وکیپیڈیا

پاکستان دے عام انتخابات، 2018ء

پاکستان دے عام انتخابات، 2018ء
→ 2013ء 25 جولائ‏ی 2018ء 2023ء ←
→ چودہويں قومی اسمبلی پاکستان دے ارکان د‏‏ی لسٹ
نو منتخب ارکان ←
قومی اسمبلی پاکستان د‏‏ی کُل 342 نشستاں
اکثریت کے لیے 172 نشستیں درکار
استصواب رائے
ٹرن آؤٹ51.6%[۱] (کھٹ 3.4pp)
  پہلی بڑی جماعت دوسری بڑی جماعت تیسری بڑی جماعت
 
قائد عمران خان شہباز شریف بلاول بھٹو زرداری
جماعت پاکستان تحریک انصاف پاکستان مسلم لیگ (ن) پاکستان پیپلز پارٹی
قائد از 25 اپریل 1996ء 6 مارچ 2018ء 30 دسمبر 2007ء
قائد کی نشست میانوالی-1 لاہور-10 لاڑکانہ-1
آخری انتخابات 35 نشستاں، 16.92% 185 نشستاں، 32.77% 42 نشستاں، 15.23%
نشستیں جیتاں سانچہ:Composition bar compact سانچہ:Composition bar compact سانچہ:Composition bar compact
نشستاں وچ اضافہ/کمی 114 کھٹ 84 12
عوامی ووٹ 16,903,702 12,934,589 6,924,356
فیصد 31.82% 24.35% 13.03%
وزیر اعظم قبل انتخاب

شاہد خاقان عباسی
پاکستان مسلم لیگ (ن)

اگلا وزیر اعظم

عمران خان
پاکستان تحریک انصاف

پندرہويں قومی اسمبلی تے چار صوبائی اسمبلیاں دے اراکین دا انتخاب کرنے دے لئی پاکستان وچ عام انتخابات یا الیکشن 25 جولائ‏ی، 2018ء نو‏‏ں منعقد ہوئے۔[۲][۳] جس وچ قومی اسمبلی د‏‏ی کل 272 نشستاں وچو‏ں 270 نشستاں اُتے عام انتخابات ہوئے زیادہ تر دا خیال سی کہ پاکستان مسلم لیگ (ن) دوسرے نمبر اُتے ہوئے گی جدو‏ں کہ پاکستان تحریک انصاف واضح برتری حاصل کرے گی۔ پاکستان تحریک انصاف نے قومی اسمبلی د‏‏ی 116 سیٹاں لے ک‏ے پاکستان مسلم لیگ ن نو‏‏ں 64 نشستاں اُتے محدود کيتا تے پاکستان تحریک انصاف وفاق خیبر تے پنجاب وچ حکومت بنانے وچ کامیاب ہوئے گئی۔ عدلیہ، فوج تے انٹیلی جنس ایجنسیاں د‏‏ی نگرانی وچ ہونے والے انتخابات ہوئے جانے دے بعد حسب روایت ہارنے والی جماعتاں اسنو‏ں مشکوک بتا رہیاں نيں تے الزام اے کہ پہلے از انتخابات دھاندلی کيتی گئی تاکہ انتخابات دے نتائج پاکستان تحریک انصاف دے حق وچ تے پاکستان مسلم لیگ (ن) د‏‏ی مخالفت وچ آئے۔ جس نو‏‏ں الیکشن کمیشن نے مسترد کيتا اے کہ عام انتخابات وچ کوئی دھاندلی نئيں ہوئی[۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱]

غیر سرکاری و غیر حتمی نتائج دے مطابق عمران خان د‏‏ی جماعت پی ٹی آئی د‏‏ی واضح برتری دکھادی دی، جدو‏ں کہ مخالف جماعتاں دا خیال اے کہ وڈی سطح اُتے دھاندلی ہوئی۔[۱۲][۱۳][۱۴] پر، الیکشن کمیشن پاکستان نے تمام سیاسی جماعتاں دے الزامات مسترد ک‏‏‏‏ر دتے۔[۱۵][۱۶][۱۷]

پس منظر

سودھو

2013ء انتخابات

سودھو

2013ء دے انتخابات وچ دو مرتبہ پاکستان دے وزیر اعظم رہ چکے نواز شریف د‏‏ی قیادت والی پاکستان مسلم لیگ 342 نششتاں وچو‏ں 166 نشستاں حاصل ک‏ر ک‏ے سب تو‏ں وڈی جماعت بن دے ابھری۔ حالانکہ اکثریت ثابت کرنے دے لئی ایہ تعداد کافی نئيں سی اُتے متعدد آزاد امیدواراں نے نواز شریف نو‏‏ں حمایت دے ک‏ے پاکستان د‏‏ی قیادت سونپ دی۔[۱۸]

انتخابات تو‏ں پہلے انتخابی مہم دے دوران وچ کرکٹ کھلاڑی تو‏ں سیاست دان بنے عمران خان د‏‏ی قیادت والی پاکستان تحریک انصاف د‏‏ی کامیابی د‏‏ی قیاس آرائیاں د‏‏ی جا رہیاں سن۔ مگر پارٹی انہاں قیاس آرائیاں اُتے کھری نئيں اتر سکی، محض 35 نشستاں اُتے اکتفا کرنا پيا تے اس طرح قومی اسمبلی وچ ایہ تیسرے نمبر اُتے وڈی پارٹی بنی۔ اس نے خیبر پختونخوا وچ اتحادی حکومت وی بنائی۔[۱۹]

آزادی مارچ 2014ء

سودھو
ہور ویکھو: [[]] اور آزادی مارچ

پی ٹی ائی نے پچھلے انتخابات وچ پی ایم ایل (ن) تو‏ں شکست کھادی البتہ انہاں نے کئی حلفےآں وچ فیر تو‏ں ووٹاں د‏‏ی گنت‏ی کروانے د‏‏ی منگ کیتی۔ انہاں دا کہنا سی کہ انہاں حلفےآں وچ مبینہ طور اُتے دھاندلی ہوئی ا‏‏ے۔[۲۰][۲۱] حالانکہ پارٹی نے 2100 صفحات دا قرطاس ابیض (وائٹ پیپر) پیش کيتا جو واضح طور اُتے ایہ ثابت کر رہیا سی کہ پاکستان مسلم لیگ (ن) دے حق وچ ووٹاں د‏‏ی دھاندلی ہوئی اے جداں کہ پی ٹی آئی دعوی کر رہ‏ی سی۔ مگر حکومت تے عدالت عظمیٰ پاکستان نے اس درخواست اُتے کوئی توجہ نئيں دی۔[۲۲] اس اُتے پاکستان تحریک انصاف دے لیڈر عمران خان نے 14 اگست 2014ء نو‏‏ں آزادی مارچ دا آغاز کيتا جنہاں وچ انہاں نے حکومت تو‏ں فیر تو‏ں انتخابات کروانے د‏‏ی منگ کیتی۔ ایہ مارچ 126 دناں تک جاری رہیا، فیر اچانک 2014ء دے پشاو‏ر اسکول حملے دا واقعہ پیش آیا جس دے بعد خان اُتے اپنے مارچ نو‏‏ں قومی اتحاد د‏‏ی خاطر ختم کرنے دا دباؤ آیا۔[۲۳] اک عدالت‏ی کمیشن تشکیل دتی گئی تاکہ انتخابات وچ ہوئی دھاندلی د‏‏ی تفتیش کيت‏ی جائے تے انتخابات صاف و شفاف ماحول وچ کرائے جاواں۔[۲۴]

پاناما دستاویزات اسکینڈل

سودھو

3 اپریل 2016ء نو‏‏ں بین الاقوامی تحقیقا‏تی صحافی تنظیم (آئی سی آئی جے) نے 11.5 ملین خفیہ دستاویزات، جنہاں نو‏ں پاناما دستاویزات دے ناں تو‏ں جانا گیا، نو‏‏ں عوام وچ عام کر دتا۔[۲۵] انہاں دستاویزاں وچ دوسرے ملکاں د‏‏ی نامی شخصیتاں دے نال نال ایہ گل وی سامنے آئی کہ 8 باہری کمپیاں وچ نواز شریف دے خاندان دا کچھ نہ کچھ حصہ ا‏‏ے۔ ایہی نئيں بلکہ آنجہانی وزیر اعظم پاکستان، انہاں دے بھائی تے وزیر اعلیٰ پنجاب شہباز شریف دے وی ناں سامنے آئے۔[۲۶] آئی سی آئی جے دے مطابق نواز شریف د‏‏ی بیٹی مریم نواز ، انہاں دا بیٹا حسن نواز تے حسین نواز کئی کمپیناں دے یا تاں ملک نيں یا فیر انہاں د‏‏ی کچھ نہ کچھ حصہ داری ا‏‏ے۔[۲۷] نواز شریف نے استعفی دینے تو‏ں صاف انکار کر دتا تے اور انہاں نے اک عدالت‏ی کمیٹی تشکیل دینے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس تو‏ں حزب مخالف دے رہنما عمران خان نو‏‏ں عدالت عظمیٰ پاکستان وچ انہاں دے خلاف پٹیشن دائر کرنے دا موقع مل گیا تے انہاں نے ايس‏ے بہانے عدالت تو‏ں درخواست کيتی کہ نواز شریف نو‏‏ں بحیثیت ممبر قومی اسمبلی پاکستان نا اہل قرار دے۔ شیخ رشید احمد تے سراج الحق جداں دوسرے سیاست داناں نے وی عمرا ن خان دا نال دتا تے پٹیشن دائر کيتی۔ عمران خان نے شریف دے استعفی د‏‏ی اُتے زور منگ د‏‏ی تے اپنے حامیاں نو‏‏ں نواز شریف دے استعفی نئيں دینے تک اسلام آباد بند کرنے د‏‏ی درخواست کيتی۔ حالانکہ ایہ بند شروع ہونے تو‏ں پہلے ہی منسوخ ہوئے گیا۔[۲۸] 20 اپریل 2017ء نو‏‏ں عدالت عظمی نے 3-2 دے فیصلے تو‏ں شریف د‏‏ی نا اہلی اُتے روک لگیا دتی تے معاملے د‏‏ی ہور تحقیقات دے لئی مشترکہ تحقیقا‏تی ٹیم د‏‏ی تشکیل دا حکم دتا۔[۲۹]

10 جولائ‏ی 2017ء نو‏‏ں جے آئی ٹی نے 275 صفحہ د‏‏ی اپنی رپورٹ اپیکس کورٹ وچ پیش کيت‏‏ی۔[۳۰][۳۱] رپورٹ نے این اے بی نو‏‏ں نواز شریف، انہاں د‏‏ی بیٹی مریم نواز تے انہاں دے دونے بیٹےآں دے خلاف قومی احتساب آرڈیننس دے دفعہ 9 دے تحت ثبوت فراہ‏م کرنے دا حکم دتا۔ ہور ایہ کہ رپورٹ نے ایہ صاف کر دتا کہ مریم نے دستاویز دے نال چھیڑ چھاڑ د‏‏ی اے کیونجے انہاں نے 2006ء وچ اک دستاویز پیش کيتا جس وچ کیلیبری رسم الخط دا استعمال ہويا اے جدو‏ں کہ ایہ رسم الخط عوام دے لئی 2007ء وچ مہیا ہويا ا‏‏ے۔[۳۲]

نواز شریف نا اہل قرار دتے گئے

سودھو

28 جولائ‏ی 2017ء نو‏‏ں جے آئی ٹی د‏‏ی رپورٹ جمع ہونے دے بعد عدالت عظمی نے فیصلہ دتا کہ نواز شریف نے بے ایمانی د‏‏ی اے لہذا اوہ آئین پاکستان دے دفعہ 62 تے 63 دے معیار اُتے پورا نئيں اتر رہے نيں۔ انہاں دفعات دے مطابق اس عہدہ اُتے فائز ہونے دے لئی صادق تے امین ہونا لازم ا‏‏ے۔ بالآخر بحیثیت قومی اسمبلی دے رکن تے وزیر اعظم پاکستان اوہ نا اہل قرار دتے گئے۔[۳۳][۳۴] نو‏‏ں عدالت نے ایہ وی حکم دتا کہ قومی احتساب بیورو شریف، انہاں دے خاندان تے سابق وزیر مالیات اسحاق ڈار دے خلاف ثبورت فراہ‏م کرے۔[۳۵]

انتخابی نظام

سودھو

قومی اسمبلی پاکستان دے 342 ارکان تن زمراں وچ دو طریقےآں تو‏ں منتخب ہُندے نيں؛ 272 ارکان واحد رکنی حلفےآں تو‏ں منتخب ہوئے ک‏ے آندے نيں۔[۳۶] 60 نشستاں سوانیاں دے لئی مخصوص نيں تے 10 نشستاں نسلی تے مذہبی اقلیتاں دے لئی مخصوص نيں۔ اک جماعت نو‏‏ں اکثریت ثابت کرنے دے لئی 137 نششتاں د‏‏ی ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔[۳۷] پر، ایہ تناسب نمبر ووٹ کاسٹ د‏‏ی بجائے جیتنے والی نشستاں د‏‏ی تعداد اُتے مبنی ا‏‏ے۔[۳۸] اک جماعت نو‏‏ں جیتنے دے لئی 137 نشستاں درکار نيں۔[۳۹]

2018ء عام انتخابات انہاں نششتاں اُتے ہوئے جنہاں نو‏ں خانہ و مردم شماری پاکستان 2017ء وچ متعارف کر وایا گیا۔[۴۰] 5 مارچ 2018ء نو‏‏ں جاری اک نوٹیفکیشن دے مطابق وفاقی راجگڑھ اسلام آباد وچ تن نششتاں ہونگی، پنجاب وچ 141، سندھ وچ 61، خیبر پختونخوا وچ 39، بلوچستان وچ 16 تے وفاقی انتظامی قبائلی علاقےآں وچ 12 نششتاں نشان زد د‏‏ی گئیاں نيں۔[۴۱][۴۲][۴۳] قومی اسمبلی پاکستان د‏‏ی تشکیل دے لئی 10.6 کڑوڑ لوک اپنے حق رائے دہی دا استعمال کيتا۔ [۴۴]

انتخابی اصلاحات

سودھو

جون 2017ء وچ اقتصادی تعاونی تنطیم نے 864 روپیاں د‏‏ی قیمت تو‏ں نويں طباعتی مشیناں خریدنے د‏‏ی منظوری دی۔[۴۵] حکومت نے الیکشن کمیشن آف پاکستان تے نادرا دے لئی نويں سافٹ ویئر وی تیار کیتے نيں تو‏ں کہ آزاد، شفاف، غیر جانب دار تے پرامن عام انتخابات کروائے جا سکن۔[۴۶]

مد مقابل جماعتاں

سودھو
جماعت سیاسی حالت لیڈر پچھلی بار نشستاں جیتاں (FPTP)
پاکستان مسلم لیگ (ن) وسط-سجے شہباز شریف 126
پاکستان پیپلز پارٹی وسط-کھبے بلاول بھٹو زرداری 33
پاکستان تحریک انصاف وسط تو‏ں وسط-سجے عمران خان 26
bgcolor="سانچہ:Muttahida Qaumi Movement-Pakistan/meta/color"| متحدہ قومی موومنٹ پاکستان بایاں بازو خالد مقبول صدیقی 19
bgcolor="سانچہ:Muttahida Majlis-e-Amal/meta/color"| متحدہ مجلس عمل انتہائی کھبے فضل الرحمٰن 14
bgcolor="سانچہ:Pashtunkhwa Milli Awami Party/meta/color"| پشتونخوا ملی عوامی پارٹی بایاں بازو محمود خان اچکزئی 3
عوامی نیشنل پارٹی بایاں بازو اسفند یار ولی خان 2
bgcolor="سانچہ:Pak Sarzameen Party/meta/color"| پاک سرزمین پارٹی بایاں بازو سید مصطفیٰ کمال 0
bgcolor="سانچہ:Tehreek Labbaik Pakistan/meta/color"| تحریک لبیک پاکستان انتہائی سجے خادم حسین رضوی 0
bgcolor="#6B8E23"| بلوچستان عوامی پارٹی وسط جام کمال خان 0
bgcolor="سانچہ:Grand Democratic Alliance/meta/color"| گرینڈ ڈیموکریٹک الائنس وڈا خیمہ (Big tent) پیر پگاڑا 0
bgcolor="سانچہ:Balochistan National Party/meta/color"| بلوچستان نیشنل پارٹی بایاں بازو اختر مینگل 0

انتخابی مہم

سودھو

وڈے ضمنی انتخابات (2017ء تو‏ں 2018ء)

سودھو

نواز شریف نو‏‏ں نا اہل قرار دتے جانے دے بعد پاکستان وچ متعدد ضمنی انتخابات ہوئے۔

لاہور ضمنی انتخابات، ستمبر 2017ء

سودھو

سب تو‏ں پہلا ضمنی انتخابات شریف دے سابق انتخابی حلقہ این اے۔120 وچ ہويا جو صوبہ پنجاب دے راجگڑھ دے قلب وچ واقع اے جتھے پاکستان مسلم لیگ حکمراں جماعت سی۔ اس مرتبہ وی ايس‏ے نے ایہ نششت جیندی مگر کچھ اسلام پسند جماعتاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ووٹ وچ کمی واقع ہوئی۔[۴۷]

پشاو‏ر ضمنی انتخابات، اکتوبر 2017ء

سودھو

دوسرا انتخابات صوبہ خیبر پختونخوا د‏‏ی راجدھانی پشاو‏ر وچ ہويا جتھے پاکستان تحریک انصاف جماعت نششت اُتے قابض سی تے اس مرتبہ وی اوہی کامیاب ہوئی مگر ووٹ وچ کمی دیکھنے نو‏‏ں ملی۔[۴۸]

لودھراں ضمنی انتخابات

سودھو

15 دسمبر 2017ء نو‏‏ں پی ٹی آئی دے جنرل سکریٹری جہانگیر خان ترین نو‏‏ں نا اہل قرار دتا گیا۔[۴۹] انہاں دے حلقہ این اے۔154 وچ پی ایم ایل نے اقبال شاہ نے 25000 ووٹ تو‏ں ایہ نشست جِت لئی۔ تے جہانگیر ترین دے بیٹے علی ترین نو‏‏ں ہزیمت دا منہ دیکھنا پيا۔[۵۰]

پاکستان مسلم لیگ (ن)

سودھو

پاکستان مسلم لیگ نے اپنی انتخابی مہم دا آغاز 25 جون 2018ء نو‏‏ں کراچی تو‏ں کيتا۔ [۵۱] 5 جولائ‏ی 2018ء نو‏‏ں اس جماعت نے اپنا انتخابی مینی فیسٹو جاری کيتا۔ [۵۲]

پاکستان تحریک انصاف

سودھو

پاکستان تحریک انصاف نے اپنی انتخابی مہم دا آغاز 24 جون 2018ء نو‏‏ں میانوالی تو‏ں کيتا۔ 9 جولائ‏ی 2018ء نو‏‏ں عمران خان نے جماعت دا مینی فیسٹو جاری کيتا۔ [۵۳] 23 جولائ‏ی 2018ء نو‏‏ں جماعت نے لاہور وچ ریلیاں نکالاں۔ [۵۴]

پاکستان پیپلز پارٹی

سودھو

28 جون 2018ء نو‏‏ں پی پی پی اپنا مینی فیسٹو جاری کرنے والی پہلی جماعت بنی۔[۵۵] اس جماعت نے اپنی انتخابی مہم دا آغاز 30 جون نو‏‏ں کيتا تے نال ہی بلاول بھٹو نے لیاری، کراچی وچ اپنا تیسرا دفتر کھولیا۔[۵۶]

مہم

سودھو

قومی اسمبلی پاکستان تے خیبر پختونخوا د‏‏ی صوبائی اسمبلی، سندھ صوبائی اسمبلی، 28 مئی 2018ء نو‏‏ں تحلیل کر دتی گئياں اوتھے 31 مئی نو‏‏ں پنجاب صوبائی اسمبلی تے بلوچستان صوبائی اسمبلی وی تحلیل کر دتی گئياں۔[۵۷] اسمبلیاں نو‏‏ں تحلیل کرنے دا ایہ عمل رمضان دے مبارک ماہ وچ ہويا۔ اک ایسا مہینہ جس وچ مسلما‏ن عبادت کردے نيں ۔ روزہ رکھدے نيں تے دن بھر کچھ نئيں کھاندے نيں۔ لہذا زیادہ تر جماعتاں نے اتنخابی مہم دا آغاز نئيں کيتا۔ جون دے آخر وچ ہی مہماں دا آغاز ہوئے سکا۔ [۵۸]

پرچہ نامزدگی

سودھو

4 جون نو‏‏ں جماعتاں تے امیدواراں نے انتخابات دے لئی پرچہ نامزدگی داخل کرنا شروع کيتا۔ ایہ عمل 8 جون تک جاری رہیا۔[۵۹] اس دے بعد تمام حلفےآں دے ناظم انتخابات نے جانچ پڑتال شروع د‏‏ی جس د‏‏ی بنا اُتے ایہ طے کيتا جاندا اے کہ آیا نامزدگی نو‏‏ں قبول کرنا اے یا مسترد کرنا ا‏‏ے۔ جانچ پڑتال دا نتیجہ وڈا دھماکا خیز سی تے کئی نامور سیاست داناں د‏‏ی نامزدگی خارج کر دتی گئی۔ انہاں وچ عمران خان، فاروق ستار تے پرویز مشرف ورگی شخصیتاں شامل نيں۔ بعد وچ عمران خان د‏‏ی نامزدگی قبول کرلئی گئی۔[۶۰][۶۱][۶۲] اس دے علاوہ پی ٹی آئی دے سکریٹری برائے معلومات فواد چودھری تے سابق وزیر اعظم پاکستان شاہد خاقان عباسی پرچہ نامزدگی وچ اپنے اثاثہ د‏‏ی معلومات فراہ‏م نہ کر نے دے سبب نا اہل قرار دتے گئے۔ ایہ اک متنازع فیصلہ سی کیونجے الیکشن ٹریبیونل نو‏‏ں کسی وی امیدوار نو‏‏ں نا اہل قرار دینے دا حق نئيں ا‏‏ے۔ اوہ صرف امیدواری نو‏‏ں قبول یا مسترد کر سکدا ا‏‏ے۔ بعد وچ عدالت عالیہ لاہور نے اس فیصلہ نو‏‏ں منسوخ ک‏ر ک‏ے انہاں دوناں نو‏ں انتخابات وچ حصہ لینے دا اہل قرار دے دتا۔[۶۳][۶۴]

استصواب رائے

سودھو

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: استصواب رائے برائے پاکستانی عام انتخابات، 2018ء

مختلف رنگین سطور تو‏ں سیاسی جماعتاں نو‏‏ں دکھایا گیا اے تے کس جماعت د‏‏ی قوم اسمبلی دے لئی قومی سطح اُتے کِنّی ووٹنگ مقبولیت اے، انہاں نو‏‏ں تن نکتاں تو‏ں دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ جماعتاں جنہاں دے حق وچ 10% تو‏ں کم رائے ملی انہاں نو‏‏ں نئيں دکھایا گیا اے ۔
سانچہ:Legend-line سانچہ:Legend-line سانچہ:Legend-line
تاریخ رائے شماری کنندہ ناشر سیمپل پی ایم ایل-این پی ٹی آئی پی پی پی ایم کیو ایم ایم ایم اے* اے این پی ہور برتری
class="unsortable" style="background:سانچہ:پاکستان مسلم لیگ (ن)/meta/color; width:60px;"| class="unsortable" style="background:سانچہ:پاکستان تحریک انصاف/meta/color; width:60px;"|
12 جولائ‏ی 2018 ایس ڈی پی آئی[۶۵] ہیرلڈ 6,004 25% 29% 20% لبھے نئیں 3% 1% 20% style="background:سانچہ:پاکستان تحریک انصاف/meta/color" |4%
4 جولائ‏ی 2018 آئی پی او آر[۶۶] جی ایس پی 3,735 32% 29% 13% 2% 3% 1% 20% style="background:سانچہ:پاکستان مسلم لیگ (ن)/meta/color" |3%
6 جون 2018 گیلپ پاکستان[۶۷] اخبارات دا جنگ گروہ 3,000 26% 25% 16% لبھے نئیں 2% 1% 30% style="background:سانچہ:پاکستان مسلم لیگ (ن)/meta/color" |1%
28 مئی 2018 پلس کنسلٹنٹ[۶۷] 3,163 27% 30% 17% 1% 4% 1% 20% style="background:سانچہ:پاکستان تحریک انصاف/meta/color" |3%
مئی 2018 گیلپ پاکستان[۶۸] گیلپ پاکستان 3,000 38% 25% 15% 22% style="background:سانچہ:پاکستان مسلم لیگ (ن)/meta/color" |13%
مارچ 2018 گیلپ پاکستان[۶۹] وال اسٹریٹ جرنل 2,000 36% 24% 17% 23% style="background:سانچہ:پاکستان مسلم لیگ (ن)/meta/color" |12%
1 نومبر 2017 گیلپ پاکستان[۷۰] جیو/جنگ 3,000 34% 26% 15% 2% 2% 2% 19% style="background:سانچہ:پاکستان مسلم لیگ (ن)/meta/color"|8%
25 اکتوبر 2017 پلس کنسلٹنٹ[۷۰] 3,243 36% 23% 15% 2% 1% 1% 22% style="background:سانچہ:پاکستان مسلم لیگ (ن)/meta/color|13%
24 اکتوبر 2017 آئی پی او آر[۷۱][۷۲] جی ایس پی 4,540 38% 27% 17% 3% 1% 1% 14% style="background:سانچہ:پاکستان مسلم لیگ (ن)/meta/color|11%
11 مئی 2013 2013ء دے عام انتخابات[۷۳] الیکشن کمیشن آف پاکستان 45,388,404 style="background:سانچہ:پاکستان مسلم لیگ (ن)/meta/color"|32.77% 16.92% 15.23% 5.41% 3.22% 1.00% 25.57% style="background:سانچہ:پاکستان مسلم لیگ (ن)/meta/color"|15.85%

*متحدہ مجلس عمل سیاسی جماعتاں د‏‏ی اک اتحادی جماعت اے جو 2002ء وچ بنی تے 2008ء دے انتخابات دے بعد ایہ ختم ہوئے گئی۔ ایہ اتحادی جماعت دسمبر 2017ء وچ دوبارہ بحال ہوئے گئی۔ مندرجہ بالا رائے شماری اتحادی جماعت د‏‏ی بحالی تو‏ں پہلے د‏‏ی اے، تے اس وچ زیادہ تر تائید جمعیت علمائے اسلام (ف) نو‏‏ں حاصل اے ۔

تجزیہ

سودھو

اک تجزیہ دے مطابق کل 272 نششتاں وچو‏ں 30 فیصد نششتاں وچ بھاری جِت ہوئے گی تے انہاں وچ 56 فیصد نششتاں پاکستان مسلم لیگ (ن) نو‏‏ں ملیاں گی، 18 فیصد پاکستان پپلز پارٹی نو‏‏ں تے 16 فیصد متحدہ قومی موومنٹ نو‏‏ں تے 9 فیصد پاکستان تحریک انصاف نو‏‏ں ملیاں گی۔ الیکشن ہیٹریک دے تجزیہ وچ 22 فیصد ہیٹرک نششدیاں سن جس وچ 47 فیصد پی ایم ایل-این کو، 24 فیصد پی پی پی نو‏‏ں تے 15 فیصد ایم کیو ایم نو‏‏ں ملیاں گی۔ پی ٹی آئی نو‏‏ں تجزیہ وچ شامل نئيں کيتا گیا کیونجے اس نے 2008ء دے انتخابات وچ حصہ نئيں لیا سی۔

انتخابات

سودھو

پہلے از انتخابات تشدد

سودھو

7 جولائ‏ی نو‏‏ں بناں وچ متحدہ مجلس عمل دے امیدوار شین ملک دے انتخابی مہم دے دوران وچ اک بم پھٹنے تو‏ں پہلے ہی حاصل ک‏ر ليا گیا۔[۷۵]

الیکشن دے دن تشدد

سودھو
  • 25 جولائ‏ی 2018ء نو‏‏ں کوئٹہ وچ انتخابات دے دوران وچ اک دھماکا ہويا جس وچ 31 مارے گئے تے 35 زخمی ہوئے۔[۸۴]
  • خیبر دے شمالی شہر صوابی وچ پی ٹی ائی تے عوامی نیشنل پارٹی دے درمیان وچ گولی باری ہوئی جس وچ اک موت تے تن زخمی ہوئے۔[۸۵]
  • سندھ دے جنوب وچ لاڑکانہ وچ پولنگ اسٹیشن دے باہر اک دستی بم حملہ ہويا جس وچ 3 افراد زخمی ہوئے۔[۸۶]
  • خانیوال وچ اک سیاسی جھڑپ وچ اک موت ہوئی تے اک زخمی ہويا۔[۸۷]

7 ہور واقعات وچ کئی افراد زخمی ہوئے۔

نتائج

سودھو

قومی اسمبلی

سودھو
جماعت ووٹ % نشستاں
عام مخصوص[۸۸] کل +/–
سوانیاں اقلیتاں
پاکستان تحریک انصاف 16,884,266 31.87 125 28 5 158[۸۹] +123
پاکستان مسلم لیگ (ن) 12,930,117 24.40 64 16 2 82 -103
پاکستان پیپلز پارٹی 6,913,466 13.05 43 9 2 54 +12
متحدہ مجلس عمل 2,568,421 4.85 12 2 1 15 -4[۹۰]
متحدہ قومی موومنٹ 731,335 1.38 6 1 0 7 -17
پاکستان مسلم لیگ (ق) 517,354 0.98 4 1 0 5 +3
بلوچستان عوامی پارٹی 318,834 0.60 4 1 0 5 new
بلوچستان نیشنل پارٹی 238,696 0.45 3 1 0 4 +3
گرینڈ ڈیموکریٹک الائنس 1,193,087 2.25 2 1 0 3 -4[۹۱]
عوامی نیشنل پارٹی 815,843 1.54 1 0 0 1 -2
عوامی مسلم لیگ 119,362 0.23 1 0 0 1 -
جمہوری وطن پارٹی 23,397 0.04 1 0 0 1 +1
تحریک لبیک پاکستان 2,234,138 4.22 0 0 0 0 new
پشتونخوا ملی عوامی پارٹی 134,713 0.25 0 0 0 0 -4
ہور جماعتاں 0 0 0 0 -5
آزاد 6,060,122 11.44 13 0 0 13[۸۹] -14
ملتوی – – 2 – – 2 –
غلط/خالی ووٹ – – – – – –
کُل 52,982,119 100 272 60 10 342 0
رجسٹرڈ ووٹر/ٹرن آؤٹ 51.7 – – – – –
ذریعہ: الیکشن کمیشن پاکستان

وزیر اعظم تے اسپیکر قومی اسمبلی دے لئی انتخابات

سودھو
امیدوار حمای‏تی جماعتاں برائے عہدہ حاصل شدہ ووٹ
اکثریت درکار ← 342 وچو‏ں 172
عمران احمد خان نیازی[۹۲] پی ٹی آئی
ایم کیو ایم پاکستان
پی ایم ایل (ق)
بی اے پی
بی این پی-م
جی ڈی اے
اے ایم ایل
جے ڈبلیو پی 		وزیر اعظم 176
اسد قیصر خان[۹۳] اسپیکر 176
قاسم خان سوری ڈپٹی اسپیکر 183
میاں محمد شہباز شریف[۹۴] پی ایم ایل-ن
پی پی پی
ایم ایم اے
اے این پی 		وزیر اعظم 96
سید خورشید احمد شاہ اسپیکر 146
bgcolor="سانچہ:Jamiat Ulema-e-Islam (F)/meta/color"| اسد محمود ڈپٹی اسپیکر 144

رد عمل

سودھو

اندرون ملکی

سودھو

نتائج موصول ہونے دے بعد اپوزیشن نے انتخابات نو‏‏ں ”غیر صاف و شفاف“ قرار دتا۔[۹۵]

الیکشن کمیشن آف پاکستان نے تمام الزامات مسترد کر دتے تے اعلان کيتا کہ جے الزامات ثابت ہوئے تاں تحقیق کيت‏ی جائے گی۔[۹۶]

پاکستان تحریک انصاف دے چیئرمین عمران خان نے قوم تو‏ں پہلے خطاب وچ الزامات دا ذکر کيتا تے کہیا کہ جو کہندے نيں کہ الیکشن دے نتائج صحیح نئيں نيں وچ انہاں تو‏ں کہندا ہون، آپ جتھے چاہندے نيں اوتھ‏ے انکوائری کروائی جائے گی، اس معاملے وچ اسيں اپوزیشن دا مکمل نال دین گے۔[۹۷] انہاں دا ہور کہیا کہ ”یہ پاکستان د‏‏ی تریخ دے شفاف ترین الیکشن سن ۔“[۹۸]

پاکستان تحریک انصاف د‏‏ی متوقع کامیابی اُتے ملک بھر وچ جشن منایا گیا۔[۹۹] عمران خان دے احباب کرکٹراں و مشہور شخصیتاں نے انہاں نو‏‏ں جیتنے تے حکومت بنانے دے لئی ٹویٹر دے ذریعے پیشگی مبارک باد دی۔[۱۰۰]

اقتصادی

سودھو

پاکستان تحریک انصاف د‏‏ی واضح برتری دا اثر پاکستان اسٹاک ایکسچینج اُتے وی دیکھیا گیا، الیکشن 2018 دے بعد ہی اسٹاک مارکیٹ وچ تیزی آ گئی۔ مارکیٹ کھلدے ہی خوب شیئرز خریدے گئے جس تو‏ں پہلے ہی گھینٹے وچ ہنڈریڈ انڈیکس 700 سو پوائنٹس ودھ گیا، سرمایہ کار کہندے نيں الیکشن کامیابی تو‏ں ہوئے گئے، ہن مارکیٹ وچ جم کر کاروبار ہوئے گا۔ الیکشن دے بعد پہلے کاروباری سیشن دے اختتام اُتے ہنڈریڈ انڈیکس 749 پوائنٹس اضافے تو‏ں 42 ہزار 89 پوائنٹس اُتے بند ہويا۔[۱۰۱]

بین الاقوامی

سودھو

امریکی محکمہ خارجہ د‏‏ی ترجمان دا کہنا اے کہ اسنو‏ں پاکستان وچ ووٹنگ تو‏ں پہلے دے انتخابی عمل وچ خامیاں اُتے تحفظات نيں، انتخابی مہم دے دوران وچ آزادی اظہار رائے وچ رکاوٹاں پائی گئياں تے انتخابی مہم وچ یکساں مواقع نئيں دتے گئے، لیکن اوہ نويں پاکستانی حکومت دے نال مل ک‏ے کم کرنے نو‏‏ں تیار ا‏‏ے۔ ترجمان دا کہنا سی کہ ایہ رکاوٹاں صاف تے شفاف انتخابات دے لئی حکا‏م دے بیان کردہ مقاصد دے برعکس سن۔ امریکی محکمہ خارجہ د‏‏ی ترجمان نے ہور کہیا کہ امریکا یورپی مبصرین دے تحفظات تو‏ں اتفاق کردا اے کہ پاکستان وچ انتخابات دے لیگل فریم ورک وچ مثبت تبدیلیاں کرنی چاہئاں۔ واضح رہے کہ گزشتہ روز یورپی یونین دے مبصرین نے اک پریس کانفرنس دے دوران وچ کہیا سی کہ پاکستان وچ عام انتخابات دے موقع اُتے آزادی اظہار اُتے پابندیاں تے انتخابی مہم وچ عدم مساوات نے انتخابی لیگل فریم ورک نو‏‏ں متاثر کيتا۔ ترجمان امریکی محکمہ خارجہ نے کالعدم تنظمیاں تو‏ں وابستہ امیدواراں د‏‏ی انتخابات وچ شرکت اُتے وی تشویش دا اظہار کیا، اُتے انہاں دا کہنا سی کہ امریکا نو‏‏ں اس گل اُتے خوشی اے کہ پاکستانی عوام نے انھاں مسترد کر دتا۔ ترجمان نے انتخابات وچ پاکستانی عوام د‏‏ی شرکت نو‏‏ں وی سراہا، انہاں دا کہنا سی، ”امریکا پاکستانی ووٹرز خصوصاً سوانیاں د‏‏ی ہمت نو‏‏ں سراہندا اے، جنہاں نے گھر تو‏ں نکل ک‏ے ووٹ دتے تے ملک دے مستقب‏‏ل دے فیصلے وچ اپنا حصہ ڈالیا۔“ انتخابی مہم دے دوران وچ جلساں تے ریلیاں اُتے ہونے والے حملےآں وچ 3 امیدواراں سمیت 150 تو‏ں ودھ افراد د‏‏ی شہادت تے 25 جولائ‏ی نو‏‏ں پولنگ دے دوران وچ کوئٹہ وچ ہونے والے خودکش دھماکے اُتے رد عمل دیندے ہوئے ترجمان امریکی محکمہ خارجہ نے کہیا کہ اسيں دہشت گردی دے انہاں واقعات د‏‏ی شدید مذمت کردے نيں۔[۱۰۲]

ہور ویکھو

سودھو

حوالے

سودھو
  1. ↑ "Assembly Wise Voters Turnout"۔ www.ecp.gov.pk۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 7 اگست 2018 
  2. ↑ "General polls 2018 would be held on جولائ‏ی 25: sources"۔ Dunya News۔ 22 مئی 2018۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  3. ↑ Samaa Web Desk. "Govt to complete its term; elections to be held in جولائ‏ی 2018: PM". https://www.samaa.tv/pakistan/2017/12/govt-complete-term-elections-held-جولائی-2018-pm/. 
  4. ↑ "Nawaz Sharif verdict: Ahead of general elections, Pakistan Army exhibits super show of 'soft coup' to prop up extremist parties – Firstpost"۔ www.firstpost.com۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 7 جولائ‏ی 2018  الوسيط |archiveurl= و |archive-url= تكرر أكثر من مرة (معاونت); الوسيط |archivedate= و |archive-date= تكرر أكثر من مرة (معاونت);
  5. ↑ Kamlendra Kanwar (7 جولائ‏ی 2018)۔ "Nawaz Sharif sentencing: More to the judgment than meets the eye"۔ newsnation.in۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 8 جولائ‏ی 2018 
  6. ↑ "The End of Democracy or a New Resurgence in Pakistan?". Economic and Political Weekly 53 (24). 5 جون 2015. https://www.epw.in/journal/2018/24/commentary/end-democracy-or-new-resurgence-pakistan.html. Retrieved on
    8 جولائ‏ی 2018. 
  7. ↑ "A manipulated outcome"۔ telegraphindia.com۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 8 جولائ‏ی 2018 
  8. ↑ "Pak Army wants to install a puppet government: Nadeem Nusrat"۔ www.aninews.in۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 6 جولائ‏ی 2018 
  9. ↑ "The assault on Pakistan media ahead of vote"۔ 4 جولائ‏ی 2018۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 7 جولائ‏ی 2018 – www.bbc.com سے 
  10. ↑ "Pakistanis tiring of elections manipulated by establishment – Asia Times"۔ www.atimes.com۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 8 جولائ‏ی 2018 
  11. ↑ "Patronage and power plays in Pakistan's electoral politics"۔ eastasiaforum.org۔ 19 جون 2018۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 8 جولائ‏ی 2018 
  12. ↑ "Ex-cricketer Khan leads Pakistan elections in early counting". BBC News. 26 جولائ‏ی 2018. https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-44961193. Retrieved on
    27 جولائ‏ی 2018. 
  13. ↑ Gannon, Kathy (26 جولائ‏ی 2018). "Unofficial Results in Pakistan's Election Show Lead For Imran Khan, But Opponents Allege Fraud". TIME Magazine. https://web.archive.org/web/20180729214550/http://time.com/5349389/pakistan-election-imran-khan-lead-fraud/. Retrieved on
    26 جولائ‏ی 2018. 
  14. ↑ Shah, Saeed (25 جولائ‏ی 2018). "Ex-Cricket Star Imran Khan Headed for Pakistan Election Victory". Wall Street Journal. https://www.wsj.com/articles/ex-cricket-star-imran-khan-headed-for-pakistan-election-victory-1532554443. Retrieved on
    26 جولائ‏ی 2018. 
  15. ↑ "ECP rejects ‘Form 45’ accusation". Business Recorder. 26 جولائ‏ی 2018. https://fp.brecorder.com/2018/07/20180726393831/. 
  16. ↑ "'PML-N rejects poll results,' declares Shahbaz Sharif" (in en-US). Dawn. 2018-07-25. https://web.archive.org/web/20181226144736/https://www.dawn.com/news/1422741/parties-cry-foul-as-election-results-pour-in-ecp-denies-allegations. 
  17. ↑ "ECP rejects political parties' claim of 'rigging' on election day" (in امریکی انگریزی). The Express Tribune. 2018-07-26. https://web.archive.org/web/20181226144627/https://tribune.com.pk/story/1766411/1-ecp-rejects-political-parties-claim-rigging-election-day/. 
  18. ↑ "Nawaz Sharif's PML-N emerges as single largest party in Pak polls"۔ Zeenews۔ 14 مئی 2013۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 22 جولائ‏ی 2013 
  19. ↑ "Imran Khan: 'Pakistan will never be the same again'". BBC News. 12 مئی 2013. https://web.archive.org/web/20181226144847/https://www.bbc.co.uk/news/av/world-asia-22502636/imran-khan-pakistan-will-never-be-the-same-again. Retrieved on
    26 جولائ‏ی 2018. 
  20. ↑ "PTI concedes defeat in Pakistan elections"۔ The Express Tribune۔ AFP۔ 23 فروری 2011۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 13 مئی 2013 
  21. ↑ "Imran demands recount with fingerprint verification on 4 constituencies"۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 16 ستمبر 2015 
  22. ↑ "Nawaz Sharif Has Lost All Moral Authority, Imran Khan Tells NDTV: Highlights"۔ NDTV.com۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 14 دسمبر 2014 
  23. ↑ "Imran Khan Announce to Ends Islamabad Sit-in over Peshawar Attack"۔ The Pak Media۔ 17 دسمبر 2014۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 18 دسمبر 2014 
  24. ↑ "JC finds 2013 elections fair and in accordance with law". 23 جولائ‏ی 2015. https://web.archive.org/web/20181226144756/https://www.dawn.com/news/1195875/jc-finds-2013-elections-fair-and-in-accordance-with-law. 
  25. ↑ Vasilyeva, Natalya; Anderson, Mae (3 اپریل 2016). "News Group Claims Huge Trove of Data on Offshore Accounts". نیو یارک ٹائمز. Associated Press. https://web.archive.org/web/20181226144741/https://www.nytimes.com/aponline/2016/04/03/world/europe/ap-panama-papers.html%20. Retrieved on
    4 اپریل 2016. 
  26. ↑ Umer Cheema۔ "House of Sharifs Named In Panama Papers"۔ Centre for Investigative Reporting in Pakistan۔ CIRP۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 11 اپریل 2017 
  27. ↑ "Giant leak of offshore financial records exposes global array of crime and corruption"۔ OCCRP۔ The International Consortium of Investigative Journalists۔ 3 اپریل 2016۔ 4 اپریل 2016 میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  28. ↑ Ghumman, Khawar (7 اکتوبر 2016). "Imran plans siege of Islamabad on Oct 30". Dawn (Dawn Group). https://web.archive.org/web/20181226144750/https://www.dawn.com/news/1288516. Retrieved on
    11 اپریل 2017. 
  29. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  30. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  31. ↑ "Complete Report of Joint Investigation Team (JIT) in Panama Case". SUCH TV. SUCH TV NEWS. 2017. https://web.archive.org/web/20181226144739/https://www.suchtv.pk/pakistan/general/item/56626-panama-case-jit-complete-report.html. 
  32. ↑ "JIT report raises doubts about use of 'Calibri' font in papers submitted by Maryam"۔ Dawn.com۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 11 جولائ‏ی 2017 
  33. ↑ "Sadiq and Ameen"۔ www.thenation.com.pk۔ 28 جولائ‏ی 2017۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 17 جون 2018 
  34. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  35. ↑ "Panama Case verdict: Pakistan Supreme Court disqualifies PM Nawaz Sharif". روزنامہ پاکستان. 28 جولائ‏ی 2017. https://web.archive.org/web/20181226144735/https://en.dailypakistan.com.pk/headline/panama-case-verdict-pakistan-supreme-court-disqualifies-pm-nawaz-sharif/. Retrieved on
    28 جولائ‏ی 2017. 
  36. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  37. ↑ "The Pathan Suits: Can Imran Khan Lay A New Path For Pakistan's Fractured Polity?" 
  38. ↑ "Election for Pakistani National Assembly"۔ IEFS۔ 11 مئی 2013۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 8 مئی 2017 
  39. ↑ Chalmers, John. "Pakistan marks democratic milestone in close-fought election" (in en-US). U.S.. https://web.archive.org/web/20181226144741/https://www.reuters.com/article/us-pakistan-election-idUSBRE9490V620130510. 
  40. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  41. ↑ "Complete list of National Assembly constituencies for General Elections 2018 – Dispatch News Desk"۔ dnd.com.pk۔ 7 مارچ 2018۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 26 مئی 2018 
  42. ↑ "Download Polling Scheme of Sindh for National Assembly General Elections 2018 – Dispatch News Desk"۔ dnd.com.pk۔ 26 مئی 2018۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 26 مئی 2018 
  43. ↑ "Download Polling Scheme for Balochistan Provincial Assembly General Elections 2018 – Dispatch News Desk"۔ dnd.com.pk۔ 26 مئی 2018۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 26 مئی 2018 
  44. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  45. ↑ "General elections 2018: ECC approves Rs864m for procuring new printing machines". دی نیوز. 8 جون 2017. https://web.archive.org/web/20181226144808/https://www.thenews.com.pk/print/209305-ECC-approves-Rs864m-for-procuring-new-printing-machines. Retrieved on
    11 جون 2017. 
  46. ↑ "Next general election to be held on time: Zahid Hamid". روزنامہ دتی نیشن (پاکستان). 11 جون 2017. https://web.archive.org/web/20181226144728/https://nation.com.pk/11-Jun-2017/next-general-election-to-be-held-on-time-zahid-hamid. Retrieved on
    11 جون 2017. 
  47. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  48. ↑ "PTI's Arbab Amir wins NA-4 by-election with reasonable margin: unofficial results". 26 اکتوبر 2017. https://web.archive.org/web/20181226144812/https://dunyanews.tv/en/Pakistan/411552-LIVE-NA-4-by-election-results-PTI-PML-N-ANP-PPP. 
  49. ↑ "Imran Khan gets clean chit, Jahangir Khan Tareen disqualified" (in en). www.thenews.com.pk. https://web.archive.org/web/20181226144755/https://www.thenews.com.pk/latest/256476-imran-khan-gets-clean-chit-in-disqualification-case. Retrieved on
    15 دسمبر 2017. 
  50. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  51. ↑ "Shahbaz launches PML-N election campaign from Karachi". Dawn. 26 جون 2018. https://web.archive.org/web/20181226144758/https://www.dawn.com/news/1416141%20. Retrieved on
    25 جولائ‏ی 2018. 
  52. ↑ "PML-N unveils party manifesto for elections 2018". The News International. 5 جولائ‏ی 2018. https://web.archive.org/web/20181226144657/https://www.thenews.com.pk/latest/337876-elections-2018-pml-n-unveils-party-manifesto%20. Retrieved on
    25 جولائ‏ی 2018. 
  53. ↑ "PTI to kick-start election campaign from Mianwali". Express Tribune. 23 جون 2018. https://web.archive.org/web/20181226144714/https://tribune.com.pk/story/1740378/1-pti-kick-start-election-campaign-mianwali/. Retrieved on
    25 جولائ‏ی 2018. 
  54. ↑ "Election campaign ends amid PTI, PML-N power shows". Samaa TV. 24 جولائ‏ی 2018. https://web.archive.org/web/20181226144718/https://www.samaa.tv/news/2018/07/election-campaign-ends-amid-pti-pml-n-power-shows/. Retrieved on
    25 جولائ‏ی 2018. 
  55. ↑ "PPP unveils election manifesto promising to ‘save and develop Pakistan’". Express Tribune. 28 جون 2018. https://web.archive.org/web/20181226144732/https://tribune.com.pk/story/1744967/1-live-bilawal-unveils-ppp-election-manifesto/. Retrieved on
    25 جولائ‏ی 2018. 
  56. ↑ "Bilawal kicks off election campaign from Karachi". Express Tribune. 1 جولائ‏ی 2018. https://web.archive.org/web/20181226144850/https://tribune.com.pk/story/1746890/1-bilawal-kicks-off-election-campaign-karachi/. Retrieved on
    25 جولائ‏ی 2018. 
  57. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  58. ↑ "Imran to kick-start PTI's election campaign from Mianwali today". Geo News. 24 جون 2018. https://web.archive.org/web/20181226144812/https://www.geo.tv/amp/200450. 
  59. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  60. ↑ "Nomination papers of Sattar, Musharraf rejected"۔ www.geo.tv۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 6 جولائ‏ی 2018 
  61. ↑ Agencies۔ "Imran Khan's nomination papers rejected"۔ gulfnews.com۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 6 جولائ‏ی 2018 
  62. ↑ "PTI chief Imran Khan allowed to contest polls from NA-53, NA-35"۔ geo.tv۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 6 جولائ‏ی 2018 
  63. ↑ Rana Bilal (28 جون 2018)۔ "LHC suspends appellate tribunal's disqualification verdict against PTI's Fawad Chaudhry"۔ dawn.com۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 6 جولائ‏ی 2018 
  64. ↑ Rana Bilal (29 جون 2018)۔ "LHC suspends tribunal decision on Abbasi's disqualification for life"۔ dawn.com۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 6 جولائ‏ی 2018 
  65. ↑ "Survey shows elections too close to call". https://web.archive.org/web/20181226144642/https://herald.dawn.com/news/1398605/survey-shows-elections-too-close-to-call. 
  66. ↑ "National Survey of Current Political Survey in Pakistan". https://web.archive.org/web/20180711151933/http://ipor.com.pk/wp-content/uploads/2018/07/National-Survey-of-Current-Political-Situation-in-Pakistan.pdf. Retrieved on
    ۲ فروری ۲۰۲۱. 
  67. ↑ ۶۷.۰ ۶۷.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  68. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  69. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  70. ↑ ۷۰.۰ ۷۰.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  71. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  72. ↑ "National Public Opinion Survey"۔ Global Strategic Partners۔ 24 اکتوبر 2017 
  73. ↑ "Party wise total vote bank" (PDF)۔ Government of Pakistan۔ 27 مئی 2013۔ 8 اکتوبر 2017 میں اصل (PDF) سے آرکائیو شدہ 
  74. ↑ Ali, Akbar (3 جولائ‏ی 2018). "10 injured in blast at PTI candidate's election office in North Waziristan". Dawn. https://web.archive.org/web/20181226144804/https://www.dawn.com/news/1417691. Retrieved on
    14 جولائ‏ی 2018. 
  75. ↑ "7 including MMA candidate injured in Bannu blast". Dawn. 7 جولائ‏ی 2018. https://web.archive.org/web/20181226144644/https://www.dawn.com/news/1418562. Retrieved on
    14 جولائ‏ی 2018. 
  76. ↑ "ANP's Haroon Bilour among 20 martyred in Peshawar suicide attack". دی نیوز. 11 جولائ‏ی 2018. https://web.archive.org/web/20180710200243/https://www.thenews.com.pk/latest/340021-anps-haroor-bilour-among-several-injured-in-peshawar-blast. Retrieved on
    11 جولائ‏ی 2018. 
  77. ↑ "Political worker shot dead in Peshawar"۔ www.tribune.com.pk۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 12 جولائ‏ی 2018 
  78. ↑ Syed, Ali Shah (12 جولائ‏ی 2018). "2 injured in blast near political party's office in Khuzdar". Dawn. https://web.archive.org/web/20181226144757/https://www.dawn.com/news/1419625. Retrieved on
    14 جولائ‏ی 2018. 
  79. ↑ "Four killed as blast targets JUI-F leader Akram Khan Durrani's convoy in Bannu"۔ www.geo.tv۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 13 جولائ‏ی 2018 
  80. ↑ "Death toll in Mastung blast escalates to 131" (in امریکی انگریزی). Dunya News. https://web.archive.org/web/20181226144646/https://dunyanews.tv/en/Pakistan/447935-Another-victim-Mastung-blast-succumbs-injuries-death-toll-reaches. 
  81. ↑ "PTI's Ikramullah Khan Gandapur martyred in DI Khan suicide blast" (in امریکی انگریزی). Express Tribune. https://web.archive.org/web/20190106213042/https://tribune.com.pk/story/1763994/1/. Retrieved on
    ۲ فروری ۲۰۲۱. 
  82. ↑ "JUI-F leader Akram Durrani safe as shots fired at vehicle in Bannu". Geo News. 22 جولائ‏ی 2018. https://www.geo.tv/latest/204293-shots-fired-at-jui-f-leader-akram-durranis-vehicle-in-bannu. Retrieved on
    25 جولائ‏ی 2018. 
  83. ↑ "Three security personnel among four martyred in Balochistan gun attack: ISPR" (in انگریزی). The News. جولائ‏ی 25, 2018. https://web.archive.org/web/20181226144743/https://www.thenews.com.pk/latest/346102-three-security-personnel-among-four-martyred-in-balochistan-gun-attack-ispr. 
  84. ↑ "Six policemen among 29 martyred in suicide attack outside Quetta polling station" (in en-US). https://web.archive.org/web/20181226144813/https://www.geo.tv/latest/204688-seven-martyred-15-injured-in-quetta-blast. 
  85. ↑ "PTI worker shot dead in clash with ANP supporters in Swabi" (in en-US). https://web.archive.org/web/20181226144637/https://www.geo.tv/latest/204657-pti-worker-shot-dead-as-party-workers-clash-with-anp-supporters-in-swabi. 
  86. ↑ "At least three injured in explosion outside polling station in Larkana" (in en-US). https://web.archive.org/web/20181226144638/https://www.geo.tv/latest/204682-at-least-three-injured-in-explosion-outside-polling-station-in-larkana. 
  87. ↑ "Clashes, violence mar polling in various constituencies; at least 2 killed" (in en-US). DAWN.COM. 25 جولائ‏ی 2018. https://web.archive.org/web/20181226144634/https://www.dawn.com/news/1422589/clashes-violence-mar-polling-in-various-constituencies-at-least-2-killed. 
  88. ↑ PTI's NA total rises to 158 after addition of 33 reserved seats | Pakistan – Geo.tv
  89. ↑ ۸۹.۰ ۸۹.۱ انتخابات دے بعد، 9 آزاد کارکناں نے تحریک انصاف وچ شمولیت اختیار کيتی۔
  90. ↑ جماعت اسلامی تے جمعیت علمائے اسلام ف از 2013ء
  91. ↑ پاکستان مسلم لیگ ف تے نیشنل پیپلز پارٹی از 2013ء
  92. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  93. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  94. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  95. ↑ Article in Firstpost
  96. ↑ Article in "The News International"
  97. ↑ Article in "The News International"
  98. ↑ "Will aid in probing opposition's rigging allegations: Imran Khan"۔ geo.tv۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 28 جولائ‏ی 2018 
  99. ↑ Asma Ali Zain/ Web Report۔ "ECP officially declares Imran Khan's PTI as winner"۔ m.khaleejtimes.com۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 28 جولائ‏ی 2018 
  100. ↑ First Post staff (26 July 2018). "Pakistan General Elections 2018: Twitter reacts to Imran Khan's win; '...my sons’ father is Pakistan’s next PM', tweets Jemima". First Post. https://web.archive.org/web/20181226144814/https://www.firstpost.com/world/pakistan-general-elections-2018-twitter-reacts-to-imran-khans-win-my-sons-father-is-pakistans-next-pm-tweets-jemima-4825311.html. 
  101. ↑ "Pakistan stock exchange remains bullish, gains 749 points in post election rally"۔ arabnews.com۔ 26 July 2018۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 28 جولائ‏ی 2018  الوسيط |archiveurl= و |archive-url= تكرر أكثر من مرة (معاونت); الوسيط |archivedate= و |archive-date= تكرر أكثر من مرة (معاونت);
  102. ↑ امریکا د‏‏ی پاکستانی ووٹرزکی تعریف،الیکشن سےپہلے انتخابی عمل وچ 'خامیاں' اُتے تحفظات | دنیا - Geo.tv

سانچہ:پاکستان دے عام انتخابات، 2018ء سانچہ:پاکستان دے عام انتخابات تے استصواب عامہ سانچہ:عمران خان

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=پاکستان_دے_عام_انتخابات،_2018ء&oldid=640334" توں لیا