احمد بن علی نجاشی
| کوائف | |
|---|---|
| مکمل نام | احمد بن علی بن احمد بن عباس نَجاشی أسدی |
| تاریخ ولادت | صفر ۳۷۲ ہجری قمری |
| آبائی شہر | کوفہ |
| تاریخ وفات | ۴۶۳ ہجری قمری دے بعد |
| علمی معلومات | |
| اساتذہ | شیخ مفید، شیخ صدوق، سید مرتضی، سید رضی تے ابن غضائری |
| تالیفات | فہرست اسماء مصنفی الشیعہ، الجمعہ و ما ورد فیہ من الاعمال، الکوفہ و ما فیہا من الآثار و الفضائل، انساب بنی نضر بن قُعَین و ایامہم و اشعارہم، مختصر الانوار و مواضع النجوم التی سمتہا العرب، تفسیر النجاشی، اخبار بنی سنسن |
| خدمات | |
احمد بن علی نَجاشی أسدی (۳۷۲ق-۴۵۰ یا ۴۶۳ق) نجاشی تے ابن کوفی دے القاب توں معروف شیعہ علم رجال دی برجستہ ترین شخصیت نيں۔ فہرست اسماء مصنفی الشیعہ دے نام توں انہاں دی کتاب شیعہ علم رجال دے منابع توں سمجھی جاندی اے۔ ایہ کتاب رجال نجاشی دے نام توں مشہور اے۔
زندگی نامہ
سودھورجال تے تراجم دی کتب وچ انہاں دی مقام ولادت دی طرف اشارہ نئيں ہويا لیکن کہیا گیا کہ صفر سال ۳۷۲ ہجری قمری نوں پیدا ہوئے ۔ [۴] بعض اسنوں بغدادی تے انہاں دے باپ نوں کوفی سمجھدے نيں ہور کہیا گیا کہ نجاشی توں ابن کوفی دی تعبیر منقول ہوئی اے ۔[۵] انہاں نے اپنے نسب نوں رسول اللہ دی ویہويں پشت عدنان تک پہنچایا اے۔ [۶]انہاں دے اپنے کہنے دے مطابق اہواز وچ انہاں دے جد: عبدالله والئے منصور دوانیقی سن انہاں نے امام صادق(ع) نوں خط لکھاجس دے جواب وچ امام نے رسالہ اہوازیہ انہاں دے لئی لکھیا۔[۷]
انہاں دے اجداد وچوں عبدالله اہواز اُتے حکومت کردا سی تے اوہ نجاشی دے نام توں مشہور سی اسی مناسبت انہاں نوں وی نجاشی کہیا جانے لگیا ۔[۸]
نجاشی سال ۴۵۰ ہجری قمری وچ سامرا دے نزدیک مطر یا مطیر آباد آئے تے اوتھے فوت ہوئے ۔سب توں پہلے انہاں دی تاریخ وفات مقام وفات دی طرف علامہ حلی (متوفای ۷۲۶ ہجری) نے خلاصۃ الاقوال وچ اشارہ کیتا اے ہور اس توں پہلے شیعہ تے اہل سنت وچوں کسی نے اوہدی طرف اشارہ نئيں اے ۔لیکن ایہ تاریخ درست معلوم نئيں ہُندی اے بلکہ انہاں دی وفات اس دے بعد ہوئی ۔شبیری زنجانی کہندے نيں :نجاشی نے ابویعلی محمد بن حسن بن حمزه جعفری دی وفات رمضان سال ۴۶۳ ہجری قمری لکھی اے ۔اس وجہ توں نجاشی دی وفات دا ۴۵۰ ہجری دا ہونا ممکن نئيں اے ۔ [۹]
علمی زندگی
سودھونجاشی ابتدائی علوم اپنے والد توں حاصل کيتے ۔تیرہ سال توں زیادہ عمر نئيں سی کہ علم حدیث توں آشنا سن ۔ قرائت قرآن دا علم مسجد لؤلؤی دے صاحب توں حاصل کیتا ۔ کافی دی کتاب احمد بن احمد کوفی دے پاس پڑھی ۔ [۱۰]
اساتید و مشائخ
سودھونجاشی دے اساتذہ وچ شیخ مفید، شیخ صدوق، سید مرتضی، سید رضی تے ابن غضائری جیسی شخصیتاں دا نام آندا اے ۔
- ہور اساتذہ :
- علی بن احمد بن عباس نجاشی (والد)
- احمد بن محمد بن عمران معروف ابن جندی. آقا بزرگ تہرانی اسنوں نجاشی دا پہلا استاد سمجھدے نيں ۔[۱۱]
- احمد بن محمد بن موسی معروف بنام ابن صلت اہوازی
- احمد بن عبدالواحد بن احمد بزاز معروف بنام ابن عبدون یا ابن حاشر
- احمد بن علی بن عباس سیرافی معروف ابن نوح سیرافی
- ابواسحاق ابراہیم بن مخلد
- القاضی ابوعبدالله جعفی
- ابوالحسین بن محمد بن ابی سعید
- حسن بن احمد بن ابراہیم
- حسن بن احمد بن محمد معروف ابن ہیثم عجلی
- حسن بن محمد بن یحیی فحام
- ابوعبدالله حسین بن عبیدالله غضائری
- حسین بن احمد بن موسی
- حسین بن جعفر بن محمد مخزومی معروف ابن خمری
- سلامۃ بن ذکاء ابوالخیر موصلی
- عباس بن عمر بن عباس ابن ابی مروان
- عبدالواحد بن مہری
- عبدالسلام بن حسین ادیب
- عبدالله بن محمد بن عبدالله معروف ابومحمد حذاء دعلجی
- عثمان بن حاتم منتاب تغلبی
- عثمان بن احمد واسطی
- علی بن احمد بن محمد قمی معروف ابن ابی جید
- ابوالقاسم علی بن شبل بن اسد
- ابوالحسن محمد بن احمد قمی
- محمدبن جعفر ادیب معروف ابوالحسن تمیمی
- محمد بن عثمان بن حسن معروف نصیبی معدل
- محمد بن علی بن شاذان قزوینی
- محمد بن علی بن یعقوب معروف ابوالفرح قنائی کاتب۔[۱۲]
انہاں نے اپنی زندگی دا اکثر حصہ بغداد وچ گزاراصرف چند مرتبہ بغداد توں باہر گئے جنہاں وچوں اکثر سفر زیارتی سن ۔ جداں سال ۴۰۰ ہجری وچ نجف اشرف گئے کچھ مدت حرم امیر المومنین دے جوار وچ رہے ،سامراء وچ عسکریین(ع) دی زیارت دے لئی گئے ۔ مکہ تے بصره وی گئے ہور چند مرتبہاپنے اصلی وطن کوفہ وی گئے اوتھے حدیث سنی تے اوتھے اجازہ لیا یا اجازہ دتا۔[۱۳]
آثار
سودھو
- فہرست اسماء مصنفی الشیعہ معروف بنام رجال نجاشی: نجاشی دی زندگی دی اہم ترین تالیف اے ۔ہزار سال گزرنے دے باوجود حالے تک اہل تشیع دے رجالی منابع وچ اسنوں اک بنیادی حیثیت حاصل اے ۔کیونکہ اس وچ سینکڑاں شیعاں دی تالفات تے راویاں دے وثوق و عدم وثوق دا معیار اسنوں ہی سمجھیا جاندا اے ۔ علم رجال، فقہا تے محدثین دے نزدیک «رجال نجاشی» کتب رجال وچ حرف اول اے ہور معارضے دے وقت قول نجاشی دوسرےآں اُتے مقدم اے ۔
- الجمعہ و ما ورد فیہ من الاعمال
- الکوفہ و ما فیہا من الآثار و الفضائل
- انساب بنی نضر بن قُعَین و ایامہم و اشعارہم
- مختصر الانوار و مواضع النجوم التی سمتہا العرب[۱۴]
- تفسیر النجاشی[۱۵]
- اخبار بنی سنسن؛ نجاشی ذیل نام ابوغالب زراری از این کتاب نام میبرد.[۱۶]
دقت تے وثاقت
سودھونجاشى توں متعلق قابل توجہ مسائل وچوں اک ایہ اے کہ اس نے صرف موثق تے معتبر افراد توں روایت نقل کيتی اے جدوں کہ ضعیف تے متہم بطعن افراد دی اکثر روایات اختیار وچ ہونے دے باوجود انہاں نوں ذکر نئيں کیتا اے ۔
- اکثر جگہاں اُتے کہندے نيں :
- فلان موضوع توں متعلق ضعیف تے مطعون افراد توں میرے اختیار وچ روایات نيں لیکن ميں نے انہاں نوں نقل کرنے گریز کیتا اے ۔
احتياط تے توجہ اس حد تک سی کہ اوہ ضعیف افراد توں روایت سننے دے لئی حاضر نہ سن ۔اس نقطے نے نجاشی دی منقولات نوں دوچندان کر دتا اے تے ایہ گل انسان نوں نجاشی دی روایات دے بارے وچ زیادہ اطمینان بخشتی اے ۔
اقوال علما
سودھومحمد باقر خوانساری کتاب حاوی وچ شیخ عبدالنبی جزائری درسے نقل کردا اے :
- «نجاشی رجال دے احوال ضبط کرنے وچ جلیل تے عظیم الشأن عالم اے ۔ علمائے متأخرین رجال دی جرح و تعدیل وچ اوہدی گفتار اُتے مکمل اعتماد کردے نيں۔ [۱۷]
محدث قمی انہاں دے متعلق لکھدے نيں :
- وہ علم رجال دے بزرگ تری عالم سن ۔ساڈے بزرگ علما وچ رجال دی تنظیم و تألیف تے جرح و تعدیل وچ کوئی وی نجاشی نوں نئيں پہنچدا اے ۔تمام علما نے اس اُتے اعتماد کیتا اے ۔[۱۸]
ہور مطالعہ
سودھوحوالے
سودھو- ↑ محدث نوری، خاتمۃ المستدرک3/147،مؤسسہ آل البيت عليہم السلام لإحياء التراث - قم - ايران
- ↑ علامہ حلی، خلاصۃ الاقوال82/ش53/احمد بن علی،مؤسسہ نشر الفقاہۃ۔
- ↑ محدث نوری، خاتمۃ المستدرک 3/147،
- ↑ علامہ حلی، خلاصۃ الاقوال، ۱۴۱۷، ص۷۳.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۰، ج۱، ص۱۷۲؛ کحالۃ، معجم المؤلفین، بیروت، ج۱، ص۳۱۷.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶، ص۲۱۳.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶، ص۱۰۱.
- ↑ جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، ج ۱، ص ۷۰.
- ↑ رک: شبیری زنجانی، ابوالعباس نجاشی و عصر وی
- ↑ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیۃ، ۱۳۶۳، ج۲، ص۸۱-۸۲.
- ↑ آقابزرگ، الذریعہ الی لکھتاں الشیعہ، ۱۴۰۳، ج۲، ص۴۴۹.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶.
- ↑ رک: مجیدینسب، «تاریخ نگاری شیعہ در کتاب رجال نجاشی».
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶، ص۱۰۱.
- ↑ آقابزرگ، الذریعہ، ۱۴۰۳، ج۴، ص۳۱۷.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶، ص۸۴.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، قم، ج۱، ص۶۱.
- ↑ قمی، الکنی و الالقاب، تہران، ج۳، ص۲۳۹.
منابع
سودھو- آقا بزرگ تہرانی، الذریعہ الی لکھتاں الشیعہ بیروت: دار الاضواء، ۱۴۰۳ ق
- سید محمد مہدی بحر العلوم،الفوائد الرجالیہ تہران: مکتبہ الصادق، ۱۳۶۳ش
- جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار: خلاصہ ای از زندگی اسوهہای علم و عمل، قم، معروف، ۱۳۸۵ش
- علامہ حلی حسن بن یوسف، خلاصۃ الاقوال فی معرفة الرجال. نشر الفقاہہ، ۱۴۱۷ق
- محمد باقر خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات. قم: اسماعیلیان، بی تا
- شیخ عباس قمی، عباس، الکنی و الالقاب. تہران: مکتبہ الصدر، بی تا
- شبیری زنجانی، سید موسی، ابو العباس نجاشی و عصر وی، نور علم، ش ۱۱، ۱۳۶۴ش
- نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی. قم: جامعہ مدرسین، ۱۴۱۶ق
- زرکلی، خیر الدین، الاعلام. بیروت: دار العلم، ۱۹۸۰ ع
- کحالہ، عمر رضا، معجم المؤلفین. بیروت: مکتبہ المثنی، بی تا
- مجیدی نسب، نرگس، تاریخ نگاری شیعہ در کتاب رجال نجاشی، نامہ تاریخ پژوہان، ش۱۶، زمستان ۱۳۸۷ش