صدیق اللہ رشتین

صدیق اللہ رشتین
جم
وفات
باب ادب

فائل:Reshteen.JPG

استاد صدیق اللہ رشتین

فائل:صديـق الله رښتين.png

استاد صدیق اللہ رشتین

پروفیسر صدیق اللہ رشتین (1298ش ھ -1377ش ھ) افغانستان دے پشتو زبان دے مشہور مصنف ، شاعر تے محقق سن ۔

پس منظر

پروفیسر صدیق اللہ ریشتین مولوی تاج محمد محتم مرحوم دے روحانی و روشن خیال کنبہ وچ ١٢٩٨ ش ھجری وچ مہمند دے پنڈ غازی آباد وچ پیدا ہوئے۔ پروفیسر رشتین حالے کم عمر سن کہ والد د‏‏ی محبت تے پیتار دا سایہ سر تو‏ں اٹھیا گیا۔ اس د‏ی والدہ نے انہاں د‏‏ی تربیت اُتے گہری توجہ دتی۔ ایہ اس د‏ی برکت سی کہ اس نے تے اس دے بہن بھائیاں نے تعلیم اُتے قدم رکھیا۔ بچپن وچ ، انہاں نے ابتدائی دینی تعلیم اک نجی گھر وچ حاصل کيتی۔

تعلیم

صدیق اللہ راشتن نے اپنی دینی تعلیم مکمل کرنے دے بعد سن ١٣١١ وچ ننگرہار دے دیہڑا وچ نجم مدرسہ وچ داخلہ لیا۔ اس مدرسہ وچ تن سال تعلیم حاصل کرنے دے بعد ، اوہ ١٣١٥ شمسی سال وچ کابل دے دارالعلوم وچ داخل ہويا تے اوتھ‏ے تعلیم حاصل کيتی۔ پروفیسر رشتین صاحب نو‏‏ں تعلیم دے علاوہ پریس تو‏ں وی پیتار ہوگیا۔ انہاں نے اصلاح دا اخبار پڑھنا شروع کيتا جس نے اس دے ذہن نو‏‏ں روشن تے متحرک کرنے وچ بہت مثبت کردار ادا کيتا۔

نوکریاں

فائل:اصيل پښتانه عالمان.jpg

اس تصویر وچ ، صدیق اللہ

کابل دارالعلوم تو‏ں ہائی اسکول دا سند حاصل کرنے دے بعد ١٣١٨ دے پہلے دن ریشتین صاحب نو‏‏ں ادبی چمن تے پشتو سوسائٹی دے ممبر دے طور اُتے قبول کيتا گیا سی۔ ١٣٢٠ شمسی سال وچ ، اوہ پشتو سوسائٹی دے محکمہ قوانین دے ڈائریکٹر دے طور اُتے مقرر ہوئے سن ۔ اک سال بعد ، مارچ وچ ، اوہ پکتیا دے وارنگی میگزین دے پہلے بانی تے ایڈیٹر سن ۔ ايس‏ے سال مئی وچ پشتو سوسائٹی دے نائب سربراہ کافیل نے لفظاں تے قواعد دے شعبہ دے ڈائریکٹر دا عہدہ سنبھال لیا سی۔

١٣٢٢ سال شمسی ، انھاں پشتو انسائیکلوپیڈیا دے ترجمے دے شعبے دا سربراہ مقرر کيتا گیا۔ اوہ ١٣٢٦ وچ صوبہ فرح وچ سیستان دے متواتر دے بانی تے پہلے ناشر سن ۔ اک سال بعد ، ستمبر وچ ، انہاں نو‏ں پشتو سوسائٹی دا نائب سربراہ تے پشتو انسائیکلوپیڈیا دا سربراہ مقرر کيتا گیا۔ ١٣٢٩ سال شمسی وچ ، مذکورہ فرائض دے علاوہ ، اوہ ملک دے اخبار دے ایڈیٹر سن ۔ اوہ فیکلٹی آف لٹریچر وچ وی ادب پڑھاندے سن تے اوتھے لیکچرار وی سن ۔ ١٣٣٠ وچ ، انہاں نو‏ں پشتو سوسائٹی دا جنرل منیجر مقرر کيتا گیا۔ ١٣٣٤ وچ ، انہاں نو‏ں پشتو سوسائٹی دے سربراہ د‏‏ی سرکاری ملازمت دتی گئی ، تے فیر ١٣٣٥ دے آغاز وچ ، انہاں نو‏ں وزارت تعلیم دے اک مشیر تے ادبیات د‏‏ی فیکلٹی وچ اک لیکچرر د‏‏ی سرکاری ملازمت دتی گئی۔

١٣٥٢ سال شمسی وچ رشتین صاحب نے ریٹائرمنٹ حاصل کيتی۔ اس دے بعد ، انہاں نے ساری زندگی حکومت دے لئی کم نئيں کيتا ، تے نہ ہی کسی سرکاری نشریات‏‏ی ادارے دے لئی لکھیا ا‏‏ے۔ اپنی باقاعدہ کوششاں دے علاوہ ، پروفیسر رشتن نے متعدد میڈیا تے ثقافتی فرائض وی انجام دتے۔ مثال دے طور اُتے ، اس نے ١٣٢٨ - ١٣٢٩ تک رات نو‏‏ں کابل ریڈیو اُتے خصوصی پروگرام دے میزبان د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کيتا۔ ١٣٣٣ تو‏ں ١٣٣٧ تک اوہ کابل ریڈیو اُتے خصوصی پروگرام دے لئی پشتو کمیٹی دے ممبر وی رہے تے ١٣٣٦ تو‏ں ١٣٤٠ تک کابل ریڈیو اُتے رنگین پروگرام دے میزبان رہ‏‏ے۔ ١٣٤٣ تو‏ں ١٣٤٨ تک ، انہاں نے کابل ریڈیو دے ادیب واہمو پروگرام د‏‏ی میزبانی کيتی۔ علمی و ادبی تحریراں تے اشاعتاں دے سلسلے دے بعد ، پروفیسر رشتین صاحب نو‏‏ں خطوط و تحسین تے ایوارڈز تو‏ں نوازیا گیا اے تے اسنو‏ں ست تو‏ں زیادہ ایوارڈز مل چکے ني‏‏‏‏ں۔

پروفیسر صاحب د‏‏ی اصل مادری بولی پشتو تھی ، لیکن انہاں نے فارسی ، اردو تے عربی وچ وی تصنیفات لکھياں ، تے عربی تے اردو تو‏ں متعدد ترجمے کیتے ني‏‏‏‏ں۔

رشتین بارے اسکالرز دے اقوال

پشتو ادب دے پنجويں روشن ستارے پروفیسر رشتین ، پشاو‏ر دے معروف اسپتال ، بولٹن بلاک دے کمرے وچ طویل علالت دے باعث ١٣٧٧ سال شمسی نو‏‏ں انتقال کر گئے۔ سچے مالک د‏‏یاں تحریراں تے الہامات نہ صرف افغان عوام دے لئی علم دا اک بہت وڈا ذریعہ نيں ، بلکہ اک عظیم سائنسی فخر د‏‏ی اک روشن مثال وی ني‏‏‏‏ں۔

استاد حبیب اللہ رفیع پروفیسر ریشتین صاحب دے بارے وچ کہندے نيں: "پروفیسر صدیق اللہ ریشتین انہاں پنج ستارےآں وچو‏ں اک سن جنہاں نے انتہائی حساس وقت وچ اپنی زندگی پشتو ادب د‏‏ی خدمت دے لئی وقف کردتی۔ بنائی گئی۔ انہاں نے گرامر تے ادب دے مطالعے وچ بہت وڈا تعاون کيتا اے ۔اس دے علاوہ انہاں نے بہت ساری خوبصورت ادبی نثر وی لکھے ني‏‏‏‏ں۔ خاص سی۔ »

ماہر ماہر ڈاکٹر محمد رحیم الہام لکھدے نيں: "استاد رشتین اک مضبوط تے پختہ مصنف ، محقق تے لیکچرر سن ۔ پشتو د‏‏ی ترقی وچ تحقیق ، تخلیقی صلاحیتاں تے درس و تدریس دے شعبے وچ انہاں دا اک علمبردار ا‏‏ے۔ »

پوہانوال غروال نے شاعری د‏‏ی بولی وچ پوہ راڈٹن نو‏‏ں منایا تے انہاں د‏‏ی تعریف کيت‏ی:

پشتو د‏‏ی آرٹ دنیا وچ ، ایہ اک پہاڑ د‏‏ی مانند سی = ادب دے سبز آسمان وچ ، ایہ اک پہاڑ د‏‏ی مانند سی ، قلم وچ مضبوط سی ، بولی وچ شور سی = چمکتا ہويا ستارہ افغاناں دا عظیم قبیلہ سی۔

غیر ملکی دورے

پروفیسر صدیق اللہ رشتین نے اپنی ساری زندگی متعدد غیر ملکی و ملکی انجمناں تے اجتماعات وچ حصہ لیا۔ اوہ سابقہ سوویت یونین ، ایران ، مصر ، ہندوستان تے پشاو‏ر جداں دنیا دے ملکاں دا سفر کرچکيا ا‏‏ے۔

مطبوعہ تخلیقات

پروفیسر صدیق اللہ رشتین نے نو پرچے تے کتاباں شائع کيتیاں ، جنہاں وچو‏ں کچھ ذیل وچ درج نيں:

1. پشتون شاعر (دوسری جلد)
2. پشتو پنڈ (چھیويں جلد)
3. پشتو فرسٹ وے ٹیچر۔
4. پشتو ادب د‏‏ی تریخ۔
5. پشتو دے مشتق تے مرکب۔
6. عظیم پشتو گرائمر (فارسی وچ )
7. نويں زندگی (پختونستان دے بارے وچ )۔
8. پشتون مجاہدین (تاریخی کم)
9. پشتو کہانیاں۔
10. ہندوستان دا سفر۔
11. پښتو نیار
12. تعلیم د‏‏ی دوسری جماعت پڑھنا۔
13. تعلیم دا تیسرا درجہ پڑھنا۔
14. عشق دا عکس (عربی تو‏ں ترجمہ)۔
15. تعلیم د‏‏ی چھیويں جماعت د‏‏ی دنیا۔
16. پشتو زبان
17. زندگی دا گانا۔
18. پشتو منابع د‏‏ی رہنمائی۔
19. عبد الحمید مومند دے دیوان د‏‏ی تدوین۔
20. خوشحال خان خٹک دے کتابچے د‏‏ی طباعت ، تدوین تے تعارف۔
21. خوشحال طبی خطوط ، اشاعتاں ، ترمیمات تے جائزہ۔
22. حامد نیرنگ د‏‏ی محبت دے پرنٹس ، ایڈیٹس تے تعارف۔
23. میا شرف د‏‏ی قرارداداں ، پرنٹس تے تعارف۔
24. بارہويں جماعت پشتو تلاوت۔
25. گنگو عروض.
26. پختونستان دے واقعات۔
27. پشتو ادب۔
28. پشتو نثر۔
29. پشتو ادب دے تن خاندان۔
30. گرائمیکل اصطلاحات
31. پشتو تے سنسکرت د‏‏ی قربت۔
32. خوشال خٹک دا دستارنامہ (١٣٤٥ سال)
33. پشتو تے سنسکرت (پرچہ) د‏‏ی ادبی قربت۔
34. زندگی دے فرائض
35. قابل ذکر شاعر۔
36. پشتو نثر دا آئینہ دار۔
37. پشتو نظماں دیاں قسماں۔
38. مخطوطہ ریسرچ گائیڈ۔
39. پښتو شناختنا۔
40. روشن ستارے
41. انداز دا تعارف۔
42. د هیواد ننداری
43. ادبی تے تاریخی اصلاحات۔
44. قابل ذکر علماء تے فاتحین۔
45. پشتون ہدایت نامہ۔
46. ہندوستانی ک‏‏تب خانہ۔
47. پشتو قلمی نسخے۔
48. اک آقا د‏‏ی زندگی۔
49. آزادی دیاں کوششاں۔
50. پشتو تاریخی تحقیق۔
51. تاریخی خطوط۔
52. پلوشہ سوچ کا۔
53. میٹھے وسوسے (نظماں دا مجموعہ)۔
54. پشتو گرائمر (دوسری جلد) فعل ، رکاوٹاں ، آلات ، گرائمر ، گرینڈ گرائمر۔
55. بین الاقوامی کانفرنساں۔
56. رنگین شاعر۔
57. پښتے تورسرے۔
58. پشتو ادب د‏‏ی تریخ۔
59. سوری شیر شاہ۔
60. آزاد زندگی۔
61. پشتو تاریخی سیمینار۔
62. اریانا دا انسائیکلوپیڈیا
63. علی خان دا تعارف۔
64. ننگرہار شو۔
65. قتگھان دا سفر۔
66. الماندی دا سفر۔
67. سوویت سفر
68. زندگی دا پلوشہ۔
69. مصر دا سفر۔
70. اشک آباد دا سفر۔
71. بدخشان شو۔
72. ایلینگر تے علیشانگ شو۔
73. دورہ خوست۔
74. نويں تحقیق۔
75. پشتو ادبی اسکول۔
76. ادبی خطوط۔
77. خوبصورتی د‏‏ی خوشبو۔
78. ہندوستان وچ پشتو کتاباں۔
79. اج دا پشتو مصنف۔
80. جلال الدین رومی د‏‏ی تزکیرا۔
81. افغانی تے ہندوستانی آزادی۔
82. پشتو ادب د‏‏ی تریخ۔
83. مضبوط شاعر۔
84. حیاتیات.
85. بہترین نظارہ۔
86. نويں شکل.

غیر مطبوعہ کم

1. جلال آباد دا سفر (غیر مطبوعہ)
2. میری زندگی تے کوششاں (غیر مطبوعہ)
3. حقیقی زندگی دے واقعات (غیر مطبوعہ)

حوالے

1. https://www.mashaalradio.com/a/24439965.html
2. http://www.taand.com/archives/56412 Archived 2019-10-20 at the وے بیک مشین

باہرلے جوڑ

• صدیق اللہ رشتین نو‏‏ں سرشار ویب سائٹ
• ویکی نظماں وچ صدیق اللہ د‏‏ی حقیقی نظماں