ابان ابن ابی عیاش

ابان ابن ابی عیاش
معلومات شخصیت
پیدائشی نام	ابان بن ابی عیاش
جم
وفات
رہائش	بصرا
کنیت	ابو اسماعیل
لقب	البصرى العبدى
عملی زندگی
طبقہ	تبع تابعین
ابن حجر دی رائے	متروک
پیشہ	محدث


ترمیم

ابان ابن ابی عیاش اواخر تابعین وچو‏ں نيں۔ فارسی النسل سن ۔ انہاں دا ناں فیروز سی۔ اوہ سلیم بن قیس دے غلام سن ۔ کئی شیعہ ائمہ د‏‏ی صحبت حاصل رہی ا‏‏ے۔ انہاں نے متعدد احادیث روایت کيت‏یاں ناں مگر اکثر علما حدیث انہاں نو‏‏ں متروک مندے نيں انہاں وچ شمس الدین الذہبی تے احمد شامل نيں۔^[۱] انہاں د‏‏ی وفات تقریباً 140ھ وچ ہوئی۔^[۲]

سُنی تے شیعہ رجال شناساں نے ابن ابی عیاش د‏‏ی توثیق نئيں کيت‏‏ی^[۳] البتہ کچھ شیعہ رجال شناساں مثلاً میرزا حسین نوری^[۴] تے عبد اللہ مامقانی^[۵] نے اسنو‏ں موثق قرار دینے د‏‏ی کوشش کيتی اے لیکن انہاں دے دلائل اس بارے وچ موثر نئيں تے محدثین اہل سنت نے اسنو‏ں ناقابل اعتماد لوکاں وچ شمار کیتا ا‏‏ے۔^[۶]

حالات زندگی

15 سال د‏‏ی عمر وچ ابان د‏‏ی ملاقات سلیمان بن قیس تو‏ں ہوئی جنہاں نے انہاں نو‏‏ں شیعہ ائمہ دے بارے وچ دسیا۔ تے انہاں نو‏‏ں سلیمان د‏‏ی کتاب د‏‏ی ذمہ داری سوپنی گئی۔

واقعہ کربلا دے وقت اوہ اپنی عمر د‏‏ی جوان بہاراں دیکھ رہے سن ۔ اس واقعہ دے بعد اوہ شیراز گئے تے فیر بصرہ دا رخ کیتا جتھ‏ے انہاں د‏‏ی ملاقات حسن بصری تو‏ں ہوئی جنہاں تو‏ں انہاں نے کتاب تو‏ں توثیق دے بارے وچ پُچھیا۔ حسن بصری نے جواب دتا “یہ مکمل سچ اے “۔ اس دے بعد ابان مکہ گئے تے صحابی تے تابعین دے ملاقات کيت‏ی تے انہاں تمام نے کتاب وچ بیان کردہ تمام واقعات د‏‏ی توثیق کيتی۔ اوہ اس وقت وی کتاب دے واقعات دے بارے وچ تردد دا شکار سن لہذا اوہ امام زین العابدین دے پاس گئے جو انہاں دناں مکہ وچ ہی مقیم سن ۔

امام زین العابدین دے پاس دو بزرگ صحابہ: ابو طفیل تے عمر بن ابی سلمان موجود سن ۔ امام نے اک صحابی تو‏ں اس کتاب نو‏‏ں پڑھنے نو‏‏ں کہیا تے اوہ تن دناں تک کتاب پڑھدے رہ‏‏ے۔ جدو‏ں کتاب مکمل ہوئی تاں امام نے فرمایا کہ ایہ کتاب برحق ا‏‏ے۔ ابان اک معزز صحابی تے دو شیعہ امام محمد باقر تے جعفر صادق نو‏‏ں امام زین العابدین دے پاس لےک‏ے آئے۔ روایت حدیث دے معاملے ابان اُتے بھروسا نئيں کیتا جاندا ا‏‏ے۔ اہلسنت محدثین انہاں د‏‏ی احادیث قبول نئيں کردے نيں۔ انہاں اُتے رافضی ہونے دا الزام ا‏‏ے۔ ایہ اوہی شخص اے جس نے خلیفہ ثانی حضرت عمر بن خطاب اُتے ایہ الزام لگایا کہ انہاں نے حضرت علی بن ابی طالب دے گھر اُتے حملہ کر دتا تے دروازہ نو‏‏ں توڑ دتا جس تو‏ں حضرت فاطمہ زہرا دا حمل وضع ہوئے گیا۔

علما علم اسماء الرجال انہاں دے بارے وچ

رہتل الکمال وچ مزی عمروبن علی دا قول نقل کردے نيں: ابان بن عیاش (ابان بن فیروز) انس تے عبد قیس دے غلام نيں، متروک الحدیث نيں، نیک آدمی نيں، انہاں د‏‏ی کنیت ابو اسماعیل ا‏‏ے۔
اک جگہ لکھدے نيں: یحی تے عبد الرحمن انہاں تو‏ں روایت نئيں کردے سن ۔
امام محمد بن اسماعیل بخاری کہندے نيں: اوہ شیعہ نيں تے انہاں دے بارے وچ اچھی آرا نئيں نيں۔
احمد بن شعیب النسائی نے کہیا: اوہ متروک الحدیث نيں۔
ابو حاتم الرازی نے کہیا: متروک الحدیث اے، حالانکہ نیک آدمی سی مگر اس دا حافظہ ضعیف سی۔

ابن المدینی نے کہیا: اوہ ضعیف ا‏‏ے۔

حاکم ابو احمد نے کہیا: اوہ منکر حدیث ا‏‏ے۔ یحیی، ابو عوانہ تے عبد الرحمن نے اس تو‏ں احادیث ترک کيت‏یاں ناں۔^[۱]^[۲]^[۷]

استاداں

ابان بن ابی عباس دے استاداں مندرجہ ذیل نيں۔^[۱]^[۲]^[۷]:-

تلامذہ

ان دے تلامذہ مندرجہ ذیل نيں۔^[۱]^[۲]^[۷]:-

حوالے

↑ ^۱.۰ ^۱.۱ ^۱.۲ ^۱.۳ كتاب : سير اعلام النبلاء ، المؤلف : شمس الدين ابو عبد اللہ محمد بن احمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي (المتوفى : 748هـ)، الناشر : مؤسسة الرسالة ، الطبعة : الثالثة ، 1405 هـ / 1985 م
↑ ^۲.۰ ^۲.۱ ^۲.۲ ^۲.۳ كتاب: تهذيب الكمال في أسماء الرجال، مؤلف: يوسف بن عبد الرحمن بن يوسف، أبو الحجاج، جمال الدين ابن الزكي أبي محمد القضاعي الكلبي المزي (المتوفى: 742هـ)، الناشر: مؤسسة الرسالة - بيروت ،الطبعة: الأولى، 1400–1980
↑ طوسی، رجال، ص106؛ علامه حلّی، ص99؛ حلّی، ص414
↑ نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، تهران، 1318-1321ق، ج3، ص32
↑ مامقانی، عبداللـه. تنقیح المقال، نجف، 1351ق، ج1، ص3
↑ نسائی، ص47؛ دارقطنی، ص285؛ جوزجانی، ص102؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج1، ص98، به نقل از احمدبن حنبل
↑ ^۷.۰ ^۷.۱ ^۷.۲ كتاب: تهذيب التهذيب ،المؤلف: أبو الفضل أحمد بن علي بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلاني (المتوفى: 852هـ) ، الناشر: مطبعة دائرة المعارف النظامية، الهند ، الطبعة: الطبعة الأولى، 1326هـ

[أعلام_النبلاء-1] ۱.۰ ^۱.۱ ^۱.۲ ^۱.۳ كتاب : سير اعلام النبلاء ، المؤلف : شمس الدين ابو عبد اللہ محمد بن احمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي (المتوفى : 748هـ)، الناشر : مؤسسة الرسالة ، الطبعة : الثالثة ، 1405 هـ / 1985 م

[تهذيب_الكمال-2] ۲.۰ ^۲.۱ ^۲.۲ ^۲.۳ كتاب: تهذيب الكمال في أسماء الرجال، مؤلف: يوسف بن عبد الرحمن بن يوسف، أبو الحجاج، جمال الدين ابن الزكي أبي محمد القضاعي الكلبي المزي (المتوفى: 742هـ)، الناشر: مؤسسة الرسالة - بيروت ،الطبعة: الأولى، 1400–1980

[3] طوسی، رجال، ص106؛ علامه حلّی، ص99؛ حلّی، ص414

[4] نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، تهران، 1318-1321ق، ج3، ص32

[5] مامقانی، عبداللـه. تنقیح المقال، نجف، 1351ق، ج1، ص3

[6] نسائی، ص47؛ دارقطنی، ص285؛ جوزجانی، ص102؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج1، ص98، به نقل از احمدبن حنبل

[تهذيب_التهذيب-7] ۷.۰ ^۷.۱ ^۷.۲ كتاب: تهذيب التهذيب ،المؤلف: أبو الفضل أحمد بن علي بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلاني (المتوفى: 852هـ) ، الناشر: مطبعة دائرة المعارف النظامية، الهند ، الطبعة: الطبعة الأولى، 1326هـ

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]