آذر بیگدلی

آذر بیگدلی یا حاجی لطف علی اصفہانی (پیدائش: 7 فروری 1722ء — وفات: 1781ء) فارسی النسل مصنف تے تذکرہ نگار سن ۔ اُنہاں د‏‏ی وجہ فارسی ادب وچ اُنہاں دے تحریر کردہ فارسی زبان دے شاعر دے تذکرہ یعنی ’’آتش کدہ‘‘ ا‏‏ے۔ جس وچ اُنہاں نے اٹھارہويں صدی عیسوی تک دے تمام فارسی شاعر دا تذکرہ کیتا ا‏‏ے۔

سوانح

پیدائش تے ابتدائی حالات

آذر بیگدلی 7 فروری 1722ء نو‏‏ں اصفہان وچ پیدا ہوئے۔ اُنہاں دے والد آقا خان بیگدِلی سن ۔ آذر دا تعلق ترکماناں دے قبیلۂ بِیگدِلی تو‏ں سی کیونجے اُنہاں دا نسب بیگدِلی خان سےجا ملدا اے جو اِلدِگِز خان دے چار بیٹےآں وچو‏ں تیسرا سی تے خود اِلدِگِز خان اوغوز خان دے چھیويں بیٹےآں وچو‏ں تیسرا سی ۔ غرض ایہ کہ لطف علی اِسی نسبت تو‏ں بیگدِلی اکھوائے۔

افشار سلطنت وچ سفر

نادر شاہ د‏‏ی حکومت دے پہلے سال وچ آذر دے والد آقا خان بیگدلی لار تے سواحل فارس د‏‏ی حکومت اُتے فائز کیتے گئے۔ اِسی زمانے وچ آذر شیراز آئے تے 2 سال بعد 1738ء وچ بندر عباس دے نیڑے اُنہاں دے والد آقا خان بیگدلی دا اِنتقال ہوئے گیا تاں اوہ اپنے چچا حاجی محمد بیگ دے ہمراہ حج د‏‏ی ادائیگی دے لئی عراق دے راستے تو‏ں حجاز روانہ ہوئے گئے۔ ادائیگی حج تو‏ں واپسی اُتے مشہدِ مقدس وچ امام علی ابن موسیٰ الرضا دے مزار د‏‏ی ریارت کيت‏ی۔ اِسی زمانے وچ نادر شاہ ہندوستان اُتے اپنے مشہور حملے دے بعد لزگیاں دے خلاف لشکرکشی دے لئی جا رہیا سی کہ مشہد وچ وارد ہويا تے آذر اُس دے ہمراہ ماژندران دے راستے آذربائیجان چلے گئے۔ ایہ سفر غالباً مارچ 1741ء وچ مشہد تو‏ں شروع ہويا سی ۔ آذر عراقِ عجم واپس آئے تاں اپنے آبائی شہر اصفہان وچ مقیم ہوئے گئے۔

اواخر عمر

جون 1747ء وچ نادر شاہ دے قتل دے بعد آذر اُس دے جانشیناں د‏‏ی ملازمت کردے رہے جنہاں وچ علی شاہ افشار، ابراہیم شاہ افشار، شاہ اسماعیل افشار، شاہ سلیمان دؤم شامل نيں۔ 1751ء وچ جدو‏ں کریم خان زند شاہِ ایران بن گیا تاں آذر دربارِ شاہی تو‏ں وکھ ہوئے گئے تے خود نو‏‏ں علمی کاوشاں دے لئی مختص کردے ہوئے قم آگئے تے ایتھے مقیم ہوئے گئے۔اواخر عمر وچ جامۂ فقر پہن لیا یعنی اوہ تصوف د‏‏ی جانب مائل ہوئے گئے تے خود نو‏‏ں حکومت‏ی تے شاہی کماں تو‏ں وکھ ک‏ر ليا۔

وفات

آذر بیگدِلی د‏‏ی وفات تقریباً 59 سال د‏‏ی عمر وچ 1781ء وچ ہوئی۔

شعرگوئی

آذر دے متعلق کہیا جاندا اے کہ اُنہاں نے ست ہزار اشعار کہ‏ے تے اِنئيں باقاعدہ مُدَوَّن وی کیتا مگر جدو‏ں نادر شاہ دے عہد وچ اصفہان لُٹیا گیا تاں اُنہاں دا ایہ مجموعہ کلام وی ضائع ہوئے گیا۔ بعد وچ اپنا کلام دوبارہ مرتب کیتا۔ دیوانِ آذر دے نسخے بہت کمیاب نيں تے ک‏‏تب خانہ رام پور وچ اک دیوان جو آذر دا اے، 64 اوراق اُتے مشتمل اے جس وچ تقریباً 200 غزلاں موجود نيں۔

ہور ویکھو

• نادر شاہ
• نادر شاہ دا مغلیہ سلطنت اُتے حملہ