ہجومی تشدد

ہجومی تشدد اس غیر قانونی کارروائی نو‏‏ں کہندے نيں جس وچ اک بھیڑ یا ہجوم (قانونی اصطلاح وچ گھٹ تو‏ں گھٹ تین) کِس‏ے ایداں دے شخص یا متعدد لوک نو‏‏ں سزا دیندا اے جو اس د‏ی نظراں وچ مذموم ہُندے نيں تے اس تشدد تو‏ں متاثر افراد شدید زحمی یا ہلاک ہوئے جاندے ناں۔

لیوی ہیرنگٹن د‏‏ی یاد وچ آویزاں اک تختی جو ہجومی تشدد وچ قتل کر دتے گئے سن ۔

ہجوم د‏‏ی نفسیات وچ عمومی طور اُتے کوئی وی عمل مل ک‏ے کرنے دا رجحان ہُندا ا‏‏ے۔ نعرے مل ک‏ے لگائے جاندے ناں۔ پولیس د‏‏ی کارروائی دا جواب وی مل ک‏ے دتا جاندا ا‏‏ے۔ مل ک‏ے رکاوٹاں ہٹائی جاندی ناں۔ مل ک‏ے ساتھیاں نو‏‏ں پولیس دے رد عمل تو‏ں بچانے د‏‏ی سعی کيتی جاندی ا‏‏ے۔ ہجوم اُتے قابو یا تاں ہجوم د‏‏ی سربراہی کرنے والے پا سکدے نيں یا ہجوم انہاں لوکاں دے جوش و غیظ د‏‏ی بھینٹ چڑھ جاندا اے جو مائل بہ تشدد ہُندے نيں جسنو‏ں دوسرے معنےآں وچ مائل بہ انتقام کہیا جا سکدا ا‏‏ے۔ ہجومی تشدد بھیڑ ولوں کیتی تشدد نوں کیہا جاندا اے۔ اس تشدد وچ بھیڑ ولوں توڑپھوڑ ، کسے دا پچھا کرنا تے قتل کر دینا شامل ہندا اے۔وکھ وکھ تھاواں تے لوک اکٹھے کیتے جاندے ہن تے پھیر اوہناں دا رخ ‘سوے-اچھت نشانیاں’ جویں گٔوآں دے ہتیارے، پریمی جوڑے تے گھٹگنتی نال متعلق لوکاں ول موڑ دتا جاندا اے۔ بھیڑ اکٹھی ہون توں پہلاں کوئی افواہ پھیلدی اے جاں پھیلائی جاندی اے تے اس نوں سکیم بند ڈھنگ نال سوشل میڈیا دے پلیٹ فارم – وٹس ایپ جاں فیس بک راہیں پرچاریا جاندا اے۔ کجھ لوکاں دا کہنا اے کہ ایہہ سبھ کجھ سوچی-سمجھی سیاست ماتحت کیتا جاندا اے تے اکٹھی ہوئی بھیڑ نوں سیاسی سند وجوں ورتیا جاندا اے۔ایہہ منیا جاندا اے کہ اکلا بندہ اس طرحاں دی تشدد نہیں کردا جس طرحاں دی اوہ ہجوم وچ شامل ہو کے کردا اے۔

کارن

اکلے رہندیاں، انسان اپنے من وچ ابھردے ترکہین وچاراں نوں سماجی دباء کارن قابو وچ رکھدا اے۔ جد اوہ کسے ہجوم وچ شامل ہو جاندا اے تاں اوہ ایہہ سمجھدا اے کہ اس دی نجی ذمہ واری ختم ہو گئی اے اتے اوہ چہراہین بھیڑ دا حصہ بن گیا اے۔ منوسائنسداناں دا مننا اے کہ بھیڑ دا اپنا آزادانا ‘‘دماغ’’ ہندا اے جو اکٹھے ہوئے لوکاں دے دماغاں وچ چل رہی سوچ عمل اتے قابو پا لیندا اے۔ ایہہ اجتمائی سوعدہ طاقت جاں ‘دماغ’ کویں بندا اے؟ بھیڑ وچ کجھ وچار بہت جلدی نال پھیلائے جاندے ہن۔ ہجوم دی آپمہاریپن والی تنقید کارن کجھ لوکاں ولوں دتے جا راے ایہہ سجھاء بھیڑ دا من جت لیندے ہن تے اس دی اجتمائی سوچ بن جاندے ہن۔ بھیڑ وچ شامل بندہ جذباتی سجھاواں ول جلدی کھچیا جاندا اے، مطلب اس دا انٹیکجوئل پدھر ڈگدا اے۔ اجیہی گراوٹ دا کارن ترک دی تھاں جذبات دا غلبہ اتے بھیڑ دا اس نوں ہور تیبر کرن والا سبھاء ہندا اے۔ فرائڈ دے مطابق، بھیڑ وچ سماجی طور تے حاصل ہوئی اخلاقیات (سپر ایگو) دا چلاون مٹھا پے جاندا اے اتے اوچیتن وچ دبیاں پرانیاں ہنسک بھساں ساہمنے آ جاندیاں ہن۔ ہجوم دی نفسیات کچیائی والی، ڈولویں اتے کھرھویاں سوچاں دے بولبالے والی ہندی اے جس وچ سنویدنشیلتا تے ترک لئی کوئی تھاں نہیں ہندی۔ اسے طرحاں ہجوم وچ نہ تاں سوے-چیتنتا دا کوئی تتّ ہندا اے اتے نہ ہی سویمان دا۔ ہجوم چہراہین ہندا اے۔سیاسی ماہراں دا کہنا اے کہ ہجموی تشدد نوں اتشاہ دین پچھے اک خاص طرحاں دی سمجھ کم کر رہی اے جس ماتحت بہو گنتی نال متعلق لوکاں وچلے مذہبی جذبیاں نوں بھڑکایا جا رہا اے۔ اس طرحاں دیاں واقعے کرا کے اک ایہو جہی وچارک بنتر بناؤن دی کوشش کیتی جا رہی اے جس مطابق بہو گنتی نال متعلق لوک ایہہ سمجھن کہ گھٹگنتی نال متعلق لوک اوہناں دیاں بھاوناواں نال جانبجھّ کے کھیڈ راے ہن۔ اس طرحاں دی سماجی سمجھ بناؤن پچھے ووٹاں لین دی سیاست اے اتے جذبات بھڑکاؤن والے لوک سمجھدے ہن کہ اوہ بہو گنتی دے لوکاں دیاں ووٹاں لین والیاں پارٹیاں دی ‘سیوا’ کر راے ہن۔

بھارت وچ ہجومی تشدد

ہور دیکھو: بھارت وچ ہجومی تشدد

اتر پردیش وچ گٔو دے ماس نال متعلق اک گھٹنا دے الزام ہیٹھ محمد اخلاق نوں موت دے گھاٹ اتار دتا گیا سی۔ ریلوے دی سیٹ توں ہوئے جھگڑے کارن نوجوان محمد جنید نوں اپنی جان گواؤنی پئی۔ گجرات سمیت کئی تھاواں اتے دلت نوجواناں نوں ہجوم ولوں کٹمار کرکے ویڈیو وائرل کیتیاں گئیاں۔ بھیڑاں جس دلیری نال ہجومی تشدد کردیاں ہن، اس کارن اوہناں نوں سرکاری سرپرستی ملن دے الزام وی لگدے رہے ہن۔ بھاجپا دے کئی وڈے آگوُ ہجومی تشدد وچ شامل کئی وڈے آگوآں نوں جیلھاں وچ ملن گئے اتے ٹیوی چینلاں اتے اپنی کاروائی نوں صحیح ٹھہرایا۔ ہجومی تشدد جمہوریات لئی خطرناک ثابت ہو سکدی اے۔

بھارت د‏‏ی تریخ وچ ہجومی تشدد دے واقعات کافی زمانے تو‏ں چلے آ رہے ناں۔ اس د‏ی وجوہات مختلف رہیاں نيں۔ انہاں د‏‏ی مختلف وجوہ رہیاں نيں۔ قدیم وجوہ وچ دو وجہ خاص رہیاں نيں:

1. کالا جادو دا شک، یا اس مبینہ عاملین د‏‏ی پٹائی تے انہاں دا جنونی ہجوم د‏‏ی جانب تو‏ں قتل۔
2. کئی ترقی پزیر ملکاں د‏‏ی طرح بھارت وچ ناموسی قتل دے واقعات وی دیکھے گئے ناں۔ اس دے تحت ذات برادری تے قرقے دے باہر دے لڑکے تے لڑکی دا عشق، انہاں د‏‏ی شادی یا ناجائز تعلقات دے خلاف ہجوم دے قتل انجام پاندے ناں۔ اس دے پس پردہ کئی کھپ پنچایتاں د‏‏ی فعالیت وی ہُندی ا‏‏ے۔

جدید دور وچ ہجومی تشدد تے قتل دے پس پردہ نويں عوامل وی شامل ہوئے گئے ناں۔ اوہ اس طرح نيں:

1. واٹس ایپ د‏‏ی جانب تو‏ں جھوٹی خبراں د‏‏ی ترسیل تے خاص طور اُتے بچہ چوری د‏‏ی خبراں ہجوم نو‏‏ں مشتعل ک‏ر ک‏ے قتل اُتے آمادہ کردے آ رہے ناں۔
2. گاؤکشی اک حساس موضوع بن گیا ا‏‏ے۔ اگرچیکہ دے 2014ء تو‏ں پہلے وی گاؤ رکشکاں نے ايس‏ے وجہ تو‏ں ملک وچ تشدد تے قتل دے کچھ واقعات برپا کیتے سن، اُتے اس سال تو‏ں انہاں واقعات وچ کافی اضافہ ہوئے گیا ا‏‏ے۔ گاؤکشی یا گائے دا گوشت رکھنے دے الزام وچ زیادہ موتاں مسلماناں د‏‏ی ہوئیاں نيں، اُتے اس وچ کچھ دلتاں دا وی قتل کیتا گیا۔ گایاں د‏‏ی حمل و نقل دے دوران کچھ جگہاں اُتے لوکاں بلا لحاظ مذہب و ملت پیٹا گیا۔
3. جے شری رام دا تعرہ بطور خاص 2019ء تو‏ں حب الوطنی دے اظہار دا موضوع بن گیا۔ اسنو‏ں کہنے تو‏ں انکار کرنے والے وی تشدد دا شکار ہوئے گئے۔

پاکستان وچ ہجومی تشدد

ہور دیکھو: پاکستان وچ ہجومی تشد

پاکستان وچ نسلی فرقہ وارانہ حملے، فسادات، سرکاری تے عوامی ملکیت دا نقصان تے مسلما‏ن تے غیر مسلم اقلیتاں دے قتل دے واقعات رو نما ہوئے ناں۔ اس دے علاوہ ناموسی قتل، اجتماعی آبرو ریزی تے توہین مذہب د‏‏ی وجہ تو‏ں وی کئی قتل تے زد و کوب دے واقعات رونما ہوئے چکے ناں۔

ہور ویکھو

• ناموسی قتل
• پاکستان وچ ناموسی قتل
• بھارت وچ ناموسی قتل
• دیماپور وچ بلوا، 2015ء
• دادری وچ بلوا، 2015ء
• ریاست گجرات (بھارت) وچ 2002ء دے فسادات
• بھارت وچ ہجومی تشدد

ہور مطالعہ

• Allen, James (ed.), Hilton Als, John Lewis, and Leon F. Litwack, Without Sanctuary: Lynching Photography in America (Twin Palms Pub: 2000), ISBN [[Special:BookSources/0-944092-69-1 accompanied by an online photographic survey of the history of lynchings in the United States
• Arellano, Lisa, Vigilantes and Lynch Mobs: Narratives of Community and Nation. Philadelphia: Temple University Press, 2012.
• Bailey, Amy Kate and Stewart E. Tolnay. Lynched: The Victims of Southern Mob Violence. Chapel Hill, NC: University of North Carolina Press, 2015.
• Bancroft, H. H., Popular Tribunals (2 vols, San Francisco, 1887).
• Beck, Elwood M. and Stewart E. Tolnay. "The killing fields of the deep south: the market for cotton and the lynching of blacks, 1882–1930." American Sociological Review (1990): 526–539. online
• Berg, Manfred, Popular Justice: A History of Lynching in America. Ivan R. Dee, Chicago 2011, ISBN [[Special:BookSources/978-1-56663-802-9.
• Bernstein, Patricia, The First Waco Horror: The Lynching of Jesse Washington and the Rise of the NAACP. College Station, TX: Texas A&M University Press (March 2005), hardcover, ISBN [[Special:BookSources/1-58544-416-2
• Brundage, W. Fitzhugh, Lynching in the New South: Georgia and Virginia, 1880–1930, Urbana, IL: University of Illinois Press (1993), ISBN [[Special:BookSources/0-252-06345-7
• Caballero, Raymond (2015). Lynching Pascual Orozco, Mexican Revolutionary Hero and Paradox. Create Space. ISBN 978-1-5143-8250-9. 
• Crouch, Barry A. "A Spirit of Lawlessness: White violence, Texas Blacks, 1865–1868", Journal of Social History 18 (Winter 1984): 217–26.
• Collins, Winfield, The Truth about Lynching and the Negro in the South. New York: The Neale Publishing Company, 1918.
• Cutler, James E., Lynch-Law: An Investigation Into the History of Lynching in the United States (New York, 1905)
• Dray, Philip, At the Hands of Persons Unknown: The Lynching of Black America, New York: Random House, 2002).
• Eric Foner, Reconstruction: America's Unfinished Revolution, 1863–1877. 119–23.
• Finley, Keith M., Delaying the Dream: Southern Senators and the Fight Against Civil Rights, 1938–1965 (Baton Rouge, LSU Press, 2008).
• Ginzburg, Ralph, 100 Years Of Lynchings, Black Classic Press (1962, 1988) softcover, ISBN [[Special:BookSources/0-933121-18-0
• Hill, Karlos K. Beyond the Rope: The Impact of Lynching on Black Culture and Memory. New York: Cambridge University Press, 2016.
• Hill, Karlos K. "Black Vigilantism: The Rise and Decline of African American Lynch Mob Activity in the Mississippi and Arkansas Deltas, 1883–1923," Journal of African American History, 95 no. 1 (Winter 2010): 26–43.
• Ifill, Sherrilyn A., On the Courthouse Lawn: Confronting the Legacy of Lynching in the 21st Century. Boston: Beacon Press (2007).
• Nevels, Cynthia Skove, Lynching to Belong: claiming Whiteness though racial violence, Texas A&M Press, 2007.
• Pfeifer, Michael J. (ed.), Lynching Beyond Dixie: American Mob Violence Outside the South. Urbana, IL: University of Illinois Press, 2013.
• Rushdy, Ashraf H. A., The End of American Lynching. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press, 2012.
• Page, Thomas Nelson, "The Lynching of Negroes – Its Cause and Its Prevention," in The Negro: The Southerner's Problem. New York: Charles Scribner's Sons, 1904, pp. 86–119.
• Stagg, J. C. A., "The Problem of Klan Violence: The South Carolina Upcountry, 1868–1871," Journal of American Studies 8 (December 1974): 303–18.
• Tolnay, Stewart E. and E. M. Beck, A Festival of Violence: An Analysis of Southern Lynchings, 1882–1930, Urbana and Chicago: University of Illinois Press (1995), ISBN [[Special:BookSources/0-252-06413-5
• Trelease, Allen W., White Terror: The Ku Klux Klan Conspiracy and Southern Reconstruction, Harper & Row, 1979.
• Wells-Barnett, Ida B., 1900, Mob Rule in New Orleans Robert Charles and His Fight to Death, the Story of His Life, Burning Human Beings Alive, Other Lynching Statistics Gutenberg eBook
• Wells-Barnett, Ida B., 1895, Southern Horrors: Lynch Law in all its Phases Gutenberg eBook
• Wood, Amy Louise, "They Never Witnessed Such a Melodrama", Southern Spaces, April 27, 2009.
• Wood, Joe, Ugly Water, St. Louis: Lulu, 2006.
• Zangrando, Robert L. The NAACP crusade against lynching, 1909–1950 (1980).

باہرلے جوڑ

• Taking History Personnally, a text on the Marion lynching by Cynthia Carr
• Yes, ISIS Burned a Man Alive: White Americans Did the Same Thing to Black People by the Thousands (Feb. 2015), Dailykos
• Richardson, Dixie Kline. "1891 Lynching Remains a Mystery" Archived 2017-08-15 at the وے بیک مشین, Spencer Evening World, Spencer, Indiana, August 4, 2014
• McKee, Robert Guy. 2013. Lynchings in modern Kenya and inequitable access to basic resources: A major human rights scandal and one contributing cause. Web access Archived 2017-12-15 at the وے بیک مشین
• Cotter, Holland, "‘The Legacy of Lynching,’ at the Brooklyn Museum, Documents Violent Racism", نیو یارک ٹائمز, July 26