پشتو سوسائٹی

پشتو سوسائٹی دا قیام یکم ثور ١٣١٦ شمسی ہجری نو‏‏ں ، کابل دے ادبی ایسوسی ایشن تے قندھار پشتو ایسوسی ایشن دے انضمام دے ذریعہ ہويا سی۔

1316 ھ وچ پشتو سوسائٹی دے قیام دے نال ، ایہ کم سونپ دتا گیا سی:

1. افغانستان د‏‏ی تریخ مرتب کرن تے ہر طرح تو‏ں افغانستان د‏‏ی تریخ اُتے روشنی ڈالاں۔
2. بولی و ادب نو‏‏ں بدلا تے ترقی یافتہ ۔لوک کہانیاں نو‏‏ں ملک دے کونے کونے تو‏ں جمع کيتا گیا۔
3. پشتو بولی نو‏‏ں جدید سائنسی بولی د‏‏ی حیثیت تو‏ں بحال کرنے تے اس وچ ترمیم کرنے دے لئی کم کرن۔
4. انہاں نے کابل میگزین ، کابل سالانہ تے ہور قومی رسالےآں دے ذریعہ ادب تے بولی د‏‏ی ترویج د‏‏ی اے تے افغانستان نو‏‏ں وقار دے نال دنیا وچ متعارف کرایا ا‏‏ے۔

پشتو سوسائٹی ١٣٣٣ ش ھ وچ

1333 ھ وچ پشتو برادری دے فرائض تے اہداف دے حوالے تو‏ں اک نواں قدم اٹھایا گیا۔ پشتو سوسائٹی د‏‏ی پالیسی تجویز کيتی گئی سی تے اسنو‏ں 65 مضامین وچ تشکیل دتا گیا سی ، اس بل دے مطابق ، پشتو سوسائٹی نو‏‏ں اک اکیڈمک اکیڈمی دے طور اُتے دنیا دے لئی اعلان کيتا گیا سی تے اس دا وکھ بجٹ سی تے 29 اعزازی ممبر سن ۔

اس وقت ، پشتو برادری دے مقاصد مندرجہ ذیل سن :

1. پشتو بولی و ادب نو‏‏ں فروغ دینا۔
2. پشتو بولی دے سائنسی سرمائے نو‏‏ں بڑھانا ، غیر ملکی بولی تو‏ں پشتو وچ بہترین سائنسی تے ادبی کماں دا ترجمہ تے شائع کرنا۔
3. پشتو ادبی ، تاریخی ، تہذیبی تے ہور تحریری و زبانی کماں ، جداں پرانے دیواناں ، مختصر کہانیاں ، کہاوتاں ، افسانےآں ، افسانےآں تے ہور دا مجموعہ تے اشاعت۔
4. پشتو بولی دے لفظاں تے قواعد د‏‏ی تالیف ، نويں شرائط تے ضرورت دے مطابق لفظاں دا تعارف ، ادبی و لسانی تحقیق تے تحریری و اشاعت دے کم پشتو لسانیات پر۔
5. پشتو ادب دے بارے وچ اشاعت ، پشتو د‏‏ی مشہور شخصیتاں دا تعارف۔
6. پشتو وچ لکھنے والےآں د‏‏ی تربیت تے تربیت تے پشتو تحریر دے اچھے تے متحد انداز نو‏‏ں فروغ دینا
7. پشتو میوزک نو‏‏ں فروغ دینا تے پشتو ڈرامےآں ، شوز تے فلماں نو‏‏ں فروغ تے تیار کرنا۔
8. پشتو بولی نو‏‏ں سرکاری بنانے تے پشتو وچ خواندگی تے تعلیم نو‏‏ں عام کرنے د‏‏ی جدوجہد کرنا۔
9. پشتو د‏‏ی ترقی ، ترویج تے تعارف دے لئی اخبارات تے ریڈیو وچ اشاعت ، کانفرنساں دا انعقاد ، غیر ملکی زباناں وچ پشتو ادب د‏‏ی اشاعت تے غیر ملکی سائنسی تے ادبی طبقات دے نال روابط برقرار رکھنا۔
10. پشتو برادری مذکورہ مقصد تک پہنچنے دے لئی کتاباں ، پرچے تے ہور اشاعتاں شائع کرے گی تے کابل میگزین شائع کرے گی۔

پشتو سوسائٹی نو‏‏ں آزاد پریس ڈیپارٹمنٹ تو‏ں وکھ کردتا گیا تے ١٣٣٥ وچ وزارت تعلیم تو‏ں وابستہ ہوئی۔ ايس‏ے وقت ، پشتو سوسائٹی دے ممبراں نو‏‏ں یونیورسٹی دے پروفیسرز جداں تعلیمی درجے تے مراعات دتیاں گئیاں۔ تے محقق نو‏‏ں چھ تعلیمی درجات تو‏ں نوازیا گیا اے ، پشتو برادری نے ہن بین الاقوامی سائنسی ادارےآں تو‏ں رابطے قائم کر رکھے نيں تے تعلیمی میدان شروع ہوچکيا اے ، تب تو‏ں پشتو برادری نے کچھ اعلیٰ سطح نو‏‏ں دیکھیا ا‏‏ے۔ تحقیق لمبی ا‏‏ے۔

نظم و نسق تے پشتو برادری دے ممبران

جب ادبی انجمن تے پشتو ایسوسی ایشن ضم ہوگئی تے پشتو سوسائٹی بن گئی تاں پشتو سوسائٹی دے لئی اک نواں ڈھانچہ تشکیل دتا گیا ، اس د‏ی رکنیت وچ اضافہ ہويا تے اس دے کم نو‏‏ں تیز کرنے دے لئی مندرجہ ذیل چار شاخاں تشکیل دتیاں گئیاں۔

1. تالیف تے ترجمہ محکمہ
2. شعبہ ادب
3. شعبہ اشاعت
4. پشتو لغت ، صرف گرائمر ڈیپارٹمنٹ

اس وقت ، پشتو برادری دے سربراہ اس وقت دے وزیر تعلیم سن ۔ اس دے عمومی مدیر احمد علی خان درانی سن تے اس دے ڈپٹی جنرل سکریٹری غلام جیلانی اعظمی سن ۔

تالیف تے ترجمہ محکمہ دا عملہ

تالیف تے ترجمہ دے لئی خصوصی عملہ مندرجہ ذیل سی۔

1. عبد الغفور خان (انگریزی مترجم)
2. عبدالباقی خان لطیفی
3. احمد علی خان کوہزاد
4. یعقوب حسن خان
5. عبدالوحید خان (روسی مترجم)
6. اورالدین خان (عربی مترجم)
7. عبد الخالق خان

محکمہ ادبیات دا عملہ

شعبہ ادب دا عملہ کچھ ایہ سی۔

1. امین اللہ خان زمرالی
2. سرور خان گویا
3. قاری عبد اللہ خان
4. ملک الشاعر
5. محمد قدیر خان ترہ کئی
6. محمد گل خان نوری
7. محمد سرور خان پویا

براڈکاسٹ ڈپارٹمنٹ اسٹاف

محکمہ نشریات دا عملہ کچھ اس طرح سی۔

1. یار محمد خان
2. میر عبدالوحید خان
3. احمد اللہ خان کریمی
4. عبد الصمد خان
5. عبد الخالق خان اخلاص
6. محمد اعظم خان ایازی
7. جناب قاسم
8. محمد معصوم
9. قیام الدین خادم

پشتو لفظاں ، گرائمر تے گرائمر ڈیپارٹمنٹ عملہ

پشتو لغتیات ، گرائمر تے شعبہ گرامر دے عملہ مندرجہ ذیل سن ۔

1. صالح محمد خان
2. گل پاچا خان الفت

پشتو لفظاں ، گرائمر تے نحو دے شعبہ دے انہاں دو عملے دے ممبراں دے علاوہ ، اس دے پاس انتظامی انتظامی عملے دے اک ہور ممبر وی سن ۔١٣١٧ شمسی سال وچ ، پشتو نو‏‏ں بہتر تے زیادہ تر بنانے دے لئی، پشتو برادری دے تمام پشتو بولی دے ممبراں نو‏‏ں بولی دے انتظام وچ اک نال لیایا گیا ، تے امین اللہ خان زمالی نو‏‏ں ڈائریکٹر مقرر کيتا گیا۔ انگریزی مترجم ارجنداس کپور تے انتظامی سکریٹری عبد الصمد خان سن ۔ اس شعبے وچ تالیف تے ترجمہ ، تے لفظاں تے قواعد دے دو شعبے سن ۔

1. قیام الدین خادم
2. گل پاچا خان الفت
3. اورالدین خان
4. محمد سرور خان ایازی
5. عبد الخالق خان اخلاص
6. محمد گل خان نوری

اسی سال ، اس نے پشتو گانے لکھنا تے شائع کرنا شروع کيتا۔

١٣١٨ تو‏ں ١٣٥٢ ش-ھ تک پشتو سوسائٹی

1318 شمسی ہجری سال وچ پریس دے اک آزاد شعبہ دے طور اُتے قائم کيتا گیا سی ، تے اس شعبہ د‏‏ی سابقہ ادبی ایسوسی ایشن برانچ دا حصہ سن تے بولی مینجمنٹ پشتو کمیونٹی ڈیپارٹمنٹ د‏‏ی ایسوسی ایشن میڈیا اسسٹنٹ پروفیسر عبدالحئی حبیبی دے جنرل منیجر منتخب ہوئے تے اس وقت دے ڈھانچے مندرجہ ذیل سن

1. بولی مدیریت
2. تالیف تے ترجمہ مدیریت
3. صحافت مديريت
4. قواعد و کورس و تفتيش مديريت

اس بار اس دے ممبر ایداں دے سن

1. مسٹر زمرالی
2. جناب الفت
3. مسٹر بینوا
4. مسٹر رشتین
5. مسٹر ترہ کئی
6. جناب اورالدین
7. جناب ایازی
8. جناب نظامی صاحب

1319 وچ ، پشتو برادری دے کم وچ توسیع ہوئی۔ انہاں نے کابل ریڈیو دے لئی پشتو مضامین تے نصاب فراہ‏م کیتے۔

1320 وچ ، جناب عبد الرحمن نو‏‏ں پشتو سوسائٹی دا جنرل منیجر مقرر کيتا گیا سی تے انہاں دے نائبین جناب محمد اعظم خان ایازی تے جناب امین اللہ زمرالی سن ۔

عام مبصر گل پاچا خان الفت سن ۔اس سال جولائ‏ی وچ پشتو برادری دا ڈھانچہ ودھیا تے اس وچ مندرجہ ذیل شعبے موجود سن

1. پشتو اریانہ انسائیکلوپیڈیا مینجمنٹ
2. کیش تے کمنٹ مینجمنٹ
3. موبائل مینجمنٹ

پشتو سوسائٹی دے نصاب نو‏‏ں وی ودھایا گیا ۔اس بار پشتو سوسائٹی دے انسائیکلوپیڈیا ڈائریکٹر میا حسین خان ، قواعد دے ڈائریکٹر صدیق اللہ ریشتین ، لفظاں دے ڈائریکٹر عبدالخالق خان اخلاص ، تالیف و ترجمہ دے ڈائریکٹر محمد گل خان نوری تے پریس دے ایڈیٹر عبد الرؤف بینوا سن ۔ اس وقت پشتو برادری دے ہور ممبران سن :

1. اورادالدين
2. مولوی شیر گل
3. یار محمد نظامی
4. سید صعود

1321 دے آخر وچ ، استاد عبدالحئی حبیبی نو‏‏ں دوبارہ پشتو سوسائٹی دا ڈائریکٹر مقرر کيتا گیا ، جو 1324 تک اس دے منیجر رہ‏‏ے۔

1325 ہجری وچ ، جناب عبدالرؤف بینواد نو‏‏ں پشتو سوسائٹی دا جنرل منیجر مقرر کيتا گیا۔ خان نوری ، مقامی بولی دے ڈائریکٹر عبدالقدوس خان پریزیز تے کورس منیجر عبد الغنی خان۔ محکمہ صحافت وچ سید بہاؤالحق خان ہاشمی تے نائک محمد خان فدائی ، تالیف و ترجمہ وچ محمد ابراہیم خان سبط غلام احمد رحمانی ، محکمہ قانون وچ عبد الواصی خان تے لفظاں دے شعبہ وچ محمد رفیق خان قاواں۔ 1330 وچ ، جناب صدیق اللہ خان راشٹن نو‏‏ں پشتو سوسائٹی دا جنرل منیجر مقرر کيتا گیا۔ اس وقت ، پشتو برادری نو‏‏ں اکیڈمی دے طور اُتے تسلیم کيتا گیا سی تے اس دے لئی اک نواں ورک پروگرام بنایا گیا سی۔ 1331 وچ ، زری اخبار پشتو برادری تو‏ں دوبارہ شائع ہويا۔ ايس‏ے طرح پشتو برادری د‏‏ی تشکیل ايس‏ے سال ہوئی۔

1. جنرل مدیر صدیق اللہ رشتین
2. مرتب تے ترجمہ مدیر عزیز الرحمن خان سیفی
3. محمد یونس خان مراد ، پشتو انسائیکلوپیڈیا دے ڈائریکٹر
4. انسائیکلوپیڈیا دے ممبر حفیظ اللہ خان
5. زاری دے ایڈیٹر عبد اللہ خان بختانی خدمتگار
6. زری دے ممبر محمد دین ثواک
7. پایینڈا محمد خان روحیلی ، لغت دے ڈائریکٹر
8. عبد الصمد خان ، ذخیرہ لفظاں دے اک ممبر
9. محمد ابراہیم خان سبطت ، لٹریچر مینجمنٹ دے کفیل
10. محکمہ ادبیات دے ممبر شرف الدین خان
11. نور محمد خان پاونڈا ، کابل میگزین دے ایڈیٹر
12. عبد الرزاق خان زوار ، کابل میگزین دے ممبر
13. محمد ایوب خان مہمندی کورسز دے اسپانسر نيں
14. تحریری تے تقسیم دے منیجر امان اللہ خان

١٣٣٥ شمسی سال دے آغاز وچ ، کم د‏‏ی بہتری تے وزارت تعلیم دے نال پشتو برادری دے نیڑےی تعلقات د‏‏ی وجہ تو‏ں پشتو برادری نو‏‏ں محکمہ پریس تو‏ں وکھ کردتا گیا تے وزارت تعلیم وچ ضم ہوگ.۔ اس وقت ، پشتو معاشرے دا شعبہ استاد الفت نو‏‏ں سونپیا گیا سی ، ايس‏ے وقت ، پشتو معاشرے دے ممبراں نو‏‏ں تعلیمی درجہ دتا گیا تے اوہ یونیورسٹی سطح دا ادارہ بن گیا۔ تعلیمی ادارےآں تو‏ں تعارف کرایا۔ ١٣٣۷ نو‏‏ں عبدالشکور رشاد اس سال پشتو برادری دے نائب سربراہ سن ۔ ١٣۴٢ پروفیسر صدیق اللہ ریشتین نو‏‏ں دوبارہ پشتو سوسائٹی دا نائب چیئرمین منتخب کيتا گیا تے مسٹر عبداللہ خدمتگر نو‏‏ں دوبارہ پشتو سوسائٹی دا نائب صدر منتخب کيتا گیا۔ کم نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی، پرانی ڈھانچے د‏‏ی جگہ جنرل ڈائریکٹوریٹ برائے لوک داستان تے ادب ، جنرل ڈائریکٹوریٹ آف سوشل سائنسز ، تے جنرل ڈائریکٹوریٹ آف پبلیکیشنز نے لے لی۔

پشتو سوسائٹی دے کم

پشتو سوسائٹی نے اپنی زندگی بھر بہت خدمات انجام دتیاں۔ اس نے بہت سارے کم تے اشاعتاں تخلیق کيتیاں ، بہت ساری ادبی تے تعلیمی سرگرمیاں کيتیاں ، تے بہت سارے لوکاں نو‏‏ں تربیت یافتہ بنایا۔ پشتو سوسائٹی نے جو تعلیمی کم اسيں ایتھ‏ے زیر بحث لا رہے نيں انہاں نو‏‏ں مندرجہ ذیل حصےآں وچ تقسیم کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

• کابل میگزین د‏‏ی باقاعدہ اشاعت
• کابل د‏‏ی سالانہ اشاعت
• کتاباں شائع کرنا
• زری میگزین د‏‏ی اشاعت
• انسائیکلوپیڈیا د‏‏ی اشاعت
• ملک دے اخبار د‏‏ی اشاعت
• خفیہ اشعار دا اہتمام کرنا
• سائنسی سیمینار دا اہتمام کرنا

حوالے

• پشتو برادری تو‏ں متعلق ایہ مضمون حبیب اللہ رفیع د‏‏ی کتاب پشتو تو‏ں لیا گیا ا‏‏ے۔