ابراہیم بن مہزیار اہوازی

ابراہیم بن مہزیار
کوائف
مکمل نام	ابو اسحاق ابراہیم بن مہزیار اہوازی
تاریخ ولادت	تیسری صدی ہجری
نامور اقرباء	بھائی: علی بن مہزیار، بیٹے: علی بن ابراہیم بن مہزیار و محمد بن ابراہیم بن مہزیار اہوازی۔
علمی معلومات
اساتذہ	علی بن مہزیار، صالح‌ بن سندی، فضالہ بن ایوب، ابن ابی عمیر، حسین‌ بن علی‌ بن بلال۔
شاگرد	حسن‌ بن علی سرسونی، عبدالله بن جعفر حمیری، سعد بن عبدالله اشعری، محمد بن احمد بن یحیی، حماد بن عبداللہ قندت‏ی۔
تالیفات	کتاب البشارات۔
خدمات
سماجی	وکیل امام حسن عسکری (ع)

ابراہیم بن مَہزیار اہوازی، تیسری صدی ہجری دے شیعہ محدث، امام محمد تقی دے صحابی تے امام علی نقی تے امام حسن عسکری تو‏ں روایات نقل کرنے والے راویاں وچو‏ں نيں۔

شیعہ منابع روایی وچ ابراہیم بن مہزیار تو‏ں احادیث نقل ہوئیاں نيں۔ آیت اللہ خوئی دے مطابق، 50 تو‏ں زیادہ روایات دی سند وچ انہاں دا نام ذکر ہويا ا‏‏ے۔ شیعہ ماہرین رجال دے درمیان انہاں دی روایات دے معتبر ہونے دے بارے وچ اختلاف نظر پایا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں دی وثاقت دے اثبات دے لئے کتاب کامل الزیارات دی بعض روایات دی سند وچ انہاں دا نام ذکر ہونے تو‏ں استدلال کیتا گیا ا‏‏ے۔ اس لئے کہ بعض علمائے رجال نے کامل الزیارات وچ کسی راوی دے نام دے ذکر ہونے نو‏‏ں اک عمومی وثاقت دے دلائل وچو‏ں قرار دتا گیا ا‏‏ے۔

سوانح حیات

ابراہیم خوزستان (ایران) دے علاقہ دورق دے رہنے والے سن ۔^[۱] نجاشی دے بقول انہاں دے والد عیسائی سن تے انہاں نے اسلام قبول کر لیا سی ۔^[۲] انہاں دی ولادت تے وفات دے سلسلہ وچ معلومات دسترس وچ نئيں نيں۔ اس دے باوجود بعض محققین نے بعض دلائل و قرائن تو‏ں استناد کردے ہوئے انہاں دے زندگی دا زمانہ 195 تو‏ں 265 ھ دے درمیان گمان کیتا ا‏‏ے۔^[۳] انہاں دلائل وچو‏ں بعض ایہ نيں کہ اوہ امام محمد تقی (ع) (شہادت 220 ھ)^[۴] دے صحابی سن امام حسن عسکری دی شہادت (260 ھ) دے بعد وی زندہ سن ^[۵] تے بعض روایت وچ انہاں نو‏ں امام زمانہ (ع) دے اصحاب وچ شمار کیتا گیا ا‏‏ے۔^[۶]

ان دے تن بیٹے حسین، علی و محمد سن ۔ محمد امام حسن عسکری (ع) دے اصحاب وچو‏ں سن ^[۷] تے اک روایت دے مطابق امام زمانہ (ع) دی خدمت وچ شرفیاب ہو چکے نيں۔^[۸] محقق معاصر علی اکبر غفاری دے مطابق انہاں دا نام کتب رجال وچ ذکر نئيں ہويا ا‏‏ے۔^[۹]

بعض شیعہ منابع رجالی و روایی وچ انہاں دی کنیت ابو اسحاق نقل ہوئی ا‏‏ے۔^[۱۰]

اصحاب ائمہ

شیخ طوسی نے ابراہیم بن مہزیار نو‏‏ں امام محمد تقی (ع)^[۱۱] تے امام علی نقی ^[۱۲] دے اصحاب وچ شمار کیتا ا‏‏ے۔ اس روایت دے مطابق جو کتاب الکافی وچ محمد بن ابراہیم بن مہزیار تو‏ں نقل ہوئی اے، انہاں دے والد ابراہیم بن مہزیار شیعاں دے گیارہواں امام حسن عسکری دے وکیل سن ۔^[۱۳] آیت اللہ خوئی اس روایت نو‏‏ں ضعیف مندے نيں۔^[۱۴]

امام زمانہ تو‏ں ملاقات

اس روایت دے مطابق جسنو‏ں شیخ صدوق نے نقل کیتا اے ابراہیم بن مہزیار نے مکہ وچ امام زمانہ (ع) تو‏ں ملاقات دی ا‏‏ے۔^[۱۵] آیت اللہ خوئی نے اس روایت دے معتبر ہونے وچ شک ظاہر کیتا ا‏‏ے۔^[۱۶] اسی طرح تو‏ں اک روایت وچ انہاں دے امام زمانہ (ع) دے وکلاء دے نال رابطہ وچ ہونے دی طرف اشارہ کیتا گیا اے ^[۱۷] تے فضل بن حسن طبرسی نے انہاں نو‏ں امام مہدی (ع) دے سفیراں وچ شمار کیتا ا‏‏ے۔^[۱۸] علامہ حلی نے اس روایت نو‏‏ں ضعیف شمار کیتا ا‏‏ے۔^[۱۹]

علم رجال وچ مرتبہ

آیت اللہ خوئی دے مطابق، شیعہ ماہرین علم رجال انہاں دے بارے وچ اختلاف نظر رکھدے نيں۔ علامہ مجلسی انہاں نو‏ں ثقہ،^[۲۰] ابن داود حلی انہاں نو‏ں ممدوح^[۲۱] مندے نيں^[۲۲] تے شیخ عبد النبی جزائری کتاب حاوی الاقوال وچ انہاں نو‏ں رجال دی بحث وچ ضعیف شمار کردے نيں۔^[۲۳]

بزرگ شیعہ عالم رجال مامقانی تے بعض ہور ابراہیم بن مہزیار دی وثاقت تے انہاں دی مدح دے سلسلہ وچ چند دلائل اُتے تکیہ کردے نيں: جنہاں وچ انہاں دا اپنے بھائی علی بن مہزیار دا وصی ہونا تے امام مہدی (ع) دا سفیر ہونا شامل ا‏‏ے۔^[۲۴] 23 جلدی کتاب معجم رجال الاحادیث دے مولف سید ابو القاسم خوئی انہاں دی مدح تے توثیق دے سلسلہ وچ انہاں دونے باتاں نو‏‏ں ضعیف قرار دیندے نيں تے خود انہاں دی توثیق دے لئے کتاب کامل الزیارات دی روایات دی سند وچ ^[۲۵] انہاں دا نام ذکر ہونے نو‏‏ں دلیل دے طور اُتے پیش کردے نيں۔^[۲۶] بعض معاصر محققین کامل الزیارات وچ کسی راوی تو‏ں نقل روایت نو‏‏ں اوہدی عام توثیق قرار دیندے نيں۔^[۲۷] اس لئے کہ ابن قولویہ نے اس کتاب دے مقدمہ وچ تحریر کیتا اے کہ انہاں نے اس کتاب وچ فقط ثقہ راویاں تو‏ں روایات نقل کيتیاں نيں۔^[۲۸]

روایات

منابع روایی شیعہ وچ جنہاں وچ کتب اربعہ وی شامل نيں، ابراہیم بن مہزیار تو‏ں احادیث نقل ہوئیاں نيں۔^[۲۹] آیت اللہ خوئی دے مطابق 50 تو‏ں زیادہ روایات دی سند وچ انہاں دا نام ذکر ہويا ا‏‏ے۔^[۳۰]

ابراہیم بن مہزیار نے امام علی نقی (ع) و امام حسن عسکری (ع)^[۳۱] تو‏ں بلا واسطہ روایات نقل کيتیاں نيں^[۳۲] تے اپنے بھائی علی بن مہزیار،^[۳۳] صالح‌ بن سندی، ابن ابی عمیر، حسین‌ بن علی‌ بن بلال، خلیلان بن ہشام تے اپنے ہور بھائی داود بن مہزیار جداں راویاں تو‏ں با واسطہ روایت نقل کيتی ا‏‏ے۔^[۳۴] اسی طرح تو‏ں عبد الله بن جعفر حمیری،^[۳۵] سعد بن عبد الله اشعری،^[۳۶] محمد بن احمد بن یحیی و محمد بن علی بن محبوب، جداں روات نے انہاں تو‏ں روایات نقل کيتیاں نيں۔^[۳۷]

ابراہیم نے ائمہ (ع) دی شہادت، انہاں دی عمراں،^[۳۸] مسجد نبوی^[۳۹] و مسجد کوفہ^[۴۰] وچ نماز پڑھنے دی فضیلت و ثواب زیارت امام حسین (ع)^[۴۱] جداں موضوعات تے اسی طرح تو‏ں نماز^[۴۲] و حج^[۴۳] دے احکم دے بارے وچ احادیث نقل کيتیاں نيں۔ بعض شیعہ فقہاء جداں صاحب جواہر نے احکم نماز دے باب وچ انہاں دی روایت تو‏ں استناد کیتا ا‏‏ے۔^[۴۴]

نجاشی نے البشارات نامی اک کتاب دی نسبت ابراہیم بن مہزیار دی طرف دی ا‏‏ے۔^[۴۵] بعض محققین نے احتمال دتا اے کہ ایہ البشارات اوہی کتاب اے جو انہاں دے بھائی علی بن مہزیار دی تالیف کردہ اے ^[۴۶] تے ابراہیم نے اوہدی روایت دی ا‏‏ے۔^[۴۷] حالانکہ نجاشی نے اس کتاب دی نسبت خود ابراہیم دی طرف دی ا‏‏ے۔^[۴۸]

حوالے

↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۳.
↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۳.
↑ گذشتہ، «ابراہیم بن مہزیار»، ج۲، ص۴۵۸.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۷۴.
↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۸.
↑ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۴۴۵-۴۵۳.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۰۲.
↑ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۴۲.
↑ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۶۶، پانویس.
↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۶؛ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۱۷.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۷۴.
↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۳.
↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۸.
↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۵.
↑ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۴۴۵-۴۵۳.
↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
↑ کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۳۱-۵۳۲.
↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۴۱۶.
↑ علامہ حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۵۱.
↑ علامہ مجلسی، الوجیزة فی الرجال، ص۱۶؛ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۳۱.
↑ ابن داود حلی، کتاب الرجال، ۱۳۴۲ش، ص۱۹.
↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۴.
↑ جزائری، حاوی الاقوال، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۴۹.
↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۱۸-۳۱؛ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۴، خاتمہ، ص۲۶-۲۹.
↑ نگاه کراں: ابن قولویہ، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۲۱، ۲۵، ۳۱، ۴۹، ۸۵، ۱۵۵، ۱۹۱.
↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
↑ ایروانی، دروس تمهیدیہ فی القواعد الرجالیہ، ۱۴۳۱ق، ص۳۵.
↑ ابن قولویہ، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۴.
↑ برای نمونخ نگاه کراں: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷، ۴۶۱، ۴۶۳؛ صدوق، من لا یحضره الفقیہ، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۶۳، ج۲، ص۴۴۴.
↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷، ۴۶۱، ۴۶۳.
↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
↑ برای نمونہ نگاه کراں: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷.
↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷.
↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.
↑ برای نمونہ نگاه کراں: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ۴۵۷، ۴۶۱، ۴۶۳، ۴۷۲، ۴۷۵، ۴۸۶، ۴۹۱، ۴۹۷، ۵۱۸.
↑ ابن قولویخ، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۲۱.
↑ ابن قولویہ، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۱-۳۲.
↑ ابن قولویہ، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۱۵۵.
↑ صدوق، من لا یحضر الفقیہ، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۶۳.
↑ صدوق، من لا یحضره الفقیہ، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴۴۴.
↑ نجفی، جواہر الکلام، ج۸، ص۶۳؛ عاملی، مفتاح الکرامہ، ۱۴۱۹ق، ج۵، ص۴۵۸.
↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۶.
↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۶.
↑ طوسی، فہرست کتب الشیعہ، ۱۴۲۰ق، ص۲۶۵.
↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۴.
↑ گذشتہ، «ابراہیم بن مہزیار»، ج۲، ص۴۵۸.

مآخذ

ابن داود حلّی، حسن بن علی، کتاب الرجال، تہران، دانشگاه تہران، ۱۳۴۲ش
ابن قولویہ، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تصحیح: عبد الحسین امینی، نجف، دار المرتضویہ، ۱۳۵۶ش
ایروانی، محمد باقر، دروس تمہیدیہ فی القواعد الرجالیہ، قم، انتشارات مدین، ۱۴۳۱ق
جزائری، عبد النبی، حاوی الاقوال فی معرفت الرجال، قم، مؤسسہ الهدایہ لاحیاء التراث، ۱۴۱۸ق
خویی، سید ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر آثار شیعہ، ۱۴۱۰ق/۱۳۶۹ش
صدوق، محمد بن علی، کمال‌ الدین و تمام النعمہ، تصحیح: علی‌ اکبر غفاری، تہران، اسلامیہ، ۱۳۹۵ق
صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیہ، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابستہ بہ جامعه مدرسین حوزه علمیہ قم، ۱۴۱۳ق
طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الہدی، تہران، بی‌ نا، ۱۳۹۰ق
طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق: جواد قیومی اصفہانی، قم، جماعت المدرسین فی الحوزة العلمیہ بقم، مؤسسہ النشر الاسلامی، ۱۳۷۳ش
طوسی، محمد بن حسن، فہرست کتب الشیعہ و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، تحقیق: عبد العزیز طباطبایی، قم، مکتبہ المحقق الطباطبایی، ۱۴۲۰ق
عاملی، سید جواد، مفتاح الکرامہ فی شرح قواعد العلامہ، تصحیح: محمد باقر خالصی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابستہ بہ یونیورسٹی مدرسین حوزه علمیہ قم، ۱۴۱۹ق
علامہ حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفت الرجال، تحقیق: جواد قیومی، مؤسسہ النشر الاسلامی، ۱۴۱۷ق
کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی -اختیار معرفت الرجال، تلخیص: محمد بن حسن طوسی، تصحیح: حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشہد، ۱۴۰۹ق
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح:‌ علی‌ اکبر غفاری و محمد آخوندی، تہران، دار الکتب الاسلامیہ، ۱۴۰۷ق
گذشتہ، ناصر، مدخل ابراہیم بن مہزیار در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تہران، ۱۳۶۸ش
مامقانی، عبد الله، تنقیح المقال فی احوال الرجال، تحقیق: محی‌ الدین و محمد رضا مامقانی قم، مؤسسہ آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۳۱ق
مجلسی، محمد باقر، الوجیزة فی الرجال، تحقیق: محمد کاظم رحمان ستایش، تہران، وزارت فرہنگ و ارشاد اسلامی
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق: موسی شبیری زنجانی، قم، جماعت المدرسین فی الحوزة العلمیہ بقم مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۵ش
نجفی، محمد حسن، جواہر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح: عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق
نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم، مؤسسہ آل البیت، ۱۴۰۸ق

سانچہ:اصحاب امام حسن عسکری

[1] نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۳.

[2] نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۳.

[3] گذشتہ، «ابراہیم بن مہزیار»، ج۲، ص۴۵۸.

[4] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۷۴.

[5] کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۸.

[6] صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۴۴۵-۴۵۳.

[7] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۰۲.

[8] صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۴۲.

[9] صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۶۶، پانویس.

[10] نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۶؛ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۱۷.

[11] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۷۴.

[12] طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۳.

[13] کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۸.

[14] خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۵.

[15] صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۴۴۵-۴۵۳.

[16] خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.

[17] کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۳۱-۵۳۲.

[18] طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۴۱۶.

[19] علامہ حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۵۱.

[20] علامہ مجلسی، الوجیزة فی الرجال، ص۱۶؛ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۳۱.

[21] ابن داود حلی، کتاب الرجال، ۱۳۴۲ش، ص۱۹.

[22] خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۴.

[23] جزائری، حاوی الاقوال، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۴۹.

[24] مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۱۸-۳۱؛ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۴، خاتمہ، ص۲۶-۲۹.

[25] نگاه کراں: ابن قولویہ، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۲۱، ۲۵، ۳۱، ۴۹، ۸۵، ۱۵۵، ۱۹۱.

[26] خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.

[27] ایروانی، دروس تمهیدیہ فی القواعد الرجالیہ، ۱۴۳۱ق، ص۳۵.

[28] ابن قولویہ، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۴.

[29] برای نمونخ نگاه کراں: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷، ۴۶۱، ۴۶۳؛ صدوق، من لا یحضره الفقیہ، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۶۳، ج۲، ص۴۴۴.

[30] خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.

[31] خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.

[32] کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷، ۴۶۱، ۴۶۳.

[33] خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.

[34] برای نمونہ نگاه کراں: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷.

[35] کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۷.

[36] خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰۷.

[37] برای نمونہ نگاه کراں: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ۴۵۷، ۴۶۱، ۴۶۳، ۴۷۲، ۴۷۵، ۴۸۶، ۴۹۱، ۴۹۷، ۵۱۸.

[38] ابن قولویخ، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۲۱.

[39] ابن قولویہ، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۱-۳۲.

[40] ابن قولویہ، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۱۵۵.

[41] صدوق، من لا یحضر الفقیہ، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۶۳.

[42] صدوق، من لا یحضره الفقیہ، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴۴۴.

[43] نجفی، جواہر الکلام، ج۸، ص۶۳؛ عاملی، مفتاح الکرامہ، ۱۴۱۹ق، ج۵، ص۴۵۸.

[44] نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۶.

[45] نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۶.

[46] طوسی، فہرست کتب الشیعہ، ۱۴۲۰ق، ص۲۶۵.

[47] نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۴.

[48] گذشتہ، «ابراہیم بن مہزیار»، ج۲، ص۴۵۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

[۳۴]

[۳۵]

[۳۶]

[۳۷]

[۳۸]

[۳۹]

[۴۰]

[۴۱]

[۴۲]

[۴۳]

[۴۴]

[۴۵]

[۴۶]

[۴۷]

[۴۸]