ابن داود حلی
| کوائف | |
|---|---|
| مکمل نام | حسن بن علی بن داود حلی |
| لقب/کنیت | تقی الدین۔ ابو محمد |
| آبائی شہر | حلہ |
| علمی معلومات | |
| شاگرد | یحیی بن سعید حلی، خواجہ نصیر الدین طوسی، یوسف بن مطہر حلی۔ |
| تالیفات | رجال، اُرجوزَة فی الکلام، عقدالجواہر، المنہج القویم۔ |
| خدمات | |
ابو محمد تقی الدین حسن بن علی بن داود حلی (647- بعد وچ 707 ھ) ، ابن داود حلی دے ناں توں معروف، ستويں صدی ہجری دے شیعہ امامیہ ماہر رجال، عالم، فقیہ، ادیب تے شاعر نيں۔ اوہ علامہ حلی دے معاصر نيں تے انہاں دی مشہور ترین کتاب الرجال اے۔ انہاں دے برجستہ اساتید وچ محقق حلی، سید جمال الدین احمد بن طاووس، سید عبد الکریم بن سید احمد بن طاووس قابل ذکر نيں۔
سوانح حیات
سودھوابن داود حلی دی ولادت 5 جمادی الثانی 647 ھ وچ ہوئی۔[۱]
سیرت دیاں کتاباں وچ انہاں دے محل ولادت دا تذکرہ نئيں ہويا اے۔ لیکن چونکہ انہاں نے حلہ دے مشہور اساتید توں کسب فیض کيتا اے اس توں اندازہ ہُندا اے کہ انہاں نے احتمالا اپنی عمر دا زیادہ تر حصہ شہر حلہ وچ بسر کيتا تے ايسے شہر وچ انہاں دی نشو و نما ہوئی تے اس گل دے قرینہ توں کہ انہاں نے اپنے استاد ابن طاووس توں بغداد وچ کسب علم کيتا تے دوسرے مقام اُتے انہاں دے سخن دے مطابق: اوہ انہاں دی رحلت تک انہاں دے نال رہے، معلوم ہُندا اے کہ اوہ گویا کچھ عرصہ بغداد وچ وی سن ۔ ايسے طرح توں عقد الجواہر دے فخریہ اشعار دے مطابق اوہ ذی القعدہ 700 ھ وچ کاظمین وچ سن تے ہور مثنوی منہج التقویم وچ مقام فخر وچ نجف وچ انہاں دے نال مجاورت و معاشرت دا ذکر ہويا اے۔[۲]
ان دی وفات سن 707 ھ دے بعد نقل ہوئی اے۔[۳]
اساتید و مشایخ
سودھوابن داود حلی نے اجازات و معاجم وچ سلطان العلماء و البلغاء تے تاج المحدثین و الفقہاء دی شہرت حاصل کيتی اے۔[۴] شہید ثانی دا قول انہاں دے بارے وچ نقل ہويا اے: ابن داود نے علم رجال وچ جو راستہ طے کيتا اے، بزرگان شیعہ وچوں کسی نے وی اوہ طے نئيں کيتا اے۔[۵]
ان دے اساتید و مشایخ وچ مندرجہ ذیل ناں لئے جا سکدے نيں:
- نجم الدین جعفر بن سعید بن حلی، معروف بہ محقق حلی، شرائع الاسلام دے مولف۔
- سید جمال الدین احمد بن طاووس۔
- سید عبد الکریم بن سید احمد بن طاووس۔
- شیخ مفید الدین محمد بن علی بن محمد بن جہیم اسدی۔[۶]
تلامذہ و روات
سودھو- رضی الدین ابو الحسن علی بن احمد بن یحیی مزیدی حلی۔
- زین الدین علی بن احمد بن طراد مطار آبادی۔
- تاج الدین محمد بن قاصم بن مُعَیہ۔
- نجیب الدین یحیی بن سعید حلی۔
- خواجہ نصیر الدین طوسی۔
- یوسف بن مطہر حلی پدر علامہ حلی۔[۷]
تالیفات
سودھو
مطبوعہ آثار
سودھو1. کتاب الرجال؛ انہاں دی مشہور ترین کتاب اے جو رجال ابن داود دے ناں توں شہرت رکھدی اے۔
2. اُرجوزَہ فی الکلام؛ خوبصورت منظوم کلام اے جس وچ شیعہ عقاید نوں مختصر لفظاں وچ 145 ابیات وچ بیان کيتا گیا اے۔
3. عقد الجواہر فی الاشباه و النظائر؛ مطبوعہ نسخہ وچ اس کتاب دا ناں جواہر الکلام فی الاشباه و النظائر رکھیا گیا اے۔ اس مجموعہ شعری وچ 1309 اشعار نيں جنہاں نوں 10 ذی القعدہ 700 ہجری وچ کاظمین وچ نظم کيتا گیا اے۔
4. المنہج القویم فی تسلیم التقدیم؛ اشعار دا مجموعہ اے جس وچ 201 اشعار نيں۔ اس وچ پیغمبر اکرم (ص) دے بعد انہاں دے لائق ترین جانشین دے سلسلہ وچ ہونے والی بحثاں دی داستان اے جو شہر بغداد وچ مختلف مذاہب دے علماء دی بزم وچ انجام پاواں۔
مخطوطات
سودھو1. التحفہ السعدیہ؛ اس کتاب دا اک نسخہ بغداد دے میوزیم کتب خانہ وچ موجود اے۔
2. تحصیل المنافع: اس دا اک نسخہ کتب خانہ سید محمدعلی روضاندی اصفہان وچ موجود اے۔
3. الجوہرة فی نظم التبصرة؛ اس دے دو نسخے کتب خانہ آیت الله مرعشی نجفی وچ موجود نيں۔
4. المقتصر من المختصر؛ اس دا اک نسخہ کتب خانہ مجلس شورای اسلامی وچ موجود اے۔
حوالے
سودھومآخذ
سودھو- ابن داود حلی، حسن، رجال ابن داود، نجف، مطبعہ الحیدریہ، ۱۳۹۲ق
- امینی، عبد الحسین، الغدیر، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۹٧ق
- حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، بغداد، مکتبہ الاندلس
- دایره المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، تہران، ۱۳۶۹ش
سانچہ:شیعہ فقہا (اٹھويں صدی ہجری)