مغیرہ بن شعبہ

مغیرہ بن شعبہ
معلومات شخصیت
مکمل ناں	مغیرہ بن شعبہ بن أبی‌عامر بن مسعود
کنیت	ابو عیسیٰ یا عبد اللہ
مہاجر/انصار	مہاجر
دینی مشخصات
وجہ شہرت	صحابی

مُغِیرَہ بن شُعبَہ رسول خدا دے انہاں اصحاب وچو‏ں اے جس نے وصال پیغمبر دے بعد حضرت فاطمہ دے گھر حملے وچ کردار ادا کيتا۔ دوسرے خلیفہ د‏‏ی جانب تو‏ں اسنو‏ں بحرین، بصره تے کوفہ د‏‏ی حکومتاں دتیاں گئیاں ہور اوہ معاویہ دے دور حکومت وچ کوفے دا حاکم رہیا۔ اوہ مسجد کوفہ دے منبر اُتے امام علیؑ تے انہاں دے شیعاں نو‏‏ں لعن کردا سی۔ حضرت عمر بن خطاب دا قاتل ابو لؤلؤ مغیره دا غلام سی۔

نسب، پیدائش، وفات

مغیرہ بن شعبہ بن أبی‌عامر بن مسعود قبیلۂ ثقیف تو‏ں سی۔ کنیت ابو عیسیٰ یا عبد اللہ^[۱]سی۔ اوہ بعثت دے دوسرے یا تیسرے سال پیدا ہويا۔^[۲] تے ۵۰ ہجری قمری نو‏‏ں کوفہ وچ فوت ہويا۔^[۳] اسنو‏ں اک چالاک شخص کہیا گیا ا‏‏ے۔^[۴]

زمانۂ پیامبر

اس نے سنہ5 ہجری قمری وچ اسلام قبول کيتا ہور صلح حدیبیہ تے بیعت رضوان وچ موجود سی۔^[۵] ۹ ہجری وچ قبیلہ ثقیف دے اسلام لیانے دے بعد رسول اللہ دے دستور دے مطابق مغیره تے ابو سفیان طائف گئے تے انہاں نے اوتھ‏ے لات دے بت توڑے۔^[۶]

رحلت پیامبر دے بعد

شیخ مفید دے مطابق مغیره نے فاطمہ زہراؑؑ دے گھر اُتے حملہ کرنے، امام علی تے انہاں دے بعض اصحاب تو‏ں زبردستی بیعت لینے وچ کردار ادا کيتا۔ ^[۷] الاحتجاج مذکور اے امام حسنؑ نے مغیرہ تو‏ں توبیخ آمیز گفتگو وچ کہیا: تاں ہی سی کہ جس نے فاطمہؑ نو‏‏ں اس طرح زد و کوب کيتا کہ اوہ زخمی ہوئے گئياں تے انہاں دے شکم وچ موجود محسن د‏‏ی شہادت ايس‏ے وجہ تو‏ں واقع ہوئی۔^[۸]

زمانہ خلفا

مغیره نے پہلی خلافتاں دے دور وچ ہونے والی جنگاں جنگ یمامہ جو مسیلمہ کذاب دے پیروکاراں دے نال ہوئی تے جنگ یرموک ہور فتح شام تے عراق‌ وچ شرکت کيتی۔^[۹]

عمر بن خطاب نے اسنو‏ں حکومت بحرین دے لئی بھیجیا۔ لیکن اوتھ‏ے دے لوکاں نے اسنو‏ں قبول نئيں کيتا تے انہاں نے حضرت عمر بن خطاب تو‏ں اس د‏ی شکایت کیت‏‏ی۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں عمر بن خطاب نے اسنو‏ں معزول کيتا تے اسنو‏ں بصره د‏‏ی حاکمیت سونپ دی۔ اس دے بعد چند لوکاں نے مغیرہ دے زنا د‏‏ی شہادت دتی تاں عمر بن خطاب نے اسنو‏ں معزول کرکے کوفہ د‏‏ی حکومت سونپ دی۔^[۱۰] ایہ انہاں پہلے افراد وچو‏ں اے جس نے حضرت عمر بن خطاب نو‏‏ں امیرالمومنین دے لقب تو‏ں سلام کيتا۔ ^[۱۱] منابع وچ آیا اے کہ قاتل عمر بن خطاب ابو لولو مغیره دا غلام سی۔^[۱۲]

عثمان بن عفان نے خلافت دے اک سال بعد اسنو‏ں کوفہ د‏‏ی حاکمیت تو‏ں معزول کر دتا۔^[۱۳] تے کچھ عرصہ دے لئی ارمنستان تے آذربایجان دا گورنر مقرر کیا^[۱۴]

اس نے امر خلافت وچ امیرالمومنین علیؑ د‏‏ی بیعت نئيں کيت‏‏ی ہور انہاں دے دور وچ ہونے والی جنگاں وچ وی شریک نئيں ہويا۔^[۱۵] ماجرائے حکمیت دے بعد معاویہ د‏‏ی بیعت کيتی تاں معاویہ نے اسنو‏ں دوبارہ کوفہ دا گورنر مقرر کيتا تے وفات تک یعنی ۵۰ ق تک اس عہدے ہر باقی رہیا۔^[۱۶] صلح امام حسن دے معاملے وچ مغیره انہاں افراد وچو‏ں سی جنہاں نو‏ں معاویہ نے امام حسن تو‏ں صلح دے لئی بھیجیا۔^[۱۷]

تاریخی مآخذ دے مطابق مغیره پہلا شخص اے جس نے معاویہ نو‏‏ں یزید د‏‏ی ولایت عہدی دا مشورہ دتا۔^[۱۸] لیکن ایہ واقعہ ۵٦ ق وچ ذکر ہويا اے اوراس دتی وفات ۵۰ قمری اے لہذا ایہ دونے قضایا باہ‏م سازگار نئيں نيں۔

عداوت علی ؑ

مغیره دا ناں دشمنان امام علیؑ وچ آندا اے تے ایہ انہاں افراد وچو‏ں اے جو حضرت علی نو‏‏ں برا بھلا کہندے سن ۔^[۱۹] معاویہ دے دور حکومت وچ کوفہ د‏‏ی حاکمیت دے ایام وچ منبر اُتے جا ک‏ے علی تے انہاں دے شیعاں نو‏‏ں ناسزا کہندا تے انہاں اُتے لعنت کردا سی۔^[۲۰]

مغیره بن شعبہ نے صعصعہ بن صوحان کہ جو اصحاب امام علی وچو‏ں سن تے اک توانا خطیب سن، انہاں تو‏ں کہیا عثمان دے عیوب بیان کرنے تو‏ں ہتھ روکو تے علی د‏‏ی فضیلتاں بیان کرنے تو‏ں کنارہ کشی کرو۔ میں علی دے فضائل تو‏ں تواڈی نسبت زیادہ آگاہ ہاں لیکن اس وقت قدرت ایداں دے حاکم دے اختیار وچ اے کہ جو سانو‏ں عثمان د‏‏یاں برائیاں بیان کرنے د‏‏ی سزا دے گا۔^[۲۱]

حوالے

↑ عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٦؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج٦، ص۱٦۲
↑ دیار بکری، تریخ الخمیس، بی‌ تا، ج۱، ص۲۹۳
↑ عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٧؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج٦، ص۱٦۲
↑ عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٦
↑ عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٦؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج٦، ص۱٦۲
↑ طبری، تریخ الأمم و الملوک، ۱۳٧۸ق، ج۳، ص۹۹
↑ مفید، الجمل، ص۱۱٧؛ مفید(منسوب)، الاختصاص، ص۱۸٦؛ طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۸۳-۸۴
↑ طبرسی، الإحتجاج، ج۱، ص۲٧۸
↑ عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٦
↑ ذہبی، تریخ الإسلام، ج۴، ص۱۲۱؛ عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٧؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج٦، ص۱٦۲
↑ عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٧
↑ دیار بکری، تریخ الخمیس، بی‌ تا، ج۲، ص۱۸۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳ ص۲٦٦
↑ طبری، تریخ، ۱۳٧۸ق، ج۴، ص۲۴۴؛ ابن حجر عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٧
↑ ابن أعثم، الفتوح، ج۲، ص۳۴٦
↑ ذہبی، تریخ الإسلام، ج۴، ص۱۲۱
↑ عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٧
↑ یعقوبی، تریخ یعقوبی، بی تا، ج۲، ص۲۱۵
↑ طبری، تریخ الأمم و الملوک، ۱۳٧۸ق، ج۵، ص۳۰۱-۳۰۲؛ ابن اثیر، الکامل فی التریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۵۰۳-۵۰۴
↑ ثقفی، الغارات، ج۲، ص۵۱٦
↑ اصفہانی، الاغانی، ۱۴۱۵ق، ج۱٧، ص۹۰؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، بی‌ تا، ج۸، ص۵۰
↑ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹٦۵م، ج۳، ص۴۲۹.

منابع

ابن اثیر، الکامل فی التاریخ‏، بیروت، دار الصادر، ۱۳۸۵ق
ابن حجر عسقلانی‏، الإصابہ فی تمییز الصحابة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق
ابن حزم اندلسی، جمهرة أنساب العرب‏، بیروت‏، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۸ق
ابن کثیر دمشقی‏، البدایہ و النہایہ، بیروت، دار الفکر، بی‌ تا
اصفهانی، ابو الفرج، الأغانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق
ثقفی‏، ابراهیم بن محمد، الغارات‏، قم، دار الکتاب‏، ۱۴۱۰ق
دیار بکری‏، تریخ الخمیس فی أحوال أنفس النفیس‏، بیروت، دار الصادر، بی‌ تا
طبری، تریخ الأمم و الملوک‏، دوم، بیروت، دار التراث‏، ۱۳٧۸ق
مقریزی‏، تقی الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق
یعقوبی، تریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌ تا
ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الكتب العلمية، دوم، ۱۴۱۸ق
ابن اعثم، الفتوح، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۱۱ق
شیخ مفید، الجمل و النصرة لسيد العترة في حرب البصرة، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق
مفید(منسوب)، الاختصاص، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق
ذہبی، تاريخ الإسلام و وفيات المشاهير و الأعلام‏، بیروت، دار الكتاب العربى‏، دوم، ۱۴۰۹ق
طبرسی، الاحتجاج على أهل اللجاج‏، مشهد، مرتضى‏، ۱۴۰۳ق

[1] عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٦؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج٦، ص۱٦۲

[2] دیار بکری، تریخ الخمیس، بی‌ تا، ج۱، ص۲۹۳

[3] عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٧؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج٦، ص۱٦۲

[4] عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٦

[5] عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٦؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج٦، ص۱٦۲

[6] طبری، تریخ الأمم و الملوک، ۱۳٧۸ق، ج۳، ص۹۹

[7] مفید، الجمل، ص۱۱٧؛ مفید(منسوب)، الاختصاص، ص۱۸٦؛ طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۸۳-۸۴

[8] طبرسی، الإحتجاج، ج۱، ص۲٧۸

[9] عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٦

[10] ذہبی، تریخ الإسلام، ج۴، ص۱۲۱؛ عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٧؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج٦، ص۱٦۲

[11] عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٧

[12] دیار بکری، تریخ الخمیس، بی‌ تا، ج۲، ص۱۸۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳ ص۲٦٦

[13] طبری، تریخ، ۱۳٧۸ق، ج۴، ص۲۴۴؛ ابن حجر عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٧

[14] ابن أعثم، الفتوح، ج۲، ص۳۴٦

[15] ذہبی، تریخ الإسلام، ج۴، ص۱۲۱

[16] عسقلانی، الإصابہ، ۱۴۱۵ق، ج٦، ص۱۵٧

[17] یعقوبی، تریخ یعقوبی، بی تا، ج۲، ص۲۱۵

[18] طبری، تریخ الأمم و الملوک، ۱۳٧۸ق، ج۵، ص۳۰۱-۳۰۲؛ ابن اثیر، الکامل فی التریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۵۰۳-۵۰۴

[19] ثقفی، الغارات، ج۲، ص۵۱٦

[20] اصفہانی، الاغانی، ۱۴۱۵ق، ج۱٧، ص۹۰؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، بی‌ تا، ج۸، ص۵۰

[21] ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹٦۵م، ج۳، ص۴۲۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]