پھلکیاں مثل
پھلکیاں مثل (انگریزی: Phulkian Misl؛ پنجابی زبان: (گرمکھی) ਫੂਲਕੀਆਂ ਮਿਸਲ) اک سکھ مثل سی جس دی کمان سدھو جٹاں دے ہتھوں وچ سی اس مثل دے علاقے وچ پٹیالہ، نابھا تے جند شامل سن ۔[۱] پھلکیاں مثل سکھ پنجابیاں دیاں ۱۲ مثلاں چوں اک اے۔ ایدا گڑھ پٹیالہ نابھ سی۔ اے مثل دوجیاں مثلاں وانگوں دل خالصہ دا انگ نیں بنی۔ ایدا پہلا مثلدار اک جٹ پھل سی۔
موڈھی
سودھوپھولکیاں مثل دا موڈھی چودھری پھول سی جس دا سماں (۱۶۲۷-۱۶۸۹) سی۔ اس مثل دا پٹیالہ، نابھہ، جیند دے علاقیاں اتے راج قائم ہویا۔ پھول دے ناں تے اس مثل دا نام پھولکیاں مثل پیا۔ اس مثل دے بابا اعلیٰٰ سنگھ، امر سنگھ، صاحب سنگھ، گجپت سنگھ، ہمیر سنگھ مربعے حاکم ہوئے ہن۔ جس ویلے مہاراجہ رنجیت سنگھ دا راج پھیلیا اس ویلے پٹیالہ وکھے صاحب سنگھ، جیند وکھے حصہ سنگھ، اتے نابھہ وکھے جسونت سنگھ پھولکیاں مثل دے سردار سن۔[۲]
ہور جانکاری
سودھوپٹیالہ، نابھہ اتے جیند دیاں سکھ ریاستاں دے راج پھولکیاں مثل نال تعلق رکھدے سن۔ ایہہ سکھ حاکم اپنے آپ نوں چودھری پھول دی اولاد وچوں دسدے ہن۔
پھول دی اولاد وچ چودھری رام سنگھ نے گرو گوبند سنگھ توں امرت چھکیا سی۔
چودھری رام سنگھ دے پتر اعلیٰٰ سنگھ نے ۱۷۱۴ وچ اس مثل دی کمانڈ سمبھالی۔ اس ویلے بابا بندہ سنگھ بہادر مغلاں نال جوجھ رہا سی۔ اعلیٰٰ سنگھ بڑا بہادر اتے سوجھ وان انسان سی۔ اعلیٰٰ سنگھ نے پٹیالہ دے آسپاس ۳۰ پنڈاں اتے مشتمل اپنا اکّ آزاد راج قائم کر لیا۔ مغلاں، افغانیاں اتے مراٹھیاں نال سیاسی تعلق بناؤن وچ اعلیٰٰ سنگھ اپنے سمکالیاں نالوں کتے ودھ چتر سی۔ ۱۷۶۳ وچ بابا اعلیٰٰ سنگھ نے پٹیالہ قلعے دی نینھ رکھی۔ اس نوں قلعہ مبارک دا ناں دتا گیا۔ اس دے آسپاس ہی موجودہ پٹیالہ شہر وسایا گیا۔ ۱۷۶۱ وچ پانیپتّ دی تیسری لڑائی وچ افگانیاں کولوں مراٹھیاں نوں لکّ توڑویں ہار ہوئی۔ اس ویلے پنجاب دے سکھ مسلدار، ایسٹ انڈیا کمپنی، کانگڑا دے ہندو راجے اپنی-اپنی سرکھیا لئی فکرمند ہو گئے۔ پر اجیہے ویلے احمد شاہ ابدالی دا ساتھ دین کارن بابا اعلیٰٰ سنگھ نوں ابدالی نے اکّ نگارا اتے شاہی چنہ حاصل کیتے۔ بابا اعلیٰٰ سنگھ دی موت توں بعد اس دے پوتے امر سنگھ نوں ابدالی نے راجا-اے-راجگان دا ٹائیٹل دتا۔ اس نوں اپنا سکہ جاری کرن دی وی اجازت سی۔ پٹیالہ دے حاکماں ولوں افغانیاں نوں تعاون دتے جان کارن دل خالصہ وچ پھولکیاں مثل نوں شامل نہیں سی کیتا گیا۔ دل خالصہ وچ ۱۱ مثلاں ہی شامل سن۔
۱۸ویں صدی دے انتلے سالاں وچ پنجاب وچ رنجیت سنگھ دے ابھار کارن پھولکیاں ریاستاں دے حاکم بہت فکرمند ہو اٹھے۔ پٹیالہ دے راجے نے ۱۸۰۸ وچ انگریزاں نال رنجیت سنگھ دے خلاف اپنی سرکھیا لئی سندھی کر لئی۔ پٹیالہ دے حاکم راجا کرم سنگھ، راجا نرندر سنگھ، راجا مہیندرا سنگھ، راجا راجندر سنگھ، راجا بھپندر سنگھ دی انگریز بہت عزت کردے سن۔ ہندوستان دے سیاسی نقشے اتے مہاراجہ بھپندر سنگھ (۱۹۰۰-۱۹۳۰) دے ویلے پٹیالہ دی ریاست دا خاص مقام سی۔
ریاست نابھہ
سودھونابھہ اتے جیند دوہاں ریاستاں دا وڈیرا تلوکا پھول دا سپتر سی۔ ایہہ دوہویں ریاستاں پھولکیاں مثل دیاں ممبر سن۔ تلوکے دے دو سپتر سن: گردتا اتے سکھچین۔ گردتا نابھہ ریاست دا وڈیرا سی اتے سکھچین جیند ریاست دا۔ گردتا ۱۷۵۲ وچ اکال چلانا کر گیا اتے اس دا پوتے ہمیر سنگھ نے ۱۷۵۵ وچ نابھہ ریاست دا قیام کیتا۔ اوہ نابھہ ریاست دا پہلا راجا کیہا جا سکدا اے۔ راجا ہمیر سنگھ دی موت توں بعد راجا جسونت سنگھ ۱۷۹۰ وچ نابھہ ریاست دا حاکم بنیاں۔ اوہ مہاراجہ رنجیت سنگھ دا حامی سی پر جیند اتے پٹیالہ ریاستاں وانگ اس نے وی لاہور دے مہاراجے رنجیت سنگھ دی ودھدی طاقت دے ڈر توں انگریزاں دی چھتری ہیٹھاں آؤن وچ وی بھلا سمجھیا۔ ۱۸۸۰ وچ نابھے دے حاکم نوں انگریزاں ولوں مہاراجہ اتے راجا-اے-راجگان دے ٹائیٹل دتے گئے۔
ریاست جیند
سودھوپھول دے پڑپوتے پھولکیاں مثل دے بانی گجپتّ سنگھ نے وی سرہند فتح کرن وچ حصہ لیا سی۔ اس نوں جتے ہوئے علاقیاں وچوں جیند اتے سفیدوں دے علاقے حصے وچ آئے۔ گجپتّ سنگھ نے جیند نوں اپنا ہیڈکوارٹر بنا لیا اتے اتھے اٹاں دا اکّ قلعہ تعمیر کروایا۔ ۱۷۷۲ وچ مغل بادشاہ شاہ عالم نے گجپتّ سنگھ نوں راجا دے خطاب دتی۔ اس توں بعد گجپتّ سنگھ نے آزاد حاکم دے طور اتے راج کیتا اتے اپنے ناں دے سکے وی جاری کیتے۔ راجا گجپتّ سنگھ نے اپنی بیٹی بی بی راج کور شکرچکیا مثل دے سردار مہاں سنگھ نال ویاہ دتی۔ جدوں مہاں سنگھ دا سپتر رنجیت سنگھ پنجاب دا مہاراجہ بن گیا تاں گجپتّ سنگھ دی بیٹی راجماتا بن گئی۔ اس نال گجپتّ سنگھ دی مہما وی ودھ گئی۔ اس نے ہوہتک، گوہانا اتے ہسار دے علاقے وی جت کے جیند وچ شامل کر لئے۔ راجا گجپتّ سنگھ دی ۱۷۸۶ وچ موت ہو گئی۔ گجپتّ سنگھ دا سپتر حصہ سنگھ اس جیند دا نواں حاکم بنیاں۔ حصہ سنگھ بڑا چتر انسان سی۔ ۱۸۰۳ وچ اس نے مراٹھیاں دے خلاف لارڈ لیک دی مدد کیتی اتے گوہانا دے قبضے اتے انگریزاں دی صحیح پوآ لئی۔ اس نے اپنے بھانجے رنجیت سنگھ نوں وی اس گل اتے رضامند کر لیا کہ اوہ انگریزاں دے خلاف مراٹھا سردار جسونت راؤ ہولکر دی مدد نہ کرے۔ انگریزاں نے حصہ سنگھ نوں اپنا شراکت دار اتے وڈا دوست تسلیم کیتا۔
۱۸۱۹ وچ راجا حصہ سنگھ دی موت ہو گئی۔ فتح سنگھ راجا بنیاں۔ پر ۱۸۲۲ وچ اس دی اچانک موت ہو گئی۔ ہن سنگت سنگھ راجا بنیاں جس دی عمر صرف ۱۱ سال سی۔ اوہ وی انگریزاں نوں نفرت کردا سی۔ انگریز اس بارے جاندے سن پر ہور کوئی چارہ نہیں سی۔ ۲ نومبر ۱۸۳۴ نوں اچانک سنگت سنگھ دی موت ہو گئی۔ انگریز سنگت سنگھ توں انے خفا سن کہ اوہناں نے ریاست جیند دے لدھیانہ، مدکی آدی دے ۱۵۰ پنڈاں نوں اپنے قبضے وچ لے لیا اتے ستلجّ پار دے تلونڈی اتے ہلوارا آدی علاقے مہاراجہ رنجیت سنگھ نوں دے دتے۔
بارلے جوڑ
سودھو- [۱] Archived 2012-09-23 at the وے بیک مشین
حوالے
سودھو- ↑ Heath, Ian (1 Jan 2005). "The Sikh Army". Osprey. https://web.archive.org/web/20190106230217/https://books.google.com/books?id=YIh9eQlojGsC&pg=PA3%20. Retrieved on 9 جون 2013.
- ↑ «Archive copy». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸. دریافتشده در ۲۰۱۰-۰۵-۰۷.
