مذہبی فرقے
دنیاکے تمام مذاہب وچ ویلہ لنگھن دے نال نال نظریاتی یا علاقائی اختلافات دے باعث فرقے بن جاندے نيں۔ مذاہب عالم وچ فرقےآں کچھ اس طرح توں نيں۔
مسیحیت
سودھومسیحیت دے فرقہ کچھ اس طرح توں نيں۔
- اباضیہ
- خارجیہ۔ انہاں دا بیج ايسے دن پے گیا سی جدوں لکھاں لوکاں نے اسلام قبول کرلیا لیکن صحابہ کرام دی طرح انہاں دی تربیت نہ ہوسکيتی۔ چنانچہ اوہ شدت پسندی دا شکار ہوگئے تے جدوں حکومت انتہائی یوٹوپیائی اسلامی معیار اُتے پوری نہ اتری تاں بغاوت تے قتل و غارت اُتے اتر آئے۔ سیدّنا عثمان رضی اللٰہ عنہ دے دور وچ بغاوت کرنے والے لوک وی بنیادی طور اُتے ایہی سن، اگرچہ انہاں نوں ناں تے شناخت سیدّنا علی رضی اللٰہ عنہ دے لشکر توں خارج ہونے اُتے ملی۔
- امامیہ۔ ایہ وی ملوکیت دی ناانصافیاں تے گناہاں دے ردعمل وچ ابھرے لیکن انہاں وچ تے خارجیہ وچ بنیادی فرق ایہ سی کہ خارجی سیدّنا علی رضی اللٰہ عنہ توں سرکشی کرگئے تے ایہ بظاہر انہاں توں وابستہ رہے بلکہ انتہاء پسندی دا شکار ہوکے انہاں نوں خدا دی طرف توں مامور امام تے انبیاء دی طرح معصوم عن الخطاء قرار دے دتا۔
- مرجیہ۔ ایہ اوہ لوک سن جو پہلے فتنے (شہادتِ عثمان توں صلح حسن و معاویہ) تے دوسرے فتنے (شہادتِ حسین توں شہادتِ عبداللٰہ بن زبیر تک) دے خون خرابے توں اس قدر بددل ہوئے کہ تقدیر دے عقیدے وچ انتہاء پسندی دا شکار ہوگئے تے بنوامیہ دے ظلم نوں خدا دی رضا تے اپنی تقدیر قرار دے کے برداشت کرنے تے خارجیہ یا امامیہ یا راسخ العقیدہ اہلسنت دی طرح سیاسی و سماجی حالات دی ابتری اُتے بے چین ہوکے اقدامات اٹھانے توں منع کرنے لگے۔
- معتزلہ ۔ مرجئہ دے برعکس دوسری انتہاء اُتے نکل گئے تے تقدیر دا تقریباً مکمل انکار ہی کر بیٹھے تے ایتھے توں انہاں دا ہر شئے اُتے سوال کرنے دا رویہ پیدا ہويا جس توں انہاں دی ٹریڈ مارک عقل پرستی نے جنم لیا۔ خارجیہ دی طرح متشدد عسکری یا امامیہ دی طرح انڈرگراؤنڈ سیاسی شکل اختیار کرنے دی بجائے معتزلہ علمی مکتب فکر تے فلسفیانہ تحریک دی شکل اختیار کرگئے۔
ہور
سودھو- ہندو مت
- بدھ مت
- لوک مذہب
- چینی لوک مذہب (بشمول تاؤ مت تے کنفیوشس مت) چینی مذاہب
- شنتومت
- سکھمت
یہودیت
سودھویہودیت دے فرقے اس طرح توں نيں۔
ہور
سودھو- جین مت
- بہائیت
- کائو دای
- چینڈو مت
- تنریکیو
- ویکا
- مسیحی کلیسیا عالم
- سائیکو-نو-ائی
- راستافاريہ تحریک
- عالمگیری موحدين
- ساینتولوجی
- زرتشت
- اکانکر
- شیطان پرستی
- رائلیانیت
- درويدیت
- بون مت (بدھ مت توں پہلے تبت دا قدیم مذہب)