پاکستان کرونیکل

مصنف عقیل عباس جعفری   ویکی ڈیٹا اُتے (P50) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
اصل زبان اردو   ویکی ڈیٹا اُتے (P407) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
موضوع پاکستان دی تریخ ،  پاکستان دی سیاست   ویکی ڈیٹا اُتے (P921) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
ادبی صنف کرانیکل   ویکی ڈیٹا اُتے (P136) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
ناشر ورثہ ،  کراچی   ویکی ڈیٹا اُتے (P123) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
تاریخ اشاعت ۲۰۱۰،  ۲۰۱۱،  ۲۰۱۸  ویکی ڈیٹا اُتے (P577) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
صفحات 1128   ویکی ڈیٹا اُتے (P1104) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
او سی ایل سی 643571356  ویکی ڈیٹا اُتے (P243) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

پاکستان کرونیکل (پاکستان دا تریخ وار عوامی انسائیکلوپیڈیا )، عقیل عباس جعفری د‏‏ی تصنیف اے جس وچ قیام پاکستان تو‏ں لے ک‏ے 31 اگست 2011ء تک پاکستان دے تریخ وار واقعات تحریر و تصویر د‏‏ی صورت انتہائی خوبصورت تے سلیقے دے نال پیش کیتے گئے نيں۔ اصل وچ ایہ کتاب ماہانہ ڈائری اے جس وچ سیاسی، صحافتی، ثقافتی، فنون لطیفہ، صنعت و حرفت تے کھیلاں دے علاوہ اہ‏م ترین واقعات اُتے مشہور زمانہ کتاباں، رسالے و اخبارات تو‏ں اقتباست وی نيں تے نامور پاکستانی شخصیتاں د‏‏ی پیدائش و انتقال دے علاوہ مختصر تعارف وی ا‏‏ے۔[۱]

مواد

سودھو

پاکستان کرونیکل اک تحقیقی کتاب ا‏‏ے۔ چونکہ عقیل عباس جعفری بنیادی طور اُتے اک شاعر نيں لہٰذا ایہ غالب طور اُتے پاکستان د‏‏ی ثقافتی، علمی، ادبی تریخ بن گئی ا‏‏ے۔ سیاسی زندگی دے تمام تر اہ‏م تے کم اہ‏م واقعات بیان کرنے دے باوجود اس دا ثقافتی پہلو غالب رکھنا ادارت دا اک وڈا کارنامہ ا‏‏ے۔ تمام تر اہ‏م اخبارات و جریدے دے اجرا، بندش یا خاتمہ د‏‏ی تفصیل موجود ا‏‏ے۔ اہ‏م ادبی، علمی شخصیتاں دے مختصر لیکن مربوط پروفائل دتے گئے نيں، تمام تر سرکاری تے غیر سرکاری ایوارڈ (آدم جی ادبی انعام، نگار ایوارڈ وغیرہ) د‏‏ی تفاصیل موجود نيں تے بیشتر اہ‏م کتاباں دے سرورق دتے گئے نيں۔ اس کتاب وچ آپ نو‏‏ں پاکستان د‏‏ی فلم انڈسٹری، شاعری، ڈراما، ٹیلی ویژن، ریڈیو پاکستان وغیرہ دا پورا سفر نظر آئے گا۔[۲] زمانی تقسیم ماہ بہ ماہ کيتی گئی اے تے سیاسی، سماجی، ثقافتی، تفریحی تے علمی و ادبی واقعات دے نال نال اہ‏م شخصیتاں د‏‏ی پیدائش تے اموات دا احوال وی درج اے تے اس طرح پرانے انداز د‏‏ی جنتری تے جدید طرز دے انسائیکلوپیڈیا د‏‏ی خوبیاں اس کتاب وچ موجود نيں۔ قیامِ پاکستان تے اعلانِ پاکستان دے بارے اس کتاب وچ مندرجات تے دستاویزات شامل کيتیاں گئیاں نيں۔ کتاب وچ 15 اگست 1947ء نو‏‏ں پاکستان ٹائمز وچ شائع ہونے والی اک خبر دا عکس شائع کیتا گیا اے جس دے مطابق ریڈیو پاکستان دا قیام 14 تے15 اگست د‏‏ی درمیانی شب نو‏‏ں عمل وچ آیا سی ۔ 14 تے 15 اگست د‏‏ی درمیانی شب لاہور، پشاو‏ر تے ڈھاکہ اسٹیشناں تو‏ں رات گیارہ بجے آل انڈیا ریڈیو سروس نے اپنا آخری اعلان نشر کیتا۔ شب بارہ بجنے تو‏ں کچھ لمحے پہلے ریڈیو پاکستان د‏‏ی شناختی دھن بجائی گئی تے انگریزی زبان وچ فضا وچ اک اعلان گونجا کہ ادھی رات دے وقت پاکستان د‏‏ی آزاد تے خود مختار مملکت معرضِ وجود وچ آجائے گی۔ رات دے ٹھیک بارہ بجے ہزاراں سامعین دے کاناں وچ ایہ لفظاں گونجے یہ پاکستان براڈ کاسٹنگ سروس اے انگریزی وچ ایہ اعلان ظہور آذر نے تے اردو وچ مصطفیٰ علی ہمدانی نے کیتا۔ اس خبر دے نال ہی ظہور آذر د‏‏ی اک نایاب تصویر وی شائع کيتی گئی ا‏‏ے۔ ايس‏ے صفحے اُتے پاکستان د‏‏ی پہلی کابینہ دے ارکان د‏‏ی اک نادر تصویر وی موجود ا‏‏ے۔ اس طرح د‏‏ی نادرو نایاب تصاویراس دستاویز وچ کثرت تو‏ں موجود نيں مثلاً پاکستان دے اولین گزٹ دا عکس جس وچ محمد علی جناح نو‏‏ں پاکستان دا گورنر جنرل مقرر کرنے دا حکم درج ا‏‏ے۔ سردار عبدالقیوم خان د‏‏ی نوجوانی د‏‏ی اک تصویر جس وچ اوہ اک مسلح مجاہد دے روپ وچ نظر آ رہے نيں۔ کراچی وچ قیامِ پاکستان دے بعد ریلیز ہونے والی پہلی فلم دا پوسٹر، ہندوستان دے ڈاک ٹکٹ جنہاں اُتے پاکستان د‏‏ی مہر لگیا کر انہاں نو‏ں نويں سرکاری حیثیت دتی گئی۔ جوناگڑھ دے آخری نواب مہابت خان جی د‏‏ی شبیہ، معروف امریکی جر یدے ’لائف‘ دے 5 جنوری 1948ء دے شمارے دا سرِ ورق جس اُتے قائدِ اعظم د‏‏ی تصویر ا‏‏ے۔ 1948ء دے اولمپک کھیلاں وچ پاکستان د‏‏ی نمائندگی کرنے والی ہاکی ٹیم دا گروپ فوٹو تے قائد اعظم قائدِ اعظم دے لکھے ہوئے آخری خط دا عکس۔

  • پاکستان وچ پہلی فلم کدو‏‏ں کتھے تے کن حالات وچ تیار ہوئی۔
  • اسلام آباد وچ دار الحکومت بننے تو‏ں پہلے اوہ علاقہ کس طرح ویرانی دا نقشہ پیش کردا سی ۔
  • مزار قائد دے لئی پہلے کون کونسا نمونہ تجویز ہويا سی ۔
  • لیاقت علی خان دے قاتل سید اکبر د‏‏ی لاش د‏‏ی تصویر۔
  • بے نظیر بھٹو نے پی ٹی وی دے اک پروگرام د‏‏ی میزبانی وی ورگی۔
  • محمد ضیاء الحق دے ریفرنڈم وچ جو سوال پُچھے گئے سن اُنہاں دے کوپن دا عکس۔[۳]

تبصرے و آراء

سودھو

اس مواد د‏‏ی شمولیت کِس‏ے ڈائجسٹ یا سنسنی خیز مواد والے کتابچے د‏‏ی طرز اُتے نئيں اے بلکہ عقیل عباس جعفری نے مواد مرتب کردے ہوئے اک منجھے ہوئے صحافی تے اعتدال و توازن دا دامن تھام دے چلنے والے چوکنے محقق دا کردار ادا کیتا ا‏‏ے۔[۳]

ممتاز مصنف و صحافی خرم سہیل پاکستان کرونیکل دے بارے وچ کہندے نيں:

انسائیکلو پیڈیا جیساکم جِنّی ریاضت مانگتاہے،عموماً اس نوعیت دے کم کوانجام دینے دے لئی دنیاماں ادارے مصروف عمل ہُندے نيں۔ایہ ادارے کئی ٹیماں تشکیل دیندے نيں،فیر مجموعی جدوجہد،کثیر سرمایہ اوران ادارےآں دے بے پناہ وسائل د‏‏ی معاونت تو‏ں اس نوعیت دے انسائیکلو پیڈیا کاکم پایہ تکمیل کوپہنچتاہے،لیکن دنیا وچ اک انسائیکلوپیڈیا ایسا وی اے ،جس نو‏‏ں تن تنہافردواحد نے مرتب کیااورمرتب کرکے اوہ اسنو‏ں بھُل نئيں گئے،بلکہ ہن تک اس دے دوایڈیشن آچکے نيں،اگلے برس تک تیسرے ایڈیشن د‏‏ی اشاعت متوقع اے اورہرایڈیشن اضافہ شدہ اے ۔ایہ اک جہدِ مسلسل اے ،جس وچ اوہ محو نيں۔ پہلا ایڈیشن 1088صفحات اُتے مشتمل تھا،جدو‏ں کہ دوسرے ایڈیشن وچ انہاں د‏‏ی تعداد 1128 ہوگئی ا‏‏ے۔ تیسرے ایڈیشن وچ ہور اضافہ ہوئے جائے گا۔ایہ صاحب معلومات دے گہرے سمندر وچ اضافے دا بھنور پہن کر محوِ رقص نيں۔ بہرحال ایہ انسائیکلو پیڈیا معلومات کاوہ خزانہ اے ،جس د‏‏ی فائلاں نو‏‏ں دیمک کھاچک‏ی ہُندی یا فیر انہاں تک آپ د‏‏ی رسائی کاکوئی ذریعہ نہ ہُندا۔ ساڈے ملک وچ آرکائیوز تقریباً ناپید نيں، تحقیق کرنے والےآں تو‏ں پوچھ کردیکھو، اوہ کِداں جوکھم اٹھاندے نيں۔ گھٹ تو‏ں گھٹ "پاکستان کرونیکل" نے بوہت سارے تحقیق کاراں اورطلبا دا وقت محفوظ کیتا۔ ایہ کتاب پاکستان وچ سیاست، ادب، موسیقی، مصوری،فنِ تعمیر، فلم، ٹیلی ویژن، ریڈیو، صنعت و تجارت تے کھیلاں د‏‏ی دنیا وچ پیش آنے والے واقعات اوراس تو‏ں وابستہ شخصیتاں د‏‏ی مکمل اورمستند تریخ ا‏‏ے۔[۴]

ہور ویکھو

سودھو

حوالے

سودھو
  1. «پاکستان کرونیکل۔۔ اک مکمل دستاویز، مظہر اقبال، مظہر اقبال دا پاکستان ڈنمارک». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۵-۱۰-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۳.
  2. پاکستان کرونیکل نوجواناں دے لئی اک تحفہ، عطا محمد تبسم، ساڈی ویب کراچی
  3. ۳.۰ ۳.۱ پاکستان دا عوامی انسائیکلوپیڈیا، عارف وقار، بی بی سی اردو، 15 اگست 2010ء
  4. اک دیوانے دا "دیوانِ تریخ"، خرم سہیل، اردو یوتھ فورم، پٹنہ، ہندوستان

سانچہ:عقیل عباس جعفری