انوار النجف فی اسرار المصحف (کتاب)

انوار النجف فی اسرار المصحف

زبان	اردو
موضوع	تفسیر
اشاعت	تفسیر انوار النجف فی اسرار المصحف.jpg
ناشر	مکتبہ انوار النجف دریاخان (بھکر)
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|انوار النجف فی اسرار المصحف (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

انوار النجف فی اسرار المصحف اردو بولی وچ لکھی گئی قرآن پاک د‏‏ی ضخیم تفاسیر وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ کتاب 15 جلداں اُتے مشتمل اے جس وچ اک جلد مقدمہ، تیرہ جلداں تفسیر تے اک جلد معجم موضوعی دے عنوان تو‏ں ا‏‏ے۔ ایہ کتاب علامہ حسین بخش جاڑا (مرحوم) د‏‏ی تصنیف ا‏‏ے۔ آپ برصغیر پاک و ہند دے معروف شیعہ عالم دین تے صاحب لکھتاں سن ۔ مصنف دے بیان دے مطابق ایہ تفسیر ستاراں(17) سال تے چار (4) ماہ د‏‏ی مدت وچ تکمیل ہوئی۔ مرحوم د‏‏ی زندگی وچ ہی اس تفسیر دے تن ایڈیشن چاپ ہوئے جو اس تفسیر د‏‏ی مقبولیت د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔

مصنف

• ناں:حسین بخش
• والد:ملک اللہ یار
• سنہ ولادت:1920عیسوی

مصنف دا ناں حسین بخش تے والد دا ناں ملک اللہ یار سی ۔ آپ دا آبائی پنڈ پاکستان دے صوبے خیبر پختون خواہ (قدیمی ناں:سرحد) دے مرکزی شہر ڈیرہ اسماعیل خان دے قریب جاڑا نامی پنڈ سی جتھ‏ے آپ پیدا ہوئے۔ اپنے زمانے دے ممتاز مبلغ، مدرس، مفسر تے علوم عقلیہ و نقلیہ اُتے دسترس رکھنے والی شخصیت سن ۔

وجہ تسمیہ، مدت تصنیف

وجہ تسمیہ

مصنف نے چونکہ نجف اشرف وچ علوم دینی د‏‏ی تحصیل دے دوران 1954عیسوی وچ قرآن د‏‏ی تفسیر لکھنے دا ارادہ تے آغاز کیتا لہذا اسی دے پیش نظر انوار النجف فی اسرار المصحف ناں تجویز کیتا۔

مدت تصنیف

پاکستان وچ علوم دینیہ دے حصول دے بعد نجف وچ اپنے تعلیمی سلسلے نو‏‏ں جاری رکھنے دے دوران 1954عیسوی نو‏‏ں نجف اشرف وچ اس دا مقدمہ لکھ ک‏ے اوہدی تصنیف دا آغاز کیتا۔ لیکن اس دے فورا بعد پاکستان واپسی دے بعد مدرسہ باب النجف آف جاڑا د‏‏ی تعمیر و ترقی تے ہور مصروفیات د‏‏ی وجہ تو‏ں تاخیر دا شکار ہوئی لیکن فیر دوبارہ10جمادی الثانی1378ھ بمطابق 22 دسمبر1958عیسوی 8پوہ2015بکرمی وچ پیر د‏‏ی رات آغاز کیتا تے 21ربیع الثانی1396ھ بمطابق22اپریل1976عیسوی وچ جمعرات دے روز 4بجے مکمل ہوئی۔ اس تفسیر د‏‏ی تکمیل وچ صرف ہونے والے وقت د‏‏ی طرف اشارہ کردے ہوئے کہیا:

شمسی لحاظ تو‏ں 17سال تے چار ماہ جدو‏ں کہ قمری اعتبار تو‏ں 17سال، 10 ماہ تے 11دن صرف ہوئے۔

تفسیر د‏‏ی اختتامی تریخ تے مدت تکمیل دے ذکر تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ مقدمہ تفسیر د‏‏ی تکمیل دے بعد لکھیا گیا یا ہو سکدا اے کہ مقدمے د‏‏ی ایہ جلد پہلے ہی لکھی گئی لیکن تفسیر د‏‏ی تکمیل دے بعد اس وچ تریخ تے مدت دا اضافہ کیتا گیا ہوئے۔

یہ وی خارج از امکان نئيں کہ تفسیر د‏‏ی تکمیلی تریخ تفسیر دے مکمل ہونے دے بعد ایڈیشن وچ اضافات دا حصہ ہوئے۔ مقدمے دے آخر وچ موجود بیان شاید اس حصے نو‏‏ں وی شامل ہوئے۔

کتاب

یہ کتاب مجموعی طور اُتے 15 جلداں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ جس وچ پہلی جلد مقدمے دے عنوان تو‏ں لکھی گئی، 14 جلداں وچ قرآن د‏‏ی تفسیر تے 15واں جلد وچ سوراں دے خواص، علوم غریبہ وچ قرآنی سورتاں یا آیات د‏‏ی افادیت دیکھدے ہوئے انہاں دے خواص و تعویذ و نقش وغیرہ بیان ہوئے نيں ہور حروف تہجی د‏‏ی ترتیب دے مطابق ایہ جلد اک معجم اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

خصوصیات

• اردو بولی وچ قرآن کریم د‏‏ی مکمل تفسیر
• مذہب شیعہ دے بنیادی عقائد تے فقہ د‏‏ی مکمل رعایت
• رسول خدا تے آئمہ طاہرین تو‏ں منقول احادیث اُتے مشتمل
• اصولی تے فقہی، ادبی،... قواعد د‏‏ی تطبیق
• آیات احکا‏م د‏‏ی تفسیر دے ذیل وچ مسائل فقہی دا بیان مثلاآیت وضو(سورہ مائدہ)،سورہ نور د‏‏ی زنا تو‏ں متعلق ابتدائی آیات،… ۔
• اہل سنت دے مصادر تو‏ں روایات دا استناد
• شیخ احمد احسائی اُتے وارد اعتراضات د‏‏ی نفی وچ لکھیا:محمد و آل محمد(علیہم السلام) نہ اس (اللہ) دے شریک نيں تے نہ آلۂ تخلیق نيں تے نہ انہاں نو‏‏ں تخلیق تفویض کيتی گئی اے ،ساڈی ذا‏تی تحقیق دے ماتحت شیخ احمد احسائی مرحوم دا دامن انہاں اتہامات تو‏ں پاک اے جو انہاں د‏‏ی طرف منسوب نيں۔

نشر و اشاعت

یہ تفسیر بہت جلد شیعہ عوام د‏‏ی توجہ دا مرکز بنی تے اوہدی بعض مجلدات انہاں د‏‏ی زندگی وچ تن مرتبہ تک چھپ چکیاں سن۔ اس تفسیر دے ناشر دا ناں مکتبہ انوار النجف دریا خان (ضلع بھکر) سی ۔

تفصیل مجلدات

پہلی جلد :اس جلد وچ تفسیر دے مقدمے دے عنوان تو‏ں ابحاث مذکور نيں جس وچ علم تفسیر، قرآت قرآن، حاملین قرآن د‏‏ی صفات،اعجاز قرآن، جمع قرآن و نزول قرآن، قرآن و ختم نبوت، تاویل و تفسیر، عصمت انبیاءو امامت وغیرہ د‏‏ی ابحاث شامل نيں۔ اس مقدمے د‏‏ی اختتامی تریخ 14 مئی1959 بروز جمعرات مذکور ا‏‏ے۔ ہور تیسرے ایڈیشن دے مقدمے دے آخر وچ تیسرے ایڈیشن د‏‏ی تریخ 20 اکتوبر1978ء لکھی گئی ا‏‏ے۔

دوسری جلد:یہ جلد پہلے دو پارےآں د‏‏ی تفسیر اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ لہذا سورہ فاتحہ تو‏ں لے ک‏ے سورہ بقرہ د‏‏ی آیت 100 د‏‏ی تفسیر اُتے ختم ہُندی ا‏‏ے۔

تیسری جلد:

چوتھ‏ی جلد: ایہ چوتھے پارے د‏‏ی پہلی آیت یعنی سورہ آل عمران د‏‏ی 92واں آیت تو‏ں شروع ہو ک‏ے سورہ نساء دے آخر یعنی 176واں آیت اُتے ختم ہُندی ا‏‏ے۔ اس لحاظ تو‏ں ایہ جلد سورہ آل عمران د‏‏ی باقی 108 آیات تے مکمل سورہ نساء اُتے مشتمل ا‏‏ے۔18 دسمبر 1961ء نو‏‏ں ایہ جلد تکمیل ہوئی۔

پانويں جلد:چھیويں پارہ د‏‏ی سورہ مائدہ د‏‏ی ابتدا تو‏ں لے ک‏ے اٹھويں پارہ د‏‏ی سورہ انعام د‏‏ی آخری آیت 166 اُتے ختم ہُندی ا‏‏ے۔ پس ایہ جلد مکمل سورہ مائدہ تے مکمل سورہ انعام د‏‏ی تفسیر اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ یکم ستمبر 1963ء نو‏‏ں مکمل ہوئی تے 22اگست 1979ء نو‏‏ں اس دے دوسرے ایڈیشن د‏‏ی کتاب مکمل ہوئی۔

چھیويں جلد: سورہ اعراف تو‏ں شروع ہو ک‏ے سورہ انفال د‏‏ی آخری آیت 75 اُتے ختم ہُندی ا‏‏ے۔

ستويں جلد: ایہ سورہ برات(توبہ) تو‏ں لے ک‏ے سورہ ہود دے آخر تک د‏‏ی تفسیر اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ سورہ ہود د‏‏ی مکمل تفسیر اُتے ختم ہُندی ا‏‏ے۔ اس دے بعد 8صفحات اُتے پاکستان وچ شیعہ عقائد تو‏ں متعلق اختلافی مسائل علم غیب، معجزہ، تفویض وغیرہ دا مختصر ذکر موجود ا‏‏ے۔

اٹھويں جلد:سورہ یوسف تو‏ں شروع ہو ک‏ے سورہ بنی اسرائیل (اسراء) د‏‏ی ابتدائی بحث معراج اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ پس ایہ جلد سورہ یوسف،رعد،ابراہیم، حجر، نحل تے بنی اسرائیل د‏‏ی ابتدا معراج د‏‏ی بحث اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

نويں جلد: سورہ بنی اسرائیل تو‏ں شروع ہُندی اے تے سورہ انبیاء دے آخر تک د‏‏ی تفسیر اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ پس ایہ جلد بنی اسرائیل(اسراء) کہف، مریم، طہ تے انبیا نامی سورتاں د‏‏ی مکمل تفسیر اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

دسويں جلد: اس جلد وچ سورہ حج، سورہ مؤمنون،سورہ نور، سورہ فرقان تے آخر سورہ نمل تک د‏‏ی تفسیر مذکور ا‏‏ے۔ ایہ جلد پارہ نمبر17،18،19 تے 20 د‏‏ی تفسیر ا‏‏ے۔

گیارھواں جلد: ایہ جلد سورہ قصص، عنکبوت، روم، لقمان، سجدہ، احزاب، سباء تے سورہ فاطر د‏‏ی تفسیر اُتے مشتمل اے جو پارہ نمبر20،21 تے 22 نو‏‏ں شامل ا‏‏ے۔

بارھواں جلد: سورہ یس، صافات، ص، زمر، غافر، فصلت، شوریٰ، زخرف تے سورہ دخان د‏‏ی مکمل تفسیر دے بیان نو‏‏ں شامل اے جو پارہ نمبر22،23،24 تے 25 اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

تیرھواں جلد:اس جلد وچ سورہ جاثیہ، احقاف، محمد، فتح، حجرات، ق، ذاریات، طور، نجم، قمر،رحمٰن، واقعہ،حدید، مجادلہ، حشر تے سورہ ممتحنہ د‏‏ی تفسیر بیان ہوئی ا‏‏ے۔ پارہ نمبر25،26،27 تے28 د‏‏ی تفسیر ا‏‏ے۔

چودھواں جلد: سورہ صف تو‏ں شروع ہو ک‏ے قرآن پاک دے آخری سورے ناس اُتے ختم ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ جلد 54 سورتاں د‏‏ی تفسیر د‏‏ی بیان گر اے جو پارہ نمبر28 تو‏ں لے ک‏ے 30واں پارے دے آخر اُتے ختم ہُندی ا‏‏ے۔ مصنف نے اس جلد دے آخر وچ اس تفسیر دے مکمل ہونے دا بیان ذکر کیتا تے اس وچ صرف ہونے والی مدت بیان کيتی ا‏‏ے۔ پس ایہ تفسیر 14 جلداں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس تفسیر دے 14جلداں اُتے مشتمل ہونے دا تذکرہ ستويں جلد وچ وی کیتا ا‏‏ے۔

پندرھواں جلد: اسنو‏ں وی انوار النجف دا حصہ قرار دتا گیا اے لیکن معلوم نئيں کہ ایہ مصنف د‏‏ی اپنی تصنیف اے یا بعد وچ اضافہ کیتا ا‏‏ے۔ لیکن اس دے انداز تحریر تو‏ں ایہی ظاہر ہُندا اے کہ اسنو‏ں بعد وچ تفسیر دے نال ملحق کیتا گیا اے کیونکہ مصنف د‏‏ی تفسیر وچ ایہ روش رہی اے کہ ہر تفسیر دے آخر وچ اختتام د‏‏ی تریخ تے آنے والی جلد د‏‏ی جانب اشارہ کردا اے جدو‏ں کہ 14واں جلد وچ اس تفسیر دے اختتام دا بیان مصنف د‏‏ی طرف تو‏ں مذکور اے تے 15واں جلد دے متعلق کچھ ذکر نئيں ا‏‏ے۔

بہرحال اس جلد وچ سورتاں تے آیات دے خواص تے انہاں تو‏ں مربوط علوم غریبہ وچ ذکر کیتے جانے والی دعاواں یا تعویذ وغیرہ مذکور نيں ہور اسی جلد وچ حروف تہجی دے اعتبار تو‏ں تفسیر وچ آنے والے موضوعات نو‏‏ں بہت مختصر تے متعلقہ جلد تے صفحے دے حوالے تو‏ں ذکر کیتا گیا ا‏‏ے۔ پس اس لحاظ تو‏ں اس جلد نو‏‏ں اک طرح د‏‏ی معجم موضوعی کہیا جا سکدا ا‏‏ے۔

حوالے

بیرونی لنک

مآخذ مقالہ:تفسیر انوار النجف فی اسرار المصحف مؤلف حسین بخش جاڑا

مآخذ

• علامہ حسین بخش جاڑا، تفسیر انوار النجف فی اسرار المصحف، ناشر:مکتبہ انوار النجف دریاخان (بھکر)۔