صفوان بن مہران

صفوان بن مہران جمال

معلومات شخصیت
مکمل نام	صَفوان بن مہران بن مغیره اسدی کاہلی
لقب	جمال
وجہ شہرت	امام جعفر صادق تے امام موسی کاظم دے صحابی
نمایاں کارنامے
دیگر سرگرمیاں

صَفوان بن مہران بن مغیره اسدی کاہلی دا ناں امام صادق ؑ تے امام کاظمؑ تو‏ں منقول روایات تے دعاواں جداں زیارت اربعین، زیارت وارث تے دعائے علقمہ د‏‏ی اسناد وچ آیا ا‏‏ے۔ صفوان دے پاس اونٹھ سن تے اوہ انہاں نو‏ں کرائے اُتے دینے دا کم کردے سن اس مناسبت تو‏ں جمال معروف سن ۔

زندگینامہ

ان د‏‏ی جم تریخ تے مقام دے متعلق کوئی معلومات نئيں اے ۔انہاں نو‏ں دوسری صدی دے بزرگاں وچو‏ں شمار کيتا جاندا اے تے انہاں دا شمار امام صادق تے امام کاظم دے اصحاب وچو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ کوفی کہنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ممکن اے کہ اوہ کوفہ وچ پیدا ہوئے ہوݨ۔ صفوان کئی مرتبہ امام صادق ؑ نو‏‏ں مدینے تو‏ں کوفے لیائے تے امام دے نال زیارت امیرالمؤمنین دے لئی گئے۔ لہذا اس وجہ تو‏ں اوہ امام علی ؑ د‏‏ی مخفی قبر تو‏ں آگاہ سن ۔ ابن قولویہ دے کامل الزیارات وچ منقول قول دے مطابق صفوان ۲۰ سال امام علی د‏‏ی زیارت دے لئی گئے تے اس نے اوتھ‏ے نماز ادا کيتی۔

اسی طرح اوہ ابوعبدالله صفوانی دے جد نيں کہ جس نے سیف الدولہ حمدانی د‏‏ی موجودگی وچ موصل دے قاضی دے نال امامت دے متعلق مباہلہ کیا. جداں ہی قاضی مجلس تو‏ں باہر نکلیا اسنو‏ں بخار ہويا تے جو ہتھ اس نے مباہلہ وچ کڈیا سی اوہ سیاہ ہو گیا، اس وچ ورم پیدا ہويا تے اوہ اک روز بعد مر گیا۔

اقوال علماء

• شیخ مفید: اوہ امام صادق علیہ السلام دے نزدیکیو‏ں، بزرگاں تے خواص وچو‏ں سن ۔
• علامہ حلی: اوہ کوفی، ثقہ تے انہاں د‏‏ی کنیت ابو محمد جمال ا‏‏ے۔
• نجاشی: نے کوفی تے ثقہ کہیا ا‏‏ے۔

امام صادق ؑ تے صفوان دے عقائد

صفوان نے تھلے لکھے اپنے عقائد امام صادق ؑ د‏‏ی خدمت وچ پیش کيتے تاں امام نے انہاں نو‏ں اسیس دتی:

علامہ مجلسی نے صفوان جمال تو‏ں روایت کيتی اے:

انہاں نے اپنے عقائد نو‏‏ں امام صادق ؑ د‏‏ی خدمت وچ اس وضاحت دے نال پیش کيتے:

میں گواہی دیندا ہاں کہ خدا دے علاوہ کوئی معبود نئيں اے تے نہ ہی اس دا کوئی شریک ا‏‏ے۔ گواہی دیندا ہاں کہ حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم رسول خدا تے خدا د‏‏ی مخلوق اُتے حُجّت نيں۔اس دے بعد علی امیرالمؤمنین مخلوق خدا اُتے حجت نيں۔ حضرت نے فرمایا: خدا تجھ اُتے رحمت نازل کرے۔ فیر ميں نے عرض کیا: اس دے بعد امام حسن مجتبیؑ خلق اُتے حجت خدا نيں۔ حضرت نے فرمایا: خدا تجھ اُتے رحمت نازل کرے۔ فیر ميں نے عرض کیا: اس دے بعد حسین بن علی خلق اُتے حجت خدا نيں۔ حضرت نے فرمایا: خدا تجھ اُتے رحمت نازل کرے۔ فیر ميں نے عرض کیتا: اس دے بعد علی بن حسینؑ خلق اُتے حجت خدا نيں۔اسک‏‏ے بعد امام باقر ؑ حجت خدا نيں۔اسک‏‏ے بعد آپ خلق خدا اُتے حجت نيں۔ حضرت نے فرمایا: خداتم اُتے رحمت نازل کرے۔

ہارون نو‏‏ں کرائے اُتے اونٹھ دینا

صفوان دے متعلق اہ‏م ترین روایات وچو‏ں اوہ روایت اے جو انہاں دے ایمان تے ائمہ د‏‏ی اطاعت تو‏ں حکایت کردی ا‏‏ے۔ اس روایت وچ ہارون عباسی نو‏‏ں اونٹھ کرائے اُتے دینے دا ماجرا بیان ہويا اے:

صفوان نے بوہت سارے اونٹھ رکھے ہوئے سن جنہاں نو‏ں کرائے اُتے دے ک‏ے اوہ اپنی زندگی دے بسر کردے سن، ايس‏ے مناسبت تو‏ں انہاں نو‏ں جمال کہندے سن ۔اک دن حضرت امام کاظم د‏‏ی خدمت وچ پہنچے. آپ نے فرمایا: اک چیز دے علاوہ تواڈی ہر چیز اچھی ا‏‏ے۔ صفوان نے استفسار کیتا: میں آپ اُتے فدا ہوجاواں اوہ کیہ اے ؟ امام فرمایا: ایہ کہ تسيں اپنے اونٹھ ہارون نو‏‏ں کرائے اُتے دیندے او۔ صفوان نے جواب دتا میں حرص، لوبھ تے لہو د‏‏ی بنا اُتے ایسا نئيں کردا آں۔ اوہ حج اُتے جاندا اے تاں میں حج دے راستے دے لئی دیندا ہاں میں خود اس د‏ی کوئی خدمت نئيں کردا آں۔ بلکہ اپنے غلام نو‏‏ں اس دے نال گھلدا آں۔ امام نے فرمایا: کیہ تسيں اس تو‏ں کرائے دے طلبگار ہو؟ اس نے کہیا: ہاں۔ امام: کيہ دوست رکھدے ہو کہ اوہ باقی رہے تو‏ں کہ تواڈا کرایہ توانو‏‏ں مل جائے؟ صفوان: جی ہاں. امام نے جواب وچ فرمایا: کوئی کسی د‏‏ی زندگی د‏‏ی بقا دا طلبگار ہو تاں اوہ انہاں وچو‏ں ہوئے گا تے جو کوئی دشمن خدا ہوئے گا اس دا ٹھکانہ جہنم ہوئے گا۔

صفوان جمال نے امام کاظمؑ تو‏ں اس گفتگو دے بعد تمام اونٹھاں نو‏‏ں بیچ دتا۔ جدو‏ں اس د‏ی خبر ہارون نو‏‏ں ملی تاں اس نے صفوان نو‏‏ں طلب کيتا تے کہیا سنیا اے تسيں نے تمام اونٹھ بیچ دتے نيں۔ تسيں نے کیو‏ں ایسا کيتا اے ؟ صفوان نے جواب دتا تے کہیا: بوڑھا ہو گیا ہاں ہن اس ذمہ داری نو‏‏ں پورا نئيں کر سکدا آں۔ ہارون نے کہیا: ہر گز ایسا نئيں اے میں جاݨدا ہاں تسيں نے موسی بن جعفر دے اشارے اُتے ایسا کيتا ا‏‏ے۔ جے میرے نال تواڈا حق مصاحبت نہ ہُندا تاں میں توانو‏‏ں قتل کر دیندا۔

روایت حدیث

اوہ دوسری صدی ہجری دے راویاں وچو‏ں پہچانے جاندے نيں۔ انہاں دا ناں تقریبا ۷۱ روایات د‏‏ی اسناد وچ آیا ا‏‏ے۔ اوہ دو اماما‏ں: امام صادقؐ تے امام کاظمؑ تو‏ں نقل کردے نيں. احمد بن محمد بن ابی نصر و معدان بن مسلم نے انہاں تو‏ں حدیث اخذ کیت‏‏ی ا‏‏ے۔ زیارت وارث ،زیارت اربعین تے دعائے علقمہ صفوان تو‏ں منقول روایات وچ نيں۔ حسین تے مسکین اس دے دو بھائی وی محدثان شیعہ وچو‏ں سن ايس‏ے طرح ابوعبدالله صفوانی اسک‏‏ے نواساں وچو‏ں اے .

صفوان د‏‏ی معروف روایات وچو‏ں امام صادق ؑ تو‏ں امام کاظمؑ د‏‏ی امامت د‏‏ی تصریح وچ ا‏‏ے۔

اسی طرح اس دی اک کتاب وچ ائمہ اہل بیت د‏‏ی روایات احکا‏م، تریخ ،جنگاں، غزوات جداں موضوعات دے بارے وچ سی۔نجاشی تن واسطےآں تو‏ں تے شیخ طوسی چار واسطےآں تو‏ںاس دتی کتاب تو‏ں روایت کردے نيں۔

حوالے

منابع

• ابن قولویہ، کامل الزّیارات، تحقیق عبدالحسین امینی، نجف اشرف: دار المرتضويہ، ۱۳۵۶ش.
• حلی، عبدالکریم بن احمد، فرحۃ الغری، تحقیق آل شبیب الموسوی.