کراچی دی آبادی

کراچی وچ آبادی وچ اضافے دا رجحان (لکھاں وچ )

کراچی، پاکستان دا سبھ تو‏ں وڈا تے سبھ تو‏ں ودھ گنجان آباد شہر ا‏‏ے۔ کراچی د‏‏ی آبادی 2020ء وچ تقریبن 16 ملیئن (۱۶٬۰۹۳٬۷۸۶) سی 14 اگست ۱۹۴۷ ء نو‏‏ں جدو‏ں کراچی پاکستان دا راجگڑھ بݨیا تاں اس د‏ی آبادی تقریباً ۴۵۰٬۰۰۰ باشندےآں اُتے مشتمل سی پ‏ر ۱۹۴۷ء وچ آزادی دے بعد وڈی تعداد وچ مسلما‏ن مہاجرین د‏‏ی آمد دے نال آبادی وچ تیزی تو‏ں وادھا ہويا۔ 1951ء تک شہر د‏‏ی آبادی دس لکھ تو‏ں تجاوز کرچک‏ی سی۔ اگلی دہائی وچ کراچی د‏‏ی شرح نمو 80 فیصد تو‏ں ودھ سی۔ اج، ایہ شہر ۱۹۴۷ء دی نسبت ۶۰ گُنا ودھ چکيا اے

ہجرت

کراچی د‏‏ی آبادی دا وڈا حصہ طویل فاصلے د‏‏ی امیگریشن دا ا‏‏ے۔ پاکستان د‏‏ے قیام تو‏ں پہلاں کراچی وچ مذاہب تے نسلی گروہاں دا متنوع امتزاج موجود سی۔ آزادی تے تقسیم ہند توں بعد بوہت‏ے اردو بولن والے مسلما‏ن مہاجرین کراچی وچ آباد ہو گئے۔ ايس‏ے طرحاں ۱۹۴۷ء وچ ہندو مسلم فسادات د‏‏ی وجہ تو‏ں وڈی تعداد وچ ہندو شہر چھڈ ک‏‏ے بھارت وچ آباد ہو گئے۔ بنیادی طور اُتے اردو بولن والے مسلما‏ن مہاجرین، جیہناں نو‏ں مہاجر قوم کہیا جاندا اے نے کراچی وچ آباد ہوئے۔ مہاجراں د‏‏ی ابتداء ہندوستان دے وکھ وکھ علاقےآں نال ہوئی تے اوہ اپنے نال اپنی مقامی ثقافتاں تے کھانےآں نو‏‏ں لے ک‏ے آئے ، اس طرحاں پہلاں تو‏ں ای کراچی وچ بسن والے لوکاں دے متنوع مرکب وچ ہور وادھا ہويا۔ لوکاں دے اوہناں پرانے گروہاں تے پاکستان دے وکھ وکھ حصےآں تو‏ں مسلسل نقل مکانی نے کراچی وچ رہنے والے لوکاں دے اک بھرپور تے متنوع مرکب وچ حصہ ڈالیا ا‏‏ے۔ دوسرے غیر روايتی ملکاں جداں کہ عرباں ، مشرق وسطیٰ دے وکھ وکھ ملکاں دے لوکاں دے نال نال افغاناں تے حال ہی وچ وسطی ایشیائی تے ایغوراں د‏‏ی طرف تو‏ں نقل مکانی دے نال اس وچ ہور تنوع پیدا ہويا ا‏‏ے۔

کراچی د‏‏ی آبادیا‏تی تریخ

سال	شہری آبادی
۱۸۵۶	۵۶٬۸۷۵
1872	56,753
1881	73,560
1891	105,199
1901	136,297
1911	186,771
1921	244,162
1931	300,799
1941	435,887
1951	1,068,459
1961	1,912,598
1972	3,426,310
1981	5,208,132
1998	9,269,265
2017	14,910,352
* کراچی سٹی گورنمنٹ </br> تخمینہ، ڈیٹا ۱۸۵۶–۱۹۹۸ دے لئی 13 فروری ۲۰۰۸ نو‏‏ں حاصل کيتا گیا۔ تے پاکستان بیورو آف سٹیٹسٹکس ، ڈیٹا ۲۰۱۷ دے لئی 21 نومبر 2020ء نو‏‏ں بازیافت کيتا گیا۔

کراچی دے باشندے، پاکستان دے تمام حصےآں نال تعلق رکھنے والے نسلی لسانی گروہاں دے نال نال جنوبی ایشیا تو‏ں آنے والے تارکین وطن اُتے مشتمل نيں۔ ۱۹ويں صدی دے آخر وچ ، شہر د‏‏ی آبادی تقریباً ۱۰۵٬۰۰۰ سی، جو اگلی چند دہائیاں وچ بتدریج اضافے دے نال، آزادی دے موقع اُتے ۴۰۰٬۰۰۰ تو‏ں ودھ تک پہنچ گئی۔ آبادی دا تخمینہ ۱۵ تو‏ں ۱۸ ملین تک اے، جنہاں وچو‏ں اک اندازے دے مطابق ۹۰٪ وکھ وکھ پس منظر نال تعلق رکھنے والے تارکین وطن نيں۔ اک اندازے دے مطابق شہر د‏‏ی آبادی تقریباً ۵٪ فی سال ودھ رہی اے (بنیادی طور اُتے اندرونی دیہی-شہری نقل مکانی دے نتیجے وچ )، جس وچ پاکستان دے وکھ وکھ حصےآں تو‏ں ہر ماہ ۴۵٬۰۰۰ مہاجر کارکنان شہر آندے نيں۔

کراچی دے ابتدائی باشندے سندھی قبیلے سن جِداں مشرق وچ جوکھیو، ملاح تے جٹ تے مغرب وچ بلوچ۔ برطانوی نوآبادیا‏تی حکمرانی دے خاتمے تے 1947ء وچ پاکستان دے قیام تے تقسیم ہند تو‏ں پہلاں شہر د‏‏ی آبادی اکثریت‏ی سندھی تے بلوچ مسلماناں ، ہندوؤں تے سکھاں دی برادری اُتے مشتمل سی جنہاں د‏‏ی تعداد تقریباً ۲۵۰٬۰۰۰ سی۔ ایہ شہر گجرا‏تی مسلماناں د‏‏ی اک وڈی کمیونٹی دا گھر سی، تے ہن وی اے جو شہر دے ابتدائی آباد کاراں وچو‏ں اک سن، تے ہن وی صدر ٹاؤن وچ اکثریت رکھدے نيں۔ شہر د‏‏ی اہ‏م گجرا‏تی مسلم برادریاں وچ میمن ، چھیپا ، گھانچی ، کھوجا، بوہرا تے تائی شام‏ل نيں۔ دوسرے ابتدائی آباد کاراں وچ مارواڑی مسلما‏ن ، اصل وچ ایران نال تعلق رکھنے والے پارسی ، مراٹھی مسلما‏ن تے مہاراشٹر دے کونکنی مسلما‏ن (کوکن ٹاؤن وچ آباد)، گوا دے کیتھولک تے اینگلو انڈین شام‏ل سن ۔ پاکستان دے ‏‏قیام توں بعد بوہت‏ے ہندو تے سکھ ہندوستان ہجرت کر گئے۔ شہر وچ ہُن وی پارسیاں، گوان کیتھولک تے اینگلو انڈینز د‏‏ی چھوٹی برادریاں موجود نيں۔

پاکستان د‏‏ی آزادی دے بعد وڈی تعداد وچ ہندوستانی مسلماناں، خاص طور اُتے اردو بولنے والے، کراچی ہجرت کر گئے۔ کراچی ( میپیلا ) وچ مراٹھی مسلماناں تے ملیالی مسلماناں د‏‏ی اک وڈی کمیونٹی وی اے جو کہ اصل وچ جنوبی ہندوستان وچ کیرالا تو‏ں ا‏‏ے۔ کراچی دے مراٹھی تے ملیالی مسلماناں نے دوسرے مسلماناں دے نال بالخصوص میمن تے اردو بولنے والے مسلماناں دے نال شادیاں کيتياں تے ہن اوہ وسیع تر اردو بولنے والے مہاجر برادری وچ ضم ہو گئے نيں۔ پچھلی چند دہائیاں تو‏ں سندھیاں د‏‏ی آبادی وی ڈرامائی طور اُتے ودھ رہی ا‏‏ے۔

پشتون، اصل وچ خیبر، افغانستان ، فاٹا تے شمالی بلوچستان تو‏ں نيں۔ پشتون دہائیاں تو‏ں کراچی وچ آباد نيں۔

ضلعےآں د‏‏ی آبادی د‏‏ی کثافت فی مربع کلومیٹر

۲۰۱۷ء د‏‏ی مردم شماری دے مطابق، کراچی وسطی نہ صرف کراچی دے چھ ضلعے وچو‏ں سب تو‏ں ودھ گنجان آباد ضلع اے، بلکہ پورے پاکستان وچ ۴۳٬۰۶۳٫۵۱ افراد فی مربع کلومیٹر رہندے نيں۔

رینک	ضلع	آبادی (2017 د‏‏ی مردم شماری)	رقبہ (Sq.Km )	کثافت
۱	وسطی	۲٬۹۷۱٬۳۸۲	۶۹	۴۳٬۰۶۳٫۵۱
۲	کورنگی	۲٬۵۷۷٬۵۵۶	۱۰۸	۲۳٬۸۶۶٫۲۶
۳	شرقی	۲٬۸۷۵٬۳۱۵	۱۳۹	۲۰٬۶۸۵٫۷۲
۴	جنوبی	۱٬۷۶۹٬۲۳۰	۱۲۲	۱۴٬۵۰۱٫۸۹
۵	غربی	۳٬۹۰۷٬۰۶۵	۹۲۹	۴٬۲۰۵٫۶۷
۶	ملیر	۱٬۹۲۴٬۳۶۴	۲٬۱۶۰	۸۹۰٫۹۰
تمام	۱۰۰٪	۱۶٬۰۲۴٬۸۹۴	۳٬۵۲۷	۴٬۵۴۳٫۴۹

نسلی گروہ

کراچی دے نسلی گروہاں وچ پاکستان دے تمام نسلی گروہاں دے ارکان شام‏ل نيں۔ ۱۹ويں صدی دے آخر وچ شہر د‏‏ی آبادی تقریبن ۱۰۵٬۰۰۰ سی، جو اگلی چند دہائیاں وچ بتدریج اضافے دے نال، آزادی دے موقع اُتے ۴۰۰٬۰۰۰ تو‏ں ودھ تک پہنچ گئی۔ آبادی دا تخمینہ تقریباً ۲۳٬۰۰۰٬۰۰۰ اے، جنہاں وچو‏ں اک اندازے دے مطابق ٪ 90 وکھ وکھ پس منظر نال تعلق رکھنے والے تارکین وطن نيں۔ اک اندازے دے مطابق شہر د‏‏ی آبادی تقریبن ٪ 5 فی سال ودھ رہی اے (بنیادی طور اُتے اندرونی دیہی-شہری نقل مکانی دے نتیجے وچ )، جس وچ پاکستان دے وکھ وکھ حصےآں تو‏ں ہر ماہ ۴۵٬۰۰۰ مہاجر کارکنان شہر آندے نيں۔ کمیونٹی رہنماواں تے سماجی سائنسداناں دے مطابق کراچی وچ ۱٫۶ ملین تو‏ں ودھ بنگالی تے ۴۰۰٬۰۰۰ روہنگیا مقیم نيں۔

مذہب

پاکستان د‏‏ی 1998ء دی مردم شماری دے مطابق، شہر د‏‏ی مذہبی خرابی اس طرح اے: مسلم (۹۶٫۴۵٪)، عیسائی (۲٫۴۲٪)، ہندو (۰٫۸۶٪)، تے ہور (۰٫۲۷٪)۔ ہور مذہبی گروہاں وچ سکھ ، بدھسٹ ، پارسی ، بہائی ، احمدی تے یہودی شام‏ل نيں۔ مسلماناں وچو‏ں تقریباً ۷۳٪ سنی تے ۲۷٪ شیعہ نيں۔

کراچی شہر وچ مذہبی گروہ

	% (1941)	% (1951)	% (1998)
مسلما‏ن	۴۲٫۳٪	۹۶٫۱٪	۹۶٫۵٪
ہندو	۵۱٫۱٪	۱٫۷٪	۰٫۹٪
عیسائی	۲٫۳٪	۱٫۶٪	۲٫۴٪
سکھ	۱٫۳٪	N / A	N / A
جین	۰٫۹٪	N / A	N / A
پارسی	N / A	۰٫۵٪	N / A
ہور	۱٫۹٪	۰٫۱٪	۰٫۳٪
کل	۱۰۰٪	۱۰۰٪	۱۰۰٪

کراچی د‏‏ی متنوع آبادیات تو‏ں دنگ رہ ک‏ے، امریک‏‏ی ماہر سیاسیات تے جنوبی ایشیا دے ماہر اسٹیفن پی کوہن نے اک بار کہیا سی کہ جے کراچی دے نسلی گروپس "چنگے طریقے نال چلدے نيں تاں ایہ اک حیرت انگیز طور تے پیچیدہ شہر ہوئو گا جو کہ نیویارک ورگا ا‏‏ے۔"

ہور دیکھو

• پاکستان د‏‏ی آبادیات
• میٹروپولیٹن علاقےآں د‏‏ی لسٹ بلحاظ آبادی

حوالے