محمد حسن عسکری

محمد حسن عسکری
فائل:محمد حسن عسکری.jpg
پیدائشی نام	(عربی وچ: محمد حسن عسكري)
جم	5 نومبر 1919   میرٹھ ،  برطانوی ہندستان
وفات	18 جنوری 1978 (59 سال)  کراچی ،  پاکستان
مدفن	جامعہ دارالعلوم کراچی
شہریت	پاکستان
عملی زندگی
مادر علمی	الہٰ آباد یونیورسٹی
تعلیمی اسناد	ایم اے
استاذ	کرار حسین ،  فراق گورکھپوری
پیشہ	ماہرِ لسانیات ،  فلسفی ،  ادبی نقاد ،  مترجم ،  مصنف
پیشہ ورانہ زبان	اردو ،  انگریزی
ملازمت	آل انڈیا ریڈیو ،  ذاکر حسین دہلی کالج ،  میرٹھ کالج
باب ادب

محمد حسن عسکری (پیدائش: 5 نومبر 1919ء- وفات: 18 جنوری 1978ء) پاکستان دے نامور اردو نقاد، مترجم، معلم و افسانہ نگار نیں جنہاں نے اپنے تنقیدی مضامین تے افسانیاں وچ جدید مغربی رجحانات نوں اردو دان طبقے وچ متعارف کرایا۔

حالات زندگی

محمد حسن عسکری 5 نومبر 1919ء نوں سراوہ، میرٹھ، اتر پردیش، برطانوی ہند وچ پیدا ہوئے۔ انہاں اصل ناں اظہار الحق سی جدونکہ محمد حسن عسکری دے والد دا ناں محمد معین الحق سی۔ اوہ بلند شہر وچ کورٹ آف وارڈز وچ ملازم سن۔ اوتھوں اوہ والی شکار پور رگھوراج دے کول بطور اکاؤنٹنٹ چلے گئے جتھے انھاں نے 1945ء تک ملازمت کیتی۔ انھاں نے 1936ء وچ مسلم ہائی اسکول بلند شہر توں میٹرک تے 1938ء وچ میرٹھ کالج توں انٹر پاس کیتا۔ الہ آباد یونیورسٹی توں بی اے تے پھر 1942ء وچ انگریزی ادب وچ ایم اے کیتا۔ اس یونیورسٹی وچ انھاں نے فراق گورکھپوری تے پروفیسر کرار حسین ورگے اساتذہ توں استفادہ کیتا۔

محمد حسن عسکری نے پہلی ملازمت آل انڈیا ریڈیو، دلی وچ بطور اسکرپٹ رائٹر اختیار کیتی۔ اسی زمانے وچ شاہد احمد دہلوی تے رسالہ ساقی نال انہاں دا تعلق قائم ہویا۔ 1941ء تے 1942ء وچ بالترتیب کرشن چندر تے عظیم بیگ چغتائی اُتے انہاں دے دو طویل مضامین شائع ہوئے۔ 1943ء وچ فراق گورکھپوری نے ساقی وچ باتیں دے عنوان توں مستقل کالم لکھنا شروع کیتا۔ جدوں فراق صاحب اس کالم توں دست کش ہو گئے تے دسمبر 1943ء توں ایہ کالم عسکری صاحب لکھنے لگے، جنوری 1944ء وچ اس کالم دا عنوان جھلکیاں رکھ دتا گیا۔ ایہ کالم 1947ء دے فسادات دے تعطل دے علاوہ گھٹ و بیش پابندی توں نومبر 1957ء تک چھپتا رہیا۔ اوہ کچھ دناں تک اینگلو عربک کالج دہلی وچ انگریزی دے استاد رہے۔ اس دے بعد میرٹھ چلے گئے جتھے اوہ میرٹھ کالج وچ انگریزی پڑھاندے رہے۔ 1947ء وچ اوہ قیام پاکستان دے بعد لاہور منتقل ہو گئے۔ اوتھے انھاں نے سعادت حسن منٹو دے نال مل کے مکتبہ جدید لاہور توں اردو ادب جاری کیتا۔ صرف دو شمارے شائع ہو سکے۔ 1950ء وچ اوہ کراچی چلے گئے۔ اوتھے ابتدا وچ اوہ فری لانس ادیب دے طور اُتے ترجمے تے طبع زاد تحریراں لکھدے رہے۔ جنوری توں جون 1950ء تک ماہ نو کراچی دے مدیر وی رہے۔ پھر انھاں نے کراچی یونیورسٹی نال ملحق کالج وچ انگریزی دے استاد دے فرائض انجام دیے۔

ادبی خدمتاں

عسکری صاحب اردو دے اک اہم افسانہ نگار سن۔ انہاں دے افساناں دا پہلا مجموعہ جزیرے 1943ء وچ شائع ہویا سی۔ 1946ء وچ دوسرا مجموعہ قیامت ہم رکاب آئے نہ آئے شائع ہویا۔ انہاں دے تنقیدی مضامین دے مجموعہ انسان اور آدمی تے ستارہ اور بادبان انہاں دی زندگی وچ تے جھلکیاں، وقت کی راگنی تے جدیدیت اور مغربی گمراہیوں کی تاریخ کا خاکہ انہاں دی وفات دے بعد شائع ہوئے۔ اردو ادب دے علاوہ عالمی افسانوی ادب اُتے انہاں دی گہری نظر سی۔ اوہ فرانسیسی ادب توں وی بوہت چنگی طرح واقف سن جس دا ثبوت انہاں تراجم توں ملدا اے جو انہاں نے گستاف فلابیر(Gustave Flaubert) دا ناول مادام بواری تے ستاں دال (Stendhal) دا ناول سرخ و سیاہ دے ناں توں کیتے نیں۔ آخری دناں وچ عسکری صاحب مفتی محمد شفیع دی قرآن مجید دی تفسیر دا انگریزی زبان وچ ترجمہ کر رہے سن جنہاں وچوں اک جلد ای مکمل ہو سکی۔

تصنیفاں

افسانوی مجموعے

• قیامت، ہم رکاب آئے نہ آئی
• جزیرے

تنقید

• انسان اور آدمی
• ستارہ اور بادبان
• جھلکیاں
• وقت کی راگنی
• جدیدیت اور مغربی گمراہیوں کی تاریخ کا خاکہ

لکھتاں

• میرا بہترین افسانہ
• میری بہتری نظم

تراجم

• سرخ و سیاہ (ستاں دال ) (Stendhal دے فرانسیسی ناول Le Rouge et le Noir دا براہِ راست ترجمہ
• موبی ڈک (ہرمن میلول Hermann Melville) دے مشہور ناول Moby Dick دا ترجمہ
• مادام بواری (گستاف فلابیر) (Gustav Flaubert) دے فرانسیسی ناول دا براہ راست ترجمہ
• آخری سلام (کرسٹوفر شروڈ دے ناول Good by the Berlin دا ترجمہ)

ناقدان دی آراء

معروف نقاد ممتاز شیریں محمد حسن عسکری دے بارے وچ کہندیاں نیں کہ:

”

ہم عصر ادب اُتے اثر انداز ہونا تے اپنی تنقیدی فکر توں اپنے دور دے لکھنے والیاں نوں متاثر کرنا وڈی گل اے۔ ساڈے ناقداں وچ سوائے عسکری صاحب دے شاید ہی کسی دے بارے وچ ایہ گل کہی جا سکدی اے۔

“

وفات

محمد حسن عسکری 18 جنوری 1978ء نوں کراچی وچ وفات پا گئے تے کراچی دے دارالعلوم کورنگی وچ آسودۂ خاک نیں۔

حوالے