سکھ مت

سکھ دھرم اک مذہب ہے جیہدا مڈھ 15ویں صدی وچ دکھنی ایشیاء دے پنجاب تھاں وچ گرو نانک نے رکھیا۔ ایہدے دس گروواں دے ویلے وچ ایہدے وچ وادے ہوۓ۔ گرنتھ صاحب سکھ مت دی پوتر کتاب ایہدا آخری تے پکی گرو اے۔ ایہ دنیا دا پنجواں وڈا مزہب اے۔^[۱]^[۲] بول 'سکھ' سنسکرت بول ششیا توں بنیا حیدا مطلب اے سکھن والا^[۳]^[۴] سکھ مت اک خدا نوں منن والا مت اے جیڑا واہگرو تے ایمان رکھدا اے تے جیدی نشانی اک اونکار اے۔ ہر سکھ تے لازم اے جے دس گروواں دے آکھے نوں منے تے سکھ مت دی پوتر کتاب گرنتھ صاحب نوں وی منے۔ ایہ مت پنجاب توں ٹریا۔ ایدے منن والے ھندستان، کینیڈا، برطانیہ تے امریکہ تے ہور کئی دیساں وچ ریندے نیں۔ سکھاں دی گنتی جگ چ 3 کروڑ دے نیڑے اے۔ سکھ مت دی پوجا کرن دی تھاں نوں گردوارہ آخدے نیں تے ایناں دا سب توں پوتر گردوارہ ہرمندر صاحب اے جیڑا امرتسر بھارتی پنجاب چ اے۔ بھارتی پنجاب ای او تھاں اے جتھے ایہناں دی گنتی سب توں ود اے۔

سکھ عقیدہ

سمرن تے سیوہ: اے سکھ مت دا تھم نیں۔ اے ہر سکھ دا کم اے جے ہر دن ناں جپے تے جدوں وی ویلہ تے تہاں دسے اوہ لوکاں دی سیوہ کرے۔
ناں جپنا: ہر سکھ لئی دن چ خدا دا ناں جپنا لازم اے۔
کیرت کرنی:ایمانداری نال جینا تے اپنے تن تے من دی کمائی خدا دیاں نعمتاں نوں سوچدیاں ہویاں کھانا۔
ونڈ چکھنا:سکھاں لئی اپنی نیک کمائی چوں دسواں انگ اپنے یا دوجے لوکاں تے خرچنا تے دان دینا لازم اے۔
پنج چور:سکھ مت چ پنج چور یا پنچ ادوش، پنج برائیاں نیں جیڑیاں ہر ویلے من تے سوچاں وچ آندیاں نیں تے بندے نوں سدھی راہ توں دور لے جاندیاں نیں۔ اوہ پنج اے نیں: کام کرودہ لبھ موہ تے اہنکار۔
پنج خوبیاں: نکھ گروواں دے نیڑے پنج خوبیاں ایسیاں نیں جیڑیاںں بندے چ ہونیاں چاہی دیاں نیں۔ اے اونوں خدا دے نیڑے تے برائی توں دور لے جاندیاں نیں۔ اوہ پنج اے نیں: ست، دیا، سنتوخ، نرماتا تے پیار۔

سکھاں لئی پنج ککے (ککار)

سکھاں نوں پنج تتاں راہیں پابند کیتا گیا اے، جناں نوں عامَ کرکے 5ککے وی کہندے نیں۔ اس نوں سکھاں دے دسویں گورو گورو گوبند سنگھ جاری تیار کروایا گیا اےاتے ایہہ روزانہ دی زندگی وچّ اوہناں دے فرضاں دی پہچان، جاں اوہناں دے کماں توں سمجھ دندے نیں۔ ایہہ یاد رکھنا چاہیدا اے کہ 5 ککیاں نوں صرف نشان دے طور 'تے نہیں پہنیا جاندا اے۔ دسویں گورو گورو گوبند سنگھ جی نے ایہناں 5 ککیاں نوں پہنن دا حکم دتا اےتاں کہ اک سکھ ایہناں نوں اپنی روحانیت نوں ہوراں توں وکھرا رکھن لئی ورت سکے۔ ایہہ 5 چیزاں نیں: کیس (بناں کٹے وال)، کنگھا (چھوٹی کنگھی)، کڑا (گول لوہے دا ہتھ وچّ پاؤن لئی چکر)، کرپان (چھوٹی تلوار) اتے کچھا ۔

تریخ

سکھ مت دہ پہلا گرو نانک (1469–1538) تلونڈی جینوں ہن ننکانہ صاحب کیندے نیں ج جمیا۔ اودا پیو مہتا کالو اک پٹواری سی تے راۓ بلر کول نوکری کردا سی تے اودی ماں دا ناں ٹرپت دیوی سی اودی اک وڈی پعن وی سی جیدا ناں نانکی سی۔ اوہ کھتری ہندو سن تے ذات دے بیدی۔ ناناک نوں نکی جندڑی توں ای مذہب ول ای رحجان سی اک دن سویرے نال دی ندی تے نان گیا تے واپس مڑ کے اے گل آکھی جے ناں کوئی ہندو ناں کوئی مسلمان۔ ایس گل نوں سکھ مت دے ٹرن دا پہلا پیر کیا جاندا اے۔ نانک نے چار وڈے سفر کیتے۔ پہلا بنگال تے اسام ول سی۔ دوجا دکھن چ تامل ناڈو ول سی، تیجا کشمیر لداخ تے تبت ول سی تے چوتھا بغداد تے مکہ ول سی۔ نانک دا ویاہ سلکھنی نال ہویا جیہڑی مول چند چونا دی تعی جیہڑا کہ چاول دا بپار کردا سی اودے دو پتر ہوۓ۔ وڈا پتر شری چند اک تیاگی سی جیدے کئی سنگی سن۔ دوجا پتر لکشمی داس دنیاداری دے کماں چ رجیا سی۔

1538 چ کرو نانک نے لہنا نوں جیہڑا اک کھتری سی اونوں اگلا گرو چنیا تے اپنے کسے پتر نوں ایس کم لئی ٹھیک نان سمجیا۔ لہنے نوں انگد دیو دا ناں دتا گیا تے سکھ مت دے دوجے کرو سن۔ نانک نے اونون راوی دے کنڈے تے کرتارپور چ اگلا کرو بنیا جتے کے اپنے سفراں مگروں اونے ڈیرہ لایا سی۔ انگد دیو نے گرو والا کم ٹوری رکھیا تے اونے گرمکھی لپی نوں وی سدا کیتا۔ 1552 چ گرو امر داس اپنی جیاتی دے 73ویں ورے چ سکھ مت دا تیحا گرو بنیا۔ گوندوال ایس گرو دے ویلے سکھ مت دا گڑھ بنیا۔ اونے سونیاں دے برابری دے اصول تے چلیا تے پردے تے ستی نوں بند کردتا۔ امر داس نے لنگر نوں وی ٹوریا تے کوئی وی جیہڑا اودے نال گل کرنا چاندا سی اوہ پہلے لنگر توں روٹی کھہا کے تے فیر گل کردا سی۔ 1567 چ شہنشاہ اکبر نے پنجاب دے غریب لوکاں نال بیٹھ کے لنگر کھادا۔ ایس گرو نے 146 لوک تیار کیتے جیہڑے ایس تیزی نال وددے ہوۓ مت نوں منن والیاں دا انتظام کر رۓ سن۔ ایناں چ جنیاں نال 52 سوانیاں وی سن۔ 1574 چ جدوں اوہ مریا تے امنے اپنے جوائی جیٹھا نوں اگلا گرو بنایا۔ جیٹھا رام داس دے ناں توں جانیا جاندا اے۔ رام داس نے امرتسر نگر وسایا ایس تے پہلے اینوں گرو دا چک کیا جاندا سی۔

1581 چ گرو دا سب توں نکا پتر ارجن دیو سکھاں دا پنجواں گرو بندا اے۔ ارجن دیو نے ہرمندر صاحب بنایا تے ادی گرنتھ وی لخی۔ تخت دے مغل دعوے دار دا ساتھ دین تے مغل شہنشاہ جہانگیر نے اونوں 1606 چ قتل کرادتا۔

سکھ گرو

#	ناں	گروگدی	جم	موت	عمر	پیؤ	ماں
1	گورو نانک	15 اپریل 1469	15 اپریل 1469	22 ستمبر 1539	69	مہتہ کالو	ماتا ترپتا
2	گرو انگد دیو	7 ستمبر 1539	31 مارچ 1504	29 مارچ 1552	48	بابا پھیرو ملّ	ماتا رامو
3	گورو امرداس	25 مارچ 1552	5 مئی 1479	1 ستمبر 1574	95	تیز بھان	ماتا بخت کور
4	گورو رام داس	29 اگست 1574	24 ستمبر 1534	1 ستمبر 1581	47	بابا ہریداس	ماتا دئیا کور
5	گرو ارجن دیو	28 اگست 1581	15 اپریل 1563	30 مئی 1606	43	گرو رام داس	ماتا بھانی
6	گرو ہرگوبند	30 مئی 1606	19 جون 11595	3 مارچ 1644	49	گرو ارجن دیو	ماتا گنگا
7	گرو ہر راۓ	28 فروری 1644	26 فروری 1630	6 اکتوبر 1661	31	بابا گردتا	ماتا نہال کور
8	گرو ہر کرشن	6 اکتوبر 1661	7 جولائی 1656	30 مارچ 1664	8	گرو ہر راۓ	ماتا کرشن کور
9	گرو تیغ بہادر	20 مارچ 1665	1 اپریل 1621	11 نومبر 1675	54	گورو ہرگوبند	ماتا نانکی
10	گرو گوبند سنگھ	11 نومبر 1675	22 دسمبر 1666	6 اکتوبر 1708	42	گورو تیغ بہادر	ماتا گوجری

سکھ مت سیاست ول

مغلاں نال چگڑے سکھ مت دے منن والیاں نوں سیاست ول لے آۓ تے سکھاں نے اپنے آپ نوں لڑائی لئی وی تیار کرنا دا سوچیا۔ دو تلواراں نشان بنیاں۔ ہرگوبند ہری راۓ تے ہرکرشن سکھ مت نوں موہبی تے ایدے نال نال اک سیاسی طاقت چ ٹعال دے نیں۔ نوویں گرو تیغ بہادر نوں اودے مسلماناں نال ظلم کرن تے شہنشاہ اورنگ زیب عالمگیر مروادندا اے۔ اودے مکروں اودا پتر گوبند سنگھ دسواں گرو بندا اے تے اوہ سکھان نوں اک فوجی ٹولی چ پلٹ دندا اے۔ 30 مارچ 1699 نوں سکھاں دی لڑاکا ٹولی خالصہ دی نیو رکھدا اے۔ سکھ مت دیاں مذہبی سوچاں چ تے کوئی فرق ناں آیا پر اے ویلے نال چلدیاں ہویاں تے اپنے آپ نوں بچاندیاں ہویاں اک سیاسی تے فوجی طاقت چ ٹعل گئی۔ گرو گوبند سنکھ نے مرن توں پہلے گرنتھ صاحب نوں نوں ہمیشہ لئی پکا گرو تے روحانی گرو تے سکھ پنتھ یا قوم نوں دنیاوی گرو بنا دتا۔ بندہ سنگھ بہادر سکھاں دا فوجی سردار بندا اے اینوں مغل شہنشاہ جہاندار شاہ مروادندا اے۔ سکھ لڑاکا ٹولیاں جناں نوں مثل کیا گیا اے بندیاں نیں تے انت تے اک سکھ سلطنت چ پلٹ جاندیاں نیں جیدا سردار مہا راجہ رنجیت سنگھ سی۔ اے سکھ پنجابی سلطنت درہ خیبر توں چین دی ولگن تک پھیلی ہوئی سی۔ اودے مرن تے سکھ سلطنت تے دو لڑائیاں لڑن دے مگروں مل مار لیندے نیں۔ سکھ شرومنی گردوارہ پربندھک کمیٹی تے شرومنی اکالی دل دو سیاسی تے مزہبی پربندہکاں چ پلٹ جاندے نیں۔

1947 چ جدوں پنجاب ونڈیا جاندا اے تے ہزاواں سکھ مارے گۓ تے لکھاں نوں لیندا پنجاب چھڈنا پیندا اے۔ سکھاں دے جقاں لئی کئی لوک اگے آندے نیں۔ پنجابی صوبے دی مانگ وی اگے وددی اے۔

مذہبی کتاب

ادی گرنتھ تے گرنتھ صاحب سکھ مت دیاں پوتر کتاباں نیں۔

سکھ تہوار

ریتاں

سکھ لوک

دنیا چ 2 کروڑ تے 58 لکھ دے نیڑے سکھ وسدے نیں۔ تے ایدا 75٪ پعارتی پنجاب چ نیں۔

سکھ لوک
سکھ گنتی	2 کروڑ 50 لکھ
19,215,730:	ھندستان ·
750,000:	برطانیہ ·
278,000:	کینیڈا ·
200,000:	امریکہ ·
100,000:	ملائشیا ·
20,000:	پاکستان ·
بولی
پنجابی · انگریزی · ہندی

خالصہ

پاک کیتے گۓ سکھاں نوں کیندے نیں۔ خالصہ عربی بولی دا بول اے حیدا مطلب اے خھنڈیا پھوکیا ، ستھرا۔ خالصہ پہلے پنج سکھاں (پنج پیارے) دی اک لڑاکا ٹولی سی حینوں 30 مارچ 1699 نوں سکھاں دے دسویں گرو گوبند سنگھ نے نے بنایا۔ اے ناں گرو نے اپنے خیلیاں نوں امرت سنچار دی رسم چ دتا۔ خالصہ سکھ پنج ککے تے ناں دے نال 'سنگھ' (حنے لئی) تے 'کور' (سوانی لئی) توں پچھانیا جاندا اے۔

ویلے دی نال خالصہ اک وڈی لڑاکا ٹولی بن گئی جیڑی مغلاں تے افغاناں نال لڑی تے اینے پنجاب چ اک وڈی سکھ سلطنت بنالئی۔