وکیپیڈیا

بھارتی ریاستاں تے علاقےآں دی لسٹ بلحاظ انسانی ترقیاتی اشاریہ

2008ء وچ انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ (HDI) وچ بھارت دا قومی اوسط 0.467 سی۔[۱] 2010ء تک اس دا اوسط 0.519 ہو گیا سی۔[۲][۳] 1990ء دے بعد تو‏ں انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ طریقۂ کار دے کفیل یو این ڈی پی نے 2012ء دا بھارتی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ 0.554 دسیا، جو بھارت دے 2008ء دے ایچ ڈی آئی دے مقابلہ وچ 18 فیصد وادھا شدہ سی۔ اقوام متحدہ نے اعلان کيتا کہ 2014ء وچ بھارت د‏‏ی ایچ ڈی آئی 0.586 اے [۴]، جو 2012ء دے مقابلہ وچ 5.77 فیصد زیادہ ا‏‏ے۔ سال 2018ء د‏‏ی گل اے تاں بھارت دے لئی ایچ ڈی آئی 0.647 رہیا۔[۵][۶][۷]

Map of the Indian states and territories by HDI in 2017 (published in 2018)۔

ایچ ڈی آئی اک جامع لسٹ اے جو صحت، تعلیم تے فی کس آمدنی نو‏‏ں پیش نظر رکھدا ا‏‏ے۔

لسٹ

سودھو

یہ لسٹ بھارتی ریاستاں تے علاقہ جات بلحاظ انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ (List of Indian states and union territories by Human Development Index) ا‏‏ے۔ اس دے اعداد و شمار 2018 دے مطابق نيں۔[۶]

درجہ ریاست/یونین علاقہ انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ (2018) موازن ملک
اعلیٰ انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ
1 کیرلا 0.779  میکسیکو
2 چنڈی گڑھ 0.775  انٹیگوا تے باربودا
3 گوا 0.761  برازیل
4 لکشادیپ 0.750  یوکرین
5 دہلی 0.746  جمہوریہ ڈومینیکن
6 جزائر انڈمان و نکوبار 0.739  تیونس
7 پڈوچیری 0.738
8 ہماچل پردیش 0.725  سینٹ وینسینٹ تےگریناڈائنز
9 پنجاب 0.723  اردن
10 سکم 0.716  مالدیپ
11 دمن و دیو 0.708  لیبیا
ہریانہ
تمل ناڈو
14 میزورم 0.705  انڈونیشیا
متوسط انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ
15 مہاراشٹر 0.696  مصر
منی پور
17 جموں‏ و کشمیر 0.688  ویتنام
18 اتراکھنڈ 0.684
19 کرناٹک 0.682
20 ناگالینڈ 0.679  مراکش
21 گجرات 0.672  کرغیزستان
22 تلنگانہ 0.669  گیانا
23 دادرا و نگر حویلی 0.663  ایل سیلواڈور
24 تریپورہ 0.658
25 اروناچل پردیش 0.660  تاجکستان
26 میگھالیہ 0.656
27 آندھرا پردیش 0.650  کیپ ورڈے
–  بھارت (قومی اوسط) 0.647  نکاراگوا
28 مغربی بنگال 0.641  نمیبیا
29 راجستھان 0.629  چڑھدا تیمور
30 آسام 0.614  بنگلا دیش
31 چھتیس گڑھ 0.613  مائکرونیشیا
32 اوڈیشا 0.606

 ساؤٹوم

33 مدھیہ پردیش 0.606
34 جھارکھنڈ 0.599  لاؤس
35 اتر پردیش 0.596  گھانا
36 بہار 0.576  انگولا

اقوام متحدہ ترقیا‏ت‏‏ی پروگرام د‏‏ی رپورٹاں دے رجحانات

سودھو

1990ء (2018ء وچ نظر ثانی شدہ) تو‏ں بھارتی ریاستاں دا انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ (اقوام متحدہ دے طریقۂ کار دے ذریعہ)۔[۶]

ریاست HDI 1990ء HDI 1995ء HDI 2000ء HDI 2005ء HDI 2010ء HDI 2015ء HDI 2018ء
شمالی بھارت
چنڈی گڑھ 0.633 0.641 0.638 0.663 0.648 0.734 0.775
نويں دہلی 0.577 0.620 0.664 0.690 0.709 0.730 0.746
ہریانہ 0.467 0.506 0.549 0.591 0.634 0.686 0.708
ہماچل پردیش 0.479 0.530 0.589 0.644 0.667 0.704 0.725
جموں‏ و کشمیر 0.493 0.511 0.528 0.587 0.640 0.674 0.688
مدھیہ پردیش 0.406 0.433 0.460 0.501 0.538 0.585 0.606
پنجاب 0.496 0.536 0.578 0.615 0.657 0.703 0.723
اتر پردیش 0.397 0.429 0.463 0.504 0.535 0.577 0.596
اتراکھنڈ 0.629 0.635 0.630 0.656 0.641 0.664 0.684
مغربی بھارت
دادرا و نگر حویلی 0.672 0.683 0.684 0.709 0.696 0.663 0.663
دمن و دیو 0.651 0.662 0.664 0.688 0.677 0.690 0.708
گوا 0.552 0.581 0.614 0.671 0.737 0.754 0.761
گجرات 0.470 0.498 0.527 0.573 0.606 0.651 0.672
مہاراشٹر 0.493 0.525 0.558 0.602 0.644 0.680 0.696
راجستھان 0.403 0.436 0.469 0.510 0.548 0.605 0.629
مشرقی بھارت
جزائر انڈمان و نکوبار 0.683 0.693 0.694 0.720 0.707 0.721 0.739
مغربی بنگال 0.440 0.473 0.505 0.539 0.572 0.619 0.641
بہار 0.378 0.407 0.436 0.470 0.514 0.557 0.576
چھتیس گڑھ 0.562 0.569 0.564 0.588 0.574 0.594 0.613
جھارکھنڈ 0.562 0.568 0.564 0.588 0.574 0.584 0.599
اوڈیشا 0.400 0.429 0.458 0.494 0.535 0.585 0.606
شمال مشرقی بھارت
آسام 0.411 0.447 0.488 0.531 0.567 0.598 0.614
اروناچل پردیش 0.437 0.471 0.502 0.535 0.641 0.661 0.660
منی پور 0.495 0.526 0.559 0.598 0.681 0.694 0.696
میگھالیہ 0.456 0.469 0.477 0.533 0.620 0.648 0.656
میزورم 0.525 0.547 0.569 0.630 0.686 0.698 0.705
ناگالینڈ 0.531 0.533 0.522 0.557 0.661 0.679 0.679
سکم 0.541 0.548 0.548 0.590 0.633 0.691 0.716
تریپورہ 0.447 0.488 0.531 0.561 0.608 0.643 0.658
جنوبی بھارت
آندھرا پردیش 0.424 0.450 0.478 0.530 0.580 0.629 0.650
کرناٹک 0.444 0.479 0.518 0.565 0.605 0.659 0.682
کیرلا 0.544 0.568 0.598 0.678 0.714 0.757 0.779
لکشادیپ 0.693 0.704 0.705 0.731 0.717 0.732 0.750
پڈوچیری 0.717 0.730 0.730 0.757 0.743 0.730 0.738
تمل ناڈو 0.471 0.504 0.542 0.599 0.646 0.689 0.708
تلنگانہ 0.622 0.630 0.627 0.652 0.638 0.651 0.669
بھارت 0.431 0.463 0.498 0.539 0.582 0.627 0.647

بھارتی قومی ترقیا‏ت‏‏ی رپورٹاں دے ذریعہ رجحانی تجزیہ

سودھو

پچھلی بھارتی قومی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی رپورٹاں تے حالیہ ریاستی سطح د‏‏ی سرکاری شماریا‏‏تی رپورٹ دے مقابلہ وچ بھارت نے اپنے تمام انتظامی ذیلی علاقےآں وچ اپنے انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ وچ نمایاں طور اُتے بہتری لیائی اے:

علامات

بہت ہی اعلیٰ / اعلیٰ انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ

  0.850–0.899
  0.800–0.849
  0.750–0.799
  0.700–0.749

متوسط انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ

  0.650–0.699
  0.600–0.649
  0.550–0.599
  0.500–0.549

ادنٰی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ

  0.450–0.499
  0.400–0.449
  0.350–0.399
  0.300–0.349
  0.250–0.299
  ≤0.250
  معلومات د‏‏ی کمی
2006ء وچ بھارتی ریاستاں دے لئی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ دا نقشہ، جیساکہ حکومت ہند تے یو این ڈی پی، بھارت نے حساب لگایا ا‏‏ے۔[۸]
درجہ ریاستاں تے علاقہ جات کھپت
کی بنیاد اُتے انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ
(2007–08)
اعلیٰ انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ
1 کیرلا 0.790
2 دلی 0.750
متوسط انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ
3 ہماچل پردیش 0.652
4 گوا 0.617
5 پنجاب 0.605
6 شمال مشرقی بھارت (بغیر آسام) 0.573
7 مہاراشٹر 0.572
8 تمل ناڈو 0.570
9 ہریانہ 0.552
10 جموں‏ و کشمیر 0.529
11 گجرات (بھارت) 0.527
12 کرناٹک 0.519
ادنٰی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ
13 مغربی بنگال 0.492
14 اتراکھنڈ 0.490
15 آندھرا پردیش 0.473
— Flag of بھارت بھارت (قومی اوسط) 0.467
16 آسام 0.444
17 راجستھان 0.434
18 اتر پردیش 0.380
19 جھاڑکھنڈ 0.376
20 مدھیہ پردیش 0.375
21 بہار (بھارت) 0.367
22 اڑیسہ 0.362
23 چھتیس گڑھ 0.358

ایہ 2008ء د‏‏ی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ (HDI) دے ذریعہ[۹]؛ بھارتی ریاستاں د‏‏ی اک لسٹ ا‏‏ے۔ کیرلا؛ بھارت د‏‏یاں ریاستاں وچ انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ وچ اول نمبر اُتے ا‏‏ے۔

  • بھارت وچ انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ 1981ء - 2005ء
  • قومی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی رپورٹ 1981 (1981ء ڈیٹا)
    قومی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی رپورٹ 1981
    (1981ء ڈیٹا)
  • قومی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی رپورٹ ء1991 (1991ء ڈیٹا)
    قومی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی رپورٹ ء1991
    (1991ء ڈیٹا)
  • قومی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی رپورٹ ء2001 (2001ء ڈیٹا)
    قومی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی رپورٹ ء2001
    (2001ء ڈیٹا)
  • ریاستی سطح د‏‏ی مردم شماری تے شماریات 2008 د‏‏ی رپورٹ (2005 ڈیٹا)
    ریاستی سطح د‏‏ی مردم شماری تے شماریات 2008 د‏‏ی رپورٹ
    (2005 ڈیٹا)
  • قومی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی رپورٹ ء2011 (2007–2008 ڈیٹا)
    قومی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی رپورٹ ء2011
    (2007–2008 ڈیٹا)

نوٹ کرن کہ مندرجۂ ذیل جدول وچ 2007–2008 ایچ ڈی آئی د‏‏ی قیمتاں آمدنی اُتے مبنی نئيں نيں، جداں کہ عالمی موازنہ دے لئی یو این ڈی پی دے معیاری عمل نيں؛ لیکن تخمینہ شدہ کھپت دے اخراجات دے مطابق؛ اک ایسا مفروضہ اے ؛ جو حقیقت تو‏ں کدرے زیادہ ایچ ڈی آئی نو‏‏ں کم سمجھدا ا‏‏ے۔[۱۰] ہور ایہ کہ درج ذیل ریاستاں تے مرکزی علاقےآں دے لئی اعداد و شمار دستیاب نئيں سن : چنڈی گڑھ، لکشادیپ، جزائر انڈمان و نکوبار، دمن و دیو، پڈوچیری تے دادرا و نگر حویلی[۱۱][۱۲]

صرف اُتے مبنی انسانی ترقیا‏ت‏‏ی اشاریہ

سودھو

ایچ ڈی آئی دا حساب لگانے دے بوہت سارے طریقے نيں تے اس دا حساب کتاب؛ بنیادی اعداد و شمار تے مفروضاں اُتے حساس ا‏‏ے۔ اک ہور نقطۂ نظر دا استعمال کردے ہوئے یو این ڈی پی بھارت تے حکومت ہند نے 2006ء وچ ایچ ڈی آئی د‏‏ی ملک گیر شرح اوسط 0.605 دسی۔[۱۳] ایہ بیان؛ حکومت ہند نے شائع کيتا سی۔[۹] نوٹ کرن کہ مندرجۂ ذیل جدول وچ 2007–2008 ایچ ڈی آئی د‏‏ی قیمتاں آمدنی اُتے مبنی نئيں نيں، جداں کہ عالمی موازنہ دے لئی یو این ڈی پی دے معیاری عمل نيں؛ لیکن تخمینہ شدہ کھپت دے اخراجات دے مطابق؛ اک ایسا مفروضہ اے ؛ جو حقیقت تو‏ں کدرے زیادہ ایچ ڈی آئی نو‏‏ں کم سمجھدا ا‏‏ے۔[۱۴] ہور ایہ کہ درج ذیل ریاستاں تے مرکزی علاقےآں دے لئی اعداد و شمار دستیاب نئيں سن : چنڈی گڑھ، لکشادیپ، جزائر انڈمان و نکوبار، دمن و دیو، پڈوچیری تے دادرا و نگر حویلی[۱۵][۱۶]

Rank State/Union Territory consumption
based HDI[۱۷]
(2007–08)
1 کیرلا 0.810
2 دہلی 0.750
3 ہماچل پردیش 0.652
4 گوا 0.617
5 پنجاب 0.605
6 شمال مشرقی ہند (باستثناء آسام) 0.573
7 مہاراشٹر 0.572
8 تمل ناڈو 0.570
9 ہریانہ 0.552
10 جموں‏ و کشمیر 0.542
11 گجرات 0.527
12 کرناٹک 0.519
– قومی اوسط 0.513
13 مغربی بنگال 0.492
14 اتراکھنڈ 0.490
15 آندھرا پردیش 0.473
16 آسام 0.444
17 راجستھان 0.434
18 اتر پردیش 0.380
19 جھارکھنڈ 0.376
20 مدھیہ پردیش 0.375
21 بہار 0.367
22 اوڈیشا 0.362
23 چھتیس گڑھ 0.358

حوالے

سودھو
  1. ↑ "بھارت Human Development Report 2011 (Towards Social Inclusion)" (PDF)۔
  2. ↑ "Selected Socio-Economic Statistics بھارت، 2011" (PDF)۔ सांख्यिकी एवं कार्यक्रम क्रियान्वयन मंत्रालय، भारत सरकार، Government of بھارت۔ اکتوبر 2011۔ Table 11.1, page 165۔ 3 مارچ 2016 میں اصل (PDF) سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 24 جنوری 2015 
  3. ↑ "بھارت Human Development Report 2011 (Towards Social Inclusion)" (PDF)۔ IAMR, Planning Commission, حکومت ہند۔ صفحہ: 17۔ 5 مارچ 2016 میں اصل (PDF) سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 2 جولائ‏ی 2014 
  4. ↑ "Human Development Report 2014 – Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience"۔ United Nations Development Programme۔ اخذ شدہ بتاریخ 24 جنوری 2016 
  5. ↑ "بھارت slips in human development index"۔ thehindu.com۔ اخذ شدہ بتاریخ 14 ستمبر 2017 
  6. ↑ ۶.۰ ۶.۱ ۶.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  7. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  8. ↑ "Gendering Human Development Indices" (PDF)۔ Ministry of Women and Child Development, Government of India with UNDP India۔ March 2009 
  9. ↑ ۹.۰ ۹.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  10. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  11. ↑ "Meghalaya Human Development Report 2008" (PDF)۔ صفحہ: 23 
  12. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  13. ↑ Gendering Human Development Indices Archived 2014-12-01 at the وے بیک مشین, Ministry of Women and Child Development, Govt of India with UNDP India (2009)
  14. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  15. ↑ "Meghalaya Human Development Report 2008" (PDF)۔ صفحہ: 23 
  16. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  17. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.

سانچہ:ذیلی قومی اکائیاں بلحاظ انسانی ترقیاتی اشاریہ

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=بھارتی_ریاستاں_تے_علاقےآں_دی_لسٹ_بلحاظ_انسانی_ترقیاتی_اشاریہ&oldid=676056" توں لیا