بھارتی ریاستاں تے علاقےآں دی لسٹ بلحاظ انسانی ترقیاتی اشاریہ
2008ء وچ انسانی ترقیاتی اشاریہ (HDI) وچ بھارت دا قومی اوسط 0.467 سی۔[۱] 2010ء تک اس دا اوسط 0.519 ہو گیا سی۔[۲][۳] 1990ء دے بعد توں انسانی ترقیاتی اشاریہ طریقۂ کار دے کفیل یو این ڈی پی نے 2012ء دا بھارتی انسانی ترقیاتی اشاریہ 0.554 دسیا، جو بھارت دے 2008ء دے ایچ ڈی آئی دے مقابلہ وچ 18 فیصد وادھا شدہ سی۔ اقوام متحدہ نے اعلان کيتا کہ 2014ء وچ بھارت دی ایچ ڈی آئی 0.586 اے [۴]، جو 2012ء دے مقابلہ وچ 5.77 فیصد زیادہ اے۔ سال 2018ء دی گل اے تاں بھارت دے لئی ایچ ڈی آئی 0.647 رہیا۔[۵][۶][۷]
ایچ ڈی آئی اک جامع لسٹ اے جو صحت، تعلیم تے فی کس آمدنی نوں پیش نظر رکھدا اے۔
لسٹ
سودھویہ لسٹ بھارتی ریاستاں تے علاقہ جات بلحاظ انسانی ترقیاتی اشاریہ (List of Indian states and union territories by Human Development Index) اے۔ اس دے اعداد و شمار 2018 دے مطابق نيں۔[۶]
اقوام متحدہ ترقیاتی پروگرام دی رپورٹاں دے رجحانات
سودھو1990ء (2018ء وچ نظر ثانی شدہ) توں بھارتی ریاستاں دا انسانی ترقیاتی اشاریہ (اقوام متحدہ دے طریقۂ کار دے ذریعہ)۔[۶]
ریاست | HDI 1990ء | HDI 1995ء | HDI 2000ء | HDI 2005ء | HDI 2010ء | HDI 2015ء | HDI 2018ء |
---|---|---|---|---|---|---|---|
شمالی بھارت | |||||||
چنڈی گڑھ | 0.633 | 0.641 | 0.638 | 0.663 | 0.648 | 0.734 | 0.775 |
نويں دہلی | 0.577 | 0.620 | 0.664 | 0.690 | 0.709 | 0.730 | 0.746 |
ہریانہ | 0.467 | 0.506 | 0.549 | 0.591 | 0.634 | 0.686 | 0.708 |
ہماچل پردیش | 0.479 | 0.530 | 0.589 | 0.644 | 0.667 | 0.704 | 0.725 |
جموں و کشمیر | 0.493 | 0.511 | 0.528 | 0.587 | 0.640 | 0.674 | 0.688 |
مدھیہ پردیش | 0.406 | 0.433 | 0.460 | 0.501 | 0.538 | 0.585 | 0.606 |
پنجاب | 0.496 | 0.536 | 0.578 | 0.615 | 0.657 | 0.703 | 0.723 |
اتر پردیش | 0.397 | 0.429 | 0.463 | 0.504 | 0.535 | 0.577 | 0.596 |
اتراکھنڈ | 0.629 | 0.635 | 0.630 | 0.656 | 0.641 | 0.664 | 0.684 |
مغربی بھارت | |||||||
دادرا و نگر حویلی | 0.672 | 0.683 | 0.684 | 0.709 | 0.696 | 0.663 | 0.663 |
دمن و دیو | 0.651 | 0.662 | 0.664 | 0.688 | 0.677 | 0.690 | 0.708 |
گوا | 0.552 | 0.581 | 0.614 | 0.671 | 0.737 | 0.754 | 0.761 |
گجرات | 0.470 | 0.498 | 0.527 | 0.573 | 0.606 | 0.651 | 0.672 |
مہاراشٹر | 0.493 | 0.525 | 0.558 | 0.602 | 0.644 | 0.680 | 0.696 |
راجستھان | 0.403 | 0.436 | 0.469 | 0.510 | 0.548 | 0.605 | 0.629 |
مشرقی بھارت | |||||||
جزائر انڈمان و نکوبار | 0.683 | 0.693 | 0.694 | 0.720 | 0.707 | 0.721 | 0.739 |
مغربی بنگال | 0.440 | 0.473 | 0.505 | 0.539 | 0.572 | 0.619 | 0.641 |
بہار | 0.378 | 0.407 | 0.436 | 0.470 | 0.514 | 0.557 | 0.576 |
چھتیس گڑھ | 0.562 | 0.569 | 0.564 | 0.588 | 0.574 | 0.594 | 0.613 |
جھارکھنڈ | 0.562 | 0.568 | 0.564 | 0.588 | 0.574 | 0.584 | 0.599 |
اوڈیشا | 0.400 | 0.429 | 0.458 | 0.494 | 0.535 | 0.585 | 0.606 |
شمال مشرقی بھارت | |||||||
آسام | 0.411 | 0.447 | 0.488 | 0.531 | 0.567 | 0.598 | 0.614 |
اروناچل پردیش | 0.437 | 0.471 | 0.502 | 0.535 | 0.641 | 0.661 | 0.660 |
منی پور | 0.495 | 0.526 | 0.559 | 0.598 | 0.681 | 0.694 | 0.696 |
میگھالیہ | 0.456 | 0.469 | 0.477 | 0.533 | 0.620 | 0.648 | 0.656 |
میزورم | 0.525 | 0.547 | 0.569 | 0.630 | 0.686 | 0.698 | 0.705 |
ناگالینڈ | 0.531 | 0.533 | 0.522 | 0.557 | 0.661 | 0.679 | 0.679 |
سکم | 0.541 | 0.548 | 0.548 | 0.590 | 0.633 | 0.691 | 0.716 |
تریپورہ | 0.447 | 0.488 | 0.531 | 0.561 | 0.608 | 0.643 | 0.658 |
جنوبی بھارت | |||||||
آندھرا پردیش | 0.424 | 0.450 | 0.478 | 0.530 | 0.580 | 0.629 | 0.650 |
کرناٹک | 0.444 | 0.479 | 0.518 | 0.565 | 0.605 | 0.659 | 0.682 |
کیرلا | 0.544 | 0.568 | 0.598 | 0.678 | 0.714 | 0.757 | 0.779 |
لکشادیپ | 0.693 | 0.704 | 0.705 | 0.731 | 0.717 | 0.732 | 0.750 |
پڈوچیری | 0.717 | 0.730 | 0.730 | 0.757 | 0.743 | 0.730 | 0.738 |
تمل ناڈو | 0.471 | 0.504 | 0.542 | 0.599 | 0.646 | 0.689 | 0.708 |
تلنگانہ | 0.622 | 0.630 | 0.627 | 0.652 | 0.638 | 0.651 | 0.669 |
بھارت | 0.431 | 0.463 | 0.498 | 0.539 | 0.582 | 0.627 | 0.647 |
بھارتی قومی ترقیاتی رپورٹاں دے ذریعہ رجحانی تجزیہ
سودھوپچھلی بھارتی قومی انسانی ترقیاتی رپورٹاں تے حالیہ ریاستی سطح دی سرکاری شماریاتی رپورٹ دے مقابلہ وچ بھارت نے اپنے تمام انتظامی ذیلی علاقےآں وچ اپنے انسانی ترقیاتی اشاریہ وچ نمایاں طور اُتے بہتری لیائی اے:
علامات | ||||
---|---|---|---|---|
بہت ہی اعلیٰ / اعلیٰ انسانی ترقیاتی اشاریہ 0.850–0.899
0.800–0.849
0.750–0.799
0.700–0.749
|
متوسط انسانی ترقیاتی اشاریہ 0.650–0.699
0.600–0.649
0.550–0.599
0.500–0.549
|
ادنٰی انسانی ترقیاتی اشاریہ 0.450–0.499
0.400–0.449
0.350–0.399
0.300–0.349
0.250–0.299
≤0.250
|
معلومات دی کمی
|
درجہ | ریاستاں تے علاقہ جات | کھپت کی بنیاد اُتے انسانی ترقیاتی اشاریہ (2007–08) |
---|---|---|
اعلیٰ انسانی ترقیاتی اشاریہ | ||
1 | کیرلا | 0.790 |
2 | دلی | 0.750 |
متوسط انسانی ترقیاتی اشاریہ | ||
3 | ہماچل پردیش | 0.652 |
4 | گوا | 0.617 |
5 | پنجاب | 0.605 |
6 | شمال مشرقی بھارت (بغیر آسام) | 0.573 |
7 | مہاراشٹر | 0.572 |
8 | تمل ناڈو | 0.570 |
9 | ہریانہ | 0.552 |
10 | جموں و کشمیر | 0.529 |
11 | گجرات (بھارت) | 0.527 |
12 | کرناٹک | 0.519 |
ادنٰی انسانی ترقیاتی اشاریہ | ||
13 | مغربی بنگال | 0.492 |
14 | اتراکھنڈ | 0.490 |
15 | آندھرا پردیش | 0.473 |
— | بھارت (قومی اوسط) | 0.467 |
16 | آسام | 0.444 |
17 | راجستھان | 0.434 |
18 | اتر پردیش | 0.380 |
19 | جھاڑکھنڈ | 0.376 |
20 | مدھیہ پردیش | 0.375 |
21 | بہار (بھارت) | 0.367 |
22 | اڑیسہ | 0.362 |
23 | چھتیس گڑھ | 0.358 |
ایہ 2008ء دی انسانی ترقیاتی اشاریہ (HDI) دے ذریعہ[۹]؛ بھارتی ریاستاں دی اک لسٹ اے۔ کیرلا؛ بھارت دیاں ریاستاں وچ انسانی ترقیاتی اشاریہ وچ اول نمبر اُتے اے۔
-
قومی انسانی ترقیاتی رپورٹ 1981
(1981ء ڈیٹا) -
قومی انسانی ترقیاتی رپورٹ ء1991
(1991ء ڈیٹا) -
قومی انسانی ترقیاتی رپورٹ ء2001
(2001ء ڈیٹا) -
ریاستی سطح دی مردم شماری تے شماریات 2008 دی رپورٹ
(2005 ڈیٹا) -
قومی انسانی ترقیاتی رپورٹ ء2011
(2007–2008 ڈیٹا)
نوٹ کرن کہ مندرجۂ ذیل جدول وچ 2007–2008 ایچ ڈی آئی دی قیمتاں آمدنی اُتے مبنی نئيں نيں، جداں کہ عالمی موازنہ دے لئی یو این ڈی پی دے معیاری عمل نيں؛ لیکن تخمینہ شدہ کھپت دے اخراجات دے مطابق؛ اک ایسا مفروضہ اے ؛ جو حقیقت توں کدرے زیادہ ایچ ڈی آئی نوں کم سمجھدا اے۔[۱۰] ہور ایہ کہ درج ذیل ریاستاں تے مرکزی علاقےآں دے لئی اعداد و شمار دستیاب نئيں سن : چنڈی گڑھ، لکشادیپ، جزائر انڈمان و نکوبار، دمن و دیو، پڈوچیری تے دادرا و نگر حویلی[۱۱][۱۲]
صرف اُتے مبنی انسانی ترقیاتی اشاریہ
سودھوایچ ڈی آئی دا حساب لگانے دے بوہت سارے طریقے نيں تے اس دا حساب کتاب؛ بنیادی اعداد و شمار تے مفروضاں اُتے حساس اے۔ اک ہور نقطۂ نظر دا استعمال کردے ہوئے یو این ڈی پی بھارت تے حکومت ہند نے 2006ء وچ ایچ ڈی آئی دی ملک گیر شرح اوسط 0.605 دسی۔[۱۳] ایہ بیان؛ حکومت ہند نے شائع کيتا سی۔[۹] نوٹ کرن کہ مندرجۂ ذیل جدول وچ 2007–2008 ایچ ڈی آئی دی قیمتاں آمدنی اُتے مبنی نئيں نيں، جداں کہ عالمی موازنہ دے لئی یو این ڈی پی دے معیاری عمل نيں؛ لیکن تخمینہ شدہ کھپت دے اخراجات دے مطابق؛ اک ایسا مفروضہ اے ؛ جو حقیقت توں کدرے زیادہ ایچ ڈی آئی نوں کم سمجھدا اے۔[۱۴] ہور ایہ کہ درج ذیل ریاستاں تے مرکزی علاقےآں دے لئی اعداد و شمار دستیاب نئيں سن : چنڈی گڑھ، لکشادیپ، جزائر انڈمان و نکوبار، دمن و دیو، پڈوچیری تے دادرا و نگر حویلی[۱۵][۱۶]
Rank | State/Union Territory | consumption based HDI[۱۷] (2007–08) |
---|---|---|
1 | کیرلا | 0.810 |
2 | دہلی | 0.750 |
3 | ہماچل پردیش | 0.652 |
4 | گوا | 0.617 |
5 | پنجاب | 0.605 |
6 | شمال مشرقی ہند (باستثناء آسام) | 0.573 |
7 | مہاراشٹر | 0.572 |
8 | تمل ناڈو | 0.570 |
9 | ہریانہ | 0.552 |
10 | جموں و کشمیر | 0.542 |
11 | گجرات | 0.527 |
12 | کرناٹک | 0.519 |
– | قومی اوسط | 0.513 |
13 | مغربی بنگال | 0.492 |
14 | اتراکھنڈ | 0.490 |
15 | آندھرا پردیش | 0.473 |
16 | آسام | 0.444 |
17 | راجستھان | 0.434 |
18 | اتر پردیش | 0.380 |
19 | جھارکھنڈ | 0.376 |
20 | مدھیہ پردیش | 0.375 |
21 | بہار | 0.367 |
22 | اوڈیشا | 0.362 |
23 | چھتیس گڑھ | 0.358 |
حوالے
سودھو- ↑ "بھارت Human Development Report 2011 (Towards Social Inclusion)" (PDF)۔
- ↑ «Selected Socio-Economic Statistics بھارت، 2011» (PDF). सांख्यिकी एवं कार्यक्रम क्रियान्वयन मंत्रालय، भारत सरकार، Government of بھارت. اکتوبر 2011. Table 11.1, page 165. بایگانیشده از اصلی (PDF) در 3 مارچ 2016. دریافتشده در 24 جنوری 2015. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|access-date=،|date=،|archive-date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «بھارت Human Development Report 2011 (Towards Social Inclusion)» (PDF). IAMR, Planning Commission, حکومت ہند. ص. 17. بایگانیشده از اصلی (PDF) در 5 مارچ 2016. دریافتشده در 2 جولائی 2014. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|access-date=،|archive-date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «Human Development Report 2014 – Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience». United Nations Development Programme. دریافتشده در 24 جنوری 2016. تاریخ وارد شده در
|access-date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «بھارت slips in human development index». thehindu.com. دریافتشده در 14 ستمبر 2017. تاریخ وارد شده در
|access-date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ ۶.۰ ۶.۱ ۶.۲ «Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (به English). دریافتشده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۴.
- ↑ «Human Development Reports». hdr.undp.org. دریافتشده در ۲۰۱۹-۰۲-۱۶.
- ↑ «Gendering Human Development Indices» (PDF). Ministry of Women and Child Development, Government of India with UNDP India. مارچ ۲۰۰۹.
- ↑ ۹.۰ ۹.۱ «India Human Development Report 2011 (Towards Social Inclusion)» (PDF). IAMR, Planning Commission, حکومت ہند. ص. 257. بایگانیشده از اصلی (PDF) در ۵ مارچ ۲۰۱۶. دریافتشده در ۵ اپریل ۲۰۱۴. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ «India Human Development Report 2011 (Towards Social Inclusion)» (PDF). IAMR, Planning Commission, حکومت ہند. ص. 24. بایگانیشده از اصلی (PDF) در ۵ مارچ ۲۰۱۶. دریافتشده در ۲ جولائی ۲۰۱۴. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ «Meghalaya Human Development Report 2008» (PDF). ص. 23.
- ↑ «General Reports: Planning Commission, Government of India». planningcommission.nic.in. بایگانیشده از اصلی در ۴ مارچ ۲۰۱۶. دریافتشده در ۲۴ جنوری ۲۰۱۶. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ Gendering Human Development Indices Archived 2014-12-01 at the وے بیک مشین, Ministry of Women and Child Development, Govt of India with UNDP India (2009)
- ↑ «India Human Development Report 2011 (Towards Social Inclusion)» (PDF). IAMR, Planning Commission, حکومت ہند. ص. 24. بایگانیشده از اصلی (PDF) در ۵ مارچ ۲۰۱۶. دریافتشده در ۲ جولائی ۲۰۱۴. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ «Meghalaya Human Development Report 2008» (PDF). ص. 23.
- ↑ «General Reports: Planning Commission, Government of India». planningcommission.nic.in. بایگانیشده از اصلی در ۴ مارچ ۲۰۱۶. دریافتشده در ۲۴ جنوری ۲۰۱۶. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ «India Human Development Report 2011 (Towards Social Inclusion) – Summary» (PDF). IAMR, Planning Commission, Government of India. ص. 2. بایگانیشده از اصلی (PDF) در ۲۱ اکتوبر ۲۰۱۳. دریافتشده در ۲۷ اکتوبر ۲۰۱۴.