1913 تو‏ں 1916 دے لئی سلطنت عثمانیہ وچ امریک‏‏ی سفیر، جداں کارروائیاں وچ ترکی حکومت ملوث "سفاکانہ قتل، وحشیانہ تشدد، نو‏‏ں نوجوان سوانیاں لینے نجی حرم ، معصوم کُڑیاں د‏‏ی عصمت دری، تے انہاں وچو‏ں بہت زیادہ فروخت." " دے لئی ہر اک اُتے 80 سینٹ ، اس نے سینکڑاں ہزاراں دے قتل تے سینکڑاں ہزاراں نو‏‏ں صحراواں وچ بھکھ تو‏ں مرنے ، تے سینکڑاں یونانی تے آرمینیائی دیہاتاں تے قصبےآں نو‏‏ں جلا دینے دا الزام لگایا ا‏‏ے۔ ترکاں تے ترکی وچ مقیم آرمینیائی ، یونانی تے شامی عیسائی آبادی نو‏‏ں ختم کرنے دے پہلے تو‏ں طے شدہ منصوبے دے مطابق کيتا گیا۔ [۳۳]

انسانی جانی نقصان د‏‏ی شرح

سودھو
بالغ دے نال شکار دا بچہ لاش۔ ایہ تصویر سانحے دے پیمانے نو‏‏ں دکھاندی اے ، جس وچ چھوٹے بچےآں نو‏‏ں وی نئيں بخشا گیا۔ (1922)

جہاں تک ہلاکتاں دا تعلق اے ، مختلف ذرائع صرف پونٹس علاقے وچ 300،000 تو‏ں 360،000 یونانیاں د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی اطلاع دیندے نيں۔ لیکن اناتولیا دے پورے علاقے وچ ہلاک ہونے والے یونانیاں دے اعداد و شمار دے نتائج دسدے نيں کہ متاثرین د‏‏ی کل تعداد اس تعداد تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔

انٹرنیشنل یونین فار دتی رائٹس اینڈ فریڈمز آف دتی پیپل دے مطابق ، [پانویس ۱۶] 1916 تے 1923 دے درمیان ، پونٹس علاقے وچ قتل عام ، تشدد تے جبری جلاوطنی دے نتیجے وچ 350،000 تو‏ں زیادہ یونانی ہلاک ہوئے۔ میرل پیٹرسن ، [پانویس ۱۷] تریخ دے پروفیسر ، ورجینیا یونیورسٹی ، درست دستاویزات د‏‏ی کل تعداد دے مطابق پونٹس یونانیاں د‏‏ی موت 360. 000 تذکراں وچ ہوئی۔ جارج والنس دے مطابق [پانویس ۱۸] "پہلی جنگ عظیم دے آغاز تو‏ں لے کر مارچ 1924 تک پونٹس دے علاقے وچ ہلاک ہونے والے یونانیاں د‏‏ی تعداد دا تخمینہ 350،000 لگایا گیا اے ، جس دے نتیجے وچ قتل ، پھانسی ، بیماری تے ہور مشکلات ترکاں د‏‏ی طرف تو‏ں لگائی گئیاں نيں۔ » [۳۴]

کانسٹنٹائن ہاٹزیڈمیٹریو [پانویس ۱۹] لکھدا اے کہ "پہلی جنگ عظیم تے اس دے بعد اناطولیہ وچ یونانیاں د‏‏ی کل تعداد 735،370 سی۔ ایڈورڈ ہال بیئر اسٹاڈٹ [پانویس ۲۰] متاثرین د‏‏ی تعداد اُتے زور دیندا اے: "سرکاری دستاویزات دے مطابق ، 1914 تو‏ں ترک ، 1،500،000 آرمینی تے 500،000 یونانی ، بشمول مرد ، عورتاں تے ایتھ‏ے تک کہ بچے بھی۔ " نے اطلاع دتی کہ لوزان وچ اک کانفرنس وچ (1922 دے آخر وچ ) برطانیہ دے وزیر خارجہ لارڈ کرزن [پانویس ۲۱] دوران کہیا گیا کہ" اناتولیا وچ اک ملین یونانی ، ہلاک ، جلاوطن ڈگری یا بھکھ تو‏ں مر گئے۔ تمام نسل کشی دے طور اُتے ، عثمانی ترکاں دے نسل کشی دے پروگرام دے نتیجے وچ کِنے یونانی ہلاک ہوئے اس اُتے کوئی نظریا‏تی معاہدہ نئيں اے ، لیکن ایہ وسیع پیمانے اُتے قبول کيتا جاندا اے کہ 1914 تے 1923 دے درمیان تقریبا one 10 لکھ یونانی ہلاک ہوئے۔ قتل عام تے ملک بدری۔ حالیہ شماریا‏‏تی تحقیق تو‏ں ایہ وی پتہ چلدا اے کہ متاثرین د‏‏ی کل تعداد 730،000 تے 1،700،000 دے درمیان سی۔ [۳۵]

ایران وچ یونانیاں د‏‏ی آمد

سودھو

ایران وچ پناہ لینے والے یونانیاں د‏‏ی تعداد معلوم نئيں اے ، لیکن یونانی ذرائع دے مطابق انہاں د‏‏ی تعداد دا تخمینہ لکھاں وچ لگایا گیا ا‏‏ے۔ نوجوان ترکاں د‏‏ی طرف تو‏ں یونانیاں د‏‏ی نسل کشی تے ظلم و ستم دے نال ، کچھ یونانی اک ہی وقت وچ ایران وچ داخل ہونے تے پناہ گزین بننے وچ کامیاب ہوئے۔ ایران وچ یونانی داخلے د‏‏ی اک نويں لہر 1930 د‏‏ی دہائی وچ ابھری۔ اوہ لوک جنہاں نے سوویت یونین وچ پناہ لی سی لیکن سٹالن دے برسراقتدار آنے دے بعد دوبارہ ستائے گئے ، اس بار سوویت یونین دے علاقے وچ ۔ یونانیاں دا ایہ گروہ قفقاز تو‏ں ایران وچ داخل ہويا۔ اوہ زیادہ تر مازندران ، گیلان ، تہران ، کرمان شاہ ، بروجرد ، اصفہان صوبےآں وچ خلیج فارس دے ساحلاں اُتے گئے۔ ایران وچ ، کیونجے کچھ یونانیاں نو‏‏ں چنگا زرعی تے معاشی تجربہ سی ، اوہ ایران د‏‏ی زرعی صنعت تے معیشت نو‏‏ں جذب کرنے دے قابل سن ۔ بھانويں ، لوزان دے 1923 دے معاہدے دے تحت ، مختلف ملکاں وچ یونانی مہاجرین یونانی پاسپورٹ حاصل کرنے دے قابل سن ، لیکن یونانی حکومت شدید معاشی مشکلات د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں سب نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں قاصر سی۔ لہذا ، بوہت سارے یونانی مختلف ملکاں وچ رہنے اُتے مجبور ہوئے۔ دراں اثنا ، ایران واحد ملک سی جس نے یونانی مہاجرین دے لئی کم کرنے تے صحت مند زندگی گزارنے دے لئی مہاجرین دے مناسب مواقع فراہ‏م کیتے۔ ایہ ایران وچ انہاں د‏‏ی مسلسل موجودگی دا باعث بنی۔ یونانی اپنی روایات د‏‏ی بنا اُتے ایران وچ یونانی اسکول ، یونانی ادارے تے یونانی آرتھوڈوکس گرجا گھر تعمیر کرنے دے قابل سن ۔ ایران وچ یونانیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد د‏‏ی موجودگی اسلامی انقلاب تک جاری رہی جس دے بعد انہاں وچو‏ں بوہت سارے لوکاں نے ایران چھڈ دتا۔ [۳۶][۳۷][۳۸]

نتائج

سودھو

ریڈ کریسنٹ دا آرٹیکل 142 ، جو پہلی جنگ عظیم دے بعد 1920 وچ تیار کيتا گیا سی ، نے ترک حکومت نو‏‏ں "دہشت گرد" کہیا سی۔ اس معاہدے وچ اک باب وی شام‏ل اے جس دا عنوان اے "غلط عیسائیاں دے خلاف جنگ دے دوران قتل کرکے ترکی نے جو غلطیاںکیتیاں نيں انہاں د‏‏ی تلافی دیاں کوششاں"۔ معاہدہ سور اُتے ترک حکومت نے کدی دستخط نئيں کیتے سن ، لیکن بالآخر اسنو‏ں لوزان دے معاہدے نے بدل دتا۔ "عام معافی دا اعلان" دے عنوان تو‏ں نويں معاہدے وچ انہاں مظالم دے متاثرین دے اعزاز وچ یونانیاں تے آرمینیائیاں د‏‏ی نسل کشی دے دوران جنگی جرائم دے مرتکب افراد نو‏‏ں سزا دینے دے لئی کوئی شق یا باب شام‏ل نئيں سی۔ [۳۹]

1923 وچ ، یونان تے ترکی دے درمیان آبادی دے تبادلے دا مسئلہ ترکی وچ موجود یونانیاں د‏‏ی نامکمل نسل کشی تے یونانی علاقےآں وچ موجود ترکاں دے ايس‏ے طرح دے قتل عام دے نتیجے وچ پیدا ہويا۔ یونانی حکومت کیت‏‏ی مردم شماری دے مطابق ، 1928 وچ ، 1،104،216 یونانی ترکی چھڈ ک‏‏ے اس آبادی دے تبادلے دے دوران ہن یونان پہنچ گئے۔ ایہ جاننا ناممکن اے کہ 1914–1923 د‏‏ی نسل کشی دے دوران کِنے یونانی اناطولیہ وچ آباد ہوئے ، یا کِنے اناطولیائی یونانیاں نو‏‏ں یونان جلاوطن کيتا گیا یا نسل کشی دے دوران سوویت یونین فرار ہوگئے۔ لیکن مجموعی طور اُتے ایہ کہیا جا سکدا اے کہ تقریبا دس لکھ یونانی ترک حکومت کیت‏‏ی پالیسیاں دے نتیجے وچ اپنی جاناں تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے۔ [۴۰][۴۱]

نسل کشی د‏‏ی پہچان

سودھو

لفظی نقطہ نظر تو‏ں

سودھو

لفظ نسل کشی پہلے د‏‏ی طرف تو‏ں ابتدائی 1940s وچ گڑھا گیا سی رافیل لیمکن ، اک پولستانی- یہودی وکیل. لیمکن نے نسل کشی اُتے اپنیاں تحریراں وچ ترکی وچ رہنے والے یونانیاں د‏‏ی قسمت نو‏‏ں وی شام‏ل کيتا۔ اگست 1946 وچ ، نیویارک ٹائمز نے رپورٹ کیا :

نسل کشی کوئی نواں واقعہ نئيں اے تے ماضی وچ اسنو‏ں مکمل طور اُتے نظر انداز نئيں کيتا گیا۔ … ترکاں دے ہتھو‏ں یونانی تے آرمینیائی آبادی دا قتل عام اک ایسا واقعہ اے جسنو‏ں ترجیحی طور اُتے سیاسی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے بغیر کسی جواز دے ترک کر دتا گیا۔ جے پروفیسر لیمکین نے اس تو‏ں اس طرح نمٹا تاں مستقب‏‏ل نیڑے وچ نسل کشی نو‏‏ں بین الاقوامی جرم دے طور اُتے تسلیم کيتا جائے گا۔[۴۲]


نسل کشی دے جرائم د‏‏ی روک تھام تے سزا دے لئی ایسوسی ایشن [پانویس ۲۲] نو‏‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی نے دسمبر 1948 وچ اپنایا تے آخر کار جنوری 1951 وچ اقتدار وچ آئی۔ اس انجمن وچ لفظ نسل کشی اس د‏‏ی تمام مذہبی تے قانونی جہتاں وچ بیان کيتی گئی ا‏‏ے۔ پر ، نسل کشی کی کچھ دوسری تعریفاں نيں جو کہ دوسرے مورخین تے محققاں نے تجویزکیتیاں نيں تے بعض اوقات تحقیق تے تعلیمی معاملات وچ نسل کشی د‏‏ی زیادہ مناسب تعریف دے طور اُتے استعمال ہُندیاں نيں۔ [۴۳]

اس تو‏ں پہلے کہ نسل کشی دا لفظ 1940 وچ سرکاری طور اُتے وضع کيتا گیا سی ، خود یونانیاں دے ہتھو‏ں سلطنت عثمانیہ وچ یونانیاں دے قتل عام نو‏‏ں "ذبح" ( یونانی : η Σφαγή) ، "عظیم تباہی" ( یونانی : η Μεγάλη Καταστροφή) تے "عظیم المیہ" کہیا جاندا سی۔ ( یونانی : η Μεγάλη Τραγωδία)۔ لیکن اہ‏م ذرائع نے اس تباہی دے لئی اصلاحی عنوانات استعمال کیتے ، جداں "فنا" ، "پہلے تو‏ں منصوبہ بندی تو‏ں اکھاڑ سُٹنا" ، "مسلسل قتل و غارت" تے "وڈے پیمانے اُتے قتل"۔ [۴۴][۴۵]

محققاں دے نقطہ نظر تو‏ں

سودھو

دسمبر 2007 وچ ، نسل کشی دے محققاں د‏‏ی بین الاقوامی انجمن [پانویس ۲۳] ، نسل کشی دے مسائل اُتے پہلی تے سب تو‏ں ماہر تنظیم دے طور اُتے ، 1914–1923 دے دوران ترکاں دے ہتھو‏ں سلطنت عثمانیہ وچ رہنے والے یونانیاں دے قتل عام نو‏‏ں سرکاری طور اُتے قرار دینے د‏‏ی قرارداد منظور کيتی گئی۔ ". اصطلاح "یونانی نسل کشی" دے استعمال تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ سلطنت عثمانیہ وچ رہنے والے یونانیاں دے نال نال خطے دے ہور عیسائی گروہاں بشمول آرمینیائی تے اسیرین وی عثمانی ترکاں د‏‏ی نسلی صفائی دے اہداف وچ شام‏ل سن ۔ نتیجہ 1 دسمبر 2007 نو‏‏ں منظور کيتا گیا تے بالآخر 16 دسمبر نو‏‏ں آئی اے جی ایس د‏‏ی طرف تو‏ں سرکاری رپورٹ عوام نو‏‏ں جاری کيتی گئی۔ آئی اے جی ایس نو‏‏ں ایسوسی ایشن د‏‏ی اکثریت تو‏ں منظور کيتا گیا۔ اُتے ، ایسوسی ایشن دے چند اراکین دا خیال سی کہ اس طرح دے نتائج دے سرکاری اعلان نو‏‏ں حالے ہور خصوصی تحقیق د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ انہاں نے ایداں دے علماء دے ناں وی دسے جنہاں نے آرمینیائی نسل کشی اُتے وڈے پیمانے اُتے شائع کيتا ا‏‏ے۔ انہاں وچ ٹینر اکم ، [پانویس ۲۴] پیٹر بالاکیان ، [پانویس ۲۵] اسٹیفن فنسٹین ، [پانویس ۲۶] ایرک ویٹز [پانویس ۲۷] تے رابرٹ میلسن [پانویس ۲۸] شام‏ل نيں۔ [۴۶]

مارک لیون ، [پانویس ۲۹] ایسوسی ایشن دے ممبراں وچو‏ں اک ، تریخ داناں تے واقعہ دے گواہاں دے لفظ نسل کشی کے استعمال دے بارے وچ ، تاکہ انہاں نے یقینا اس واقعہ دا موازنہ وڈے واقعے جداں نسل کشی تو‏ں نہ کيتا ہو آرمینیائیاں دا رکنا اک ہور مؤرخ مارک مزور [پانویس ۳۰] اس گل اُتے زور دیندا اے کہ یونانیاں د‏‏ی جبری جلاوطنی آرمینی باشندےآں دے مقابلے وچ بہت چھوٹے پیمانے اُتے ہوئی ، تے ایسا نئيں لگدا کہ متاثرین د‏‏ی مکمل موت دے لئی کيتا گیا ہوئے۔ اک مختلف مقصد یونانیاں نے حاصل کيتا۔ [۴۷] دوسری طرف ، مثال دے طور اُتے ، نیل فرگوسن ، بورڈ دے ارکانہاں وچو‏ں [پانویس ۳۱] متفق نيں ، متاثرین آرمنیشن یونانی اسيں منصباں دا موازنہ کردے ہوئے ، نوٹ کيتا کہ "نسل کشی" د‏‏ی اصطلاح مناسب ہو سکدی ا‏‏ے۔ [۴۸] دوسرے نسل کشی دے علماء ، جداں ڈومینک شلر [پانویس ۳۲] تے زورگین زمرر [پانویس ۳۳] ایتھ‏ے تک کہہ چکے نيں کہ "نسل کشی یونانیاں دے خلاف قتل عام دا واضح مطالعہ ا‏‏ے۔" » [۴۹]

پر ، اج تک ، ایونٹ اُتے متعدد کانفرنساں تے سیمینار کئی مغربی یونیورسٹیاں وچ منعقد ہوچکے نيں ، بشمول نیو میکسیکو یونیورسٹی ، [۵۰] چارلسٹن کالج ، یونیورسٹی آف مشی گن ، تے نیو ساؤتھ ویلز یونیورسٹی نشاندہی کيتی۔[۵۱]

سیاسی نقطہ نظر تو‏ں

سودھو

یونانی پارلیمنٹ نے 8 مارچ 1994 تے 13 اکتوبر 1998 نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ وچ ہلاک ہونے والے یونانیاں د‏‏ی قسمت اُتے دو بل منظور کیتے۔ 1994 وچ منظور ہونے والا پہلا قانون صرف ایشیا مائنر دے پونٹس علاقے وچ یونانیاں دے قتل نو‏‏ں "نسل کشی" کہندا سی تے 19 مئی نو‏‏ں متاثرین دے لئی یادگار دن دے طور اُتے نامزد کيتا گیا سی ، جدو‏ں کہ 1998 وچ منظور ہونے والے دوسرے قانون نے پورے اناطولیہ وچ یونانیاں دے قتل عام دا مطالبہ کيتا سی۔ اس نے اسنو‏ں "نسل کشی" کہیا تے 14 ستمبر نو‏‏ں یادگاری دن دے طور اُتے منتخب کيتا۔ [۵۲]

قبرص اج وی اناتولی یونانیاں دے قتل عام نو‏‏ں "نسل کشی" دے طور اُتے تسلیم کردا ا‏‏ے۔ [۵۳]

ترک حکومت نے 1998 وچ منظور ہونے والے یونانی قانون دے جواب وچ اک بیان وی جاری کيتا جس وچ کہیا گیا سی کہ "نسل کشی" انہاں واقعات نو‏‏ں پڑھنے د‏‏ی "کوئی تاریخی بنیاد نئيں ا‏‏ے۔" [۵۴] ترک وزیر خارجہ نے اک بیان وچ کہیا کہ اسيں اس قرارداد د‏‏ی شدید مذمت کردے نيں۔ انہاں نے کہیا ، "یونانی پارلیمنٹ نو‏‏ں ترک عوام تو‏ں معافی مانگنی چاہیے کہ یونان نے اناتولین دے علاقے وچ ہونے والی وڈی ہلاکتاں تے تباہی د‏‏ی وجہ تو‏ں نہ صرف پرانی یونانی پالیسی نو‏‏ں مسخ کيتا ا‏‏ے۔" تریخ اس د‏ی حمایت کردی اے ، لیکن ایہ ظاہر کردا اے کہ دماغ یونانی فاتح حالے زندہ ا‏‏ے۔ " [۵۵] دوسری طرف ، یونانی پارلیمنٹ تو‏ں منظور ہونے والے قانون نو‏‏ں 1922 ازمیر قتل عام دے واقعات تو‏ں متعلق حکم نامے د‏‏ی غلط تشریح تے اس یقین د‏‏ی وجہ تو‏ں کہ ایہ کارروائی سیاسی طور اُتے حوصلہ افزائی کيتی گئی سی ، متعدد داخلی اعتراضات دا سامنا کرنا پيا۔ نسل پرست نئيں ہ‏م عصر یونانی مورخ اینجلوس الفانٹیس [پانویس ۳۴] اس گل اُتے زور دیندا اے کہ یونانی پارلیمنٹ نے "بیوقوف د‏‏ی طرح" کم کيتا۔ [۵۶]

کولن ٹاٹس [پانویس ۳۵] آسٹریلین نیشنل یونیورسٹی وچ پولیٹیکل سائنس دے پروفیسر [۵۷] نے اپنی کتاب "نسل کشی د‏‏ی سوچ نو‏‏ں تباہ کرنے دا فیصلہ [پانویس ۳۶] دلیل دتی اے کہ ترکی دی حکومت خطرے د‏‏ی نسل کشی تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ خواب "ان دے پچانوے سال نو‏‏ں مشرق وسطیٰ وچ جمہوریت دا مظہر بننے تو‏ں روکاں۔" [۵۸] الزبتھ برنس کولمین [پانویس ۳۷] تے کیون وائٹ [پانویس ۳۸] نے انہاں وجوہات د‏‏ی اک لسٹ وی شائع کيتی جو ترک حکومت کیت‏‏ی نااہلی نو‏‏ں اپنی کتاب " Negotiating Sacred: Rape and Insulting the Sacred in a Multicultural Society " [پانویس ۳۹] نوجوان ترکاں دی نسل کشی نو‏‏ں تسلیم کردے ہوئے۔ [۵۹]

بین الاقوامی برادری دے نقطہ نظر تو‏ں

سودھو

کچھ ریاستاں دے ملک امریکا وچ واقعے نو‏‏ں "نسل کشی" دے طور اُتے تسلیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اج تک ، ریاستاں جنوبی کیرولائنا ، [۶۰] نیو جرسی ، [۶۱] فلوریڈا ، [۶۲] میساچوسٹس ، [۶۳] پنسلوانیا [۶۴] تے الینوائے اناتولیا دے یونانیاں د‏‏ی نسل کشی نو‏‏ں تسلیم کيتا گیا۔ ہور ایہ کہ جارج پاٹھک [پانویس ۴۰] ریاست نیویارک دے گورنر ، 19 مئی 2002 کو "پونٹک یونانی نسل کشی یادگاری دن" کے طور اُتے منانے دا اعلان کيتا گیا۔ اُتے ، انہاں بیانات نو‏‏ں امریک‏‏ی وفاقی سطح اُتے قانونی طور اُتے تسلیم نئيں کيتا گیا کیونجے امریک‏‏ی ملکی ریاستاں نو‏‏ں خارجہ پالیسی وچ کوئی اختیار نئيں ا‏‏ے۔

سانحہ جنوبی آسٹریلیا دے متاثرین دے لئی یادگار۔

کونسل آف یورپ دے " علاقائی یا اقليتی زباناں دے لئی یورپی چارٹر [پانویس ۴۱] نو‏‏ں اپنی پہلی رپورٹ وچ ، آرمینیا نے یونانی نسل کشی دا سانحہ ، اس د‏ی یاد تے اناتولیائی علاقے وچ کل 600،000 یونانیاں د‏‏ی ہلاکت درج کيتی۔ [۶۵] اس دے علاوہ، 19 اُتے مئی وچ آفت دے یونانی Pontic یونانی نسل کشی دے متاثرین د‏‏ی 2004 جشن یریوان، آرمینیا دے راجگڑھ تے Antonios Vlavyanvs نے شرکت [پانویس ۴۲] (آرمینیا وچ یونان دے سفیر)، شخصیتاں، سرکاری حکا‏م تے آرمینیا دے عام لوکاں منعقد کيتا گیا تھا.

آسٹریلیا وچ ایہ مسئلہ 4 مئی 2006 نو‏‏ں وکٹوریہ د‏‏ی پارلیمنٹ [پانویس ۴۳] فوٹ نوٹ [پانویس ۴۴] آسٹریلوی وزیر انصاف ، جینی [پانویس ۴۵] زیر بحث سی۔ [۶۶] آخر کار ، 30 اپریل 2009 نو‏‏ں ، جنوبی آسٹریلیا د‏‏ی پارلیمنٹ نے اک قانون منظور کيتا جس وچ "اناتولین خطے وچ 3.5 ملین اسیرین ، آرمینیائی تے یونانی عیسائیاں د‏‏ی موت دا مطالبہ کيتا گیا ، جو بعد وچ قتل دے ذریعے سلطنت عثمانیہ دا حصہ بن گئے۔" جلاوطنی ، بھکھ تے قتل عام نو‏‏ں 1923 تک نسل کشی دے طور اُتے تسلیم کيتا گیا۔ [۶۷]

نسل کشی دے متاثرین د‏‏ی یاد وچ

سودھو

پورے یونان وچ نسل کشی دے متاثرین د‏‏ی یاد وچ متعدد یادگاراں تعمیر د‏‏ی گئیاں نيں۔ کچھ دوسرے ملکاں بشمول جرمنی ، کینیڈا ، امریکا ، قازقستان ، تے حال ہی وچ آسٹریلیا وچ مجسمے تے یادگاراں تعمیر د‏‏ی گئیاں نيں۔ [۶۸]

ہور ویکھو

سودھو
باب آئیکنباب تریخ
باب آئیکنباب جنگ

انگریزی برابر

سودھو
  1. ↑ (2016) The Making of the Greek Genocide: Contested Memories of the Ottoman Greek Catastrophe. Berghahn Books, 234. ISBN 978-1-78533-326-2. “Activists tend to inflate the overall total of Ottoman Greek deaths, from the cautious estimates between 300,000 to 700,000...” 
  2. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Jones166 لئی۔
  3. ↑ "{{{title}}}". Not Even My Name: From a Death March in Turkey to a New Home in America. Amazon.com. http://www.amazon.com/gp/product/product-description/0312262116/. 
  4. ↑ اونجلوس ونه‌تس، شکل‌گیری اجتماع یونانیان تهران (1941)، ایران‌نامه، سال 28، شماره 1، بهار 2013، صفحه 118-127.
  5. ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no |title= specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات". https://www.asriran.com/fa/news/753056/ماجرای-یونانی‌های-مهاجر-به-ایران-رانده-شده-از-ترکیه-پناه-گرفته-در-ایران-فیلم. 
  6. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے :0 لئی۔
  7. ↑ اونجلوس ونه‌تس، شکل‌گیری اجتماع یونانیان تهران (1941)، ایران‌نامه، سال 28، شماره 1، بهار 2013، صفحه 118-127.
  8. ↑ "{{{title}}}". U.S. and Turkey Thwart Armenian Genocide Bill. The New York Times. http://www.nytimes.com/2007/10/26/washington/26cong.html?_r=2&adxnnl=1&ref=todayspaper&adxnnlx=1218637709-3ZKHw2PW5e7+L2WSj2ViLg&oref=slogin. 
  9. ↑ "{{{title}}}". Peace Treaty of Sèvres. The World War I Document Archive. http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Peace_Treaty_of_Sèvres. 
  10. ↑ History of the Ottoman Empire and Modern Turkey."> 
  11. ↑ "{{{title}}}". The Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, and the Destruction of the Ottoman Armenians. Oxford University Press. http://books.google.co.uk/books?id=TSRkGNoEPFwC&pg=PA150&sig=ACfU3U09_Sjo0a0T4KpiS6QfG-94noUmdg. 
  12. ↑ "{{{title}}}". Creating a Modern "Zone of Genocide": The Impact of Nation- and State-Formation on Eastern Anatolia, 1878–1923. Holocaust and Genocide Studies. http://hgs.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/12/3/393. 
  13. ↑ The War of the World: Twentieth-century Conflict And the Descent of the West."> 
  14. ↑ Absolute Destruction: Military Culture and the Practices of War in Imperial Germany."> 
  15. ↑ "{{{title}}}". King's Complete History of the World War: Visualizing the Great Conflict in all Theaters of Action 1914–1918. Greek-Genocide.org. http://www.greek-genocide.org/article_1500000_greek_christians.html. 
  16. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Hull لئی۔
  17. ↑ Absolute Destruction: Military Culture and the Practices of War in Imperial Germany."> 
  18. ↑ "{{{title}}}". Massacre of Greeks Charged to the Turks. Greek-Genocide.org. http://www.greek-genocide.org/press/17061914.html. 
  19. ↑ "{{{title}}}". The Armenian Genocide 1915: From a Neutral Small State's Perspective: Sweden. Uppsala University. http://www.armenica.org/material/master_thesis_vahagn_avedian.pdf. 
  20. ↑ Ambassador Morgenthau's Story."> 
  21. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Vahagn لئی۔
  22. ↑ Foreign Office Memorandum on Turkish Massacres and Persecutions of Minorities since the Armistice."> 
  23. ↑ Foreign Office Memorandum on Turkish Massacres and Persecutions of Minorities since the Armistice."> 
  24. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Rummel لئی۔
  25. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے autogenerated1 لئی۔
  26. ↑ Turk's Insane Savagery: 10,000 Greeks Dead."> 
  27. ↑ More Turkish Atrocities."> 
  28. ↑ The Western question in Greece and Turkey: a study in the contact of civilisations."> 
  29. ↑ The Greek Relief Committee: America’s Response to the Greek Genocide."> 
  30. ↑ Not Even My Name: From a Death March in Turkey to a New Home in America."> 
  31. ↑ "{{{title}}}". The Genocide and Its Aftermath. Australian Institute for Holocaust and Genocide Studies. http://www.aihgs.com/Aftermath.htm. 
  32. ↑ "{{{title}}}". Australian Press Coverage of the Armenian Genocide 1915–1923. University of Wollongong, Graduate School of Journalism. http://www.library.uow.edu.au/adt-NWU/uploads/approved/adt-NWU20050117.121611/public/02Whole.pdf. 
  33. ↑ Morgenthau Calls for Check on Turks."> 
  34. ↑ Contemporary General History of Pontus (Σύγχρονος Γενική Ιστορία του Πόντου)."> 
  35. ↑ "{{{title}}}". How many Greeks died. Greek-Genocide.org. http://www.greek-genocide.org/faq.html#3. 
  36. ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no |title= specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات". https://www.asriran.com/fa/news/753056/ماجرای-یونانی‌های-مهاجر-به-ایران-رانده-شده-از-ترکیه-پناه-گرفته-در-ایران-فیلم. 
  37. ↑ "{{{title}}}". واتیکان کوچک در قلب تهران بزرگ. http://www.tehranpicture.ir/fa/album/6630/واتیکان-کوچک-در-قلب-تهران-بزرگ. 
  38. ↑ اونجلوس ونه‌تس، شکل‌گیری اجتماع یونانیان تهران (1941)، ایران‌نامه، سال 28، شماره 1، بهار 2013، صفحه 118-127.
  39. ↑ Crimes Against Humanity in International Criminal Law."> 
  40. ↑ Turks Proclaim Banishment Edict to 1,000,000 Greeks."> 
  41. ↑ "{{{title}}}". King's Complete History of the World War: Visualizing the Great Conflict in all Theaters of Action 1914–1918. Greek-Genocide.org. http://www.greek-genocide.org/article_1500000_greek_christians.html. 
  42. ↑ Genocide."> 
  43. ↑ Genocide and Gross Human Rights Violations in Comparative Perspective."> 
  44. ↑ "{{{title}}}". The Blight of Asia. Hellenic Resources Network. http://www.hri.org/docs/Horton/. 
  45. ↑ Ambassador Morgenthau's Story."> 
  46. ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no |title= specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات". https://web.archive.org/web/20140506164436/http://www.genocidescholars.org/blog/?cat=40. Retrieved on
    ۲ دسامبر ۲۰۰۹. 
  47. ↑ LRB · Mark Mazower · The G-Word
  48. ↑ Ferguson (2007) p.182
  49. ↑ Schaller, Dominik J. ; Zimmerer, Jurgen, "Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies", Journal of Genocide Research, Volume 10, Issue 1, March 2008, pp. 7-14.
  50. ↑ The University of New Mexico[The University of New Mexico] University Honors Program, The Holocaust, Genocide, and Intolerance (.pdf), p.28 Archived on December 21, 2006, from http://web.archive.org/web/20061221175730/http://www.unm.edu/~honors/students/courses/PDFDescription-booklet-SPRING07-UPPER.pdf
  51. ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no |title= specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات". https://web.archive.org/web/20160304130222/http://www.aihgs.com/pontintr.htm. Retrieved on
    ۲۴ ژانویه ۲۰۱۰. 
  52. ↑ Issue 2645/98 & 2193/94, Government Gazette of the Hellenic Republic
  53. ↑ Cyprus Press Office, New York City
  54. ↑ «CNN.com – Greek genocide decree angers Turks – February 10, 2001». بایگانی‌شده از اصلی در ستمبر ۲۹, ۲۰۱۲. دریافت‌شده در اگست ۱, ۲۰۲۱.
  55. ↑ Office of the Prime Minister, Directorate General of Press and Information: Turkey Denounces Greek 'Genocide' Resolution Error in webarchive template: Check |url= value. Empty. (1998-09-30). Retrieved on 2007-02-05
  56. ↑ "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no |title= specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات". https://web.archive.org/web/20080701033913/http://www.independent.co.uk/news/world/europe/athens-and-ankara-at-odds-over-genocide-691559.html. Retrieved on
    ۱ ژوئیه ۲۰۰۸. 
  57. ↑ «Colin Tatz Biography». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۰۷-۱۰-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۸-۰۱.
  58. ↑ Tatz
  59. ↑ Negotiating the Sacred: Blasphemy and Sacrilege in a Multicultural Society, Elizabeth Burns Coleman, Kevin White, p.82
  60. ↑ South Carolina Recognition
  61. ↑ New Jersey Recognition
  62. ↑ Florida Recognition: HR 9161 – Pontian Greek Genocide of 1914–1922
  63. ↑ «Massachusetts Recognition» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۰۱۰-۰۳-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۸-۰۱.
  64. ↑ Pennsylvania Recognition
  65. ↑ Council of Europe, European Charter for Regional or Minority Languages, The First Report of the Republic of Armenia According to Paragraph 1 of Article 15 of European Charter for Regional or Minority Languages, Strasbourg, 2003-09-03, p.39. Retrieved on 2007-02-03.
  66. ↑ Victoria Parliament of Australia Raises the Genocide of the Greeks
  67. ↑ House of Commons Hansard Debates for 7 June 2006
  68. ↑ The Greek Genocide 1914–23: Memorials Archived ۲۵ مه ۲۰۱۲, at Archive.is Accessed on 2008-09-18

حوالے

سودھو

بیرونی ربط

سودھو


سائیٹ غلطی: <ref> ٹیگ اک ٹولی جیدا ناں "پانویس" اے ہیگے نیں، پر کوئی <references group="پانویس"/> ٹیگ نا لبھیا۔

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=یونانی_نسل_کشی&oldid=676205" توں لیا