امام شامل

امام شامل
26 جولائی 1797ء توں 4 فروری 1871ء

داغستان تے چیچنیا دا تیجا امام تے حکمران
1834ء توں 25 اگست 1859ء
پیش رو	غظمت بیک
جانشین	روسی سلطنت
مذہب	اسلام سنی
جم	26 جولائی 1797ء
جمن دی تھاں	غمری داغستان
موت	4 فروری 1871ء
بعمر	73 سال
موت دی تھاں	مدینہ ، سلطنت عثمانیہ
مدفن	جنت البقیع ، مدینہ
والد	دینگاو محمد
بیویاں	1) پاتیمات (فاطمیہ)
:	2) جوغارات
	3) زاگیدات
:	4) آنا دولوخانووا
:	5) امانت
نیانے
:	منڈے:جمال الدین ، غازی محمد ، شاپی تے محمد کمال
:	کڑیاں:ناپیست(نفیست) ، پاتیمات(فاطمیہ)، نجوت ، باخو میدیسدو ، صوفیات

امام شامل (1797ء توں مارچ 1871ء) اتلے قفقاز چ مسلماناں دے اک وڈے رہنما سن ۔ جنہاں دی قیادت چ قفقاز دے مسلماناں نے روسی سلطنت دے خلاف جنگ قفقاز یاں مزاحمت دی جنگ چ بے مثل شجاعت دا مظاہرہ کیتا ۔ اوہ داغستان تے چیچنیا دے تیجے سربراہ تے نقشبندی سلسلے دے تحجے امام سن (1834ء توں 1859ء تک) ۔

شروع دا جیون

امام شامل 1797ء چ موجودہ داغستان دے اک نکے جہے قصبے غمری چ جمے ۔ اینہاں دے والد اک زمیندار سن ۔ امام شامل نے بچپن ج عربی سنے کئی مضموناں چ تعلیم حاصل کیتی ۔ اینہاں نے نقشبندی مجددی خالدیہ سلسلے چ شمولیت اختیار کر لئی تے کوہ قفقاز ( کوہ قاف) دے علاقے دے مسلماناں دی اک تعلیم یافتہ تے ہر دل عزیز شخصیت بن گئے ۔

جدوں امام شامل جمے تے روسی سلطنت ، سلطنت عثمانیہ تے ایران دے علاقےآں تے مل مار کے اپنے توسیع پسندانہ عزائم دی تکمیل کر رہی سی ۔ فارس (ایران) دے سلطان دی حمایت نال جنگ قفقاز چ علاقے دے کئی مسلمان قبیلےآں نے روسی استعمار دے خلاف بغاوت کر دتی ۔ قفقازیاں دی مزاحمت دے اولین آگوآں چ شیخ منصور تے غازی ملا مشہور نیں ۔ امام شامل غازی ملا دے بچپن دے دوست سن ۔

1834ء چ غازی ملا جنگ غمری چ شہید ہو گئے تے امام شامل قفقاز دے جہاد دے رہنما تے نقشبندی مجددی خالدیہ سلسلے دے امام بن گئے ۔

روسی استعمار

روسیاں دے قبضے توں پہلاں قفقاز دے علاقے چ کدی ایران دی حکومت دے تحت آجاندے تے کدی عثمانی ترک قابض ہو جاندے سن ۔ شروان دا علاقہ جتھوں اسماعیل صفوی نے اپنی حکومت دا آغاز کیتا سی ، آذربائیجان دا حصہ اے ۔ جدوں افغاناں نے اصفہان تے مل مار کے صفوی سلطنت دا خاتمہ کر دتا تے ایران دے ابتر حالات دا فیدہ چک کے روس نے داغستان تے اتلے آذربائیجان تے ، تے سلطنت عثمانیہ نے گرجستان (جارجیا) تے آرمینیا تے قبضہ کر لئیا سی پر نادر شاہ افشار نے اینہاں علاقےآں نوں چھیتی ای واپس لے لئیا ۔ اسدے بعد روسی 1797ء چ فیر داغستان تے قابص ہو گئے ، تے کجھ ورہےآں چ دریائے اردس تک پورے آذربائیجان تے قبضہ کر لئیا ۔ فتح علی شاہ قاچار 1828ء چ معاہدہ ترکمانچی دے تحت اینہاں سارے علاقےآں تے ایران دے حق توں دستبردار ہو گئا ۔

تریخی مزاحمت

امام شامل دی گوفتاری دا منظر

روسیاں دی جارحانہ پیش قدمی دے دوران جس علاقے دے باشندےآں نے حملہ آوراں دا سبتوں بوہتا مقابلہ کیتا اوہ داغستان اے ۔ ایتھے دے بہادر لوکاں نے وار وار بغاوت کیتی تے روسیاں نوں اپنے وطن توں باہر کڈ دتا ۔ آزادی دی ایس جنگ چ سبتوں بوہتی شہرت تے نیک نامی امام شامل نے حاصل کیتی ۔ داغستان دے حکمران دی حیثیت نال اوہناں نے 25 سال تک بے مثل شجاعت نال روسیاں دی لا تعداد فوج دا مقابلہ کیتا تے 1845ء تک داغستان دے ہر علاقے توں روسیاں نوں باہر کڈ دتا پر روسی وار وار حملہ آور ہندے سن تے امام شامل لئی ایانہاں دی وڈی گنتی تے جدید اسلحے نال لیس فوج دا کلے مقابلہ کرنا ممکن نئیں رہئیا ۔ اوہناں نے سلطنت عثمانیہ تے سلطنت برطانیہ توں مدد حاصل کرنی چاہی پر ناکام رہے ۔ آخرکار 1859ء چ دشمن دے سخت ترین حملے چ روسیاں دی سارے شہریاں نوں قتل کر دین دی دھمکی تے اینہاں نے سارے شہریاں دی جان د ےبدلے خود نوں روسی فوج دے حوالے کر دتا تے عبدالقادر الجزائری وانگ ہتھیار سٹ دتے ۔

روسی کمانڈر نے ، جہڑا زار روس دا بھائی سی ، زار نوں مبارکباد دا تار دتا کہ اج 100 ورہے جاری رہن آلی قفقاز دی جنگ ختم ہو گئی ۔ اس دن گرجےآں چ کامیابی تے شکرانے دی عبادت کیتی گئی ۔

نظر بندی

روسی حکومت امام شامل دے نال عزت تے احترام نال پیش آئی ۔ اینہاں دی پینشن مقرر کر دتی گئی تے رہن لئی مکان دے دتا گئیا ۔ 1870ء تک امام شامل روس چ نظر بند رہے ۔

حجاز مقدس آمد تے انتقال

1870ء چ روسی حکومت دی اجازت نال امام شامل حج کرن مکہ معظمہ گئے ۔ حجاز مقدس ول سفر دے دوران اوہ ترکی تے مشرق وسطی دے دوجے دیساں توں لنگھے جتھے لوکاں نے اینہاں دا شاندار اسقتبال کیتا ۔ اگلے ورہے اینہاں دے پتر غازی محمد روسی قید چوں رہا ہو کے مکہ مکرمہ پہنچے پر امام شامل مدینہ منورہ چ انتقال کر گئے ۔ اینہاں نوں جنت البقیع چ دفن کیتا گئیا ۔

شخصیت تے کارنامے

امام شامل دی عظمت صرف اینہاں دی دلیرانہ جنگ پاروں ای نئیں اے بلکہ اینہآں دی سیاسی بصیرت ۔ سوجھ بوجھ ، انتظامی صلاحیت تے کردار دی بلندی نے عبدالقادر الجزائری تے ٹیپو سلطان وانگوں اینہاں دی عظمت چ چار چند لا دتے ۔ اینہاں دا ویلا داغستان دی تریخ چ "شریعت دا دور" کہلاندا اے ۔ امام شامل تصوف دے نقشبندی سلسلے دے سربراہ سن ۔ اینہاں دے مرتب کردہ انتظامی تے قنونی ضابطے "نظام شامل" کہلاندے سن ۔ اس دے تحت داغستان 32 انتظامی ضلعاں چ تقسیم کیتا گئیا سی ۔ انتظامیہ تے عدلیہ علیحدہ علیحدہ سن ۔ ہر ضلعے دا مفتی عدالت دے محکمے دا ذمہ دار سی تے ضلع دا حاکم اسدے معاملات چ مداخلت نئیں کر سکدا سی ۔ ہر مفتی دے تحت 4 قاضی ہندے سن ، جے کسے معاملے نوں قاضی طے نا کر سکدے سن تے اوہ مفتی دے ساہمنے پیش کیتا جاندا سی تے مفتی ایس معاملے نوں امام شامل یاں مجلس شوری دے ساہمنے پیش کردا سی ۔ جس نوں دیوان دا ناں دتا گئیا سی ۔ امام شامل نے احتساب دا محکمہ وی قائم کیتا سی ۔ جس دے راہیں عہدے داراں دی نگرانی رکھی جاندی سی ۔ فوجاں دی تنظیم وی جدید طرز تے کیتی گئی سی تے راجگھر ودینو چ بندوقاں بنان تے توپاں ڈھالن دا کارخانہ وی قائم کیتا گئیا سی ۔ اک ویلے ج داغستان دیاں فوجاں دی گنتی 60 ہزار سوار تے پیادہ فوج تک پہنچ گئی سی ۔ فوجی تربیت لئی مراکز قائم کیتے گئے سن ایتھے قید یتے گئے روسی افسر تربیت دیندے سن ۔

امام شامل دے ہتھیار سٹن دے بعد داغستان چ 5 ورہےآں تک روسیاں دے خلاف مزاحمت جاری رہی ، ایتھے تک کہ 21 مئی 1864ء چ داغستان دا آخری پہاڑی قلعہ وی روسیاں دے قبضے چ آ گئیا تے داغستان دی آزادی دی جنگ ختم ہو گئی ۔ چیچنیا چ جاری آزادی دی تحریک وی خبرے اینہاں دی خاک دی چنگاڑی اے ۔ چیچن جانبازاں دے سربراہ شامل بیسائیف دا ناں وی ایسدے والدین نے امام شامل دے ناں تے رکھئیا سی ، جہڑے 10 جولائی 2006ء جان بحق ہو گئے ۔

ہور ویکھو

حوالے

لیو ٹالسٹائی :حاجی مراد ناول
روس دی قفقاز دی فتح : جان ایف باڈیلے (1908ء) ۔