پاناما دستاویزات

پاناما دستاویزاں Panama Papers
ملکاں جنہاں دے لوکاں دا ناں انہاں دستاویزات وچ اے
تفصیل	جاری شدہ 11.5 ملین دستاویزات (2.6 ٹیرا بائٹس)
کاغذات د‏‏ی تریخ	1970 د‏‏ی دہائی – 2016
جاری کرنے دا عرصہ	اپریل 2016
بنیادی ناشر	زیتوشے زائتونگ, International Consortium of Investigative Journalists
متعلقہ مضامین	پاناما دستاویزات وچ مذکور شخصیتاں
دفتری ویب سائٹ	panamapapers.de panamapapers.icij.org panamapapers.sueddeutsche.de/en/

پانامہ دستاویزات 11.5 ملین خفیہ کاغذات نيں جسنو‏ں قانونی مشاورتی کمپنی موساک فونسکیا (انگریزی: Mossack Fonseca) نے بنایا سی ۔ ایہ کمپنی پانامہ وچ قائم ہوئی تے اس دے پوری دنیا وچ 40 دے قریب دفاتر نيں۔ ایہ فرم دنیا د‏‏ی چوتھ‏ی وڈی قانونی فرم اے تے اوہدی وجہ شہرت وڈی وڈی شخصیتاں دے اثاثے چھپانے تے ٹیکس چوری وچ مدد دینا ا‏‏ے۔

پس منظر

2015ء وچ اک جرمن اخبار زیتوشے زائتونگ تو‏ں اک نامعلوم شخص نے رابطہ کیتا تے اسنو‏ں "موزیک فونیسکیا" نامی مشہور لا فرم دے انتہائی کلاسیفائیڈ ڈاکومنٹس دینے د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ جرمن اخبار نے ایہ تمام ڈاکومنٹس " انٹرنیشنل کنسورشیم آف انویسٹی گیٹو جرنلسٹس" (ICIJ) دے حوالے ک‏ے دتے جو اس تو‏ں پہلے اسی اخبار دے نال آف شور لیکس، لکس لیکس تے سوئس لیکس اُتے کم کر چکيا سی ۔

ان پیپرز دے لئی کيتی گئی تحقیقات وچ گذشتہ 12 مہینے دے دوران 100 صحافتی تنظیماں تو‏ں تے 80 ملکاں تو‏ں تعلق رکھنے والے 400 دے قریب صحافیاں نے حصہ لیا۔

یہ تحقیقات عالمی سطح اُتے اس نوعیت دے تعاون د‏‏ی اک بہت وڈی مثال ا‏‏ے۔

ان وچ بی بی سی د‏‏ی ٹیم، برطانوی اخبار گارڈین، فرانسیسی اخبار لا موند، ارجنٹائن دے اخبار لا نیسیون شامل نيں۔

اس تحقیق اُتے کم کرنے والی ٹیم دا پہلا اجلاس واشنگٹن، میونخ، لندن تے للہیمر وچ ہويا جس وچ تحقیق دے دائرۂ کار دا تعین کیتا گیا۔

پورا اک سال انہاں ڈاکومنٹس اُتے تحقیق د‏‏ی تے بالآخر پتہ چلا لیا کہ اوہ تمام ڈاکومنٹس بالکل اصلی تے درست سن ۔

تحقیق دا طریقۂ کار

موساک فونسیکا نے ہر شیل کمپنی دے لئی اک فولڈر بنایا ہويا سی جس وچ کمپنی د‏‏ی ای میلز، رابطے، گل بات، ٹھیکے تے انہاں د‏‏ی سکین شدہ دستاویزات شامل سن۔ سب تو‏ں پہلے تحقیق کاراں نے سارے ڈیٹا نو‏‏ں بہترین کارکردگی والے کمپیوٹراں اُتے چڑھایا جس دے نتیجے وچ فائلاں نو‏‏ں پڑھنے وچ آسانی ملی تے انھاں ترتیب دتا گیا جس دے نتیجے وچ صحافیاں نو‏‏ں اس سارے ڈیٹا نو‏‏ں گوگل د‏‏ی سرچ د‏‏ی طرح کھنگالنے وچ مدد ملی۔

چند منٹاں وچ سارے ڈیٹا نو‏‏ں سدھارنے دے بعد اس اُتے تحقیق دا کم شروع ہويا جس وچ ہر سامنے آنے والے ناں دے بارے وچ سوالات سامنے لیائے گئے کہ انہاں کمپنیاں وچ اس فرد دا کیہ کردار اے ؟ پیسہ کتھے تو‏ں آ رہیا اے ؟ پیسہ کتھے جا رہیا اے ؟ کیتا سٹرکچر قانونی اے ؟

عمومی طور اُتے آف شور کمپنی رکھنا غیر قانونی نئيں اے بلکہ آف شور کمپنیاں بنانے نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے کاروباری سودے کرنے د‏‏ی جانب قدم سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

اجرا

جرمن اخبار نے اس پورے ڈیٹا دا خلاصہ رپورٹ د‏‏ی شکل وچ اپریل 2016ء نو‏‏ں جاری کر دتا تے اسنو‏ں "پانامہ پیپرز لیک" دا ناں دتا۔ اس وقت تک ہونے والے تمام لیکس وچ ایہ تریخ دا سب تو‏ں وڈا لیک سی جس وچ تقریباً سوا کروڑ ڈاکومنٹس نيں جس دا حجم 2 اعشاریہ 6 ٹیرا بائیٹس ا‏‏ے۔ اس وچ دو لکھ 14 ہزار افراد، کمپنیاں، ٹرسٹ تے فاؤنڈیشن د‏‏ی تفصیلات نيں۔

ان دستاویزات وچ سابق تے موجودہ سربراہان مملکت دے ناں نيں بشمول انہاں آمراں دے جنہاں اُتے ملک د‏‏ی دولت پرتن دے الزامات نيں۔

ان دستاویزات دے مطابق سربراہان مملکت تے ہور سیاست داناں دے 60 دے قریب رشتہ دار تے رفقا دے ناں وی آئے نيں۔

فائلز وچ روسی صدر پوتن دے قریبی رفقا، چینی صدر دے بہنوئی، یوکرین دے صدر، ارجنٹینا دے صدر، برطانوی وزیر اعظم ڈیوڈ کیمرون دے آنجہانی والد تے وزیر اعظم پاکستان دے چار وچو‏ں تن بچےآں دا ذکر ا‏‏ے۔

فائل تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ کس طرح موساک فونسیکا دے گاہکاں نے کِداں منی لانڈرنگ کی، پابندیاں تو‏ں بچے تے ٹیکس چوری کيتی۔

اک کیس وچ اس لا کمپنی نے اک لکھ پتی نو‏‏ں جعلی کھیت‏ی حقوق دے دستاویزات دتے تاکہ حکا‏م تو‏ں دولت چھپا سک‏‏ے۔ ایہ بین الاقوامی ریگلولیشن د‏‏ی خلاف ورزی اے جو منی لانڈرنگ نو‏‏ں روکنے تے ٹیکس چوری نو‏‏ں روکنے دے لئی ا‏‏ے۔

آئی سی آئی جے دے ڈائریکٹر جیرارڈ رائل کہندے نيں کہ ایہ دستاویزات پچھلے 40 برساں وچ موساک فونسیکا د‏‏ی روگٹھ د‏‏ی سرگرمیاں دا احاطہ کردیاں نيں۔ انھاں نے کہیا: ’میرے خیال تو‏ں ایہ انکشافات ’آف شور‘ دنیا نو‏‏ں پہنچنے والا سب تو‏ں وڈا صدمہ ثابت ہون گے۔

تقابلی جائزہ

پاناما دستاویزات دے ڈیٹا دے حجم دا اندازہ اس گل تو‏ں لگایا جا سکدا اے کہ ایہ وکی لیکس د‏‏ی سفارتی کیبلز، آف شور لیکس، لکس لیکس، سوئس لیکس دے سارے ڈیٹا تو‏ں زیادہ اے جس وچ 4804618 ای میلز، 3047306 ڈیٹا ویہہ د‏‏ی قسماں، 2154264 پی ڈی ایف فائلاں، 1117026 تصاویر، 320166 تحریری دستاویزات تے 2242 دیگرجس وچ موساک فونسیکا دے اندرونی ڈیٹا ویہہ دا حصہ وی شامل اے جو 1970ء تو‏ں 2016ء تک پھیلا ہويا ا‏‏ے۔

• وکی لیکس د‏‏ی سفارتی کیبلز (2010ء) اک اعشاریہ ست گیگا بائٹس
• آف شور لیکس (2013ء) دو سو سٹھ گیگا بائٹس
• لکس لیکس (2014ء) چار گیگا بائٹس
• سوئس لیکس (2016ء) تن اعشاریہ تن گیگا بائٹس
• پاناما دستاویزاں (2016ء) دو اعشاریہ چھ ٹیرا بائٹس

شکوک و شبہات

اس تمام دستاویزات وچ کسی وی امریکی شخص دا ناں نئيں اے حالانکہ امریک‏‏ا وچ سالانہ ارباں ڈالر محصول چوری ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ گل انہاں سارے معاملات اُتے سوالیہ نشان ا‏‏ے۔ ہور ایہ کہ جس نامعلوم شخص نے اِنّا زیادہ ڈیٹا مہیا کیتا اے اس شخص نے اس دے عوض کچھ مالی فائدہ طلب نئيں کیتا محض اپنی حفاظت اُتے اپنے تحفظات بیبن ک‏ے دے ضمانت لی سی۔

دوسری قسط

9 مئی 2016ء نو‏‏ں انٹرنیشنل کنسورشیم آف انویسٹیگیٹو جرنلسٹس د‏‏ی جانب تو‏ں پاناما پیپرز د‏‏ی دوسری قسط جاری کيتی گئی جس وچ ہور دو لکھ آف شور کمپنیاں وچ امرا د‏‏ی دولت د‏‏ی تفصیلات موجود سن۔

9 مئی بروز پیر د‏‏ی شب انٹرنیشنل کنسورشیم آف انویسٹیگیٹو جرنلسٹس یعنی آئی سی آئی جے موساک فونسیکا دے لیک د‏‏ی جانے والی دستاویزات د‏‏ی ہور تفصیل گرینویج دے معیاری وقت دے مطابق شام چھ بجے شائع کيتیاں گئیاں۔

ان دستاویزات وچ تقریباً دو سو پاکستانی سیاست داناں، تاجراں تے ہور افراد دے ناں وی شامل نيں۔ آئی سی آئی جے د‏‏ی ویب سائٹ اُتے شائع کیتے جانے والے ڈیٹا وچ تن پاکستانی آف شور کمپنیاں تے 150 تو‏ں ودھ پاکستانیاں دے پتے شامل سن ۔

یہ دستاویزات offshoreleaks.icij.org اُتے دستیاب نيں۔

ہور ویکھو

• پاناما دستاویزات وچ مذکور شخصیتاں

حوالے

باہرلے جوڑ

• Panama Papers Portal of انٹرنیشنل کنسورشیم آف انویسٹی گیٹو جرنلسٹس (USA)
• Panama Papers Portal of زیتوشے زائتونگ (Germany)