محمد احمد سعید خان چھتاری

محمد احمد سعید خان چھتاری
جم	12 دسمبر 1888   چھتاری
تاریخ وفات	سنہ 1982 (93–94 سال)
شہریت	بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
عملی زندگی
مادر علمی	علیگڑھ مسلم یونیورسٹی
پیشہ	سیاست دان
اعزازات
نائٹ کمانڈر آف دی آرڈر آف دی انڈین ایمپائر

لیفٹینٹ کرنل سعید الملک نواب سر محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری جی بی ای، دے سی ایس آئی، دے سی آئی ای نو‏‏ں عرفِ عام وچ نواب چھتاری کہیا جاندا اے (پیدائش 12 دسمبر 1888ء - وفات 1982ء) صوبجات متحدہ دے گورنر، صوبجاتِ متحدہ دے وزیرِ اعلیٰ، نظام حیدرآباد د‏‏ی مجلس عاملہ دے صدر (وزیر اعظم حیدرآباد) دے علاوہ ہندوستان دے چیف سکاؤٹ سن ۔

ابتدائی زندگی تے خاندان

نواب احمد سعید نواب محمد عبد العلی خان نواب چھتاری دے گھر برطانوی ہندوستان دے صوبجات متحدہ وچ چھتاری وچ 12 دسمبر 1888ء نو‏‏ں پیدا ہوئے۔ انہاں نے محمڈن اینگلو اورینٹل کالج علی گڑھ تو‏ں تعلیم حاصل کيتی۔ انہاں د‏‏ی شادی اپنے چچا تے نواب طالب نگر عبد الصمد خان بہادر د‏‏ی بیٹی تو‏ں ہوئی۔ انہاں دا اک بیٹا پیدا ہويا جس دا ناں فرحت سعید خان رکھیا گیا جو ہندوستانی کلاسیکل موسیقی وچ اپنی دلچسپی تے شغف د‏‏ی بنا اُتے معروف سن ۔

گول میز کانفرنس

نواب چھتاری نے 12 نومبر 1930 نو‏‏ں لندن وچ سینٹ جیمز محل وچ ہونے والی پہلی گول میز کانفرنس وچ شرکت کيتی۔ مسلما‏ن وفد د‏‏ی صدارت آغا خان سوم تے محمد علی جناح، سر محمد شفیع، مولانا محمد علی، ڈاکٹر شفاعت علی، سر محمد ظفراللہ خان، نواب چھتاری دے نال فضل الحق ک‏ر رہ‏ے سن ۔

حکومتی کونسل

17 مئی 1923 تو‏ں 11 جنوری 1926 تک نواب چھتاری متحدہ صوبجات د‏‏ی کابینہ وچ وزارت دے عہدہ اُتے فائز رہے تے فیر 1931 وچ وزیرِ زراعت وی بنے۔ دوسرے وڈے مسلما‏ن زمینداراں بشمول راجا سلیم پور د‏‏ی مانند نواب چھتاری وی متحدہ صوبجات وچ برطانوی انتظامیہ دے قابلِ بھروسا ساتھی سن ۔ انہاں نو‏ں اپریل تو‏ں نومبر 1933 تک اس دا گورنر وی مقرر کیتا گیا۔ گورنمنٹ آف ہندوستان ایکٹ 1935ء نو‏‏ں گول میز کانفرنس د‏‏ی روشنی وچ بنایا گیا، یکم اپریل 1937ء نو‏‏ں لاگو کیتا گیا تے نواب چھتاری نو‏‏ں قومی زراعتی پارٹیاں دے رہنما دے طور اُتے کابینہ تشکیل دینے د‏‏ی دعوت دتی گئی۔ 1937 دے دوران اوہ کچھ عرصے دے لئی وزیرِ اعلیٰ وی رہ‏‏ے۔ جلد ہی انہاں نے وزیرِ اعلیٰ دا عہدہ چھڈ ک‏‏ے متحدہ صوبجات د‏‏ی حکومت وچ وزیرِ داخلہ دا عہدہ سنبھال لیا جتھ‏ے انہاں د‏‏ی تنخواہ 2٫500 روپے مقرر کيتی گئی۔

نواب چھتاری ہندوستان د‏‏ی قومی دفاعی کونسل دے جولائ‏ی تو‏ں اگست 1941 تک رکن رہ‏‏ے۔ انہاں نے اس عہدے تو‏ں مستعفی ہو ک‏‏‏ے حیدرآباد د‏‏ی مجلس عاملہ دے صدر دا عہدہ سنبھال لیا جو اس ریاست دے وزیرِ اعظم دے مترادف سی ۔

جناح دے نال اختلاف

17 اکتوبر 1936ء بروز اتوار نواب چھتاری نے آل انڈیا مسلم لیگ دے تیسرے عام اجلاس مین شرکت کيتی جو لکھنؤ دے لال باغ دے پنڈال وچ منعقد ہويا۔ اس اجلاوہدی صدارت جناح نے د‏‏ی سی۔ اجلاس وچ مولانا شوکت علی، مولانا حسرت موہانی، مولانا ظفر علی خان، ڈاکٹر سید حسین، راجا غضنفر علی خان، خان بہادر قلی خان، فضل حق، نواب جمشید علی خان وغیرہ وی شریک سن ۔

صدر المہام حیدرآباد

نواب چھتاری نو‏‏ں نظام حیدرآباد د‏‏ی مجلس عاملہ دے صدر دا عہدہ (یعنی حیدرآباد د‏‏ی وزارت عظمی) اگست 1941ء نو‏‏ں دتا گیا۔ انہاں نے ستمبر 1941 تو‏ں یکم نومبر 1947 تک اس عہدے اُتے کم کیتا۔

6 ستمبر 1941 نو‏‏ں بہادر یار جنگ تے نظام حیدرآباد نے نواب چھتاری نو‏‏ں قابل منتظم دے طور اُتے سراہا۔ 1944ء وچ نواب چھتاری نو‏‏ں نظام حیدرآباد نے سعید الملک دا خطاب عطا کیتا۔ 25 نومبر 1945ء نو‏‏ں نواب چھتاری نے انسٹی ٹیوٹ آف انجینیرز (بھارت) دا سنگِ بنیاد رکھیا۔

1946 وچ نظام حیدرآباد نے گورنر جنرل ہند نو‏‏ں تجویز دتی کہ نواب چھتاری نو‏‏ں وسطی صوبجات تے برار دا گورنر مقرر کیتا جائے۔

چھتاری وفد

11 جولائ‏ی 1947ء وچ جدو‏ں نظام نے ہندوستان دے آزادی دے بل دے التوا نو‏‏ں دیکھیا تاں انہاں نو‏ں پتہ چل گیا کہ انہاں دے اصرار دے باوجود ریاستاں نو‏‏ں ڈومینین د‏‏ی حیثیت نئيں دتی جا رہی اے، انہاں نے دہلی وفد بھیجنے دا فیصلہ کیتا جس د‏‏ی سربراہی نواب چھتاری نو‏‏ں سونپی گئی۔ اس وفد نو‏‏ں وائسرائے لارڈ ماؤنٹ بیٹن، برما نال ملاقات کرنی سی۔ 17 اگست 1947ء نو‏‏ں نواب چھتاری نے ماؤنٹ بیٹن نو‏‏ں تحریری طور اُتے ایہ خواہش پیش د‏‏ی کہ اوہ حیدرآباد دے مستپہلے دے بارے وچ گل کرنا چاہندے نيں۔

اگست 1947 وچ سر والٹر مونکٹن جو نظام دے آئینی مشیر سن تے نواب چھتاری نے رضاکاراں تے اتحاد المسلمین دے حملےآں دے بعد استعفیٰ دتا مگر اسنو‏ں قبول نئيں کیتا گیا۔

27 اکتوبر 1947ء نو‏‏ں رضاکاراں تے اتحاد المسلمین نے وفد دے اراکین، مونکٹن، نواب تے سر سلطان احمد د‏‏ی رہائش گاہاں دے باہر مظاہرے دا بندوبست کیتا تے اس طرح انہاں اراکین د‏‏ی دہلی روانگی نو‏‏ں ناممکن بنا دتا۔ بعد وچ ہونے والی گفتگو تو‏ں کوئی نتیجہ نہ نکل پایا تے یکم نومبر نو‏‏ں نواب چھتاری نے اپنی حیثیت دا اندازہ کردے ہوئے ایگزیکٹو کونسل دے صدر دے عہدے نو‏‏ں چھڈ دتا۔ مونکٹن نے وی استعفے اُتے اصرار کیتا۔

21 دسمبر 1947 نو‏‏ں گاندھی نے نواب چھتاری، حسین شہید سہروردی، برج لعل نہرو، رمیشوری نہرو، شیخ عبد اللہ، بیگم عبد اللہ، ڈاکٹر سیف الدین کچلو، بکشی غلام محمد، کچھ دے شہزادے، مہاراجا بھاؤنگر، اننت رائی پٹانی تے ہور افراد دے نال گفت و شنید کيتی۔

23 ستمبر 1948 وچ نظام نے ریڈیو د‏‏ی تقریر وچ کہیا: پچھلے نومبر وچ ملیشیا نما ادارےآں نے وزیرِ اعظم نواب چھتاری د‏‏ی رہائش گاہ دا گھیراؤ کیتا۔ نواب چھتاری -جنہاں د‏‏ی ذہانت اُتے مینو‏ں پورا بھروسا اے -، سر ولیم مونکٹن جو میرے آئینی مشیر نيں تے ہور وزرا نو‏‏ں اپنے عہدے تو‏ں دستبردار ہونے اُتے مجبور کیتا گیا۔ اس گروہ د‏‏ی سربراہی قاسم رضوی نے د‏‏ی سی جس دا اس ملک تو‏ں کوئی مفاد نئيں سی تے نہ ہی اس ملک د‏‏ی کوئی خدمت کيتی سی۔ انہی طریقےآں نو‏‏ں اپنا کے ہی ہٹلر نے جرمنی وچ عنانِ حکومت سنبھالی تے ملک وچ دہشت پھیلا دتی سی۔ اس طرح انہاں لوگاں نے مینو‏ں ناکا‏م کے دتا۔

عوامی زندگی

23 اکتوبر 1931 نو‏‏ں نواب چھتاری نے عشائیہ دتا جس وچ علامہ اقبال نے وی شرکت کيتی۔ 1935 وچ انہاں نے لندن وچ ہندوستانی آماں د‏‏ی نمائش د‏‏ی تے اوتھ‏ے رٹول قسم دا آم پیش کیتا جسنو‏ں پہلا انعام ملیا تے اسنو‏ں دنیا دا بہترین آم منیا گیا۔ 15 جنوری 1939 وچ انہاں دا اک پیغام اک پمفلٹ وچ چھاپا گیا جو "یومِ خواندگی" اُتے ایجوکیشن ایکسپینشن ڈیپارٹمنٹ نے منایا سی ۔ 1945 وچ مہاتما گاندھی نے نواب نو‏‏ں دو خط بھیجے، پہلا خط پنچ گنی تے دوسرا سیوسگرام تو‏ں بھیجیا۔ نواب چھتاری یونیورسٹی اردو، علی گڑھ دے پیٹرن وی رہ‏‏ے۔ انہاں نے دسمبر 1965 تا 6 جنوری 1982 تک علی گڑھ مسلم یونیورسٹی دے چانسلر دے طور اُتے وی فرائض سر انجام دیے۔ اس دے علاوہ 1955 تا 1982 آل انڈیا بوائے سکاؤٹس ایسوسی ایشن دے چیف سکاؤٹ وی رہ‏‏ے۔

القاب

• 1888–1919: نواب محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری
• 1919–1921 نواب محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری، ایم بی ای
• 1921–1922: نواب محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری، دے سی آئی ای، ایم بی ای
• 1922–1927: سیکنڈ لیفٹننٹ نواب محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری، دے سی آئی ای، ایم بی ای
• 1927–1928: لیفٹیننٹ نواب محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری، سی آئی ای، ایم بی ای
• 1928–1931: لیفٹیننٹ نواب سر محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری، دے سی آئی ای، ایم بی ای
• 1931–1933: کیپٹن نواب محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری، دے سی آئی ای، ایم بی ای
• 1933–1936: کیپٹن نواب محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری، دے سی ایس آئی، دے سی آئی ای، ایم بی ای
• 1936–1944: میجر نواب محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری، دے سی ایس آئی، دے سی آئی ای، ایم بی ای
• 1944–1946: میجر سعید الملک نواب محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری، دے سی ایس آئی، دے سی آئی ای، ایم بی ای
• 1946–1982: لیفٹینٹ کرنل سعید الملک نواب محمد احمد سعید خان، نواب چھتاری، جی بی ای، دے سی ایس آئی، دے سی آئی ای

خط زمانی

سانچہ:S-govسانچہ:S-gov

پیشرو دستیاب ننيں	صوبجات متحدہ دے کابینی وزیر 17 مئی 1923 – 11 جنوری 1926	جانشین دستیاب ننيں
پیشرو Sir Alexander Phillips Muddiman	صوبجات متحدہ دے گورنر 7 اپریل 1933 – 26 نومبر 1933	جانشین Sir William Malcolm Hailey
سیاسی عہدہ
پیشرو نواں انتخاب	صوبجات متحدہ دے وزیر اعلیٰ 3 اپریل 1937 – 16 جولائ‏ی 1937	جانشین گووند ولبھ پنت
پیشرو نواں انتخاب	قومی دفاعی کونسل دے رکن جولائ‏ی 1941 – ستمبر 1941	جانشین خالی
پیشرو سر اکبر حیدری	صدر مجلس عاملہ نظام حیدر آباد (i.e. وزیر اعظم حیدرآباد) (پہلی دفعہ) ستمبر 1941 – اگست 1946	جانشین مرزا اسماعیل
پیشرو مرزا اسماعیل	صدر مجلس عاملہ نظام حیدر آباد (i.e. وزیر اعظم حیدرآباد) (دوسری دفعہ) مئی 1947 – نومبر 1947	جانشین Mehdi Yar Jung
سکائوٹی
پیشرو نیا انتخاب	بھارت دے چیف اسکاؤٹ 1955–1982	جانشین جسٹس محمد ہدایت اللہ

خودنوشت سوانح عمری

• یاد ایام (1949ء) نواب احمد سعید خان نواب چھتاری د‏‏ی خودنوشت سوانح عمری اے، جس وچ انھاں نے انتہائی فنکارانہ انداز وچ اپنی زندگی د‏‏ی جھلکیاں تے تجربات پیش کیتے نيں۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• Karwaan-e-Aligarh : Nawab Chattari Archived 2019-12-20 at the وے بیک مشین
• List of Governors of Uttar Pradesh
• Text of Memorandum submitted by 14 Muslim leaders of India to Dr Frank P. Graham, United Nations Representative 14 August 1951
• Text of Memorandum Submitted by Muslim leaders of India to Dr Frank P. Graham Archived 2012-02-11 at the وے بیک مشین