احمد یمنی شروانی
| احمد یمنی شروانی | |
|---|---|
| جم | سنہ 1786
|
| وفات | 21 مئی 1840 (53–54 سال) |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | عالم ، لکھاری |
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
شیخ احمد یمنی شروانی (پیدائش: 1786ء— وفات: 21 مئی 1840ء) عالم، فقیہ تے مصنف سن ۔ شیخ احمد شروانی مصنفاں درسِ نظامی وچ شمار کیتے جاندے نيں۔
سوانح
سودھوخاندان تے ابتدائی حالات
سودھوناں احمد اے جدوں کہ والد دا ناں محمد تقی اے۔ سلسلہ نسب ایويں اے: احمد بن محمد تقی بن محمد علی بن ابراہیم شروانی۔ اپنے جد دی نسبت توں شروانی کہلاندے سن ۔آپ دا نسب صحابی رسول حضرت جابر بن عبداللہ الانصاری رضی اللہ عنہ (متوفی 78ھ مطابق 697ء) توں ملدا اے۔ احمد شروانی دی پیدائش 1200ھ مطابق 1786ء وچ یمن دے شہر حُدَیدہ وچ ہوئی۔ احمد شروانی دے آباؤ اجداد مدینہ منورہ توں ہجرت کرکے بغداد چلے گئے سن تے بعد وچ معاش دے سلسلے وچ بغداد توں ہمدان آگئے سن ۔ احمدشروانی دے پردادا مرزا ابراہیم ہمدانی شہنشاہ فارس نادر شاہ افشار دے وزیر ہوئے گئے۔ اُنہاں نے نادر شاہ افشار دے مظالم نوں دیکھدے ملازمت توں استعفا دے دتا تے نجف الاشرف وچ سکونت اختیار کرلئی۔اُنہاں دے فرزندِ رشید مستوفی الملک محمد علی نادر شاہ افشار دے قہر و غضب دا شکار ہوکے قتل کردیے گئے۔ مستوفی الملک دے بیٹے محمد تقی روپوش ہوئے گئے تے شیخ محمد دا ناں اختیار کرکے شروان نامی علاقہ وچ رہنے لگے۔ بعد وچ نجف الاشرف پہنچے تے سید مہدی طباطبائی مجتہدالعصر دے سامنے زانوئے تلمذ اِختیار کیتا۔ نادر شاہ افشار دے زمانے وچ شیخ محمد دے چچا مرزا محمد حسن خاں ہندوستان دے شہر بنارس آگئے لیکن اُنہاں دی آمد دے تھوڑے ہی دِن دے بعد مرزا محمد حسن خاں دا اِنتقال ہوئے گیا۔ شیخ محمد دی اولاد توں اُنہاں دا نباہ نہ ہوئے سکیا تے اوہ بنارس چھڈ کے لکھنؤ چلے گئے۔ لکھنؤ وچ اُنہاں دِناں نواب آصف الدولہ، وزیرالملکاں اَوَدھ (متوفی 21 ستمبر 1797ء) دی حکومت سی۔ اُنہاں نے خوب آؤ بھگت دی تے ایتھے زِندگی آرام و آسائش وچ بسر ہونے لگی۔کچھ مدت دے بعد محمد تقی یمن چلے گئے تے اوتھے اک تاجر سید محمد حیدر بغدادی دی بیٹی نال شادی کرلئی جنہاں دے بطن توں شیخ احمد شروانی پیدا ہوئے۔[۱]
تعلیم و تدریس
سودھوشیخ احمد نے معروف علمائے عصر محسن النخعی، محمد بن عزّ الدین حسین شیخ بہاء الدین عاملی (متوفی یکم ستمبر 1621ء)، علی الزبیری تے ابراہیم الصنعائی توں اِکتساب علم کیتا۔ عنفوانِ شباب وچ ہندوستان چلے آئے تے مختلف شہراں دی سیاحت دے بعد کلکتہ پہنچے۔ کلکتہ وچ مدرسہ عالیہ دے سیکرٹری ڈاکٹر لیمسڈاؤن (Lamsdown) نال ملاقات ہوئی۔ لیمسڈاؤن نے مدرسہ عالیہ وچ عربی زبان دی تدریس دی خدمت اُتے شیخ احمد نوں مامور کیتا۔ مدرسہ عالیہ وچ شیخ احمد کِنّی مدت تک رہے؟ اِس دے متعلق مدرسہ عالیہ دا تریخ نگار لکھدا اے کہ: ’’اِس (اَمر) دا پتہ نہ چل سکیا کہ آپ کِنے دِناں تک مدرسے وچ رہے، البتہ ڈاکٹر لیمسڈاؤن دے سیکرٹری رہنے دا زمانہ 1821ء توں شروع ہُندا اے۔ اِس توں ظاہر اے کہ آپ اِس دے بعد تشریف لیائے ہون گے تے 1830ء توں پہلے چلے گئے ہون گے کیونجے اِس سال ڈاکٹر لیمسڈاؤن مدرسہ عالیہ توں رخصت ہوئے گئے سن ۔‘‘[۲]
مدرسہ عالیہ توں ترکِ تعلق دے بعد کولکتہ توں لکھنؤ آگئے تے نواب اودھ غازی الدین حیدر شاہ (متوفی 19 اکتوبر 1827ء) دے مصاحب بن گئے۔ رکن الدولہ سید محمد اسماعیل خاں رِضوی مرشدآبادی دی بیٹی نال شادی ہوئی۔ نواب اودھ غازی الدین حیدر شاہ دی وفات دے بعد لکھنؤ توں اُنہاں دا دِل اُچاٹ ہوئے گیا تے لکھنؤ چھڈ کے بنارس چلے گئے۔ بنارس وچ قیام دے دوران ہی اوہ نواب جہانگیر محمد خان، نواب بھوپال دے اتالیق مقرر ہوئے تے ریاست بھوپال چلے گئے۔ غالباً ایہ واقعہ 1830ء دے بعد پیش آیا ہوئے گا۔
وفات
سودھوریاست بھوپال وچ نواب جہانگیر محمد خان دے ابتدائی زمانہ حکومت تک رہے۔ بعد وچ بمبئی دی سیروسیاحت کردے ہوئے پونہ پہنچے۔ پونہ وچ قیام دے دوران ہی 19 ربیع الاول 1256ھ مطابق 21 مئی 1840ء نوں انتقال ہويا۔[۳][۴] شیخ احمد شروانی دے بیٹے محمد عباس شروانی رفعتؔ مرزا اسد اللہ خاں غالبؔ دہلوی (متوفی 15 فروری 1869ء) دے شاگرد سن ۔
لکھتاں
سودھوشیخ احمد شروانی دیاں لکھتاں ایہ نيں:
- نفحۃ الیمن: ایہ کتاب اُنہاں نے مدرسہ عالیہ، کلکتہ دے دورانِ قیام وچ لکھی سی۔ مدتِ دراز تک مدرسہ عالیہ دے نصاب وچ شامل رہی۔
- عجب العجائب بمایفید الکتاب : ایہ عربی مکتوبات دا مجموعہ اے۔
- الجوہر الوقاد فی شرح قصیدہ گل سعاد
- مناقب حیدریہ: ایہ کتاب نواب اودھ غازی الدین حیدر شاہ دی تعریف و منقبت وچ لکھی گئی سی۔ ت
- اج الاقبال فی تریخ ملک بھوپال
- حدیقۃ الافراح
- منہج البیان
- الشافی
- جوارس التفریح
- بحرالنفائس
- المکاتیب: مولوی رشید الدین خان دہلوی دے مکاتیب دا مجموعہ اے۔[۵]